Amerikan Federal İdare Hukukunda Regülasyon
AMERİKAN FEDERAL İDARE HUKUKUNDA REGÜLASYON
Yrd. Doç. Dr. Cnk ŞAHİN
- Regülasyon Faaliyetinin Unsurları
- Regülasyon Faaliyetine Yönelik Usuli Güvenceler ve Yargısal Korunma
- Regülasyonun Amerika Birleşik Devletlerindeki Öyküsü ve Örnek Sektörler
Yard. Doç. Dr. CENK ŞAHİN
AMERİKAN FEDERAL
İDARE HUKUKUNDA
“REGÜLASYON”
(VE TÜRK İDARE HUKUKUNA YANSIMALARI)
ÖNSÖZ .................................................................................................................. v ii
İÇİNDEKİLER......................................................................................................xi
K ISA LTM A LA R..................................................................................................xv
GİRİŞ.........................................................................................................................1
I. REGÜLASYON FAALİYETİNİN UNSURLARI..............................19
A. Regülasyonun Özneleri..........................................................................19
1. Yasama ................................................................................................19
2. İdare(ler) (Agencies) ...................................................................... 23
a. Bağımsız Regülasyon İdareleri ..............................................29
b. İdarelerin (Agencies) Anayasal Konumu............................ 38
B. Regülasyon Faaliyeti Kapsamında İdarenin Sahip Olduğu
Yetkiler.......................................................................................................41
1. Düzenleyici İşlem Yapma (Rulemaking)....................................41
2. Yargısal Benzeri Karar Alma (Adjudication) ............................53
3. Lisanslama (Licensing).................................................................. 56
4. Gözetim ve Denetim (Supervision).............................................58
a. Kayıt ve Rapor Sunulmasını Zorunlu Kılma
(Reporting Requirements)..................................................... 60
b. Teftiş Etme (Inspection) ........................................................61
c. İhzar Emri Çıkartma (Subpoena) ........................................ 63
d. Özelllik Arzeden Alanlarda Yoğun Denetim
(Intensive Supervision)........................................................... 64
İÇİNDEKİLERxii
5. Yaptırım Uygulama (Sanctioning) ..............................................65
C. Regülasyon Politikası ........................................................................... 68
D. Regülasyon Faaliyetinin Sebep Unsuru (Justificatons for
Regulation) ...............................................................................................73
1. Doğal Tekel Gücünün Kontrolü (Control of Monopoly
Power) ................................................................................................76
2. Aşırı Rekabet (Excessive Competition) .....................................81
3. Rant Kontrolü (Rent Control) veya Aşırı Kârın (Excess
Profit) Önlenmesi ........................................................................... 83
4. Dışsallıklar (Externalities or Spillovers).................................... 83
5. Yetersiz Bilgilendirme (Inadequate Information)....................85
6. Kıtlık (Scarcity) ............................................................................... 86
7. Rasyonalizasyon (Rationalisation)............................................. 86
8. Paternalizm (Paternalism) ............................................................ 87
9. Ahlaki Çöküntü (Moral Hazard) ................................................ 88
E. Regülasyona Tabi Aktörler ve Özellik Arz Eden Alan:
“Public Utility” Regülasyonu ...............................................................89
1. Regülasyona Tabi Aktörler.............................................................89
2. Özellik Arz Eden Alan: “Public Utility” Regülasyonu........... 94
F. Değerlendirme ...................................................................................... 103
II. REGÜLASYON FAALİYETİNE YÖNELİK USULİ
GÜVENCELER VE YARGISAL KORUNMA...................................119
A. Usuli Güvenceler ..................................................................................119
1. Federal İdari Usul Kanunu (Administrative Procedure
Act) ................................................................................................... 121
2. Düzenleyici İşlem Yapma (“Rulemaking”) ............................ 125
a. İdari Usul Yasasındaki Düzenleyici İşlem Yapma
Sürecine İlişkin Kurallar ......................................................128
b. Düzenleyici İşlem Yapma Sürecinde Hibrid
(Karma) Yöntem (“Hybrid Rulemaking”) ...................... 133
c. Müzakereye Dayalı Düzenleyici İşlem Yapma
(“Negotiated Rulemaking”)................................................. 134xiii
3. Yargısal Benzeri Karar Alma (“Adjudication”)....................... 138
a. APA'da Yer Verilen Kurallar................................................. 138
b. Özel Yasal Düzenlemelerde Yer Alan Kurallar................ 144
c. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları............................... 146
4. Due Process..................................................................................... 147
a. Due Process'in Mülkiyet ve Hürriyet Kavramları
Bakımından Kapsamı............................................................ 151
b. İzlenen Prosedürün Hukuka Uygun Olup Olmadığı
Meselesi (What Process Is Due?) ....................................... 155
B. Yargısal Korunma................................................................................. 162
1. Regülasyon Faaliyetinin Yargısal Denetimi ........................... 162
2. Yargısal Denetimin Kapsam ve Sınırını Belirleyen
Standartlar (Ölçütler) .................................................................. 165
a. İdarenin Yasal Düzenlemeleri Yorumlamasına
Yönelik Denetim..................................................................... 167
b. Maddi Vakıa ve Delillerin (Facts) Tespitine Yönelik
Denetim.................................................................................... 172
c. İdarenin Takdir Yetkisinin Denetimi................................ 173
C. Değerlendirme ...................................................................................... 179
III. REGÜLASYONUN AMERİKA BİRLEŞİK
DEVLETLERİNDEKİ ÖYKÜSÜ VE ÖRNEK SEKTÖRLER..... 185
A. Regülasyonun Amerika Birleşik Devletlerindeki Öyküsü ......... 185
1. Regülasyonun İngiliz Hukukundaki Kökleri ve ICC........... 185
2. “New Deal” Dönemi ......................................................................191
3. 1960 Sonrası: Sosyal Regülasyon ve Deregülasyon
Rüzgarı ............................................................................................ 198
4. 1980'den Günümüze…................................................................204
B. Örnek Sektörler.....................................................................................209
1. Ulaşım..............................................................................................209
a. Havayolları...............................................................................209
(1) Regülasyon Dönemi .......................................................209
(2) Deregülasyon Süreci....................................................... 212xiv
(3) Havayolları Endüstrisinde Güvenlik Regülasyonu 220
b. Demiryolları ............................................................................222
(1) Regülasyon Dönemi .......................................................222
(2) Deregülasyon Süreci.......................................................226
(3) Demiryolu Sektöründe Güvenlik Regülasyonu....... 231
c. Karayolu Taşımacılığı (Motor Carrier).............................233
(1) Regülasyon Dönemi .......................................................234
(2) Deregülasyona Doğru ....................................................236
(3) Motorlu Taşıyıcılar Sektöründe Güvenlik
Regülasyonu .....................................................................240
2. Telekomunikasyon-Telefon Sektörü-
(Telecommunications).................................................................242
a. Regülasyon Dönemi ..............................................................242
b. Deregülasyon Süreci..............................................................245
(1) 1996 Tarihli Telekomünikasyon Yasası......................248
(2) Telekomünikasyon Deregülasyonunun Sonuçları ..254
(3) Evrensel Hizmet Regülasyonu ..................................... 257
c. Kamu Yararı Yükümlülükleri ve Güvenlik
Regülasyonu ............................................................................258
d. Telefon Sektörünün Deregülasyonundan
Çıkarılacak Dersler ................................................................263
3. Enerji-Elektrik................................................................................ 267
a. Regülasyon Dönemi .............................................................. 267
b. Deregülasyon Süreci.............................................................. 270
c. Örnek Bir Olay İncelemesi-Kaliforniya Tecrübesi ........ 273
d. Elektrik Sektöründeki Deregülasyonun Sınırları...........280
C. Değerlendirme ...................................................................................... 291
SONUÇ................................................................................................................ 305
KAYNAKÇA ......................................................................................................309
