Amerikan Federal İdare Hukukunda Regülasyon

AMERİKAN FEDERAL İDARE HUKUKUNDA REGÜLASYON



Yrd. Doç. Dr. Cnk ŞAHİN



- Regülasyon Faaliyetinin Unsurları

- Regülasyon Faaliyetine Yönelik Usuli Güvenceler ve Yargısal Korunma

- Regülasyonun Amerika Birleşik Devletlerindeki Öyküsü ve Örnek Sektörler







Yard. Doç. Dr. CENK ŞAHİN

AMERİKAN FEDERAL

İDARE HUKUKUNDA

“REGÜLASYON”

(VE TÜRK İDARE HUKUKUNA YANSIMALARI)



ÖNSÖZ .................................................................................................................. v ii

İÇİNDEKİLER......................................................................................................xi

K ISA LTM A LA R..................................................................................................xv

GİRİŞ.........................................................................................................................1

I. REGÜLASYON FAALİYETİNİN UNSURLARI..............................19

A. Regülasyonun Özneleri..........................................................................19

1. Yasama ................................................................................................19

2. İdare(ler) (Agencies) ...................................................................... 23

a. Bağımsız Regülasyon İdareleri ..............................................29

b. İdarelerin (Agencies) Anayasal Konumu............................ 38

B. Regülasyon Faaliyeti Kapsamında İdarenin Sahip Olduğu

Yetkiler.......................................................................................................41

1. Düzenleyici İşlem Yapma (Rulemaking)....................................41

2. Yargısal Benzeri Karar Alma (Adjudication) ............................53

3. Lisanslama (Licensing).................................................................. 56

4. Gözetim ve Denetim (Supervision).............................................58

a. Kayıt ve Rapor Sunulmasını Zorunlu Kılma

(Reporting Requirements)..................................................... 60

b. Teftiş Etme (Inspection) ........................................................61

c. İhzar Emri Çıkartma (Subpoena) ........................................ 63

d. Özelllik Arzeden Alanlarda Yoğun Denetim

(Intensive Supervision)........................................................... 64

İÇİNDEKİLERxii

5. Yaptırım Uygulama (Sanctioning) ..............................................65

C. Regülasyon Politikası ........................................................................... 68

D. Regülasyon Faaliyetinin Sebep Unsuru (Justificatons for

Regulation) ...............................................................................................73

1. Doğal Tekel Gücünün Kontrolü (Control of Monopoly

Power) ................................................................................................76

2. Aşırı Rekabet (Excessive Competition) .....................................81

3. Rant Kontrolü (Rent Control) veya Aşırı Kârın (Excess

Profit) Önlenmesi ........................................................................... 83

4. Dışsallıklar (Externalities or Spillovers).................................... 83

5. Yetersiz Bilgilendirme (Inadequate Information)....................85

6. Kıtlık (Scarcity) ............................................................................... 86

7. Rasyonalizasyon (Rationalisation)............................................. 86

8. Paternalizm (Paternalism) ............................................................ 87

9. Ahlaki Çöküntü (Moral Hazard) ................................................ 88

E. Regülasyona Tabi Aktörler ve Özellik Arz Eden Alan:

“Public Utility” Regülasyonu ...............................................................89

1. Regülasyona Tabi Aktörler.............................................................89

2. Özellik Arz Eden Alan: “Public Utility” Regülasyonu........... 94

F. Değerlendirme ...................................................................................... 103

II. REGÜLASYON FAALİYETİNE YÖNELİK USULİ

GÜVENCELER VE YARGISAL KORUNMA...................................119

A. Usuli Güvenceler ..................................................................................119

1. Federal İdari Usul Kanunu (Administrative Procedure

Act) ................................................................................................... 121

2. Düzenleyici İşlem Yapma (“Rulemaking”) ............................ 125

a. İdari Usul Yasasındaki Düzenleyici İşlem Yapma

Sürecine İlişkin Kurallar ......................................................128

b. Düzenleyici İşlem Yapma Sürecinde Hibrid

(Karma) Yöntem (“Hybrid Rulemaking”) ...................... 133

c. Müzakereye Dayalı Düzenleyici İşlem Yapma

(“Negotiated Rulemaking”)................................................. 134xiii

3. Yargısal Benzeri Karar Alma (“Adjudication”)....................... 138

a. APA'da Yer Verilen Kurallar................................................. 138

b. Özel Yasal Düzenlemelerde Yer Alan Kurallar................ 144

c. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları............................... 146

4. Due Process..................................................................................... 147

a. Due Process'in Mülkiyet ve Hürriyet Kavramları

Bakımından Kapsamı............................................................ 151

b. İzlenen Prosedürün Hukuka Uygun Olup Olmadığı

Meselesi (What Process Is Due?) ....................................... 155

B. Yargısal Korunma................................................................................. 162

1. Regülasyon Faaliyetinin Yargısal Denetimi ........................... 162

2. Yargısal Denetimin Kapsam ve Sınırını Belirleyen

Standartlar (Ölçütler) .................................................................. 165

a. İdarenin Yasal Düzenlemeleri Yorumlamasına

Yönelik Denetim..................................................................... 167

b. Maddi Vakıa ve Delillerin (Facts) Tespitine Yönelik

Denetim.................................................................................... 172

c. İdarenin Takdir Yetkisinin Denetimi................................ 173

C. Değerlendirme ...................................................................................... 179

III. REGÜLASYONUN AMERİKA BİRLEŞİK

DEVLETLERİNDEKİ ÖYKÜSÜ VE ÖRNEK SEKTÖRLER..... 185

A. Regülasyonun Amerika Birleşik Devletlerindeki Öyküsü ......... 185

1. Regülasyonun İngiliz Hukukundaki Kökleri ve ICC........... 185

2. “New Deal” Dönemi ......................................................................191

3. 1960 Sonrası: Sosyal Regülasyon ve Deregülasyon

Rüzgarı ............................................................................................ 198

4. 1980'den Günümüze…................................................................204

B. Örnek Sektörler.....................................................................................209

1. Ulaşım..............................................................................................209

a. Havayolları...............................................................................209

(1) Regülasyon Dönemi .......................................................209

(2) Deregülasyon Süreci....................................................... 212xiv

(3) Havayolları Endüstrisinde Güvenlik Regülasyonu 220

b. Demiryolları ............................................................................222

(1) Regülasyon Dönemi .......................................................222

(2) Deregülasyon Süreci.......................................................226

(3) Demiryolu Sektöründe Güvenlik Regülasyonu....... 231

c. Karayolu Taşımacılığı (Motor Carrier).............................233

(1) Regülasyon Dönemi .......................................................234

(2) Deregülasyona Doğru ....................................................236

(3) Motorlu Taşıyıcılar Sektöründe Güvenlik

Regülasyonu .....................................................................240

2. Telekomunikasyon-Telefon Sektörü-

(Telecommunications).................................................................242

a. Regülasyon Dönemi ..............................................................242

b. Deregülasyon Süreci..............................................................245

(1) 1996 Tarihli Telekomünikasyon Yasası......................248

(2) Telekomünikasyon Deregülasyonunun Sonuçları ..254

(3) Evrensel Hizmet Regülasyonu ..................................... 257

c. Kamu Yararı Yükümlülükleri ve Güvenlik

Regülasyonu ............................................................................258

d. Telefon Sektörünün Deregülasyonundan

Çıkarılacak Dersler ................................................................263

3. Enerji-Elektrik................................................................................ 267

a. Regülasyon Dönemi .............................................................. 267

b. Deregülasyon Süreci.............................................................. 270

c. Örnek Bir Olay İncelemesi-Kaliforniya Tecrübesi ........ 273

d. Elektrik Sektöründeki Deregülasyonun Sınırları...........280

C. Değerlendirme ...................................................................................... 291

SONUÇ................................................................................................................ 305

KAYNAKÇA ......................................................................................................309