Medeni Usul Hukukunda Davaya Son Veren Taraf İşlemleri Çerçevesinde Tasarruf İlkesi

Ceren ELTAS

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ  VII

TEŞEKKÜR . IX

İÇİNDEKİLER  XI

KISALTMALAR  XVII

GİRİŞ  1

BİRİNCİ BÖLÜM

TASARRUF İLKESİ VE BAĞLANTILI OLDUĞU İLKELERLE İLİŞKİSİ 3

1.1. Genel Olarak Tasarruf İlkesi. 3

1.2. Tasarruf İlkesinin Bağlantılı Olduğu İlkelerle İlişkisi . 8

1.2.1. Tasarruf İlkesi ve Taraflarca Getirilme (Hazırlama) İlkesi

Arasındaki İlişki . 8

1.2.2. Tasarruf İlkesi ve Re'sen Harekete Geçme İlkesi Arasındaki

İlişki .18

TASARRUF İLKESİNİN DAVAYA YANSIMALARI . 24

2.1. Davanın Açılışında Tasarruf İlkesi 24

2.2. Dava Konusu Üzerinde Tasarruf İlkesi .30

2.2.1. Dava Konusunu Belirlemede Tasarruf İlkesi .31

2.2.2. Dava Konusu Üzerinde Islah .36

2.2.3. Dava Konusunun Devri Hâlinde Tasarruf İlkesi .40

2.3. Davanın Yürütülmesinde Tasarruf İlkesi 47

2.3.1. Davanın Hâkim Tarafından Yürütülmesi Kapsamında Tasarruf

İlkesi 47

2.3.1.1. Hâkimin davayı sevk ve idaresi 48

2.3.1.2. Hâkimin davayı aydınlatma ödevi 50

2.3.2. Hâkimin Hukuku Kendiliğinden Uygulaması .55

İKİNCİ BÖLÜM

DAVANIN SONA ERMESİNDE TASARRUF İLKESİ . 59

3.1. Genel Olarak Davanın Sona Ermesinde Tasarruf İlkesi 59

3.2. Davaya Son Veren Taraf İşlemleri 60

3.2.1. Davaya Son Veren Taraf İşlemlerinin Ortak Özellikleri .62

3.2.1.1. Görülmekte olan bir davada ileri sürülmeleri 63

XII İçindekiler

3.2.1.2. Kural olarak kısmen yapılabilmeleri  66

3.2.1.3. Taraf usûl işlemi olmaları  69

3.2.1.4. İlâm niteliğinde belge sayılmaları  70

3.2.1.5. Yapıldıktan sonra rücu edilememeleri . 72

3.2.1.6. İrade bozukluğu hâllerinde iptal edilebilmeleri . 77

3.2.2. Davaya Son Veren Taraf İşlemlerinin Zamanı  80

3.2.2.1. Davanın açılması ile yapılabilme zamanlarının

başlaması . 81

3.2.2.2. Hüküm kesinleşinceye kadar yapılabilmeleri  82

3.2.2.2.1. Hüküm verildikten sonra kanun yolu

süresi içinde yapılabilmeleri . 83

3.2.2.2.1.1. 7251 sayılı Kanun’dan önce  83

3.2.2.2.1.2. 7251 sayılı Kanun’dan

sonra  87

3.2.2.2.2. Kanun yolu aşamasında davaya son veren

taraf işlemleri . 88

3.2.2.2.2.1. 7251 sayılı Kanun’dan önce  89

3.2.2.2.2.2. 7251 sayılı Kanun’dan

Sonra  89

3.3. Davadan Feragat . 91

3.3.1. Davadan Feragatin Tanımı ve Amacı  91

3.3.2. Davadan Feragatin Hukukî Niteliği . 95

3.3.2.1. Maddî hukuk teorisi . 95

3.3.2.2. Usûl hukuku teorisi  96

3.3.2.3. Karma teori  97

3.3.2.4. Görüşümüz  98

3.3.3. Davadan Feragatin Özellikleri  99

3.3.3.1. Hüküm ve sonuç doğurmasının karşı tarafın rızasına

bağlı olmaması . 99

3.3.3.2. Mahkemeye yönelik tek taraflı ve varması gereken

irade beyanı olması . 100

3.3.3.3. Şarta bağlı olarak yapılamaması  102

3.3.3.4. Feragat beyanının açık ve kesin olması . 103

3.3.4. Davadan Feragatin Konusu  107

3.3.5. Özel Bazı Durumlarda Davadan Feragat . 107

3.3.5.1. Terditli davalarda davadan feragat . 108

3.3.5.2. Seçimlik davalarda davadan feragat  110

İçindekiler XIII

3.3.5.3. Davaların yığılması hâlinde (objektif dava

birleşmesi) davadan feragat 112

3.3.5.4. Kısmî davada davadan feragat .113

3.3.6. Davadan Feragatin Sonuçları 113

3.3.6.1. Davadan feragat hâlinde davanın nasıl sona ereceği

sorunu 114

3.3.6.1.1. Davanın davadan feragat beyanı esas

alınarak mahkemece verilen hükümle sona

ereceğini savunan görüş .115

3.3.6.1.2. Davadan feragat ile davanın sona

ereceğini savunan görüş .116

3.3.6.1.3. Görüşümüz .118

3.3.6.2. Davadan feragatin kesin hüküm teşkil edip

etmeyeceği sorunu 119

3.4. Davayı Kabul 121

3.4.1. Davayı Kabulün Tanımı ve Amacı 121

3.4.2. Davayı Kabulün Hukukî Niteliği .124

3.4.2.1. Maddî hukuk teorisi .124

3.4.2.2. Usûl hukuku teorisi 125

3.4.2.3. Çift vakıa teorisi .126

3.4.2.4. Karma teori 126

3.4.2.5. Görüşümüz .127

3.4.3. Davayı Kabulün Özellikleri 128

3.4.3.1. Davalının mahkemeye yöneltilen tek taraflı ve

varması gereken irade beyanının varlığı 128

3.4.3.2. Şarta bağlı olarak yapılamaması 130

3.4.3.3. Açık ve kesin olması .131

3.4.3.4. Davalının üzerinde serbestçe tasarruf edilebileceği

davalarda yapılabilmesi .133

3.4.3.5. Davayı kabulün konusu 134

3.4.4. Özel Bazı Durumlarda Davayı Kabul .135

3.4.4.1. Terditli davalarda davayı kabul 135

3.4.4.2. Seçimlik davalarda davayı kabul 137

3.4.4.3. Davaların yığılması hâlinde (objektif dava

birleşmesinde) davayı kabul 138

3.4.4.4. Kısmî davada davayı kabul .138

3.4.4.5. Davaya müdahale hâlinde davayı kabul .139

3.4.4.6. Dava arkadaşlığı hâlinde davayı kabul .141

XIV İçindekiler

3.4.5. Davayı Kabulün Sonuçları . 143

3.4.5.1. Davayı kabul hâlinde davanın nasıl sona ereceği

sorunu . 143

3.4.5.1.1. Davanın davayı kabul beyanı esas

alınarak mahkemece verilen hükümle

sona ereceğini savunan görüş  144

3.4.5.1.2. Davayı kabul ile davanın sona ereceğini

savunan görüş  145

3.4.5.1.3. Görüşümüz . 147

3.4.5.2. Davayı kabulün kesin hüküm teşkil edip etmeyeceği

sorunu . 148

3.4.5.3. Davayı kabulün cebri icra yolu ile yerine getirilmesi . 149

3.5. Sulh . 151

3.5.1. Sulhun Tanımı ve Amacı . 151

3.5.2. Sulhun Hukukî Niteliği  154

3.5.2.1. Maddî hukuk teorisi . 154

3.5.2.2. Usûl hukuku teorisi  155

3.5.2.3. Çift vakıa teorisi . 155

3.5.2.4. Karma teori  156

3.5.2.5. Görüşümüz  156

3.5.3. Sulhun Özellikleri  157

3.5.3.1. İki taraflı usûl işlemi olması . 157

3.5.3.2. Dava konusu dışında kalan hususların sulhun

kapsamına dâhil edilebilmesi  158

3.5.3.3. Şarta bağlı olarak yapılabilmesi . 162

3.5.3.4. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edilebileceği

davalarda yapılabilmesi . 165

3.5.3.5. Aşırı yararlanma nedeniyle iptal edilebilmesi . 166

3.5.4. Sulhun Konusu . 168

3.5.5. Özel Bazı Durumlarda Sulh . 169

3.5.5.1. Davaya müdahale hâlinde sulh  169

3.5.5.2. Dava arkadaşlığı hâlinde sulh  171

3.5.6. Sulhun Sonuçları . 173

3.5.6.1. Sulh hâlinde davanın nasıl sona ereceği sorunu  174

İçindekiler XV

3.5.6.1.1. Davanın sulh beyanı esas alınarak

mahkemece verilen kararla sona

ereceğini savunan görüş .174

3.5.6.1.2. Sulh ile davanın sona ereceğini savunan

görüş .175

3.5.6.1.3. Görüşümüz .176

3.5.6.2. Sulhun cebri icra yoluyla yerine getirilmesi .177

3.5.6.3. Sulhun kesin hüküm teşkil edip etmeyeceği sorunu 182

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

DAVANIN SONA ERMESİNDE TASARRUF İLKESİNİN ÖZELLİK ARZ ETTİĞİ

DAVA VE İŞLER . 185

4.1. Davaya Son Veren Taraf İşlemlerinin Sınırlandırılmasında Ortak

Özellik Arz Eden Dava ve İşler 185

4.1.1. Kamu Düzenine İlişkin Davalar .185

4.1.2. Cumhuriyet Savcısının Yer Aldığı Davalar .189

4.1.2.1. Cumhuriyet savcısının dava açması veya açılmış olan

davada yer alması 190

4.1.2.2. Cumhuriyet savcısının yer aldığı davalarda davaya

son veren taraf işlemleri 192

4.1.2.3. Cumhuriyet savcısının yer almadığı davalarda davaya

son veren taraf işlemlerinin yapılıp yapılamayacağı

sorunu 194

4.1.3. Çekişmesiz Yargı İşleri .196

4.1.3.1. Genel olarak çekişmesiz yargı işleri .196

4.1.3.2. Çekişmesiz yargı işlerinde davaya son veren taraf

işlemlerinin görünümü .199

4.1.4. Dürüstlük Kuralı ve Doğruyu Söyleme Yükümlülüğüne Aykırı

Olarak Davaya Son Veren Taraf İşlemlerinin Yapıldığı Davalar .201

4.1.5. Çocuğun Üstün Yararına İlişkin Davalarda Davaya Son Veren

Taraf İşlemleri .206

4.2. Davadan Feragatin Mümkün Olmadığı veya Özel Durum Teşkil Ettiği

Hâller .209

4.2.1. Hâkimlerin Hukukî Sorumluluğuna Dayanılarak Açılan

Tazminat Davasında Davadan Feragat .210

4.2.2. Ortaklığın Giderilmesi Davasında Davadan Feragat .212

4.2.3. İflâs Davasında Davadan Feragat 217

4.2.4. Sahtelik Davasında Davadan Feragat .220

4.2.5. Kadastro Davalarında Davadan Feragat .223

XVI İçindekiler

4.2.6. Hizmet Tespit Davasında Davadan Feragat  226

4.3. Davayı Kabulün Mümkün Olmadığı veya Özel Durum Teşkil Ettiği

Hâller . 231

4.3.1. Boşanma Davalarında Davayı Kabul . 231

4.3.2. İflâs Davasında Davayı Kabul  235

4.3.3. Ortaklığın Giderilmesi Davasında Davayı Kabul . 237

4.4. Sulhun Mümkün Olmadığı veya Özel Durum Teşkil Ettiği Hâller  240

4.4.1. Hâkimlerin Hukukî Sorumluluğuna Dayanılarak Açılan

Tazminat Davasında Sulh . 241

4.4.2. Boşanma Davalarında Sulh . 242

4.4.3. İflâs Davasında Sulh  245

SONUÇ  249

KAYNAKÇA  269