Cumhuriyet Savcısının Kamu Davasını Açmada Takdir Yetkisi

Serkan MERAKLI

- Bir Muhakeme Makamı Olarak Savcılığın Konumu ve İlgili İlkeler Işığında Savcılık Makamının Yapısı
- Takdir Yetkisi Kavramı, İlgili İlkeler, Kovuşturma Mecburiyetinin Sınırlandırılabilirliği, Takdir Yetkisinin Düzenlenme Şekilleri, Kanunumuzun Kabul Ettiği Sistem ve Takdir Yetkisi Bakımından Özellik Gösteren Hususlar
- Hukukumuzda Cumhuriyet Savcısına Kamu Davasının Açılmasında Takdir Yetkisi Tanınan Haller ve Bu Yöndeki Önerilerimiz

İçindekiler
5-jnuş7

Önsöz9

Kısaltmalar19

Birinci Bölüm

BİR MUHAKEME MAKAMI OLARAK SAVCILIĞIN KONUMU VE İLGİLİ İLKELER IŞIĞINDA SAVCILIK MAKAMININ YAPISI

SAVCILIK MAKAMININ MUHAKEMEDEKİ KONUMU21

. İLGİLİ İLKELER IŞIĞINDA SAVCILIK MAKAMININ YAPISI25

Savcılık Faaliyetinin Tek Başlılığı İlkesi.25

1. Anlamı.25

2. Savcılık Faaliyetinin Tek Başlılığı İlkesinin Etkileri25

a. Dış Emir Yetkisi25

b. Adalet Bakanı Karşısında Cumhuriyet Savcısının Konumu26

B. Savcılık Faaliyetinin Bütünlüğü İlkesi.29

1. Anlamı.29

2. Savcılık Faaliyetinin Bütünlüğü İlkesinin Etkileri30

a. Ülkemizde Mevcut Hukuki Düzenlemeler Karşısında Uygulanmakta Olan

Durum.30

aa. İç Emir Yetkisi30

bb. Astın Adli Faaliyeti Yerine Getirmedeki Özerkliği32

cc. Üstün (Cumhuriyet Başsavcısının) Konumu.33

dd. Emir Verme Yetkisinin Sınırları34

aaa. Kovuşturma Mecburiyeti ilkesi.34

bbb. Cumhuriyet Savcısına Takdir Yetkisi Tanınan Haller34

ccc. Hukuka Aykırı Emir35

ddd. Duruşma Savcısının Duruşmadaki Faaliyetine ilişkin Olarak Emir

Verilebilmesi Hususu.35

b. Ülkemizdeki Mevcut Uygulamaya ilişkin Eleştirilerimiz36

İkinci Bölüm TAKDİR YETKİSİ KAVRAMI, İLGİLİ İLKELER, KOVUŞTURMA MECBURİYETİNİN SINIRLANDIRILABİLİRLİĞİ, TAKDİR YETKİSİNİN DÜZENLENME ŞEKİLLERİ, KANUNUMUZUN KABUL ETTİĞİ SİSTEM VE TAKDİR YETKİSİ BAKIMINDAN ÖZELLİK GÖSTEREN HUSUSLAR

I. TAKDİR YETKİSİ KAVRAMI.45

II. İLGİLİ İLKELER.48

A. Kovuşturma Mecburiyeti İlkesi48

1. Terim.48

2. Anlamı.50

3. Görev Dışında Öğrenilen Suç Hususu53

B. Maslahata Uygunluk İlkesi.55

1. Terim.55

2. Tarihî Gelişimi56

3. Anlamı.58

III. KOVUŞTURMA MECBURİYETİ İLKESİNİN SINIRLANDIRILABİLİRLİĞİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER.62

A. Kovuşturma Mecburiyetinin Kağıt Üstünde Kaldığı Eleştirisi62

B. Cumhuriyet Savcısının Siyasî Etki Altına Alınması İhtimali.64

C. Hukuk Devleti ilkesinin Gerçekleştirilmesi.67

1. Genel Olarak67

2. Kanun Önünde Eşitlik İlkesi.67

3. Erkler Ayrılığı ilkesi70

4. Ceza Kanunlarının Belirliliği İlkesi73

5. Kanunsuz Ceza Olmaz İlkesinin (Nullum Crimen Sine Lege) Diğer Yüzü

Olup Olmadığı.76

D. Hukuk Politikası Mülahazaları.77

1. Genel Olarak77

2. Cezalandırmanın Genel Önleme Amacı.77

3. Cezalandırmanın Özel Önleme Amacı.80

4. Mağdurun Menfaatlerini de Göz Önüne Alarak Onun Tatmin Edilmesi Amacı82

E. Adliyenin İşyükünün Azaltılmasının Sağlanması85

F. Ceza Hukukunun Son Çare Olma Özelliği.86

G. Ölçülülük İlkesi.89

H. Ara Değerlendirme91

IV. CUMHURİYET SAVCISINA TANINAN TAKDİR YETKİSİNİN MUHAKEME KANUNLARINDA DÜZENLENME ŞEKİLLERİ VE KANUNUMUZUN

KABUL ETTİĞİ SİSTEM.96

A. Maslahata Uygunluk İlkesinin Kural Olduğu Haller.96

B. Cumhuriyet Savcısına Tanınan Takdir Yetkisinin İstisna Olarak Kabul Edildiği Haller100

C. Kanunumuzun Kabul Ettiği Sistem.104

V. TAKDİR YETKİSİ BAKIMINDAN ÖZELLİK GÖSTEREN HUSUSLAR.105

A. Cumhuriyet Savcısına Kamu Davası Açma Konusunda Takdir Yetkisi Tanıyan Hükümlerin Mutlaka Kanun ile Düzenlenmesi Gerekliliği.105

B. Kabahatlerin Takibatı Bakımından Kovuşturma Mecburiyetinin Geçerli

Olup Olmadığı Sorunu.106

C. Cumhuriyet Savcısına Kamu Davasının Açılması Bakımından Tanınan

Takdir Yetkisi ile Şahsî Dava Arasındaki İlişki107

Üçüncü Bölüm

HUKUKUMUZDA CUMHURİYET SAVCISINA KAMU DAVASININ AÇILMASINDA TAKDİR YETKİSİ TANINAN HALLER VE BU YÖNDEKİ ÖNERİLERİMİZ

I. HUKUKUMUZDA CUMHURİYET SAVCISINA KAMU DAVASININ AÇILMASINDA TAKDİR YETKİSİ TANINAN HALLER109

A. Genel Olarak109

B. Maddî Ceza Hukukuna Dayanan Takdir Yetkisi110

1. Cezayı Kaldıran Şahsî Sebep Olarak Etkin Pişmanlık Hükümlerinin

Uygulanmasını Gerektiren Koşulların Varlığı (CMK m. 171/1)110

a. Türk Ceza Kanunu'nda Etkin Pişmanlık Kavramı.110

b. Etkin Pişmanlığın Varlığına Dayanılarak Kamu Davası Açılmayabilmesi

İçin Gerekli Olan Şartlar111

aa. İşlenen Fiil Bakımından Türk Ceza Kanunu Özel Hükümler içerisinde

Etkin Pişmanlık İle ilgili Düzenleme Mevcut Olmalıdır111

bb. Fail Bizzat Pişmanlık Göstermiş Olmalıdır.111

cc. İşlenen Fiil İle İlgili Olarak Düzenlenen Etkin Pişmanlık Hükmü Faile Hiç

Ceza Verilmemesini Gerektirmelidir.113

c. Cumhuriyet Savcısına Tanınan Takdir Yetkisinin Türk Ceza Kanunu m.

184/5'te Düzenlenen Etkin Pişmanlık Hükmü Bakımından

Uygulanabilirliği.114

d. Cumhuriyet Savcısına Tanınan Takdir Yetkisinin Türk Ceza Kanunu m.

221'de Düzenlenen Etkin Pişmanlık Hükmü Bakımından Uygulanabilirliği 115

2. Şahsî Cezasızlık Sebebinin Varlığı (CMK m. 171/1)115

a. Şahsî Cezasızlık Sebebi Kavramı115

b. Şahsî Cezasızlık Sebebinin Varlığına Dayanılarak Kamu Davası Açılmayabilmesi için Gerekli Olan Şartlar.117

3. Ceza Muhakemesi Kanunu m. 171/1'e İlişkin Ortak Açıklamalar120

a. Hükmün Anlamı ve Amacı.120

b. Ceza Muhakemesi Kanunu m. 171/1'de Cezayı Kaldıran Şahsî Sebep Olarak Etkin Pişmanlık veya Şahsî Cezasızlık Sebebinin Varlığından Başka Herhangi Bir Kritere Yer Verilmemiş Olmasının Sakıncalı Olup Olmadığı Hususu121

c. Ceza Muhakemesi Kanunu m. 171/1'de Yer Verilen Düzenlemenin Kıyas Yoluyla Faile Ceza Verilmemesini Gerektiren Diğer Sebeplere de Uygulanabilirliği Sorunu123

d. Ceza Muhakemesi Kanunu m. 171/1'e Dayanarak Kamu Davası

Açılmayan Hallerde Cumhuriyet Savcısının Vereceği Karar124

e. Cumhuriyet Savcısının Ceza Muhakemesi Kanunu m. 171/1'e Dayanarak Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararı Verdiği Hallerde Ayrıca Müsadere Talebinde Bulunabilmesi Hususu125

f. Suçların içtimai Halinde Ceza Muhakemesi Kanunu m. 171/1'in Uygulanabilirliği126

g. Cumhuriyet Savcısının Takdir Yetkisine Dayanarak Vereceği Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararının Kesin Hüküm Niteliğinde

Olmaması126

h. Ceza Muhakemesi Kanunu m. 171/1'in Cumhuriyet Savcısına Takdir

Yetkisi Tanıyan Diğer Düzenlemeler ile İlişkisi128

ı. Ceza Muhakemesi Kanunu m. 171/1'e Dayanılarak Verilen Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararına Karşı İtiraz Olanağının Bulunmadığı Hususu.128

C. Muhakeme Hukukuna Dayanan Takdir Yetkisi: Kamu Davasının

Açılmasının Ertelenmesi Kurumu (CMK m. 171/2- 5).132

1. Hükmün Anlamı ve Amacı.132

2. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kurumunun Anayasa'ya Aykırı Olup Olmadığı Hususu135

3. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesinin Düzenlenme Şekilleri137

4. Koşulları.138

a. Objektif Koşul (Suç Bakımından 138

aa. İsnat Edilen Suç Soruşt_-_ ~îî . e « : . -işturulması Şikayete Bağlı Bir Suç

Olmalıdır (CMK m. 171/2)138

bb. isnat Edilen Suç Üst Sm - 5-- . eI = -= Az Süreli Hapis Cezasını

Gerektiren Suçlardan Otralafcr(CM( m. 171/2)138

b. Sübjektif Koşul (Şüpheli Bakımından).140

aa. Genel Olarak140

bb. Şüpheli Daha Önce Kasıtlı Bir Suçtan Dolayı Hapis Cezası İle Mahkûm

Olmamış Bulunmalıdır (CMK m. 171/3- a)140

cc. Yapılan Soruşturma Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Halinde Şüphelinin Suç İşlemekten Çekineceği Kanaatini Vermelidir (CMK m.

171/3- b).141

dd. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Şüpheli ve Toplum Açısından

Kamu Davası Açılmasından Daha Yararlı Olmalıdır (CMK m. 171/3- c).142

ee. Suçun İşlenmesiyle Mağdurun veya Kamunun Uğradığı Zarar Aynen iade,

Suçtan Önceki Hale Getirme veya Tazmin Suretiyle Tamamen Giderilmelidir

(CMK m. 171/3-d)144

aaa. Zararın Türü144

bbb. Üçüncü Kişilerin Zararın Giderilmesine Etkisi145

ccc. Zararın Tespit Edilmesi146

5. Ceza Muhakemesi Kanunu m. 171'de Yer Verilen Koşullar Aranmaksızın Kamu Davasının Açılmasının Ertelenebileceği Haller146

a. Ceza Muhakemesi Kanunu m. 171'de Yer Verilen Koşullar Aranmaksızın Kamu Davasının Açılmasının Ertelenebileceği Suç Tipleri.146

b. 6352 Sayılı Kanun'da Öngörülen Kamu Davasının Açılmasının

Ertelenmesi Kurumunun Uygulama Koşulları.148

6. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesinin Uzlaşma Hükümleri ile

ilişkisi.149

7. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi- Önödeme ilişkisi.151

8. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kararını Verecek Makam.152

9. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenme Süresi.153

10. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kararının Denetimi153

11. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesinin Sonucu154

12. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kararının Kaydedilmesi155

13. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kararı Verilen Hallerde Cumhuriyet Savcısının Ayrıca Müsadere Talebinde Bulunabilmesi

Hususu.155

14. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesine ilişkin İstatistikî Verilerin Değerlendirilmesi156

. CUMHURİYET SAVCISINA TAKDİR YETKİSİ TANINMASI YÖNÜNDEKİ ÖNERİLERİMİZ.159

Ceza Muhakemesi Kanunu m. 171/1 Bakımından.159

1. Cumhuriyet Savcısının Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararına Karşı itiraz imkanı Getirilmelidir.159

2. iddianamenin Kabulü ile Duruşma Evresi Arasında Mahkemeye de

Düşme Kararı Verme Yetkisi Tanınmalıdır160

B. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Bakımından161

1. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Sadece Takibi Şikayete Bağlı Suçlarla Sınırlı Olarak Uygulanmaktan Çıkarılmalıdır161

2. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesinin Koşulları Arasında Hapis Cezası ile Birlikte veya Seçimlik Olarak Adlî Para Cezası Öngörülen

Hallere de Açıkça Yer Verilmelidir.162

3. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi ile Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kurumlarının Koşulları Arasında Yeknesaklık Sağlanmalıdır162

4. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi İle Önödeme Kurumlarının Sınırları Birbirlerinden Keskin Bir Şekilde Ayrılmalıdır163

5. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kararı Verilen Haller Bakımından Suçtan Zarar Görene Şahsî Dava Açma İmkanı Tanınmalıdır 163

6. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kurumunun Sınırlarının Daha Fazla Genişletilmesi Yerine Kovuşturmanın Ertelenmesi Kurumuna Yer Verilmelidir.164

C. Cumhuriyet Savcısı Dışındaki Kurum ve Kişilere Tanınan Takdir Yetkisi Bakımından166

D. Yurtdışında İşlenen Suçlar Bakımından.167

Sonuç169

Kaynakça.183

Kavramlar Dizini193