Türk Hukukunda Çağrı Üzerine Çalışma

Damla KAYNAR

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR ..................................................................................................5

ÖZET .............................................................................................................7

İÇİNDEKİLER .............................................................................................9

KISALTMALAR ........................................................................................15

GİRİŞ ...........................................................................................................19

1. BÖLÜM

GENEL OLARAK ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA

1.1. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA KAVRAMI......................................21

1.2. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMANIN UYGULANMA AMACI .........25

1.3. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMANIN TARİHİ GELİŞİMİ..................27

1.3.1. 4857 Sayılı Kanun Öncesi Dönem ..........................................27

1.3.2. 4857 Sayılı Kanun Dönemi .....................................................29

1.4. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA KAVRAMININ HUKUKİ

NİTELİĞİ VE ÖZELLİKLERİ.........................................................32

1.4.1. Çağrı Üzerine Çalışmanın Esneklik Kavramı İçerisindeki

Yeri..........................................................................................32

1.4.1.1. Esneklik Kavramı ve Esnekleşme İhtiyacı .................32

1.4.1.2. İş Hukukunun Koruyucu Yapısı ve Güvenceli

Esneklik......................................................................36

1.4.1.3. Esneklik Türleri..........................................................38

1.4.2. Çağrı Üzerine Çalışmanın Kısmi Süreli Çalışma Kavramı

İçerisindeki Yeri......................................................................40

1.4.2.1. Genel Olarak...............................................................40

1.4.2.2. Kısmi Süreli Çalışmanın Türleri Bakımından Çağrı

Üzerine Çalışma.........................................................42

1.5. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMANIN KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA

OLMASINDAN DOĞAN GENEL ÖZELLİKLERİ ........................43

1.5.1. Çalışma Süresinin Normal Çalışmaya Göre Önemli Ölçüde

Kısa Olması.............................................................................43

1.5.2. Çalışma İlişkisinin Sürekli Olması ..........................................48

1.5.3. Çalışma Süresinin Kısaltılmasının İrade Serbestisine

Dayanması...............................................................................48

1.6. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMANIN AVANTAJ VE

DEZAVANTAJLARI........................................................................51

10

1.6.1. İşçi Bakımından.......................................................................51

1.6.1.1. Avantajları..................................................................51

1.6.1.2. Dezavantajları.............................................................53

1.6.2. İşveren Bakımından.................................................................56

1.6.2.1. Avantajları..................................................................56

1.6.2.2. Dezavantajları.............................................................58

1.7. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMANIN TÜRLERİ.................................58

1.7.1. Toplam Çalışma Süresinin Taraflarca Belirlendiği Tür ..........59

1.7.2. Toplam Çalışma Süresinin Belirlenmesinin İşverene

Bırakıldığı Tür.........................................................................60

1.8. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMANIN BENZER ÇALIŞMA

TÜRLERİNDEN AYIRT EDİLMESİ ..............................................61

1.8.1. Çağrı Üzerine Çalışmanın Mevsimlik İş Sözleşmesinden

Farkı ........................................................................................61

1.8.2. Çağrı Üzerine Çalışmanın Geçici İş İlişkisinden Farkı ...........64

1.8.3. Çağrı Üzerine Çalışmanın İş Paylaşımı ile Farkı.....................65

1.8.4. Çağrı Üzerine Çalışmanın Kayan İş Sürelerine Göre

Çalışmadan Farkı.....................................................................67

1.8.5. Çağrı Üzerine Çalışma ile Yan İş İlişkisi Farkı.......................68

1.8.6. Çağrı Üzerine Çalışmanın Kısa Çalışmadan Farkı..................69

1.9. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMADA YABANCI HUKUK

UYGULAMALARI...........................................................................70

1.9.1. Almanya...................................................................................70

1.9.2. Hollanda...................................................................................77

1.9.3. İtalya ........................................................................................79

1.10. SIFIR SÜRELİ SÖZLEŞMELER....................................................81

1.10.1. Genel Olarak..........................................................................81

1.10.2. Sıfır Süreli Sözleşmelere İlişkin Yabancı Hukuk

Uygulamaları...........................................................................83

1.10.2.1. İngiliz Hukukunda Sıfır Süreli Sözleşmeler.............83

1.10.2.2. Alman Hukukunda Sıfır Süreli Sözleşmeler ............91

1.10.3. Sıfır Süreli Sözleşmelerin Türk Hukuku Bakımından

Uygulanabilirliği .....................................................................93

2. BÖLÜM

BİREYSEL İŞ HUKUKUNDA ÇAĞRI

ÜZERİNE ÇALIŞMA

2.1. İŞ KANUNUNDA ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA...........................95

2.1.1. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinin Yapılması ve Çalışma

Sürelerinin Düzenlenmesi .......................................................95

11

2.1.1.1. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinin Kurulması ve

Sözleşmenin Kurulmasında Özellikler.......................95

2.1.1.1.1. Çağrı Üzerine Çalışma İlişkisinin

Kurulması ..................................................95

2.1.1.1.1.1. Genel Olarak...........................95

2.1.1.1.1.2. Birden Çok İşverenle Çağrı

Üzerine Çalışma İlişkisi

Kurulabilmesi..........................97

2.1.1.1.1.3. Bağımlılık Unsurunun Çağrı

Üzerine Çalışma Bakımından

Değerlendirilmesi....................99

2.1.1.1.2. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinin

Kurulmasında Özellikler..........................101

2.1.1.1.2.1. Çağrı Üzerine Çalışma

Sözleşmesinin Süresi.............101

2.1.1.1.2.2. Çağrı Üzerine Çalışma

Sözleşmesinin Şekli ..............103

2.1.1.1.2.2.1. Genel Olarak ...103

2.1.1.1.2.2.2. Yazılı Şekil

Şartının Hukuki

Niteliği............105

2.1.1.2. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinde Süreler ........109

2.1.1.2.1. Toplam Çalışma Süresi ............................111

2.1.1.2.1.1. Genel Olarak.........................111

2.1.1.2.1.2. Toplam Çalışma Süresinin

Kararlaştırılmamış Olması

Halinde Sürenin Tespiti ........118

2.1.1.2.1.3. Haftalık Toplam Çalışma

Süresinin Kısmi Süreli Çalışma

Bakımından Sınırı .................123

2.1.1.2.2. Günlük Çalışma Süresi.............................125

2.1.1.2.3. Çağrı Üzerine Çalışmada Fazla ve Fazla

Sürelerle Çalışma.....................................128

2.1.2. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinin Uygulanması ............135

2.1.2.1. Çağrı Kavramı, Hukuki Niteliği ve Sonuçları..........135

2.1.2.1.1. Çağrı Kavramı ve Hukuki Niteliği...........135

2.1.2.1.2. Çağrıya Hazır Bekleme Kavramı.............136

2.1.2.1.3. Çağrının Yapılması ..................................142

2.1.2.1.4. Çağrının Şekli ..........................................144

2.1.2.1.5. Çağrının Süresi ve Çağrıya Uyma

Yükümlülüğü...........................................147

12

2.1.2.1.6. Çağrının Yapılmaması .............................151

2.1.2.2. Çağrı Üzerine Çalışmada İşçinin Ücrete Hak

Kazanması ve Ücret Güvencesi ...............................154

2.1.2.3. Çağrı Üzerine Çalışmada Ayrım Yapma Yasağı......158

2.1.2.4. Çağrı Üzerine Çalışmada İşçinin Dinlenme Hakkı ve

Ücretli Tatillere Hak Kazanması..............................163

2.1.2.4.1. Genel Olarak ............................................163

2.1.2.4.2. Ücretli Hafta Tatili...................................164

2.1.2.4.3. Ulusal Bayramlar ve Genel Tatiller .........170

2.1.2.4.4. Ara Dinlenmesi ........................................171

2.1.2.4.5. Yıllık Ücretli İzin.....................................173

2.1.2.4.5.1. Çağrı Üzerine Çalışmada Yıllık

Ücretli İzne Hak Kazanma....173

2.1.2.4.5.2. Çağrı Üzerine Çalışan İşçilerin

Yıllık İzin Süreleri ................178

2.1.2.4.5.3. Çağrı Üzerine Çalışanların

Yıllık Ücretli İzin Ücreti.......181

2.1.2.4.5.4. Çağrı Üzerine Çalışan İşçinin

Yıllık İzinde Başka Bir İşte

Çalışması...............................182

2.1.2.4.6. Çağrı Üzerine Çalışan İşçinin Süt İzni.....185

2.1.3. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Sona

Ermenin Sonuçları.................................................................186

2.1.3.1. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinin Sona

Ermesi ......................................................................186

2.1.3.2. Çağrı Üzerine Çalışan İşçilerin İş Güvencesi

Hükümlerinden Yararlanması..................................187

2.1.3.3. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinin Sona Ermesinin

Sonuçları ..................................................................189

2.1.3.3.1. Çağrı Üzerine Çalışan İşçinin Kıdem

Tazminatına Hak Kazanması...................189

2.1.3.3.2. Çağrı Üzerine Çalışan İşçinin İş

Sözleşmesinin Süreli Feshi ve İhbar

Tazminatı.................................................196

2.1.3.3.3. Çağrı Üzerine Çalışan İşçinin Yeni İş

Arama İzni...............................................199

2.2. TÜRK BORÇLAR KANUNUNDA ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA201

2.3. BASIN İŞ KANUNU VE DENİZ İŞ KANUNUNDA ÇAĞRI

ÜZERİNE ÇALIŞMA .....................................................................203

13

3. BÖLÜM

TOPLU İŞ HUKUKUNDA ÇAĞRI

ÜZERİNE ÇALIŞMA

3.1. SENDİKA ÜYELİĞİ BAKIMINDAN............................................207

3.1.1. Genel Olarak Sendikal Haklar ve Sendika Üyeliği ...............207

3.1.2. Sendika Üyeliğinin Tekliği İlkesi ve Çağrı Üzerine

Çalışanlar Bakımından İstisnası ............................................209

3.2. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ BAKIMINDAN....................................211

3.2.1. Toplu İş Sözleşmesinde Yetki Bakımından Çağrı Üzerine

Çalışan İşçilerin Değerlendirilmesi .......................................211

3.2.2. Çağrı Üzerine Çalışan İşçilerin Toplu İş Sözleşmesinden

Yararlanması .........................................................................214

3.3. TOPLU İŞ UYUŞMAZLIKLARI BAKIMINDAN ........................217

3.3.1. Çağrı Üzerine Çalışmada Grev Hakkı ve Grev Oylaması .....217

3.3.2. Başka İşçi Çalıştırma ve Başka İşte Çalışma Yasağının Çağrı

Üzerine Çalışan İşçi Bakımından Değerlendirilmesi ............218

4. BÖLÜM

SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNDA

ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA

4.1. SİGORTALI KAVRAMI VE SİGORTALI NİTELİĞİNİN

KAZANILMASI .............................................................................221

4.2. PRİMLERİN BELİRLENMESİ......................................................226

4.2.1. Çağrı Üzerine Çalışan İşçinin Kazancının Belirlenmesi .......227

4.2.1.1. Prime Esas Alınacak Kazancın Belirlenmesi ...........227

4.2.1.2. Prime Esas Alınacak Günlük Kazancın

Belirlenmesi .............................................................229

4.2.1.2.1. Prime Esas Günlük Kazanç......................229

4.2.1.2.2. Prime Esas Günlük Kazancın Alt ve Üst

Sınırı ........................................................231

4.2.2. Çağrı Üzerine Çalışan İşçinin Prim Ödeme Gün Sayısı........232

4.2.3. Prim Ödeme Gün Sayısının 30 Güne

Tamamlanması ......................................................................235

4.2.3.1. İsteğe Bağlı Sigortalılık............................................235

4.2.3.2. Borçlanma Yapılarak Eksik Günlerin

Tamamlanması.........................................................238

4.3. SİGORTALILIK SÜRESİNİN BELİRLENMESİ..........................239

4.4. SOSYAL SİGORTALARDAN YARARLANMA .........................240

4.4.1. Kısa Vadeli Sigorta Kollarından Yararlanma........................240

4.4.1.1. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası ...................240

14

4.4.1.2. Hastalık Sigortası .....................................................241

4.4.1.3. Analık Sigortası........................................................243

4.4.2. Uzun Vadeli Sigorta Kollarından Yararlanma.......................243

4.4.2.1. Malullük Sigortası ....................................................243

4.4.2.2. Yaşlılık Sigortası ......................................................244

4.4.2.3. Ölüm Sigortası..........................................................245

4.4.3. Genel Sağlık Sigortasından Yararlanma................................245

4.4.4. İşsizlik Sigortasından Yararlanma.........................................248

SONUÇ ......................................................................................................251

KAYNAKÇA.............................................................................................263