Deniz Yolu ile Konteyner Taşımacılığında Demuraj ve Hukuki Sorunlar

Sevi Ceren DALBEYLER

 

İÇİNDEKİLER

 

ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR .5

İÇİNDEKİLER.7

GİRİŞ15

KONTEYNER KAVRAMI VE DENİZ YOLU İLE KONTEYNER TAŞIMACILIĞI .17

1.1. Konteyner Kavramı. 17

1.2. Konteynerin Yapısı, İşaretleri ve Türleri 21

1.3. Konteynerin Hukuki Niteliği . 28

1.4. Deniz Yolu ile Konteyner Taşımacılığı ve Tarihi Gelişimi . 34

1.4.1. Deniz Yolu ile Konteyner Taşımacılığının Tarihi Gelişimi . 34

1.4.1.1. Tarih Öncesi-1980 Dönemi 34

1.4.1.2. 1980 Sonrası Dönem. 36

1.4.2. Konteyner Gemileri, Limanları ve Konteyner Pazarı . 38

1.4.2.1. Konteyner Gemileri. 38

1.4.2.2. Limanlar 41

1.4.2.2.1. Konteyner Limanları ve İşletme Modelleri . 44

1.4.2.3. Dünya Konteyner Piyasası. 46

1.4.3. Deniz Yolu ile Konteyner Taşımacılığının Günümüz Dünya ve Türk Deniz

Ticaretindeki Yeri 49

1.4.3.1. Dünya Ticareti ve Konteyner Taşımacılığı 49

1.4.3.2. Konteyner Taşımacılığı Piyasasında Liman İşletmelerinin Rolü . 52

1.4.3.3. Konteyner Taşımacılığı Piyasası ve Türkiye 52

1.5. Denizyolu ile Konteyner Taşımacılığı Türleri . 54

1.5.1. Multimodal Taşımalar. 54

1.5.1.1. Genel Bakış ve Tanımlar 54

1.5.1.2. Multimodal Taşımaları Düzenleyen Hukuki Metinler 57

1.5.1.3. Multimodal Taşımalar ve Konteyner Taşımacılığı  61

1.5.1.4. Multimodal Taşımalara İlişkin Görüş ve Değerlendirme . 62

1.5.2. Palangadan Palangaya (Tackle to Tackle), Limandan Limana (Port to Port)

ve Kapıdan Kapıya (Door to Door) Taşımalar  62

1.5.2.1. Palangadan Palangaya (Tackle to Tackle) Taşımalar ve

Hague-Visby Kuralları . 63

 

8 İçindekiler

 

1.5.2.1.1. Hague-Visby Kuralları Bakımından Taşıyanın

Sorumluluğu ile Konteyner Taşımaları 66

 

1.5.2.2. Limandan Limana (Port to Port) Taşımalar ve Hamburg

Kuralları  66

1.5.2.2.1. Hamburg Kuralları Bakımından Taşıyanın

Sorumluluğu ile Konteyner Taşımaları 67

 

1.5.2.3. Kapıdan Kapıya (Door to Door) Taşımalar ve Rotterdam

Kuralları  70

1.5.2.3.1. Rotterdam Kurallarının Diğer Taşıma Şekillerini

Düzenleyen Kurallar ile Karşılaştırılması. 73

1.5.2.3.2. Rotterdam Kurallarındaki Konteyner Taşımalarına

İlişkin Düzenlemeler. 77

1.5.3. Full Container Load/Less (Than) Container Load (FCL/ LCL) Taşımalar . 81

1.5.3.1. FCL ve LCL Taşıma Biçimlerinin Türk Hukuku Bakımından İncelenmesi

 83

1.5.3.1.1. FCL ve LCL Taşıma Biçimlerinde Konteynerin

Elverişsizliği ve Taşıyanın Sorumluluğu. 83

1.5.3.1.2. Sorumluluğun Başlangıcı ve Hukuki Kaynağı  85

1.5.3.2. FCL ve LCL Taşıma Biçimlerinin Karşılaştırmalı Hukuk,

Doktrin ve Uluslararası Deniz Ticareti Kuralları Bakımından

İncelenmesi. 90

1.5.3.3. FCL ve LCL Taşıma Biçimleri Bakımından Bazı

Değerlendirmeler 95

1.5.3.3.1. Yükle İlgililerin Yükümlülükleri . 95

1.5.3.3.2. Konteynerin Yükle İlgililerce Temin Edilmiş Olması  97

1.5.3.3.3. FCL Taşımalar Bakımından Konişmento Klozları . 98

1.5.3.3.4. Karşılıklı Kısmi Çarter Sözleşmeleri Bakımından

FCL Taşımalar . 100

1.5.3.3.5. FCL/LCL Konteyner Taşımalarının Konteyner

Demurajı Alacağına Etkisi. 100

1.6. Denizyolu ile Konteyner Taşımacılığı Sözleşmeleri . 101

1.6.1. Türk Hukuku ve Karşılaştırmalı Hukuklarda Deniz Ticareti

Sözleşmelerinin Sınıflandırılması 101

1.6.2. Navlun Sözleşmesi Tanımı, Unsurları, Türleri ve Tarafları . 106

1.6.2.1. Navlun Sözleşmesinin Tanımı ve Unsurları 106

1.6.2.2. Navlun Sözleşmesinin Türleri  109

1.6.2.2.1. Çarter- Kırkambar Sözleşmeleri 109

1.6.2.2.2. Çarter ve Kırkambar Sözleşmelerinde Navlunun

Belirlenmesi, Borçlusu ve Alacaklısı . 115

1.6.2.2.3. Asıl Navlun-Alt Navlun Sözleşmeleri. 118

 

İçindekiler 9

 

1.6.2.2.3.1. Asıl Navlun-Alt Navlun

Sözleşmelerinin Belirlenmesi . 118

1.6.2.2.3.2. Asıl ve Alt Navlun Sözleşmelerinde

Tarafların Talepleri . 121

1.6.2.2.3.3. Navlun Sözleşmelerinde Taşıyanın

Belirlenmesi . 122

1.6.2.2.3.4. Identity of Carrier Klozu. 127

1.6.2.3. Navlun Sözleşmesinin Tarafları . 128

1.6.2.3.1. Taşıyan . 128

1.6.2.3.2. Fiili Taşıyan. 130

1.6.2.3.3. Gemi İşletmeyen Taşıyan ve Diğer Aracılar  133

1.6.2.3.3.1. Brokerler  134

1.6.2.3.3.2. Gemi Acenteleri . 138

1.6.2.3.3.3. Kaptan 139

1.6.2.3.3.4. Taşıma İşleri Komisyoncuları  140

1.6.2.3.3.5. Gemi İşletmeyen Taşıyan . 145

1.6.2.3.4. Taşıtan 147

1.6.2.3.5. Yükleten . 150

1.6.2.3.6. Gönderilen . 151

1.6.3. Kırkambar Sözleşmesine Dayanan Deniz Yolu ile Konteyner Taşımaları . 152

1.6.4. Denizyolu ile Konteyner Taşımacılığında Kullanılan Diğer Sözleşme

Türleri . 153

1.6.4.1. Miktar, Hacim ve Hizmet Sözleşmeleri 154

1.6.4.2. Slot Çarter Sözleşmeleri 156

1.6.4.3. Konteyner Gemisi ve Konteyner İçi Yer Tahsisi Sözleşmeleri. 157

1.6.5. Denizyolu ile Konteyner Taşımacılığında Konteyner Tedariki Amacıyla

Kullanılan Sözleşme Türleri. 158

1.6.5.1. Konteyner ve Konteyner Ekipmanı Leasing Sözleşmesi. 158

1.6.5.2. Konteyner Kiralama Sözleşmesi 162

1.6.5.3. Karşılıklı Konteyner Tedariki Sözleşmesi 162

NAVLUN SÖZLEŞMELERİNDE DEMURAJ 165

2.1. Sefer Çarteri Sözleşmelerinde Demuraj (Sürastarya) Kavramı 165

2.1.1. Türk Hukukunda ve Müşterek Hukuk Sisteminde Demuraj  169

2.1.2. Demurajın Fonksiyonları. 170

2.1.3. Demurajın Hukuki Niteliği ve Bu Niteliğinin Belirlenmesi Bakımından

Türk Hukuk Sistemi ile Karşılaştırmalı Hukuk Sistemlerine Genel Bir

Bakış . 171

2.1.4. Demuraj Süresinin Belirlenmesi, Hesabı ve Sona Ermesi 174

 

10 İçindekiler

 

2.1.4.1. “Once on Demurrage Always on Demurrage” Prensibi ve

Uygulaması . 177

2.1.5. Demuraj Ücretinin Borçlusu ve Alacaklısı . 179

2.1.6. Demuraj Ücretinden Doğan Hak ve Talepler  180

2.1.6.1. Hapis Hakkı . 181

2.1.6.1.1.Yükleme ve Boşaltama Limanında Hapis Hakkının

Kullanılması 183

2.1.6.1.2. Hapis Hakkının Konusu. 183

2.1.6.1.3. Hapis Hakkına Konu Eşyanın Mülkiyeti ve Zilyetliği 185

2.1.6.1.4. Hapis Hakkının Kullanılabileceği Alacağın

Özellikleri . 186

2.1.6.1.5. Hapis Hakkının Doğumu ve Kullanılması  187

2.1.6.1.6. Hapis Hakkının Kullanılması Bakımından Bazı

Özellikli Haller  187

2.1.6.1.7. Hapis Hakkının Kullanılmasının Hukuki Sonuçları. 189

2.1.6.2. Lien Hakkı . 189

2.1.6.2.1. Türk Hukuku Çerçevesinde Lien Hakkının

Kullanılması 192

2.1.6.3. Demuraj Ücretinden Doğan Diğer Hak ve Talepler . 193

2.1.6.3.1. Cesser Klozu . 194

2.1.6.3.2. Gecikme Zararları. 195

2.1.6.4. Demuraj Alacağının Özellikleri  197

2.1.6.5. Demuraj ve İlgili Taleplerde Zamanaşımı  198

2.2. Deniz Yolu ile Konteyner Taşımacılığında Demuraj (Sürastarya) Kavramı. 199

2.2.1. Genel Olarak Konteyner Demurajı 200

2.2.1.1. Türk Öğretisindeki Tanımlar  202

2.2.1.2. Yabancı Öğreti ve Hukuki Metinlerde Yer Alan Tanımlar. 204

2.2.1.3. Türk ve Yabancı Mahkeme Kararlarında Yer Alan Tanımlar. 206

2.2.2. Konteyner Demurajının Hukuki Niteliği ve Yolculuk Çarteri

Sözleşmelerindeki Demuraj ile Karşılaştırılması . 207

2.2.2.1. Borçlar Hukuku Temelinde Kırkambar Sözleşmesinden

Kaynaklanan Hak ve Yükümlülüklerin Belirlenmesi ve

Konteyner Demurajı Alacağı . 208

2.2.2.2. Konteyner Demurajının Bir Tür Tazminat Olup Olmadığının

Tespiti . 213

2.2.2.3. Yükün Teslim Alınmamasının Konteyner Demurajına Etkisi  215

2.2.2.4. Karşılaştırmalı Hukuklarda Konteyner Demurajının Hukuki

Niteliği  217

2.2.2.5. Navlun Ekleri (Teferruatı) Bakımından Konteyner Demurajı . 220

 

İçindekiler 11

 

2.2.2.6. Konteyner Demurajının Türk Hukuku ve Anglo-Sakson

Hukuk Sistemleri Bakımından Çarter Sözleşmelerindeki

Demuraj Kurumu ile Karşılaştırılması 221

2.2.3. Türk Hukukunda Konteyner Demurajına Uygulanacak Hukuk  225

2.2.3.1. Milletlerarası Özel Hukuk Bakımından  225

2.2.3.2. Türk Hukukunda Konteyner Demurajına Kıyasen

Uygulanabilecek Hükümler. 226

2.2.3.2.1. Temerrüt Hükümleri. 227

2.2.3.2.2. Türk Ticaret Kanunu’nun Demuraja İlişkin

Hükümleri  230

2.2.3.2.3. Türk Ticaret Kanunu’nun Gecikme Zararlarına

İlişkin Düzenlemesi. 231

2.2.3.2.4. Konteyner Demurajının Ticari Örf ve Adetten

Sayılmasına İlişkin Değerlendirme 234

2.2.3.2.5. Türk Hukukunda Konteyner Demurajına

Uygulanacak Hukuk Bakımından Ulaşılan Sonuç

ve Değerlendirme. 235

2.2.4. Konteyner Demurajı ve Gecikme Bedeli (Detention) Ayırımı . 236

2.2.5. Konteyner Demurajının Kararlaştırılması ve Miktarının Belirlenmesi. 239

2.2.5.1. Konteyner Demurajının Kararlaştırılmasının Şartları. 239

2.2.5.2. Konteyner Demurajının Belirlenmesinde Tartışmalı Haller . 241

2.2.5.3. Konteyner Demurajının Miktarının Belirlenmesi  243

2.2.6. Konteyner Demurajı Borcunun Oluşmasının Şartları 244

2.2.6.1. Konteyner Demurajı Alacağının Talep Edilebilir Olması

(Muacceliyeti) . 245

2.2.6.2. Yükün Teslim Anı. 247

2.2.6.2.1. Gönderilenin Yükün Teslimini Talep Etmesi 249

2.2.6.2.2. Gönderilenin Yükün Teslimini Talep Etmemiş

Olması  252

2.2.6.2.3. Gönderilenin Yükün Teslimini Talep Etmiş Fakat

Navlun Sözleşmesinden Kaynaklanan

Yükümlülüklerini Yerine Getirmemiş Olması  253

2.2.6.3. Serbest Sürenin Başlatılması Gereken Zaman. 255

2.2.6.4. Serbest Sürenin İşletilmesi ve Sona Ermesi. 255

2.2.7. Konteyner Demurajının Alacaklısı ve Borçlusu . 256

2.2.7.1. Konteyner Demurajının Alacaklısı . 256

2.2.7.2. Asıl ve Alt Navlun Sözleşmeleri Bakımından Alacaklı  256

2.2.7.3. Konteyner Demurajının Borçlusu 259

2.2.8. Konteyner Demurajından Doğan Hak ve Talepler. 260

2.2.8.1. Hapis Hakkı . 261

 

12 İçindekiler

2.2.8.2. Lien Hakkı . 261

2.2.8.3. Taşıyanın Üzerinde Hapis Hakkını Kullandığı Konteyner

Yükünden Kaynaklanan Demuraj Talebi 262

2.2.8.4. Gecikme Zararları . 263

2.2.8.5. Konteyner Demurajı Borcunun Kapsamı. 264

2.2.8.6. Konteyner Demurajı Borcu ve Temerrüt Faizi . 264

2.2.8.7. Konteyner Demurajının Likit Bir Alacak Kalemi Olup

Olmadığının Tespiti . 264

2.2.9. Konteyner Demurajı Borcunun Sona Ermesi ve Zamanaşımı 265

2.2.9.1. Konteyner Demurajı Borcunun İfası 265

2.2.9.2. Konteynerin Taşıyana İadesinin İmkansızlığının Konteyner

Demurajı Borcuna Etkisi 266

2.2.9.3. Konteynerin Taşıyana İadesinin İmkansızlığında Mücbir

Sebep ve Beklenmeyen Hal  268

2.2.9.4. Konteynerin Taşıyana İadesinin İmkansızlığında Kusur . 271

2.2.9.5. Konteynerin Taşıyana İadesinde Geçici İmkansızlık272

2.2.9.6. Konteynerin Taşıyana İadesinde Kısmi İmkansızlık.274

2.2.9.7. Konteyner Demurajı Borcunda Zamanaşımı 274

2.2.10. Standart Kırkambar Tip Sözleşmeleri ve Taşıyan Tarifelerinin

Konteyner Demurajı Şartları Bakımından İncelenmesi. 275

2.2.10.1. Ortak Hükümler  275

2.2.10.2. Arkas Line Konteyner Demurajına İlişkin Standart Sözleşme

Şartları ve Türkiye Demuraj Tarifesi  277

2.2.10.3. CMA CGM Konteyner Demurajına İlişkin Standart Sözleşme

Şartları ve Türkiye Demuraj Tarifesi  279

2.2.10.4. Hapag-Lloyd Konteyner Demurajına İlişkin Standart Sözleşme

Şartları ve Türkiye Demuraj Tarifesi  280

2.2.10.5. Maersk Line Konteyner Demurajına İlişkin Standart Sözleşme

Şartları ve Demuraj Tarifesi. 280

 

KONTEYNER DEMURAJINDA BORÇTAN SORUMLULUK BAKIMINDAN

KARŞILAŞILABİLECEK HUKUKİ SORUNLAR. 283

3.1. Konteyner Demurajında Taşıma Şekilleri ve Gecikmenin Meydana Gelme

Sebebine Göre Sorumluluk Sahası Prensibi 283

3.2. Genel İşlem Koşulları Denetimi ve Standart Navlun Sözleşmelerindeki

Konteyner Demurajı Hükümlerinin Bu Denetim Bakımından İncelenmesi. 286

3.2.1. Genel İşlem Koşulları ve Türk Borçlar Kanunu’ndaki İlgili Hükümlere

Genel Bakış. 287

3.2.2. Genel İşlem Koşullarına İlişkin Hükümlerin Her İki Tarafın Tacir

Olduğu Sözleşmeler Bakımından Uygulanması  289

 

İçindekiler 13

3.2.3. Genel İşlem Koşullarına İlişkin Hükümlerin Genel Olarak Deniz

Ticareti Hukuku Sözleşmeleri ve Özellikle Navlun Sözleşmeleri

Bakımından Uygulanması Sorunu. 295

3.2.4. Kırkambar Sözleşmesi ve Konişmento Genel Şartlarında Yer Alan

Konteyner Demurajına İlişkin Kayıtlar Bakımından Genel İşlem

Koşulları Denetimi  299

3.3. Gümrük Kanunu ve Konteyner İthalat ile İhracat Rejimlerinin Uygulanması

Bakımından Konteyner Demurajı Alacağından Sorumluluk 301

3.3.1. Konteynerlere İlişkin Türk Gümrük Mevzuatı . 302

3.3.1.1. Uluslararası Konvansiyonlar 302

3.3.1.2. Konteyner Yönetmeliği 305

3.3.1.3. Gümrük Yönetmeliği . 306

3.3.1.4. İlgili Genelgeler. 307

3.3.2. Türk Gümrük Sahasına Denizyolu ile Konteyner İçinde Getirilen İthal

Yüke İlişkin Türk Gümrük Mevzuatı  310

3.3.2.1. Özet Beyanın Verilmesi . 311

3.3.2.2. Risk Analizi ve Yükün Sınıflandırılması  312

3.3.2.3. Eşyanın Gümrük Bölgesine Ulaşması  313

3.3.2.4. Eşyanın Geçici Olarak Depolanması  313

3.3.2.5. Gümrük Mevzuatı Uyarınca Eşyanın Tasfiyelik Hale Gelmesi  314

3.3.2.6. Eşyanın Tasfiyeye Tabi Tutulması ve Yapılacak İşlemler. 316

3.3.3. Türk Gümrük Sahasından Denizyolu ile Konteyner İçinde Çıkarılan

İhraç Yüke İlişkin Türk Gümrük Mevzuatı 319

3.3.4. Türk Gümrük Mevzuatı Çerçevesinde İthal ve İhraç Yükler ile

Konteynere Uygulanacak Hukuki Rejim Işığında Konteyner Demurajı

Alacağının Akıbeti. 322

3.4. Yükle İlgililerce Konteyner Demurajı Borcunun Doğmasını ya da İşlemeye

Devam Etmesini Önlemek Amacıyla Alınabilecek Tedbirler ile

Başvurulabilecek Çözüm Yolları 323

3.5. İyiniyet ve Dürüstlük Kuralı Bakımından Konteyner Demurajı Alacağının

Sınırlandırılması 327

3.6. Fahiş Tazminat Alacağının İndirilmesi Bakımından Konteyner Demurajı

Alacağının İncelenmesi. 331

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 335