Deniz Hukukunda Liman Devleti Yetkisi Ve Denetimi

DENİZ HUKUKUNDA LİMAN DEVLETİ YETKİSİ VE DENETİMİ



Derya Aydın OKUR



- Milletlerarası Hukukta Yetki Kavramı Ve Deniz Hukukunda Geleneksel Yetki Dengeleri

- Deniz Kirliliği Sorunu, Gemi Kaynaklı Kirlilikle İlgili Milletlerarası Sözleşmeler Ve Kolay Bayrak Uygulaması

- Gemi Kaynaklı Kirliliğin Önlenmesine İlişkin 1982 Bmdhs İle Getirilen Düzendeki Yetki Paylaşımı Ve Liman Devleti Yetkisinin Değişen Rolü

- Liman Devleti Denetimi Konusunda Yapılan Bölgesel Düzenlenmeler Ve Türkiye'de Liman Devleti Denetimi



Dr. DERYA AYDIN OKUR

Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Deniz Hukuku Anabilim Dalı

Araştırma Görevlisi

DENİZ HUKUKUNDA

LİMAN DEVLETİ

YETKİSİ VE DENETİMİ

GEMİ KAYNAKLI DENİZ KİRLİLİĞİNİN ÖNLENMESİNDE

DEĞİŞEN YETKİ DENGELERİ BAĞLAMINDA

LİMAN DEVLETİ YETKİSİNİN ARTAN ÖNEMİ



SUNUŞ .........................................................................................vii

ÖNSÖZ ......................................................................................... ix

İÇİNDEKİLER ............................................................................... xi

KISALTMALAR .............................................................................xxi

GİRİŞ ............................................................................................. 1

Birinci Bölüm

MİLLETLERARASI HUKUKTA YETKİ KAVRAMI VE

DENİZ HUKUKUNDA GELENEKSEL YETKİ DENGELERİ

I. MİLLETLERARASI HUKUKTA DEVLETİN YETKİSİ

KAVRAMI ................................................................................ 7

A. GENEL OLARAK .....................................................................7

B. YETKİNİN ÜLKESELLİĞİ PRENSİBİ.........................................8

C. ÜLKE DIŞI YETKİ KONUSUNDA BAŞVURULAN

PRENSİPLER ........................................................................10

1. Etki Prensibi ...................................................................10

2. Kişisellik Prensibi ............................................................11

a. Aktif Kişisellik Prensibi ..............................................11

b. Pasif Kişisellik Prensibi ..............................................12

3. Koruma Prensibi .............................................................12

4. Evrensellik Prensibi ........................................................13

İÇİNDEKİLERxii

D. DEVLETİN YASAMA, YÜRÜTME VE YARGI YETKİSİ ..............15

1. Yasama Yetkisi ................................................................15

2. Yürütme Yetkisi ..............................................................16

3. Yargı Yetkisi ....................................................................17

II. DENİZ HUKUKUNDA DEVLETİN YETKİSİ ............................ 19

A. TEMEL KAVRAMLAR ............................................................19

B. TARİHİ AÇIDAN DENİZLERDEKİ MENFAAT ÇATIŞMASI

VE DENİZ HUKUKUNUN GELİŞİM SÜRECİ ..........................24

C. BAYRAK DEVLETİ YETKİSİ ..................................................28

1. Genel Olarak ...................................................................28

2. Açık Deniz Özgürlükleri ...................................................29

3. Gemilerin Uyrukluğu ......................................................30

4. Bayrak Devletinin Münhasır Yetkisi ...............................32

5. Bayrak Devletinin Münhasır Yetkisinin İstisnaları ..........33

a. Korsanlık Suçu ..........................................................34

b. Köle Taşımacılığı ........................................................35

c. Ziyaret Hakkı.............................................................36

d. Kesintisiz Takip Hakkı ...............................................37

e. Uyruksuz Gemiler......................................................38

f. Aynı Uyrukluğu Taşıdığından Şüphelenilen

Gemiler .....................................................................38

g. Meşru Müdafaa .........................................................39

h. İzinsiz Yayın ..............................................................39

i. Uyuşturucu Madde Ticareti .......................................40

j. Deniz Kazalarına Müdahale .......................................41

6. Bayrak Devletinin Görevleri ve Sorumlulukları ................41

D. KIYI DEVLETİ YETKİSİ .........................................................43

1. Genel Olarak ...................................................................43

2. Kıyı Devletinin İç Sulardaki Yetkisi ..................................44

a. İç Sular Kavramı........................................................44

b. İç Suların Hukuki Rejimi ...........................................44

3. Kıyı Devletinin Karasularındaki Yetkisi ...........................45

a. Genel Olarak .............................................................45

b. Zararsız Geçiş Hakkı .................................................47

c. Kıyı Devletinin Yargı Yetkisinin Kullanımına

Getirilen Sınırlamalar ................................................49

(1) Cezai Yargı Yetkisi ...............................................49xiii

(2) Hukuki Yargı Yetkisi ............................................52

4. Kıyı Devletinin Bitişik Bölgedeki Yetkisi ...........................53

5. Kıyı Devletinin Kıta Sahanlığındaki Yetkisi ......................54

E. LİMAN DEVLETİ YETKİSİ .....................................................56

1. Yabancı Gemilerin Limanlara Giriş Hakkı ve Giriş

Şartları ...........................................................................56

2. Liman Devletinin Limanlarda Bulunan Yabancı

Gemiler Üzerindeki Yetkisi ..............................................59

a. Genel Olarak .............................................................59

b. Savaş Gemileri .........................................................60

c. Zor Durumdaki Gemiler ............................................62

F. DENİZ HUKUKUNDAKİ GELENEKSEL YETKİ

DENGELERİNİN DENİZ ÇEVRESİNİN KORUNMASI

AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ ......................................63

1. Deniz Çevresinin Korunmasına İlişkin Teamül

Hukuku Kuralları ............................................................63

a. Trail Smelter Tahkimi ................................................64

b. Korfu Boğazı Davası .................................................65

c. Lanoux Gölü Tahkimi ...............................................66

2. 1958 Tarihli Cenevre Deniz Hukuku Sözleşmeleri............67

İkinci Bölüm

DENİZ KİRLİLİĞİ SORUNU, GEMİ KAYNAKLI

KİRLİLİKLE İLGİLİ MİLLETLERARASI SÖZLEŞMELER

VE KOLAY BAYRAK UYGULAMASI

I. DENİZ KİRLİLİĞİ SORUNU VE KİRLİLİK KAYNAKLARI .......... 72

A. DENİZ KİRLİLİĞİ KAVRAMI ..................................................72

B. DENİZ KİRLİLİĞİNİN KAYNAKLARI .......................................72

1. Kara Kaynaklı ve Atmosfer Kaynaklı Kirlilik .....................73

2. Deniz Yatağı Faaliyetlerinden Kaynaklanan Kirlilik ..........73

3. Suya Batırma Kaynaklı Kirlilik ........................................73

4. Gemi Kaynaklı Kirlilik .....................................................74

C. ÖNEMLİ DENİZ KAZALARI ....................................................76

1. Torrey Canyon Kazası .....................................................76

2. Argo Merchant Kazası .....................................................77

3. Amoco Cadiz Kazası ........................................................77

4. Independenta Kazası .......................................................78xiv

5. Exxon Valdez Kazası .......................................................79

6. Erika Kazası ....................................................................80

7. Prestige Kazası ................................................................80

8. MSC Napoli Kazası ..........................................................81

II. GEMİ KAYNAKLI DENİZ KİRLİLİĞİNİN ÖNLENMESİ

KONUSUNDAKİ MİLLETLERARASI DÜZENLEMELER .......... 82

A. GENEL OLARAK ...................................................................82

B. MİLLETLERARASI DENİZCİLİK ÖRGÜTÜ VE DENİZ

ÇEVRESİNİN KORUNMASINDAKİ ROLÜ ...............................86

1. Genel Olarak ...................................................................86

2. IMO’nun Kurumsal Yapısı ...............................................89

a. Genel Kurul ...............................................................89

b. Konsey .....................................................................90

c. Deniz Emniyeti Komitesi ............................................90

d. Hukuk Komitesi ........................................................91

e. Deniz Çevresini Koruma Komitesi .............................91

f. Teknik İşbirliği Komitesi ............................................91

g. Kolaylaştırma Komitesi .............................................91

h. Sekreterya .................................................................91

3. IMO’nun Deniz Çevresinin Korunmasındaki Katkıları ......92

C. BOŞALTMA STANDARTLARI GETİREN SÖZLEŞMELER ........95

1. 1954 tarihli Petrolün Sebep Olduğu Deniz Kirliliğinin

Önlenmesi Hakkında Milletlerarası Sözleşme (OILPOL) ....95

a. Genel Olarak .............................................................95

b. Sözleşmedeki Yetki Düzeni ........................................97

(1) Düzenleme Yetkisi ...............................................98

(2) Uygulama Yetkisi .................................................99

2. Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin

Önlenmesi Hakkında Milletlerarası Sözleşme (MARPOL) 100

a. Genel Olarak ........................................................... 100

b. Sözleşmedeki Yetki Düzeni ...................................... 102

(1) Düzenleme Yetkisi ............................................. 103

(2) Uygulama Yetkisi ............................................... 103

(i) Bayrak Devletinin Uygulama Yetkisi ............. 103

(ii) Kıyı Devletinin Uygulama Yetkisi .................. 104

(iii) Liman Devletinin Uygulama Yetkisi .............. 104

3. Değerlendirme ............................................................... 106xv

D. SEYRÜSEFER GÜVENLİĞİ VE CDEM STANDARTLARI

GETİREN SÖZLEŞMELER .................................................. 107

1. 1966 Tarihli Yükleme Hatları Milletlerarası

Sözleşmesi (Load Lines) ................................................. 107

2. Denizde Can Güvenliği Milletlerarası Sözleşmesi

(SOLAS) ........................................................................ 110

a. Milletlerarası Emniyetli Yönetim Kodu (ISM Kodu) .. 112

b. Milletlerarası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik

Kodu (ISPS Kodu) .................................................... 114

3. Denizde Çatışmayı Önleme Milletlerarası Kuralları

Sözleşmesi (COLREG) .................................................... 117

4. Gemi Adamlarının Eğitim, Belgelendirme ve Vardiya

Standartları Hakkında Milletlerarası Sözleşme (STCW) .. 119

5. Gemilerin Tonaj Ölçümü Milletlerarası Sözleşmesi ........ 122

6. Ticari Gemilerdeki Asgari Standartlara İlişkin 1976

tarihli ve 147 No’lu ILO Sözleşmesi (ILO No.147) ........... 122

E. MÜDAHALE, SORUMLULUK VE TAZMİNATA İLİŞKİN

SÖZLEŞMELER .................................................................. 123

1. Genel Olarak ................................................................. 123

2. Açık Denizde Petrol Kirliliğine Neden Olan Kazalara

Müdahaleye İlişkin Milletlerarası Sözleşme .................... 124

3. 1969 tarihli Petrol Kirliliği Zararları Nedeniyle

Hukuki Sorumluluğa İlişkin Milletlerarası Sözleşme ...... 127

III. KOLAY BAYRAK UYGULAMASI ........................................... 131

A. GENEL OLARAK ................................................................. 131

B. KOLAY BAYRAĞI TERCİH SEBEPLERİ ................................ 134

1. Tescil Kolaylığı .............................................................. 135

2. Vergi Avantajı ................................................................ 135

3. Düşük Maliyet .............................................................. 135

4. Yeterli Denetim Olmaması ............................................. 136

C. MİLLETLERARASI HUKUK AÇISINDAN KOLAY BAYRAK

UYGULAMASI ..................................................................... 136

D. İKİNCİ SİCİL UYGULAMASI VE TÜRK ULUSLARARASI

GEMİ SİCİLİ ....................................................................... 143

E. KOLAY BAYRAKLA MÜCADELEDEKİ MEVCUT DURUM ..... 146

IV. DEĞERLENDİRME ............................................................. 147xvi

Üçüncü Bölüm

GEMİ KAYNAKLI KİRLİLİĞİN ÖNLENMESİNE İLİŞKİN

1982 BMDHS İLE GETİRİLEN DÜZENDEKİ YETKİ

PAYLAŞIMI VE LİMAN DEVLETİ YETKİSİNİN DEĞİŞEN

ROLÜ

I. GENEL OLARAK ................................................................. 149

II. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER III. DENİZ HUKUKU

KONFERANSI ..................................................................... 154

A. DEVLETLERİN GEMİ KAYNAKLI KİRLİLİĞİN

ÖNLENMESİNE İLİŞKİN YAKLAŞIMLARI ............................. 154

B. LİMAN DEVLETİ YETKİSİNİN GENİŞLETİLMESİ

KONUSUNDAKİ TEKLİFLER ............................................... 158

1. Konferans Öncesinde Birleşmiş Milletler Deniz Yatağı

Komitesi’ne Sunulan Teklifler ........................................ 158

2. Konferansta Sunulan Teklifler ....................................... 159

III. 1982 BMDHS’DE DEVLETLERİN DÜZENLEME VE

UYGULAMA YETKİSİNİN GENEL ÇERÇEVESİ ..................... 166

A. DEVLETLERİN GEMİ KAYNAKLI KİRLİLİKLE İLGİLİ

DÜZENLEME YETKİSİ ........................................................ 166

B. DEVLETLERİN GEMİ KAYNAKLI KİRLİLİKLE İLGİLİ

UYGULAMA YETKİSİ .......................................................... 168

C. SÖZLEŞMEDE SIKLIKLA ATIF YAPILAN BAZI

KAVRAMLAR ...................................................................... 170

1. Genel Kabul Görmüş Milletlerarası Kurallar ve

Standartlar ................................................................... 170

2. Uygulanabilir Milletlerarası Kurallar ve Standartlar ...... 174

3. Yetkili Milletlerarası Örgüt ............................................ 177

IV. BAYRAK DEVLETİ YETKİSİ ................................................. 178

A. BAYRAK DEVLETİNİN DÜZENLEME YETKİSİ .................... 178

B. BAYRAK DEVLETİNİN UYGULAMA YETKİSİ ........................ 180

V. KIYI DEVLETİ YETKİSİ ....................................................... 182

A. KIYI DEVLETİNİN DÜZENLEME YETKİSİ ............................ 182

1. Kıyı Devletinin Karasularındaki Düzenleme Yetkisi ........ 183

2. Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölgedeki

Düzenleme Yetkisi ......................................................... 188

a. Genel Olarak ........................................................... 188

b. Özel Bölgeler ve Buz Kaplı Bölgeler ......................... 190

(1) Özel Bölgeler ...................................................... 190xvii

(2) Buz Kaplı Bölgeler .............................................. 191

B. KIYI DEVLETİNİN UYGULAMA YETKİSİ .............................. 192

1. Kıyı Devletinin Karasularındaki Uygulama Yetkisi ......... 193

2. Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölgedeki

Uygulama Yetkisi .......................................................... 198

VI. LİMAN DEVLETİ YETKİSİ ................................................... 201

A. GENEL OLARAK ................................................................. 201

B. LİMAN DEVLETİNİN DÜZENLEME YETKİSİ ........................ 202

C. LİMAN DEVLETİNİN UYGULAMA YETKİSİ .......................... 205

1. Madde 218’in İncelenmesi ............................................. 205

2. Madde 219’un İncelenmesi ............................................ 210

3. Madde 220/1’in İncelenmesi ......................................... 213

VII. 1982 BMDHS’DE ÖNGÖRÜLEN TEMİNAT HÜKÜMLERİ ...... 214

VIII. LİMAN DEVLETİ YETKİSİ KONUSUNDA 1982 BMDHS

İLE GETİRİLEN SİSTEMİN DEĞERLENDİRİLMESİ .............. 218

Dördüncü Bölüm

LİMAN DEVLETİ DENETİMİ KONUSUNDA YAPILAN

BÖLGESEL DÜZENLEMELER VE TÜRKİYE’DE LİMAN

DEVLETİ DENETİMİ

I. GENEL OLARAK ................................................................. 225

II. LİMAN DEVLETİ DENETİMİNDE BÖLGESEL

İŞBİRLİĞİNE GİDİLMESİNİN SEBEPLERİ ........................... 226

III. LİMAN DEVLETİ DENETİMİ KONUSUNDAKİ BÖLGESEL

DÜZENLEMELER ............................................................... 227

A. BÖLGESEL DÜZENLEMELERİN HUKUKİ STATÜSÜ .......... 228

B. BÖLGESEL NİTELİKTEKİ İLK TEŞEBBÜS: HAGUE

MUTABAKAT ZAPTI ............................................................ 231

C. LİMAN DEVLETİ DENETİMİ KONUSUNDAKİ

MUTABAKAT ZABITLARININ İNCELENMESİ ....................... 232

1. Mutabakat Zabıtlarında Yer Alan Hükümlerin Paris

Mutabakat Zaptı Işığında Genel Olarak İncelenmesi ...... 232

2. Diğer Bölgesel Düzenlemelerin Tanıtılması ................... 240

a. Latin Amerika Liman Devleti Denetimi Anlaşması .... 240

b. Pasifik Asya Bölgesi Liman Devleti Denetimi

Mutabakat Zaptı ...................................................... 242xviii

c. Karayipler Bölgesi Liman Devleti Denetimi

Mutabakat Zaptı ..................................................... 243

d. Akdeniz Bölgesi Liman Devleti Denetimi

Mutabakat Zaptı ..................................................... 244

e. Hint Okyanusu Liman Devleti Denetimi

Mutabakat Zaptı ..................................................... 246

f. Batı ve Orta Afrika Bölgesi Liman Devleti

Denetimi Mutabakat Zaptı ...................................... 247

g. Karadeniz Bölgesi Liman Devleti Denetimi

Mutabakat Zaptı ..................................................... 248

h. Riyad Liman Devleti Denetimi Mutabakat Zaptı ...... 250

IV. ABD’DE LİMAN DEVLETİ DENETİMİ .................................. 250

A. ABD SAHİL GÜVENLİĞİ’NİN HEDEF MATRİSİ .................... 251

1. Hedef Matrisinin Unsurları ............................................ 252

a. Gemi Sahipleri ve İşletenleri .................................... 252

b. Bayrak Devletleri ..................................................... 252

c. Klas Kuruluşları ...................................................... 252

d. Geminin Geçmişi ..................................................... 252

e. Geminin Türü ......................................................... 253

2. Hedef Matrisinde Gemi Önceliği .................................... 253

a. Birinci Öncelikli Gemiler .......................................... 253

b. İkinci Öncelikli Gemiler ........................................... 253

c. Öncelikli Olmayan Gemiler ...................................... 254

B. ABD’DE UYGULANAN DENETİMİN GENEL ÖZELLİKLERİ ... 254

1. Denetim Türleri ............................................................. 255

a. Yıllık Denetimler ...................................................... 255

b. Tekrar-Denetimler ................................................... 255

c. Genişletilmiş Denetimler .......................................... 255

d. Eksikliklerin Tamamlanması Denetimleri ................ 255

2. Gemilere Yapılan Müdahaleler ....................................... 256

C. KONTEYNER GÜVENLİK GİRİŞİMİ ...................................... 256

V. TÜRKİYE’DE LİMAN DEVLETİ DENETİMİ .......................... 259

A. TÜRKİYE’DE LİMAN DEVLETİ DENETİMİ İLE İLGİLİ

DÜZENLEMELER ............................................................... 259

B. LİMAN DEVLETİ DENETİMİ YÖNETMELİĞİ

ÇERÇEVESİNDE DENETİMLE İLGİLİ USUL VE

ESASLARIN İNCELENMESİ ................................................. 261

1. Genel Olarak ................................................................. 261xix

2. Denetimle İlgili Usul ve Esaslar ..................................... 263

a. Denetlenecek Gemilerin Tespiti ................................ 263

(1) Denetimde Mutlak Önceliği Olan Gemiler .......... 264

(2) Denetimde Öncelik Verilecek Diğer Gemiler ....... 264

b. Denetim Esasları .................................................... 265

(1) Olağan Denetim ................................................. 265

(2) Detaylı Denetim ................................................. 265

(3) Genişletilmiş Denetim ........................................ 266

3. Limanlara Giriş Yasağı .................................................. 267

4. Eksikliklerin Giderilmesi ve Alıkoyma ............................ 268

5. Tamamlama Denetimi ve Alıkoyma ................................ 269

6. İtiraz Hakkı ................................................................... 270

C. TÜRKİYE’DE YAPILAN DENETİMLERE İLİŞKİN

DEĞERLENDİRME ............................................................. 270

1. Türkiye’nin Liman Devleti Denetiminin

Değerlendirilmesi .......................................................... 270

a. AB Müktesebatına Uyum Sürecinde Türkiye’nin

Millî Mevzuatı .......................................................... 270

(1) Uyum Kapsamında Yürürlüğe Giren

Düzenlemeler ..................................................... 270

(2) AB Müktesebatına Uyum Kapsamında Yapılması

Gereken Düzenlemeler ....................................... 272

(i) Taraf Olunması Gereken Milletlerarası

Sözleşmeler .................................................. 272

(ii) Deniz Emniyeti Kanunu ............................... 272

(iii) 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nda ve 5237 Sayılı

Türk Ceza Kanunu’nda Değişiklik Yapılması 273

(iv) Gemi ve Deniz Araçlarının Tonilatolarının

Ölçülmesi ve Belgelendirilmesi Hakkında

Yönetmelik ................................................... 273

(v) Türk Limanlarında Raporlama Usulleri

Hakkında Yönetmelik ................................... 273

(vi) Tanker Yönetmeliği ....................................... 274

b. Uygulamanın Değerlendirilmesi ............................... 274

2. Türkiye’nin Bayrak Devleti Denetiminin

Değerlendirilmesi .......................................................... 276

SONUÇ ...................................................................................... 283

KAYNAKÇA ................................................................................ 295