Devlet Başkanlarının Düzenleme Yetkisi
Dr. Ditar KABASHI
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
KURAL KOYMA FAALİYETİ ÇERÇEVESİNDE
YÜRÜTMENİN DÜZENLEME YETKİSİ
11 Kuvvetler Ayrılığı Teorisi 5
111 Kuvvetler Ayrılığının Klasik Tanımı 5
112 Kuvvetler Ayrılığı Esasına Dayanan Hükümet Sistemleri10
1121 Kuvvetlerin Sert Ayrılığı: Başkanlık Sistemi 10
1122 Kuvvetlerin Yumuşak Ayrılığı: Parlamenter Sistem 14
1123 Karma Sistem: Yarı-Başkanlık Sistemi 16
12 Kuvvetler Birliği Teorisi18
121 Kuvvetler Birliği Esasına Dayanan Hükümet Modelleri 19
1211 Diktatörlük 19
1212 Monarşi 19
1213 Meclis Hükümeti 20
13 Devletin Hukuki İşlevlerinin Tasnifi 21
131 Maddi Kıstas Bakımından21
132 Şekli Kıstas Bakımından 22
14 Yasama İşlevi 23
141 Yasama Yetkisinin Özellikleri 24
1411 Yasama Yetkisinin Genelliği (Sınırsızlığı) İlkesi 24
1412 Yasama Yetkisinin Asliliği (İlkelliği) İlkesi26
1413 Yasama Yetkisinin Devredilmezliği İlkesi 27
15 Yürütme Organının Düzenleme Yetkisi 32
151 Teoriden Uygulamaya Yürütmenin Düzenleme Yapma Yetkisi 32
152 Yürütme Görevi Çerçevesinde Yapılan Hukuki İşlemler 36
153 Düzenleyici İşlemlerin Türleri38
1531 Kanun Hükmünde Kararnameler 40
1532 İstisnai Durumlarda Yürütmenin Asli Düzenleme Yetkisi 42
1533 Adsız Düzenleyici İşlemler43
xii İçindekiler
16 Devlet Başkanlarının Düzenleme Yapma Yetkisi 44
161 Kararname Çıkarma Yetkisi 44
162 Devlet Başkanlarının Kararname Yetkisinin Hukuksal
Kaynağı 46
1621 Anayasal Dayanağı Olan Kararnameler46
16211 Genel Kararname Yetkisi 47
16212 Yasama Organının Çalışmadığı Dönemlerde
Devlet Başkanının Kararname Yetkisi50
1622 Yetki Kanunlarına Dayanan Kararnameler 51
16221 Yetki Devrinin Belirli Kurallara Tabi Tutulması52
16222 Devlet Başkanının Talebi Olmaksızın
Yetkilendirme 55
16223 Devlet Başkanının Talebi Üzerine
Yetkilendirme 55
16224 Yetkilendirme İşleminin Mahiyeti 56
16225 Yasama Organının Kararnamelere Onay
Bakımından Tesiri 56
16226 Yasama Organının Kararnameleri Reddetmesinin
Hukuki Neticeleri 58
1623 Açık Anayasal Dayanaktan Yoksun ve Teamüller
Neticesinde Kullanılan Düzenleme Yetkisi 59
1624 Yargısal İçtihat Neticesinde Teşekkül Eden
Düzenleme Yetkisi63
İKİNCİ BÖLÜM
OLAĞAN VE OLAĞANÜSTÜ DÖNEMLERDE DEVLET
BAŞKANLARININ ASLİ DÜZENLEME YETKİSİ
21 Olağan Dönem Kararnameleri 65
211 Olağan Dönem Kararnamelerinin Muhtevası 65
2111 Yetki Unsuru 65
İçindekiler xiii
21111 Kararname Yetkisinin Münhasıran Devlet Başkanı
Tarafından Kullanılması 65
21112 Kararname Yetkisinin Devlet Başkanı ile Diğer
Organlar Arasında Paylaşılması 67
21113 Devlet Başkanlarının Yetki Devri 68
2112 Konu Unsuru72
21121 Devlet Başkanlarına Anayasa Tarafından Tanınan
Düzenleme Alanları72
211211 Atamalara İlişkin Yetki76
211212 Kamu Kurumlarını Tanzim Etme Yetkisi 90
21122 Devlet Başkanı Kararnamelerine Karşı Getirilen
Anayasal Sınırlamalar94
211221 Temel Hak ve Hürriyetlere İlişkin Sınırlar 95
211222 Anayasa Değişikliklerine İlişkin Sınırlar99
211223 Organik Kanunlara İlişkin Sınırlar100
211224 Mali Konulara İlişkin Sınırlar101
2113 Yasama Yetkisinin Genelliği İlkesi Işığında Mahfuz
Alan Konusu 103
21131 Yasama Organına Tanınan Mahfuz Alanlar103
21132 Devlet Başkanlarının Düzenlemelerine Tanınan
Mahfuz Alanlar111
21133 Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
Çıkarılabilecek Konularda Mahfuz Alan Sorunsalı 115
211331 2017 Anayasa Değişiklikleri Öncesinde Mahfuz
Alan Sorunsalı 115
211332 2017 Anayasa Değişiklikleri Sonrasında Mahfuz
Alan Sorunsalı 117
2113321 Mahfuz Alanın Var Olduğu Görüşü117
2113322 Mahfuz Alanın Bulunmadığı Görüşü 121
2113323 Mahfuz Alan Tartışmasına İlişkin
Değerlendirme 127
xiv İçindekiler
22 Olağanüstü Hal Döneminde ve Acil Durumlarda Devlet Başkanlığı
Kararnameleri 129
221 Olağanüstü Yönetim Rejimlerinde Asli Kararname Yetkisi129
222 Olağan Dönem ile Olağanüstü Dönem Kararnameleri
Arasında Gri Alan: Acil Durum/Kriz Kararnameleri136
223 Olağanüstü Hal Dönemi ve Acil Durum Kararnamelerinin
Konu Cihetinden Muhtevası 138
23 Devlet Başkanlarının Diğer Düzenleyici İşlemleri 140
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DEVLET BAŞKANLARININ DÜZENLEMELERİNİN MAHİYETİ,
HUKUKİ KONUMU VE YARGISAL DENETİMİ
31 Devlet Başkanlarının Düzenlemelerinin Hukuki Mahiyeti 147
311 Mukayeseli Hukuk147
312 Türkiye 150
3121 2017 Anayasa Değişiklikleri Öncesi ve Sonrasında
Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Mukayesesi 154
3122 Türkiye’de Olağan Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
ile Kanun Hükmünde Kararnamelerin Mukayesesi156
3123 Türkiye’de Eski Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde
Kararnameleri ile Yeni Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerinin Mukayesesi 159
3124 Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile
Cumhurbaşkanı Kararlarının Mukayesesi160
3125 Türkiye’de Yönetmelikler ile Cumhurbaşkanı
kararlarının Mukayesesi163
32 Devlet Başkanlarının Düzenlemelerinin Normlar Hiyerarşisindeki
Konumu 164
321 Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Eski Dönemden Kalan
İşlemlere Karşı Konumu 172
33 Devlet Başkanlarının Düzenlemelerinin Yayımlanması173
İçindekiler xv
34 Başkanlık Kararnamelerinin Bağlayıcılığı 175
35 Devlet Başkanlığı Düzenlemelerinin Yargısal Denetimi 178
351 Olağan Dönem Kararnamelerinin Denetimi 178
352 Olağanüstü Hal ve Acil Durum Kararnamelerinin Denetimi 184
3521 Genel Olarak 184
3522 Mukayeseli Hukuk185
35221 Latin Amerika ülkeleri 186
35222 Amerika Birleşik Devletleri 189
35223 Rusya194
35224 Türkiye 194
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DEVLET BAŞKANLARININ DÜZENLEME YETKİSİNİN
UYGULAMADAKİ TEZAHÜRÜ
41 Kararname Yetkisi Işığında Yasama ile Yürütme Organları
Arasındaki Münasebet197
411 Devlet Başkanı ile Yasama Organının İradesi Ekseninde
Kararname Yetkisi 198
412 Kararname Çıkarılmasının Yaygınlaşması 200
4121 Mukayeseli Hukukta Ülke Örnekleri 200
41211 Amerika Birleşik Devletleri 200
41212 Latin Amerika ülkeleri 201
412121 Brezilya 202
412122 Arjantin206
412123 Peru 208
412124 Venezuela 208
41213 Sovyetler Birliği ile Rusya Federasyonu210
41214 Arnavutluk 214
41215 Türkiye 215
4122 Kararname Çıkarılmasının Yaygınlaşmasının Etkileri 216
4123 Değerlendirme 222
xvi İçindekiler
413 Yasama Organının Devlet Başkanlarının Kararnamelerine
Müsamaha Göstermesi 224
414 Yasama-Yürütme Ekseninde Yetki Devrinin Havaleci
Demokrasiye Dönüşmesi 233
415 Kararname Yetkisinin Hukuk Devleti İlkesine Tesiri 243
BEŞİNCİ BÖLÜM
YÜRÜTMENİN GÜÇLENDİRİLMESİ TEMELİNDE
KUVVETLER AYRILIĞI ANLAYIŞININ DÖNÜŞÜMÜ
51 Devlet Başkanlarının Diğer Yasama Yetkilerinin Kuvvetler
Ayrılığına Etkisi 251
511 Kanun Teklifinde Bulunma Yetkisi251
512 Bütçe Konusuna İlişkin Yetkileri259
513 Halkoylamasının Düzenlenmesine İlişkin Yetkili Olması 264
514 Veto Yetkisi266
52 Erkler Arasındaki Dengenin Bozulması 270
521 Yürütme Organının Güçlendirilmesi 271
5211 Yürütme Organının Güçlendirilmesi Lehine Sunulan
Temel Argüman: İstikrarın Sağlanması271
5212 Anayasal Yetkilerle ve Fiili Durumlar Neticesinde
Yürütme Organının Güçlendirilmesi 274
52121 Yürütmenin Güçlendirilmesinin Dünyadaki
Muhtelif Örneklerine Bakış 274
521211 Weimar Cumhuriyeti 275
521212 Fransa 276
521213 Polonya 278
521214 Amerika Birleşik Devletleri 278
521215 Suudi Arabistan 282
521216 Osmanlı Devleti 283
52122 Türkiye’de Yürütme Organının Güçlendirilmesi 283
521221 Başkanlık Sistemine Geçilmesinin Tehlikeli
Neticeler Doğuracağı Yönündeki Görüşler 286
İçindekiler xvii
521222 Başkanlık Sistemine Geçilmesinin Müspet
Neticeler Doğuracağı Yönündeki Görüşler289
521223 2017 Anayasa Değişiklikleri Neticesinde
İhdas Edilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet
Sistemi Hakkında Değerlendirme 290
5212231 Sistemi Eleştirenler 291
5212232 Sistemi Savunanlar 294
5212233 Değerlendirme ve Öneriler 294
5213 Hiper-Başkanlık Rejimlerinin Kurulması 296
522 Yasama Organının İşlevsizleştirilmesi 298
5221 Yasamanın İşlevsizleşmesinde Siyasi Partilerin Rolü 299
52211 Parlamenter Sistemde 300
52212 Başkanlık Sisteminde 301
52213 Değerlendirme 304
5222 Başkanlık ve Meclis Seçimlerinin Eşzamanlı Yapılması 306
53 Kuvvetler Ayrılığı Anlayışının Günümüz Dünyasındaki Tasavvuru 307
531 Başkanlık Hükümet Sisteminin Dönüşümü 308
532 Başkanlık Sisteminin Farklı Devlet Şekillerinde Uygulanması 313
SONUÇ316
KAYNAKÇA326
