Devletlerin Deniz Alanlarından Yararlanmalarında Hakkaniyet İlkesi

Dr. Macit AKMAN

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 

5

ÖZET 

7

İÇİNDEKİLER 

9

KISALTMALAR 

15

GİRİŞ 

17

BİRİNCİ BÖLÜM

HAKKANİYET KAVRAMININ HUKUKSAL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

1. HAKKANİYETİN KAVRAMSAL VE İŞLEVSEL ANALİZİ 

28

1. Hakkaniyet Kavramı 

29

1. Hakkaniyet ve adalet ilişkisi 

30

2. Kişisel erdem olarak hakkaniyet 

36

1. Hukuksal Açıdan Hakkaniyetin İşlevleri 

41

1. Hukuk kurallarının yorumlanmasında hakkaniyet 

41

2. Hukuksal boşluklarının doldurulmasında hakkaniyet 

48

3. Hakkaniyetin yargılama sürecine bir bütün olarak etki etmesi 

54

1. ULUSLARARASI HUKUKTA HAKKANİYET 

62

1. Hakkaniyetin Uluslararası Hukuktaki Normatif Niteliğinin Belirlenmesi 

64

1. Uluslararası hukukun şekli kaynakları bağlamında hakkaniyetin

normatif niteliğinin değerlendirilmesi 

66

2. Normatif niteliğin belirlenmesinde ex aequo et bono yetkinin

etkileri 

73

1. Uluslararası Hukukta Hakkaniyetin İşlevleri 

76

1. Hukuk kurallarının yorumlanmasında ve hukuksal boşlukların

doldurulmasında hakkaniyet 

77

1. Takdir yetkisi üzerinde hakkaniyetin etkisine yönelik

değerlendirme 

77

1. Yorum ve boşluk doldurma işlemleri özelinde hakkaniyetin

değerlendirilmesi 

81

2. Hakkaniyetin işlevselliğinde olağandışı hakkaniyetin etkileri 

85

III. ULUSLARARASI DENİZ HUKUKUNDA HAKKANİYET İLKESİ 

88

1. Deniz Alanlarından Yararlanmanın Temel Dayanaklarında Hakkaniyet

İlkesi 

90

1. Deniz hukukuna hâkim olan doktrinlerde hakkaniyet ilkesi 

90

1. Denizlerin serbestliği doktrini ve hakkaniyet ilkesi 

91

1. Kapalı deniz doktrininde hakkaniyet ilkesiyle ilgili başlıca

hususlar 

96

2. Deniz hukukunun şekli kaynakları bağlamında hakkaniyet ilkesinin

değerlendirilmesi 

101

1. Erken dönem kodifikasyon sürecinde hakkaniyet ilkesinin

etkileri 

102

1. Arvid Pardo’nun deniz hukukunda hakkaniyetli yaklaşıma

katkıları 

106

1. 1982 tarihli BMDHS’ye gidilen süreç 

112

1. Sözleşmenin oluşturulması sürecine katılım ve oylama

yöntemi açısından hakkaniyet 

113

1. Sözleşme içeriğinin görüşülme usulünde hakkaniyet 

115

iii. Görüşme ve oylama usullerinden kaynaklanan sorunların

1. Uluslararası Deniz Hukuku ile İlgili Yargılamalarda Hakkaniyet İlkesi 

122

1. Deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasında hakkaniyet ilkesi 

123

1. Deniz alanlarının kendine özgü yapısının hakkaniyet ile ilişkisi 

124

1. Normatif açıdan hakkaniyetin uygulanabilirliği 

125

1. Hakkaniyetin türüne yönelik değerlendirmeler 

127

2. Deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına dair uyuşmazlıklarda

Divan’ın hakkaniyet yaklaşımı 

128

1. Hakkaniyetin türüne yönelik Divan’ın yaklaşımı 

129

1. Hakkaniyetin işlevine yönelik Divan’ın yaklaşımı 

131

İKİNCİ BÖLÜM

DENİZ ALANLARINDAN YARARLANMADA DEVLETLER ARASI DENGE VE HAKKANİYET İLKESİ

1. EŞİT STATÜLÜ YARARLANMADA HAKKANİYETİN İŞLEVSELLİĞİ 

140

1. Eşit Statülü Yararlanmanın Temel Dayanağı Olarak Devletlerin Eşitliği

Doktrini ve Bu Doktrin Bağlamında Hakkaniyetin Somutlaştırılması 

141

1. Uluslararası hukukta devletlerin eşitliği doktrini 

141

1. Genel hatlarıyla devletlerin eşitliği prensibi 

143

1. Günümüz uluslararası hukuk sisteminde devletlerin eşitliği

prensibi 

148

2. Devletlerin eşitliği prensibinin deniz alanlarından eşit statülü

yararlanma açısından somutlaşması 

154

1. Eşit statülü yararlanmada hakkaniyetin serbesti olarak

uygulanışı 

155

1. Kontrollü serbesti örneği: Açık deniz madenciliği 

161

1. Eşit Statülü Yararlanmada Olgusal Eşitsizliklere Hakkaniyetli Yaklaşım 

165

1. Olgusal eşitsizlik meselesi 

166

1. Olgusal eşitsizlikler meselesinin eşitlik doktrini bağlamında

değerlendirilmesi 

166

1. Günümüz uluslararası hukuk sisteminin olgusal eşitsizliklere

yaklaşımı 

169

2. Deniz alanlarından eşit statülü yararlanmada var olan olgusal

eşitsizliklerin hakkaniyetli biçimde giderilmesine olanak sağlayan

düzenlemeler 

175

1. Seyrüsefer serbestisi ile ilgili hususlar 

176

1. Açık deniz madenciliği ile ilgili hususlar 

185

1. Bölge faaliyetleri için öngörülen hukuki rejimin olgusal

eşitsizliklerin giderilmesine katkıları 

187

1. Bölge faaliyetlerinin yeniden düzenlenmesi gerekliliği ve

gerçekleştirilen değişikliklerde hakkaniyetin etkileri 

191

1. a) Otorite organlarının görev ve yetkileri ile ilgili

değişiklikler 

195

1. b) Toplantı ve karar yeter sayıları ile ilgili değişiklikler 

197

1. c) Teknoloji transferi ile ilgili değişiklikler 

197

1. ÖNCELİKLİ YARARLANMANIN OLDUĞU DURUMLARDA DENGENİN

SAĞLANMASI 

203

1. Öncelikli Yararlanma Hakkına Yönelik Düzenlemeler 

204

1. Öncelikli yararlanmanın temel dayanakları 

205

2. Öncelikli yararlanma hakkı olan devlet lehine hakkaniyetin tesis

edilmesi 

210

1. Hakkaniyetin bitişik bölgeyle ilgili düzenlemelerdeki

tezahürü 

211

1. Kesintisiz takip hakkında hakkaniyetli yaklaşım 

215

1. Öncelikli Yararlanma Hakkı Bulunmayan Devlet Bakımından Dengenin

Tesis Edilmesini Sağlayan Mekanizmalar 

221

1. Seyrüsefere ilişkin düzenlemelerde hakkaniyetli yaklaşımın

etkileri 

221

1. İç sular açısından 

222

1. Karasuları açısından 

226

2. Deniz kaynaklarının işletilmesinde öncelikli yararlanma hakkı

bulunmayan devletin gözetilmesine olanak sağlayan

mekanizmalar 

231

1. Münhasır ekonomik bölgede canlı kaynakların işletilmesi 

232

1. Kıta sahanlığında canlı olmayan kaynakların işletilmesi 

242

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

DENİZ ALANLARINDAN KUŞAKLARARASI HAKKANİYETLİ YARARLANMA

1. HAK VE ÖDEV SAHİBİ OLARAK “KUŞAK” KAVRAMI 

254

1. Kuşak Kavramının Temel Dayanakları 

255

1. Gelecek kuşakların gözetilmesinde Rawls’un adalet teorisinin

etkileri 

256

1. Adalet teorisinin genel hatları 

256

1. Gelecek kuşaklara yönelik kaygılar 

260

2. Kuşak kavramına bütüncül yaklaşım: insanlığın ortak mirası 

262

1. İnsanlığın ortak mirası doktrininin kuşaklararası hakkaniyete

yaklaşımı 

264

1. İnsanlığın ortak mirası doktrininin kuşaklararası hakkaniyet

ile ilişkilendirilmesi 

266

3. Kuşaklararası hakkaniyet doktrini 

269

1. Genel hatlarıyla kuşaklararası hakkaniyet doktrini 

270

1. Kuşaklararası hak ve yükümlülükler meselesi 

273

1. Kuşak Kavramının Bir Uluslararası Hukuk Kişisi Olarak Kabul

Edilebilirliği 

277

1. Uluslararası hukukta kişilik için gereken koşullar 

279

2. Kuşak kavramının hukuk kişiliğinin incelenmesi 

285

1. Hukuk özneliği açısından kuşak kavramının değerlendirilmesi 

285

1. Hak ve yükümlülük sahipliği açısından kuşak kavramının

değerlendirilmesi 

290

1. Usule ilişkin yetkiler bağlamında kuşak kavramının hukuk

kişiliğinin değerlendirilmesi 

294

1. DENİZLERDEN KUŞAKLARARASI HAKKANİYETLİ YARARLANMAYI ÖNGÖREN DÜZENLEMELER 

295

1. Kuşak İçi Hakkaniyetli Yararlanmayı Sağlayan Hususların Kuşaklararası

Boyutta Etkili Olması 

296

1. Hukuk kurallarının sürekliliği ve dinamikliği 

296

2. Kuşaklar arasında geçişin belirsizliği 

299

3. Hakkaniyetli yararlanmada üçüncü kuşak insan haklarının etkisi 

300

1. Genel hatlarıyla üçüncü kuşak haklar 

301

1. Üçüncü kuşak hakların kuşaklararası hakkaniyet ile

ilişkilendirilmesi 

304

1. Self determinasyon hakkı 

304

1. Gelişme hakkı 

308

iii. Sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı 

313

1. a) Çevresel meselelere yönelik iki eksenli yaklaşımın

kuşaklararası nitelik bağlamında değerlendirilmesi 

314

1. b) Deniz çevresinin korunmasında sağlıklı bir çevrede

yaşama hakkının etkileri 

320

1. Doğrudan Gelecek Kuşakların Gözetilmesiyle Kuşaklararası

Hakkaniyetin Tesis Edilmesi 

324

1. Dördüncü kuşak insan haklarının kuşaklararası hakkaniyete

etkileri 

325

1. Gelecek nesillerin gözetilmesinde dördüncü kuşak hakların

önemi 

325

1. Dördüncü kuşak haklarda kuşaklararası hakkaniyetin tesis

edilmesi 

327

1. Gelecek kuşakların hakları 

327

1. a) Gelecek kuşakların hakları ve kuşaklararası

hakkaniyet 

329

1. b) Gelecek kuşakların deniz alanlarından yararlanma

hususunda haklara sahip olmasının kuşaklararası

hakkaniyet açısından önemi 

331

1. Doğanın hakları ve kuşaklararası hakkaniyet açısından

işlevselliği 

333

1. a) Genel hatlarıyla doğanın hakları 

333

1. b) Doğanın sahip olduğu başlıca haklar ve bunların

hakkaniyet ile ilişkisi 

336

1. c) Doğanın haklarına uluslararası hukuk

perspektifinden bakış 

338

1. d) Doğanın hakları anlayışının deniz alanlarından

etkileri 

343

2. Sürdürülebilir kalkınma 

345

1. Sürdürülebilir kalkınmada hakkaniyetin kuşaklara göre

değerlendirilmesi 

347

1. Deniz alanlarından yararlanma açısından sürdürülebilir

kalkınma ve kuşaklararası hakkaniyet 

353

III. KUŞAKLARARASI HAKKANİYETİN TESİS EDİLMESİNDE SORUMLULUĞUN

ATFEDİLEBİLİRLİĞİ 

357

1. Kuşaklararası Hakkaniyetin Tesis Edilmesinde Uluslararası Hukuk

Süjelerinin Sorumluluğu 

358

1. Uluslararası hukukta devletin sorumluluğu ve kuşaklararası

hakkaniyet 

359

1. Genel hatlarıyla devletin sorumluluğu 

359

1. Deniz alanlarından kuşaklararası hakkaniyetli yararlanmada

devletin sorumluluğunun değerlendirilmesi 

364

2. Kuşaklararası hakkaniyetin tesis edilmesinde uluslararası

örgütlerin sorumluluğu 

366

1. Genel hatlarıyla uluslararası örgütlerin sorumluluğu 

367

1. Uluslararası örgütlerin sorumluluğunun deniz alanlarından

kuşaklararası hakkaniyetli yararlanma açısından

değerlendirilmesi 

368

1. Kuşaklararası Hakkaniyetin Tesis Edilmesinde Ortak Sorumluluk

Yaklaşımı 

370

1. Ortak sorumluluğun dayanakları 

371

2. Hakkaniyetli yaklaşım: ortak ama farklılaştırılmış sorumluluk ilkesi 

375

3. Deniz alanlarından kuşaklararası hakkaniyetli yararlanma

bağlamında ortak sorumluluğun değerlendirilmesi 

380

SONUÇ 

387

KAYNAKÇA 

393