Dijital Çağda Televizyon Yayıncılığı: Türkiye'de İsteğe Bağlı Yayın Hizmetlerinin Düzenlenmesi ve Denetlenmesi

Merve Can MARAŞLI

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR 7

İÇİNDEKİLER  9

TABLOLARIN LİSTESİ 13

ŞEKİLLER TABLOSU 15

RESİMLERİN LİSTESİ  16

KISALTMALAR DİZİNİ. 17

GİRİŞ 19

GELENEKSELDEN DİJİTALE TELEVİZYON YAYINCILIĞI 31

2.1. Televizyon Yayıncılığının Doğuşu  31

2.1.1. Dünyada Televizyon Yayıncılığı. 34

2.1.2. Türkiye’de Televizyon Yayıncılığı  37

2.1.2.1. Devlet Tekelinde Televizyon Yayıncılığı Dönemi: TRT’li

Yıllar . 40

2.1.2.2. Ticari Televizyonlar Dönemi. 44

2.1.2.2.1. Neo-liberal Politikalar ve Etkileri  45

2.1.2.2.2. Türkiye’de Ticari Televizyon Hazırlık Süreci

ve Star 1’in Kurulması . 46

2.1.2.2.3. Ticari Televizyonun Yasallaştırılması ve

RTÜK’ün Kuruluşu . 49

2.2. Televizyon Yayıncılığında Dönüşüm Süreçleri ve Dijitalleşme. 52

2.2.1. Dijital/Sayısal Televizyon Yayıncılığına Geçiş 54

2.2.1.1. Pay-TV 55

2.2.1.2. İnternet Tabanlı Televizyon Yayıncılığı. 57

2.2.1.2.1. IPTV: Başlangıcı ve Dönüşümü 60

2.2.1.2.2. OTT Yayın Hizmetleri. 62

2.2.1.2.3. Geleneksel Televizyona İnternet Tabanlı

Alternatifler  64

2.2.1.3. İnternet ile Televizyonun Entegrasyonunun

Getirdikleri. 65

2.2.1.3.1. Etkileşim 67

2.2.1.3.2. Yöndeşme/Yakınsama  69

2.2.1.3.3. Bireyselleşme 71

2.2.1.3.4. Eş-zamansızlık/Senkronsuzlaşma 73

10 İçindekiler

İSTEĞE BAĞLI YAYIN HİZMETLERİ 75

3.1. İsteğe Bağlı Yayın Hizmeti Kavramı 79

3.1.1. İsteğe Bağlı Yayın ve Türleri  80

3.1.2. Endüstri Olarak İsteğe Bağlı Yayın Hizmetleri . 83

3.1.2.1. İçerik Derleme ve Üretme  86

3.1.2.1.1. Platforma Özgü Üretilmeyen Yapımlar86

3.1.2.1.2 Özgün Yapımlar . 88

3.1.2.1.3. Uyarlama Yapımlar 90

3.1.2.1.4. Programlar. 91

3.1.2.1.5. Spor Yayınları. 92

3.1.2.2. Dağıtım/Yayın. 92

3.1.2.3. Tüketim  95

3.2. Dünyada İsteğe Bağlı Yayın Hizmetlerinin Ana Aktörleri ve Güncel

Durum 97

3.3. Türkiye’de İsteğe Bağlı Yayın Hizmetleri 102

3.3.1. Sektörel Arzın Doğuşu ve Yaygınlaşması. 104

3.3.2. Yabancı Merkezli Kuruluşlar . 107

3.3.2.1. Netflix. 107

3.3.2.2. Amazon Prime Video 113

3.3.2.3. Disney+. 114

3.3.3. Yerli Kuruluşlar 116

3.3.3.1. BluTV  116

3.3.3.2. PuhuTV. 118

3.3.3.3. Gain  119

3.3.3.4. Exxen  120

3.3.3.5. Tabii 121

3.4. İsteğe Bağlı Yayın Hizmetleriyle Değişen Kullanıcı Deneyimleri  122

İSTEĞE BAĞLI YAYIN HİZMETLERİNİN HUKUKİ STATÜSÜ 129

4.1. İfade Özgürlüğü . 130

4.1.1. Kitle İletişim Özgürlüğünün Kapsamı ve Karşılaştığı Engeller . 133

4.1.1.1. Devlet Tekeli. 134

4.1.1.2. Tekelleşme ve Yoğunlaşma  135

4.1.1.3. Sansür. 137

4.1.1.4. Teknolojik Engeller . 139

4.1.2. Kitle İletişim Özgürlüğünün Desteklenmesi: Çoğulculuk  141

4.1.3. İfade Özgürlüğünün Sınırlandırılması 142

İçindekiler 11

4.2. İsteğe Bağlı Yayın Hizmetlerinin İdari ve Hukuki Denetimi . 147

4.2.1. Teknoloji ve İnternet Çağında Hukuki Düzenlemelerin Zorlukları 149

4.3. Türkiye’de İsteğe Bağlı Yayın Hizmetlerinin Hukuki Statüsü. 152

4.3.1. RTÜK: Üst Kurul Yapısı ve Çalışma Prensipleri 155

4.3.1.1. Denetimde Yayın Hizmeti İlkeleri. 158

4.3.1.2. İsteğe Bağlı Yayın Hizmetlerinin Denetlenmesi ve

Uygulanan Yaptırımlar . 162

TÜRKİYE’DE İSTEĞE BAĞLI YAYIN HİZMETLERİNİN DÜZENLENMESİ VE

DENETLENMESİ  169

5.1. Araştırmanın Yöntemi. 169

5.1.1. Delphi Tekniği. 169

5.1.2. Araştırmanın Kapsam ve Sınırlılıkları 172

5.1.2.1. Araştırma Sorularının Belirlenmesi 173

5.1.2.2. Katılımcıların Belirlenmesi . 175

5.1.3. Verilerin Toplanması  177

5.1.3.1. I. Delphi Turu . 178

5.1.3.2. II. Delphi Turu  179

5.2. Verilerin Analizi ve Değerlendirme . 180

5.2.1. İsteğe Bağlı Yayın Hizmetlerinde Denetim Uygulamaları . 181

5.2.1.1. İBYH’de Denetimin Gerekliliği 187

5.2.1.2. İBYH’de Denetim Unsurları 191

5.2.2. İsteğe Bağlı Yayın Hizmetlerini Denetleyici Otorite ve

Yapılanma Üzerine . 199

5.2.2.1. İBYH’de Denetleyici Otorite Olarak RTÜK 203

5.2.2.2. İBYH’de Denetleyici Otorite Olarak BTK Alternatifi . 217

5.2.2.3. İBYH İçerik Denetiminde Denetleyici Kadro ve

Uygulama Pratikleri . 219

5.2.2.4. İBYH Denetiminde İdeal Denetleyici Otorite . 223

5.2.3. İsteğe Bağlı Yayın Hizmetlerine Yönelik En Çok Eleştirilen

Unsurlar 225

5.2.3.1. Terör Propagandası . 226

5.2.3.2. Çocuk İstismarı  234

5.2.3.2.1. Çocuk ve Medya İlişkisi . 238

5.2.3.3. Aşırı Şiddet. 248

5.2.3.3.1. Çocuk Kullanıcılar ve Şiddet  260

5.2.3.4. Aşırı Cinsel İçerik 264

5.2.3.4.1. Çocuk Kullanıcılar ve Cinsel İçerik . 270

12 İçindekiler

5.2.3.5. Cinsiyetsizleştirme ve Farklı Cinsel Yönelimlere Teşvik 272

5.2.3.5.1. Çocuk Kullanıcılar ve Farklı Cinsel

Yönelimlere Dair İçerikler 286

5.2.3.6. Nefrete Teşvik  292

5.2.4. Yayınlara Teknik Olarak Erişim ve Ebeveyn Kontrol Araçları  305

5.2.4.1. Koruyucu Semboller ve İçerik Bilgilendiriciler 312

5.2.5. İsteğe Bağlı Yayın Hizmetlerinin Düzenlenmesine Dair  319

5.2.6. İsteğe Bağlı Yayın Hizmetleri ve Dijital Medya Okuryazarlığı 334

SONUÇ .343

KAYNAKLAR.353

YAZAR HAKKINDA 379