Dış Ticaret Ve Finansmanı

DIŞ TİCARET VE FİNANSMANI



Dr. Ferudun KAYA



- Dış Ticaret Finansmanı

- Üretime ve Tanıtıma Yönelik Teşvikler

- Uluslararası Finans ve Sermaye Piyasaları

- Dış Ticaret Temel İşlemleri



İÇİNDEKİLER

Birinci Bölüm

DIŞ TİCARET FİNANSMANI

1. KONU

DIŞ TİCARETİN BAŞLICA FİNANSMAN YÖNTEMLERİ

GİRİŞ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------3

1. DIŞ TİCARETİN BAŞLICA FİNANSMAN YÖNTEMLERİ ----------------------------------------------------- 8

1. 1. Leasing (Finansal Kiralama) -------------------------------------------------------------------------------------------9

1. 1. 1. Finansal Kiralama (Leasing) İşlemleri-----------------------------------------------------------------------11

1. 1. 2. Leasingin Tarafları----------------------------------------------------------------------------------------------- 12

1. 1. 3. Leasing Türleri-----------------------------------------------------------------------------------------------------13

1. 1. 4. Leasing'e Konu Olabilecek Mallar--------------------------------------------------------------------------- 14

1. 1. 5. Leasing'in Ekonomik Etkileri--------------------------------------------------------------------------------- 15

1. 1. 6. Mevzuat ve Değişiklikler--------------------------------------------------------------------------------------- 18

1. 1. 7. Leasing’in Yasal Ana Unsurları------------------------------------------------------------------------------ 19

Örnek Olay “Gaziantep’ten Dünyaya Antep Fıstığı”--------------------------------------------------------------- 23

1. 2. Faktöring--------------------------------------------------------------------------------------------------------- 26

1. 2. 1. Faktöring İşleyişi------------------------------------------------------------------------------------------------- 28

1. 2. 2. Faktöringin Maliyeti--------------------------------------------------------------------------------------------- 29

1. 2. 3. Faktöringin Türleri----------------------------------------------------------------------------------------------- 29

1. 2. 3. 1. Yurtiçi Faktöring---------------------------------------------------------------------------------- 29

1. 2. 3. 1. 1. Yurtiçi Faktöring Yoluyla Sağlanacak Avantajlar --------------------- 30

1. 2. 3. 2. Yurtdışı Faktöring--------------------------------------------------------------------------------- 30

1. 2. 3. 2. 1. İhracat Faktöring ---------------------------------------------------------------- 31

1. 2. 3. 2. 1. 1. İhracat Faktöring’i Türleri------------------------------- 31

1. 2. 3. 2. 1. 2. İhracat Faktöring’i Yoluyla Sağlanacak

Avantajlar---------------------------------------------------- 32

1. 2. 3. 2. 2. İthalat Faktöring----------------------------------------------------------------- 32

1. 2. 3. 2. 2. 1. İthalat Faktöring’i Yoluyla Sağlanacak

Avantajlar --------------------------------------------------- 32

1. 2. 4. Faktöring Şirketlerin Yapamayacakları İş ve İşlemler ---------------------------------------------- 33

1. 2. 5. Faktöring İşlemi Yapmaya Uygun Başlıca Sektörler ----------------------------------------------- 33

1. 2. 6. Faktöring Ekonomik Etkileri .. ---------------------------------------------------------------------------- 33

1. 2. 7. Faktöring -Bankacılık İlişkileri--------------------------------------------------------------------------- 35

1. 3. Forfaiting------------------------------------------------------------------------------------------------------- 35

1. 3. 1. Forfaitingin Tarafları ve İşleyişi--------------------------------------------------------------------------- 36

1. 3. 2. Forfaiting İşleminin Yürütülmesi------------------------------------------------------------------------- 37

1. 3. 3. Forfaiting Finansmanının Taraflara Maliyeti ---------------------------------------------------------- 38

1. 3. 4. Forfaiting Finansmanının Taraflara Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar------------------- 39

1. 3. 4. 1. İhracatçıya Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar------------------------------------ 39

1. 3. 4. 2. İthalatçıya Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar------------------------------------- 40

1. 3. 4. 3. Forfaiter’e Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar ------------------------------------ 40

1. 3. 4. 4. Garantör’e Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar------------------------------------ 40viii DIŞ TİCARET ve FİNANSMANI

1. 3. 5. Forfaiting İşleminde Aranan Garantiler----------------------------------------------------------------- 40

1. 3. 6. Forfaiting Finansmanında Riskler ------------------------------------------------------------------------ 41

1. 3. 7. Türkiye'de Forfaiting Uygulaması------------------------------------------------------------------------ 41

Örnek Olay “Tatlı Yedirip Tatlı Konuşanların Satışları Da Tatlı Olunca…” ---------------------------------- 43

1. 4. Türk Eximbank Kredileri ---------------------------------------------------------------------------------- 47

1. 4. 1. Eximbank Kredi Türleri------------------------------------------------------------------------------------- 48

1. 4. 1. 1. Kısa Vadeli Eximbank Kredileri-------------------------------------------------------------- 48

1. 4. 1. 2. Orta ve Uzun Vadeli Eximbank Kredileri ------------------------------------------------- 48

1. 4. 1. 2. 1. Orta ve Uzun Vadeli İhracatta Sevkıyat Öncesi Finansman--------- 49

1. 4. 1. 2. 2. Orta ve Uzun Vadeli İhracatta Sevkıyat Sonrası Finansman -------- 49

1. 4. 1. 2. 3. Ülke Kredi / Garanti Programları------------------------------------------- 50

Örnek Olay “Deri El İşçiliği Ürünleri Teknoloji Ürünlerini İhracatta Bütünlüyor ” ---------------------- 451

1. 5. Ticari Bankalardan Sağlanan İhracat Kredileri------------------------------------------------------ 55

1. 6. Prefinansman Kredileri------------------------------------------------------------------------------------- 56

1. 6. 1. Prefinansman Kredisinin Temini-------------------------------------------------------------------------- 56

1. 6. 2. Prefinansman Kredisinin Kullanımı---------------------------------------------------------------------- 56

1. 6. 3. Prefinansman Kredilerinin Vadesi------------------------------------------------------------------------ 57

1. 6. 4. Prefinansman Kredilerinin Devri-------------------------------------------------------------------------- 57

1. 6. 4. 1. Aktarım--------------------------------------------------------------------------------------------- 58

1. 6. 5. Prefinansman Kredilerinin Ödenmesi (Kapatılması) ----------------------------------------------- 58

1. 6. 5. 1. Prefinansmanın Mahsup Suretiyle Ödenmesi-------------------------------------------- 59

1. 6. 5. 1. 1. İhracat Bedelleri İle Mahsup Edilmek Suretiyle Ödenmesi---------- 59

1. 6. 5. 1. 2. Döviz Kazandırıcı Hizmet Bedelleriyle Mahsup Edilmek

Suretiyle Ödeme----------------------------------------------------------------- 60

1. 6. 5. 1. 3. Prefinansman Kredisinin İhracat, Belge Kapsamındaki İhracat

Sayılan Satış ve Teslimler İle Döviz Kazandırıcı Faaliyetlere

İlişkinBedellerle Tasfiyesi--------------------------------------------------- 61

1. 7. Karşı Ticaret / (Counter-Trade) -------------------------------------------------------------------------- 61

1. 7. 1. Karşı Ticaretin Çeşitleri------------------------------------------------------------------------------------- 62

1. 7. 2. Karşı Ticaretin Faydaları ve Sakıncaları---------------------------------------------------------------- 65

1. 8. Teminat Mektupları------------------------------------------------------------------------------------------ 66

1. 8. 1. Teminat Mektubunun Tarafları---------------------------------------------------------------------------- 68

1. 8. 2. Stand By L/C – Garanti Akreditifleri (Şarta Bağlı Teminat Mektubu) ------------------------ 69

1. 8. 3. Teminat Mektubunun Tazmini----------------------------------------------------------------------------- 70

1. 8. 4. Bankanın Sorumluluğunun Sona Ermesi---------------------------------------------------------------- 70

1. 8. 5. Dış Ticarette Kullanılan Garanti (Teminat) Mektupları--------------------------------------------- 71

1. 8. 5. 1. Harici Garanti-------------------------------------------------------------------------------------- 71

1. 8. 5. 2. Kontrgaranti (Counterguarantee) ------------------------------------------------------------- 72

1. 9. Yurtdışı İhracat Kredi Kurumlarından Sağlanan Krediler -(ECA)------------------------------ 73

1. 9. 1. Başlıca ECA Kuruluşları------------------------------------------------------------------------------------ 75

1. 9. 2. GSM Kredisi---------------------------------------------------------------------------------------------------- 76

1. 9. 3. US Exim Kredisi ---------------------------------------------------------------------------------------------- 77

1. 9. 4. Hermes Kredileri---------------------------------------------------------------------------------------------- 77

1. 10. IBAN (International Bank Account Number) -------------------------------------------------------- 77

1. 10. 1. IBAN’ın Hesap Sahiplerine Sağladığı Kolaylıklar ------------------------------------------------- 77

1. 10. 2. IBAN Kullanımı ------------------------------------------------------------------------------------------ 78

1. 10. 3. IBAN Standardı (IBAN Nasıl Oluşturulur?) ------------------------------------------------------ 79

1. 10. 4. IBAN’ın Elektronik Ortamda ve Kâğıt Ortamındaki Gösterilişi----------------------------- 79

Örnek Olay: Kalitenizi Belirli Bir Standarda Ulaştırırsanız Müşteriler Sizi Bulacaktır ------------------ 81İÇİNDEKİLER ix

İkinci Bölüm

ÜRETİME VE TANITIMA YÖNELİK TEŞVİKLER

1. KONU

ÜRETİME YÖNELİK TEŞVİKLER

VE GÜMRÜK REJİMLERİ

1. ÜRETİME YÖNELİK TEŞVİKLER VE GÜMRÜK REJİMLERİ ----------------------------------------87

1.1. Dâhilde İşleme Rejimi----------------------------------------------------------------------------------------- 88

1.1.1. Dâhilde İşleme İzin Belgesinin Esasları----------------------------------------------------------------- 88

1.1.2. Dâhilde İşleme Rejimi ile İlişkili Kuruluşlar----------------------------------------------------------- 90

1.1.3. Dâhilde İşleme İzin Belgesinin Alınması -------------------------------------------------------------- 90

1.1.4. Dâhilde İşleme İzin Belgelerinin Süresi --------------------------------------------------------------- 90

1.1.5. Dâhilde İşleme İzin Belgelerinin Kapatılması -------------------------------------------------------- 91

1.1.6. Dâhilde İşleme İzin Belgesi Kapsamında Yurt İçi Alımlar----------------------------------------- 91

1.2. Hariçte İşleme Rejimi------------------------------------------------------------------------------------------------- 92

1.3. İhracat Rejimi ---------------------------------------------------------------------------------------------------95

1.3.1. İhracat Sayılan Satış ve Teslimler------------------------------------------------------------------------- 96

1.3.2. Vergi, Resim ve Harç İstisnası----------------------------------------------------------------------------- 97

1.3.3. Gümrük Vergilerinin Hesaplanması---------------------------------------------------------------------- 97

1.4. Gümrük Antrepo Rejimi------------------------------------------------------------------------------------- 98

Örnek Olay: “İşin Sırrı: İhracat Uluslararası Pazarlamadır” ------------------------------------------------------------ 103

1.5. Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi -------------------------------------------------------------- 108

1.6. Geçici İthalat Rejimi ---------------------------------------------------------------------------------------- 109

1.7. Transit Rejimi ------------------------------------------------------------------------------------------------ 112

1.8. Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi---------------------------------------------------------------------------- 114

2. KONU

DEVLET YARDIMLARI

2.1. Devlet Yardımlarının Amacı------------------------------------------------------------------------------------ 120

2.2. İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kapsamı--------------------------------------------------------------- 120

2.3. Devlet Yardımlarının Çeşitleri---------------------------------------------------------------------------------- 121

2.3.1. Uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi-------------------------------- 122

2.3.2. Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi------------------------------------------------------------------------ 123

2.3.3. Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımı------------------------------------------------------------------- 124

2.3.4. İstihdam Yardımı------------------------------------------------------------------------------------------------- 126

2.3.5. Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi------------------------------------------------------------- 126

2.3.6. Yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım

Faaliyetlerinin Desteklenmesi-------------------------------------------------------------------------------- 127

2.3.7. Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi Türk Ürünlerinin

Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve

Turqualıty®’nin Desteklenmesi------------------------------------------------------------------------------ 129

2.3.8. Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği------------------------------------------------------------------ 131

2.3.9. Eğitim ve Danışmanlık Yardımı----------------------------------------------------------------------------- 132

Örnek Olay: Yeter ki İhracat Yapın Devletin İhracata Destekte Sınırı Yoktur ------------------------------- 134x DIŞ TİCARET ve FİNANSMANI

3. KONU

SERBEST BÖLGELER VE SINIR TİCARET MERKEZLERİ

3. 1. Serbest Bölgeler---------------------------------------------------------------------------------------------- 135

3.1.1. Serbest Bölgelerin Kurulması ve İşletilmesindeki Temel Amaçlar------------------------------ 136

3.1.2. Serbest Bölgelerin İşlevleri -------------------------------------------------------------------------------- 136

3.1.3. Türkiye’de Bulunan Serbest Bölgeler------------------------------------------------------------------- 136

3.1.4. Serbest Bölgelerde Sağlanan Teşvik ve Avantajlar-------------------------------------------------- 137

3.1.5. Serbest Bölgelerde Faaliyet Ruhsatı Alabilmek İçin Başvuru İşlemleri------------------------ 139

3. 2. Sınır Ticaret Merkezleri(STM) ------------------------------------------------------------------------- 141

4. KONU

DIŞ TİCARETİ TEŞVİK EDEN

KURULUŞLAR VE TEŞVİK TÜRLERİ

4. DIŞTİCARETİTEŞVİK EDEN KURULUŞLAR VE TEŞVİK TÜRLERİ---------------------------- 142

4.1.Ekonomi Bakanlığı---------------------------------------------------------------------------------------------------- 143

4.2. İhracat Bilgi Platformu (İBP) -------------------------------------------------------------------------------------- 145

4.2.1. İhracat Bilgi Platformunun Faaliyetleri-------------------------------------------------------------------- 146

4.2.2. İBP İl Temsilcilikleri-------------------------------------------------------------------------------------------- 147

4.3. İhracatçıBirlikleri------------------------------------------------------------------------------------------------------ 148

4.3.1. Görevleri ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 148

4.3.2. Örgüt Yapısı------------------------------------------------------------------------------------------------------- 148

4.4. İktisadi Kalkınma Vakfı(İKV) ------------------------------------------------------------------------------------ 150

4.5. Türk Patent Enstitüsü (TPE)--------------------------------------------------------------------------------------- 154

4.5.1. Türk Patent Enstitüsü'nün Görevleri------------------------------------------------------------------------ 155

4.5.2. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV)------------------------------------------------------------- 156

4.5.3. Finansman Kaynakları------------------------------------------------------------------------------------------ 157

4.6. Türkiye Bilimsel Ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ------------------------------------ 157

Örnek Olay: SOLAREKS: İhracatta Başarı Öyküsü ---------------------------------------------------------------162

5. KONU

DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE VERGİ UYGULAMALARI

5. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE VERGİ UYGULAMALARI ------------------------------------------163

5.1. Gümrük Vergileri-------------------------------------------------------------------------------------------- 163

5.1.1. Eşyanın Gümrük Kıymeti-------------------------------------------------------------------------------------165

5.1.2. İhtisas Gümrüğü----------------------------------------------------------------------------------------------- 166

5.2. Dış Ticaret İşlemlerinde KDV Uygulamaları --------------------------------------------------------- 166

5.2.1. İthalatta Gümrük Vergileri --------------------------------------------------------------------------------- 166

5.2.1.1. İthalat İşlemlerinde KDV Uygulaması------------------------------------------------------- 167

5.2.2. İhracat İşlemlerinde KDV Uygulaması ----------------------------------------------------------------- 168İÇİNDEKİLER xi

5.2.2.1. İhracat Teslimi ve Yurtdışındaki Müşteriler İçin Yapılan

Hizmetler-------------------------------------------------------------------------------------------- 169

5.2.2.2. KDV’nin İade İşlemleri------------------------------------------------------------------------- 170

5.2.2.3. İhracat İstisnasından Doğan KDV’nin İadesi İçin Aranılan

Belgeler---------------------------------------------------------------------------------------------- 173

5.2.3. Gümrük İdarelerince Alınan Katma Değer Vergisine İlişkin Hükümler----------------------- 174

5.3. Anti Damping Vergisi ve Telafi Edici Vergi ---------------------------------------------------------- 175

5.4. Dâhilde İşleme İzin Belgesi-------------------------------------------------------------------------------- 175

5.5. Yolcu İşlemleri---------------------------------------------------------------------------------------------- 177

5.5.1. Yolcuların Beraberinde Getirebilecekleri ya da Götürebilecekleri

Para ve/veya Ziynet Eşya Miktarı ----------------------------------------------------------------------- 177

5.5.2. Posta Yoluyla Gelen Eşya Muafiyeti ------------------------------------------------------------------- 178

5.5.3. Hediyelik Eşya Muafiyeti----------------------------------------------------------------------------------- 178

5.5.4. Vergileri Ödenmek Suretiyle Posta Yoluyla veya Yolcu Beraberinde

Eşya Getirilmesi----------------------------------------------------------------------------------------------- 179

5.5.5. Zati Eşya Muafiyeti ------------------------------------------------------------------------------------------ 180

Üçüncü Bölüm

ULUSLARARASI FİNANS VE SERMAYE PİYASALARI

1. KONU

ULUSLARARASI PİYASALAR VE ALTERNATİF

FİNANSMAN ÇEŞİTLERİ

1.1. Uluslararası Finansal Sistem----------------------------------------------------------------------------- 187

1.2. Uluslarası Finansal Piyasa Sınıflandırması----------------------------------------------------------- 189

1.3. Döviz Kurları----------------------------------------------------------------------------------------------- 190

1.4. Döviz Piyasası ---------------------------------------------------------------------------------------------- 191

1.4.1. Vadeli Döviz İşlemleri-------------------------------------------------------------------------------------- 192

1.4.1.1. Forward Sözleşmeler ---------------------------------------------------------------------------- 192

1.4.1.1.1. Forward Piyasanın İşleyişi------------------------------------------------------- 193

1.4.1.1.2. Forward Çeşitleri ve Forward Döviz Piyasaları---------------------------- 194

1.4.1.2. Futures Sözleşmeler----------------------------------------------------------------------------- 197

1.4.1.2.1. Takasodası (Clearing House)---------------------------------------------------- 197

1.4.1.2.2. Future İşlemlerde Yükümlülükler---------------------------------------------- 198

1.4.1.2.3. Future Piyasaların Amacı -------------------------------------------------------- 199

1.4.1.3. Swap ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 200

1.4.1.3.1. Swap Piyasalarının İşleyişi----------------------------------------------------------------- 201

1.4.1.3.2. Döviz Swapları-------------------------------------------------------------------------------- 202

1.4.1.3.3. Swap Opsiyonları (Swaptions)-------------------------------------------------------------202

1.4.1.3.4. Swaplarda Riskler---------------------------------------------------------------------------- 203

1.4.1.3.5. Swapların Yararları-------------------------------------------------------------------------- 204

1.4.1.4. Döviz Opsiyon İşlemleri---------------------------------------------------------------------------------- 204

1.4.1.4.1. Opsiyonlar ile İlgili Kavramlar------------------------------------------------------------- 205

1.4.1.4.2. Opsiyon Çeşitleri------------------------------------------------------------------------------- 206

1.4.1.4.3. Opsiyon Piyasalarının Katılımcıları------------------------------------------------------ 207

1.4.1.4.3.1.Riskten Kaçınanlar (Hedgers)--------------------------------------------- 207

1.4.1.4.3.2. Spekülatörler (Speculators) ------------------------------------------------ 208

1.4.1.4.3.3. Arbitrajcılar (Arbitrage)----------------------------------------------------- 208

1.4.1.4.4. Opsiyon Piyasalarında Teminatlar-------------------------------------------------------- 208xii DIŞ TİCARET ve FİNANSMANI

2. KONU

SERMAYE PİYASASI

2. SERMAYE PİYASASI --------------------------------------------------------------------------------------------- 210

2. 1. Sermaye Piyasası Araçları---------------------------------------------------------------------------------- 211

2. 1. 1. Hisse Senetleri------------------------------------------------------------------------------------------------ 212

2. 1. 2. Tahviller-------------------------------------------------------------------------------------------------------- 214

2. 1. 3. Gelir Ortaklığı Senetleri ----------------------------------------------------------------------------------- 217

2. 1. 4. Yatırım Fonları Katılma Belgeleri ---------------------------------------------------------------------- 217

2. 1. 5. Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar--------------------------------------------------------- 218

2. 1. 6. Hisse Senedi İle Değiştirilebilir Tahvil (HDT)------------------------------------------------------ 219

2. 1. 7. Varlığa Dayalı Menkul Kıymet-------------------------------------------------------------------------- 219

2. 1. 8. Finansman Bonoları----------------------------------------------------------------------------------------- 220

2. 1. 9. Depo Sertifikaları-------------------------------------------------------------------------------------------- 220

2. 1. 10. Türev Finansal Araçlar------------------------------------------------------------------------------------- 221

2. 1. 11. Diğer Sermaye Piyasası Araçları------------------------------------------------------------------------ 222

2. 2. Sermaye Piyasası Faaliyetleri------------------------------------------------------------------------------ 222

2. 2. 1. Halka Arza Aracılık Faaliyeti------------------------------------------------------------------------------ 223

2. 2. 2. Alım Satıma Aracılık Faaliyeti ---------------------------------------------------------------------------- 224

2. 2. 2. 1. Yurt Dışı Piyasalarda Yapılacak İşlemlerde Aracılık--------------------------------- 225

2. 2. 2. 2. Türev Araçlarının Alım Satımına Aracılık Faaliyeti---------------------------------- 225

2. 2. 3. Portföy Yöneticiliği------------------------------------------------------------------------------------------ 226

2. 2. 3. 1. Portföy Yönetim Şirketlerinin Kuruluş Şartları---------------------------------------- 226

2. 2. 3. 2. Portföy Yöneticiliği İlkeleri----------------------------------------------------------------- 227

2. 2. 3. 3. Portföy Yöneticiliği Sınırlamaları --------------------------------------------------------- 228

2. 2. 4. Yatırım Danışmanlığı---------------------------------------------------------------------------------------- 228

2. 2. 4. 1. Yatırım Danışmanlığına İlişkin Esaslar-------------------------------------------------- 229

2. 2. 4. 2. Yatırım Danışmanlığı Sözleşmesi --------------------------------------------------------- 229

2. 2. 5. Menkul Kıymetlerin Alım Satımı Faaliyetleri-------------------------------------------------------- 230

2. 2. 5. 1. Repo ve Ters Repo İşlemlerini Yapmaya Yetkili Kuruluşlar----------------------- 230

2. 2. 5. 2. İşlem Konusu Menkul Kıymetler---------------------------------------------------------- 231

2. 2. 5. 3. Repo ve Ters Repo İşlemlerinin Esasları ------------------------------------------------ 231

2. 3. Sermaye Piyasası Kurumları--------------------------------------------------------------------------------------- 232

2. 3. 1. Aracı Kuruluşlar----------------------------------------------------------------------------------------------- 232

2. 3. 2. Yatırım Ortaklıkları------------------------------------------------------------------------------------------- 234

2. 3. 3. Yatırım Fonları------------------------------------------------------------------------------------------------- 235

2. 3. 4. Faaliyet Göstermesine İzin Verilen Diğer Kurumlar------------------------------------------------- 239

2. 3. 4. 1. Portföy Yönetim Şirketleri------------------------------------------------------------------- 239

2. 3. 4. 2. Bağımsız Denetim Kuruluşları ------------------------------------------------------------- 239

2. 3. 4. 3. Gayrimenkul Değerleme Şirketleri-------------------------------------------------------- 241

2. 3. 4. 4. Derecelendirme Kuruluşları----------------------------------------------------------------- 244

3. KONU

VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI – VOB

3. VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI - VOB --------------------------------------------------------- 247

3.1. Vadeli İşlem Piyasalarının Temel Fonksiyonları------------------------------------------------------ 250

3.2. Vadeli İşlem Piyasalarının Tarihi Gelişimi------------------------------------------------------------- 250

3.3. Vadeli İşlem Sözleşmesi Yapılmasındaki Temel Amaçlar------------------------------------------- 252

3.3.1. Korunma --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 252İÇİNDEKİLER xiii xiii

3.3.1.1. Korunma Türleri------------------------------------------------------------------------------------ 252

3.3.1.1.1. Uzun Pozisyonlu Korunma --------------------------------------------------------- 253

3.3.1.1.2. Kısa Pozisyonlu Korunma ---------------------------------------------------------- 254

3.3.1.1.3. Çapraz Korunma----------------------------------------------------------------------- 254

3.3.2. Yatırım ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 254

3.3.3. Arbitraj---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 255

3.4. Vadeli İşlem Sözleşmelerinde Kullanılan Başlıca Terimler---------------------------------------- 261

3 5. Pazarlar ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 262

3. 5. 1. VOBİS (İşlem Sistemi)-------------------------------------------------------------------------------------- 263

3.6. İşlem Yöntemleri--------------------------------------------------------------------------------------------- 263

3.7. İşlem Teminatları------------------------------------------------------------------------------------------- 264

3.7.1. İşlem Teminatı Olarak Kabul Edilebilecek Kıymetler ----------------------------------------------- 264

3.7.2. İşlem Teminatı Kompozisyonu----------------------------------------------------------------------------- 264

3.7.3. İşlem Teminatlarının Değerlerinin Güncellenmesi---------------------------------------------------- 265

3.8. Takas Esasları----------------------------------------------------------------------------------------------- 265

3.8.1. Takasbank-------------------------------------------------------------------------------------------------------- 265

3.8 2. Takas Kurumunun İşlevi------------------------------------------------------------------------------------- 265

3.8.3. Takas Süreleri--------------------------------------------------------------------------------------------------- 266

3.9. Temerrüt ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 266

3.9.1. Teminat Tamamlama Çağrısı-------------------------------------------------------------------------------- 266

3. 10. Garanti Fonu ----------------------------------------------------------------------------------------------- 267

3. 11. Fiyat Sabitleme Seansları -------------------------------------------------------------------------------- 268

3. 12. Hesap Tipleri ----------------------------------------------------------------------------------------------- 269

3. 13. Piyasa Yapıcılığı-------------------------------------------------------------------------------------------- 269

3. 14. VOB’da İşlem Gören Sözleşmeler ve Piyasanın İşleyişi------------------------------------------- 271

3. 14. 1. Sözleşme Kodları----------------------------------------------------------------------------------------- 271

3. 14. 2. VOB’da İşlemler------------------------------------------------------------------------------------------ 273

3. 14. 3. VOB’da Emir---------------------------------------------------------------------------------------------- 274

3. 14. 3. 1. VOB’da Emir Yöntemleri--------------------------------------------------------------- 274

3. 14. 3. 2. Emir Türleri--------------------------------------------------------------------------------- 275

3. 14. 3. 3. Emir Süreleri-------------------------------------------------------------------------------- 275

3. 15. Vadeli İşlem Sözleşmelerine Bir Örnek------------------------------------------------------------ 276

3. 16. VOB İle Korunma İşlemi Örnekleri---------------------------------------------------------------- 280

3. 16. 1. Döviz vadeli işlem sözleşmeleri kullanılarak yapılan korunma işlemi örneği--------- 280

3. 16. 2. Faiz vadeli işlem sözleşmeleri kullanılarak yapılan korunma işlemine örneği-------- 281

3. 16. 3. Endeks vadeli işlem sözleşmeleri kullanılarak yapılan korunma işlemi örneği------- 283

Dördüncü Bölüm

DIŞ TİCARETTE TEMEL İŞLEMLERİ

1. KONU

DIŞ TİCARETTE TEMEL KAVRAMLARI

GİRİŞ................................................................................................................................287

1. 1. Dış Ticaret Tanımları........................................................................................... 290

1. 2. Dış Ticaretin Başlıca Amaçları............................................................................ 293

1. 3. Dış Ticaretin Türleri............................................................................................. 295xiv DIŞ TİCARET ve FİNANSMANI

1.3.1. İthalat........................................................................................................296

1.3.2. İhracat.......................................................................................................297

1.3.3.Transit Ticaret............................................................................................297

1. 4. Dış Ticarette Pazara Giriş Yöntemleri..................................................................298

1. 5. Dış Ticaretin Yararları........................................................................................ 301

1. 6. E - Dış Ticaret İşlemleri.........................................................................................302

1. 6. 1. E-Ticaret.....................................................................................................303

1. 6. 2. Elektronik Ticaret İşlemlerinde Etkileşim.....................................................305

1.6.2.1. Firmalar Arası E- Ticaret İşlemleri (B2B -Business To Business)....305

1.6.2.1.1. B2B’nin İşlevleri.............................................................306

1.6.2.2. Firmadan Tüketiciye E -Ticaret İşlemeleri

(B2C -Business to Consumer)........................................................306

1.6.2.3. B2B ve B2C E - Ticaret Arasındaki Farklar------------------------------- 307

1.6.3. Elektronik Veri Değişim Sisteminin Uygulanma Süreci---------------------------- 307

1.6.4. E-Ticaretin Faydaları---------------------------------------------------------------------- 309

1.6.4.1. E-Ticaretin İhracatçı İşletmelere Faydaları---------------------------------- 309

1.6.4.2. Elektronik Dış Ticaretin İthalatçılara Faydaları----------------------------- 309

TEST SORULARI................................................................................................... 311

Örnek Olay: “Durgunluğa Karşı PazarıÇeşitlendirdiler”........................................... 312

2. KONU

İHRACAT İŞLEMLERİ

2. İHRACAT İŞLEMLERİ --------------------------------------------------------------------------------318

2.1. İhracat Kavramı-------------------------------------------------------------------------------------- 319

2.2. İhracat Türleri------------------------------------------------------------------------------------------321

2.2.1. Konsinye İhracat----------------------------------------------------------------------------- 321

2.2.2. Bedelsiz İhracat------------------------------------------------------------------------------ 322

2.2.3. Ticari Kiralama Yoluyla İhracat---------------------------------------------------------- 323

2.2.4. Transit Rejimi-------------------------------------------------------------------------------- 323

2.2.5. Sınır Ticaret Merkezleri-------------------------------------------------------------------- 326

2.2.6. Ön İzne Bağlı İhracat----------------------------------------------------------------------- 326

2.2.7. Kayda Bağlı İhracat ----------------------------------------------------------------------- 326

2.2.8. İthal Etimiş Malların İhracı -------------------------------------------------------------- 327

2.2.9. Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat----------------------------------------------------- 327

2.2.9.1. Serbest Bölgelerin Kurulması ve İşletilmesindeki Temel Amaçlar ----- 328

2.2.9.2. Serbest Bölgelerin İşlevleri------------------------------------------------------ 328

2.2.9.3. Serbest Bölgelerde Sağlanan Teşvik ve Avantajlar ------------------------- 328

2.2.9.4. Türkiye’de Bulunan Serbest Bölgeler------------------------------------------ 328İÇİNDEKİLER xv

2.2.9.5. Serbest Bölgelerde Faaliyet Ruhsatı Alabilmek İçin Başvuru

İşlemleri----------------------------------------------------------------------------- 331

2.3. İhracat Rejim Kararı--------------------------------------------------------------------------------- 333

2.3.1. İhracat Serbestisi ve İhracatın Koordinasyonu --------------------------------------- 334

2.3.2. İhracat Bedeli Dövizlerin Yurda Getirilmesi------------------------------------------- 335

2.4. İhracat Bedelinin Tahsil Şekilleri ---------------------------------------------------------------- 335

2.5. İhracat Bedelinin Tahsil Süreleri ----------------------------------------------------------------- 336

2.6. İhracat Bedelinin Tahsili -------------------------------------------------------------------------- 336

2.7. İhracat Denetimleri -------------------------------------------------------------------------------- 339

2.8. Geçici Depolama Yerlerine Getirilen Eşyaların Bekleme Süreleri ------------------------ 339

2.9. İhracat Süreci --------------------------------------------------------------------------------------- 340

2.10. İhracatçı İşletmelerin Başlıca Finansman Yöntemleri-------------------------------------- 341

TEST SORULARI----------------------------------------------------------------------------------- 342

Örnek Olay: KALİTELİ VE UYGUN FİYATLI ÜRÜN, MÜŞTERİSİNİ YARATIR...---------------- 346

3. KONU

İTHALAT İŞLEMLERİ

3. İTHALAT İŞLEMLERİ --------------------------------------------------------------------------------------------351

3.1. İthalat Kavramı -------------------------------------------------------------------------------------- 351

3.1.1. İthalatın İşleyiş Süreci--------------------------------------------------------------------- 353

3.2. İthalat Rejimi Kararı-------------------------------------------------------------------------------- 353

3.3. İthalat Yönetmeliği ve İthalata İlişkin Tebliğler----------------------------------------------- 355

3.3.1. Komisyon Bedellerinin İthalat Bedelinden Mahsubu ------------------------------- 357

3.3.2. İthalat Hesabının Kapatılması------------------------------------------------------------ 357

3.3.3. İthalat İşlemlerinde Müeyyide Uygulamaları ----------------------------------------- 358

3.3.4. İthalat Denetimleri ------------------------------------------------------------------------ 359

3.3.5. Kesin İthalat Başvurularında İstenilen Belgeler -------------------------------------- 359

3.4. İthal Malların Sınıflandırılması (Türleri)-------------------------------------------------------- 359

3.4.1. Bedelsiz İthalat------------------------------------------------------------------------------ 360

3.4.1.1. Bedelsiz İthalat Hakkından Yararlanma Koşulları---------------------- 360

3.4.1.2. Bedelsiz İthalatta Yetkili Gümrük İdareleri------------------------------ 362

3.4.1.3. Bedelsiz İthalat Hakkından Yararlanamayacak Kimseler-------------- 362

3.4.1.4. Bedelsiz İthalata Müracaat Süreleri---------------------------------------- 362

3.4.1.5. Bedelsiz İthalat İzni Verilebilecek Kimseler----------------------------- 363

3.4.1.6. Bedelsiz İthalata Müracaatta Aranacak Belgeler ------------------------ 363

3.4.1.6.1. Bedelsiz İthalat Başvurularında İbraz Edilecek Belgeler-- 363

3.4.1.6.2. Türkiye Gümrük Bölgesi Dışında Sürdürülen Ekonomik

Bir Faaliyetin Türkiye Gümrük Bölgesine Naklinin

Şartları ve Müracaatta Aranacak Belgeler -------------------- 363

3.5. İthalatta Dikkat Edilecek Hususlar--------------------------------------------------------- 364

3.6. İthalatta İşlem Süreci-------------------------------------------------------------------------- 364

3.7. İthalatçı İşletmelerin Başlıca Finansman Yöntemleri----------------------------------- 366xvi DIŞ TİCARET ve FİNANSMANI

TEST SORULARI----------------------------------------------------------------------------------- 367

Örnek Olay: “Tatlı Yedirip Tatlı Konuşanların Satışları Da Tatlı Olunca”------------------ 370

4. KONU

ULUSLARARASI TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ

4. ULUSLARARASI TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ ------------------------------------------------- 370

4.1. INCOTERMS 2010-------------------------------------------------------------------------------------------370

4.2. TESLİM ŞEKİLLERİ---------------------------------------------------------------------------------------375

4.2.1. Ticari İşletmede Teslim ----------------------------------------------------------------------------------- 375

4.2.2. Taşıyıcıya Teslim------------------------------------------------------------------------------------------- 376

4.2.3. Gemi Yanında Teslim-------------------------------------------------------------------------------------- 378

4.2.4. Gemiye Yüklenerek Teslim------------------------------------------------------------------------------ 379

4.2.5. Mal Bedeli veya Navlun----------------------------------------------------------------------------------- 380

4.2.6. Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun -------------------------------------------------------------------------- 381

4.2.7. Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim ---------------------------------------------------------------381

4.2.8. Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim------------------------------------------------- 382

4.2.9. Terminalde Teslim------------------------------------------------------------------------------------------ 383

4.2.10. Belirtilen Noktada Teslim -------------------------------------------------------------------------------- 383

4.2.11. Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim-------------------------------------------------------------- 384

TEST SORULARI----------------------------------------------------------------------------------- 386

5. KONU

KAMBİYO İŞLEMLERİ MEVZUATI

5. KAMBİYO İŞLEMLERİ MEVZUATI-------------------------------------------------------------------------- 389

5.1. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar-----------------------------------------390

5.1.1. Kambiyo İşlemlerinde Kullanılan Bazı Kavramlar ------------------------------------------------- 390

5.1.2. Türk Parası ve Dövize İlişkin Hükümler ---------------------------------------------------------------392

5.1.3. Sermaye Hareketleri ----------------------------------------------------------------------------------------- 395

5.1.4. Usul ve Müşterek Hükümler------------------------------------------------------------------------------- 398

5.1.5. Görünmeyen İşlemler---------------------------------------------------------------------------------------- 400

5.1.5.1. Görünmeyen İşlemler Listesi----------------------------------------------------------------400

5.1.5.2. Merkez Bankası Şubelerince Yapılacak İşlemler-------------------------------------- 404

5.2. İhracat Bedeli Dövizlerin Yurda Getirilmesi--------------------------------------------------------- 404

5.3. Dış Ticaret İşlemlerinde Kambiyo Yükümlülükleri -------------------------------------------------405

5.4. Kambiyo İşlemlerinde Kullanılan Belgeler-------------------------------------------------------------405

5.4.1. Döviz Alım Belgesi (DAB)-------------------------------------------------------------------------------- 405

5.4.2. Döviz Satım Belgesi (DSB)-------------------------------------------------------------------------------- 406

5.4.3. Türk Parası Transfer Bildirim Formu ------------------------------------------------------------------- 407

5.4.4. Kambiyo Senedi / (The Bill of Exchange)------------------------------------------------------------- 408

6. KONU

DIŞ TİCARETTE KULLANILAN ÖDEME ŞEKİLLERİ

6. DIŞ TİCARETTE KULLANILAN ÖDEME ŞEKİLLERİ------------------------------------------------410

6.1. Peşin Ödeme (Advance Payment/Prepayment) ----------------------------------------------------------410İÇİNDEKİLER xvii xvii

6.2. Mal Mukabili Ödeme (Açık Hesap/Open Account) ----------------------------------------------------414

6.3. Kabul Kredili Ödeme (Acceptance Credit) --------------------------------------------------------------415

6.4. Karşı Ticaret (Counter-Trade) ---------------------------------------------------------------------------- 416

6.5. Konsinye İhracat (Konsinyasyon Consignations)-------------------------------------------------------419

6.6. Mahsuben Ödeme ----------------------------------------------------------------------------------------- 420

6.7. Vesaik Mukabili Ödeme/Poliçeli Satış ------------------------------------------------------------------ 421

6.8. Akreditif (Letter Of Credit-L/C)-------------------------------------------------------------------------- 425

6.8.1. UCP 600 ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 426

6.8.1.1. UCP 600 deki Farklılıklar ------------------------------------------------------------------- 426

6.8.2. Akreditif İşleminin Özellikleri -------------------------------------------------------------------------- 428

6.8.3. Akreditifin İşlemlerinin Aşamaları--------------------------------------------------------------------- 431

6.8.4. Akreditif Türleri---------------------------------------------------------------------------------------------- 432

6.8.4.1. Cayılabilir (Kabilirücu) Akreditif / Revocable --------------------------------------- 433

6.8.4.2. Cayılamaz (Gayri Kabilirücu) Akreditif / Irrevocable ----------------------------- 433

6.8.4.3. Teyitli Akreditif (Confirmed L/C) ------------------------------------------------------ 433

6.8.4.4. Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed L/C)-------------------------------------------------- 433

6.8.4.5. Döner (Rotatif) Akreditif (Revolving Credit L/C)----------------------------------- 434

6.8.4.6. Peşin Ödemeli (Kırmızı Şartlı) Akreditif (Red-Clause L/C)----------------------- 434

6.8.4.7. Yeşil Şartlı Akreditif (Gren-Clause L/C) ----------------------------------------------- 434

6.8.4.8. Karşılıklı Akreditif (Back-To-Back L/C)---------------------------------------------- 434

6.8.4.9. Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C)-------------------------------------------- 435

6.8.4.10. Garanti Akreditifi / Teminat Akreditifi (Stand-by Credits)------------------------ 435

6.8.4.11. Yetki Mektupları ------------------------------------------------------------------------------ 435

6.8.4.12. Vadeli (Ödenmesi Ertelemeli) Akreditif (Deffered Payment)--------------------- 436

6.8.4.13. Akreditifin Başlıca Faydaları---------------------------------------------------------------436

6.8.4.14. Akreditif İşlemlerinde Görülen Başlıca Sorunlar------------------------------------ 437

7. KONU

DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE SÖZLEŞMENİN ÖNEMİ

7. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE SÖZLEŞMENİN ÖNEMİ-------------------------------------------- 438

7.1. Dış Ticarette Uyuşmazlıkların Uluslararası Tahkim Yöntemi ile Çözümü -----------------------439

7.2. Tahkim Çeşitleri----------------------------------------------------------------------------------------------- 440

7.2.1. Geçici (Ad Hoc) Tahkim--------------------------------------------------------------------------------------- 440

7.2.2. Kurumsal Tahkim------------------------------------------------------------------------------------------------440

7.2.2.1. Kurumsal Tahkimin Başlıca Görevleri-------------------------------------------------------- 440

EKLER-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 441

1. Başlıca Ekonomik Göstergeler -------------------------------------------------------------------------------------- 443

2. Dış Ticaret Değerleri--------------------------------------------------------------------------------------------------- 443

3. Kamu Finansmanı–Mali Sektör ------------------------------------------------------------------------------------- 444

4. Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına Göre Yıllık İhracat-------------------------------------------- 444

5. Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına Göre Yıllık İthalat--------------------------------------------- 444

6. Ödemeler Dengesi------------------------------------------------------------------------------------------------------- 445

7. GenişEkonomik Grupların Sınıflamasına (GEGS) Göre İhracat------------------------------------------- 446

8. Fiat Faiz Haraketleri---------------------------------------------------------------------------------------------------- 446

9. Türkiye'nin Sosyal Göstergeleri------------------------------------------------------------------------------------- 447

10. Türkiye’nin 2001-2010 Yılları Arasında Ülkelere Göre İhracatı------------------------------------------- 448

11. Türkiye’nin 2001-2010 Yılları Arasında Ülkelere Göre İthalatı-------------------------------------------- 449

12. Ülke Gruplarına Göre İthalat----------------------------------------------------------------------------------------- 451xviii DIŞ TİCARET ve FİNANSMANI

13. Ülke Gruplarına Göre İhracat---------------------------------------------------------------------------------------- 452

14. Bölgeler İtibariyle Firma Sayısı ve İhracat Değeri ------------------------------------------------------------ 453

15. Bölgeler İtibariyle Firma Sayısı ve İthalat Değeri ------------------------------------------------------------ 454

16. İhraç Değeri Yüksek Maddeler-------------------------------------------------------------------------------------- 455

17. İthal Değeri Yüksek Maddeler--------------------------------------------------------------------------------------- 455

18. Ülkeler İtibarıİle İzin Verilen Yabancı Sermaye---------------------------------------------------------------456

19. İhracatımızda İlk 20 Fasıl------------------------------------------------------------------------------------------- 456

20. İthalatımızdaki İlk 20 Fasıl------------------------------------------------------------------------------------------ 457

21. Türkiye’den İhracı Yasak Mallar Listesi-------------------------------------------------------------------------- 458

22. Türkiye’den İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi ---------------------------------------------------------------459

23. Türkiye’den İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi ---------------------------------------------------------------460

KAYNAKÇA ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 461İÇİNDEKİLER xix xix

KISALTMALAR

AB: Avrupa Birliği

BSMV: Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi

C/H: Cari Hesap

DAB: Bankalarca Düzenlenen Döviz Alım Belgesi

DBT: Döviz Beyan Tutanağı

DFİF: Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu

DİİB: Dâhilde İşleme İzin Belgesi

DSB: Bankalarca Düzenlenen Döviz Satım Belgesi

DTH: Döviz Tevdiat Hesabı

EXİMBANK: Türkiye İhracat Kredi Bankası AŞ

GB: Gümrük Beyannamesi

GKS: Genel Kredi Sözleşmesi

KDV: Katma Değer Vergisi

KGV: Kambiyo Gider Vergisi

KKDF: Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu

MÜSTEŞARLIK: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı

TCMB: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

TEBLİĞ: İhracat, İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı

Hizmet ve Faaliyetlerde Vergi, Resim ve Harç İstisnası Hakkındaki Tebliğ

TL: Türk Lirası

TPKK: Türk Parasının Kıymetini Koruma Mevzuatı

TPTB Türk Parası Transfer Belgesi

USD: Amerikan Doları