Doğrudan Demokrasi Aracı OlarakHalk Girişimi
Yrd. Doç. Dr. Kasım KARGÖZ
- Doğrudan Demokrasi Kavramı, Doğrudan Demokrasinin Tarihi Gelişimi ve Araçları
- Ulusal Karar Alma Sürecinde Doğrudan Demokrasi
- Doğrudan Demokrasinin Tarihi Gelişimi
- Doğrudan Demokrasi Araçları
- Doğrudan Demokraside Usule İlişkin Kuralların Önemi
- Amerika Birleşik Devletlerinde Halk Girişimi ve Kaliforniya Doğrudan Halk Girişimi Örneği
- Amerika Birleşik Devletleri Demokrasisinde Halk Girişiminin Yeri
- Amerika Birleşik Devletlerinde Halk Girişiminin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi
- Kaliforniya Doğrudan Halk Girişimi
- İsviçre Dolaylı Halk Girişimi
- İsviçre Demokrasisinde Halk Girişiminin Yeri
- İsviçre Halk Girişiminin Tarihi Gelişimi
- İsviçre Halk Girişiminin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi
- İsviçre Halk Girişiminin Yargısal Denetimi
- Halk Girişiminin Eleştirisi
- Halk Girişimi Destekçilerinin Temel İddiaları
- Halk Girişimi Aleyhtarlarının Temel İddiaları ve Karşı Görüşümüz
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR 19
GİRİŞ 21
BİRİNCİ BÖLÜM DOĞRUDAN DEMOKRASİ KAVRAMI, DOĞRUDAN DEMOKRASİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ARAÇLARI
- Ulusal Karar Alma Sürecinde Doğrudan Demokrasi 27
- Doğrudan Demokrasinin Tarihi Gelişimi 35
1992 Eski Yunan’da Doğrudan Demokrasi 35
a) Tarihsel Gelişim 35
b) Atina Demokrasisinin Kurumsal Yapısı 38
1) Halk Meclisi (Eklesia) 38
2) Beşyüzler Meclisi (Boule) 41
3) Halk Mahkemesi (Dikasterion) 41
1993 Modem Dönemde Doğrudan Demokrasi 43
1) Bir Dönüm Noktası Olarak Fransız Devrimi 43
2) Amerika Birleşik Devletleri’nde Doğrudan Demokrasi 46
3) İsviçre ’ de Doğrudan Demokrasi 49
- Doğrudan Demokrasi Araçları 54
a) Referandum 54
1) Tanımı 54
2) Türleri 56
2.2. Konu Bakımından 56
2.3. Hukuki Bağlayıcılığı Bakımından 58
2.4. Yöntem Bakımından 59
2.5. Referandumu Başlatan Güç Bakımından 60
2.6. Siyasi Otoritelerin Referandum Karşısındaki Tutumu Bakımından 60
3) Dünya Genelinde Referandumun Kullanımı 61
b) Geri Çağırma/Azil (Recall) 62
2.3.1876 Tanımı 62
2.3.1877 Türleri 63
- Saf Geri Çağırma (Full Recall) 64
- Karma Geri Çağırma (Mixed Recall) 65
1992 Hukuki Çerçevesi 66
a) Geri Çağırma Talebinde Bulunabilecek Olanlar 66
b) Geri Çağırmanın Sının 67
1993 Dünya Genelinde Geri Çağırmanın Kullanımı 69
C. Halk Girişimi 72
1) Tanımı 72
2) Halk Girişimi Türleri 74
1) Doğrudan Halk Girişimi 75
2) Dolaylı Halk Girişimi 75
3) Dünya Genelinde Halk Girişiminin Kullanımı 77
IV. Doğrudan Demokraside Usule İlişkin Kuralların Önemi 79
ÎKİNCt BÖLÜM AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ’NDE HALK GİRİŞİMİ VE KALİFORNİYA DOĞRUDAN HALK GİRİŞİMİ ÖRNEĞİ
a) Amerika Birleşik Devletleri Demokrasisinde Halk
Girişiminin Yeri 81
b) Amerika Birleşik Devletleri’nde Halk Girişiminin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi 84
1) Halk Girişimini Kullanan Eyaletler 84
2) Amerika Birleşik Devletleri’nde Kullanılan
Halk Girişimi Türleri 86
2.2. Doğrudan Halk Girişimi 86
2.3.1876 Doğrudan Anayasal Halk Girişimi 86
2.3.1877 Doğrudan Yasal Halk Girişimi 93
2.3. Dolaylı Halk Girişimi 94
4.2.1 Dolaylı Anayasal Halk Girişimi 94
4.2.2 Dolaylı Yasal Halk Girişimi 95
4.2.3 Dolaylı Halk Girişiminde Yasama Organlarının Tutumu .98
3) Halk Girişiminin Konu Bakımından Sınırlandırılması 100
1.1. Genel Olarak 100
1.2. ABD’de Halk Girişiminin Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar. 102 a. Konunun Tekliği İlkesi 103
- Konu Kısıtlamaları 104
- Bütçenin Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar 104
- Halk Girişimi Sonucu Kabul Edilen Yasaların Değiştirilmesi ve Yürürlükten Kaldırılmasına İlişkin Kısıtlamalar 105
D. Halk Girişimi Sürecinin İşleyişi 108
1992 Taslak Hazırlama 108
1993 İmza Toplama 111
a) İmza Toplamanın Amacı 111
b) Gerekli İmza Barajı 113
aa. Genel Olarak 113
bb. Amerika Birleşik Devletlerinde Halk Girişimine
Yer Veren Eyaletlerde 113
aaa. Yasal Halk Girişimleri İçin Gerekli
İmza Oranı 113
bbb. Anayasal Halk Girişimleri İçin Gerekli
İmza Oranı 115
c) İmza Toplama Süresi 116
d) İmzaların Belirli Coğrafi Bölgelerden Toplanma Zorunluluğu 118
e) İmza Toplama Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar ve
Bu Zorluklann Halk Girişimleri Üzerindeki Etkisi 120
f) İmza Toplama Sürecinde Karşılaşılan Zorluklann
Azaltılması İçin Yapılan Öneriler 123
aa. İmzaların Toplandığı Coğrafi Bölgelerin
Yeniden Düzenlenmesi 123
bb. İmza Toplama Öncesi Halkı Bilgilendirici
Toplantıların Yapılması 123
cc. Gönüllü İmza Toplayıcılara Bonus Prim Ödenmesi. 123
1994 Halk Girişimi Taslağının Denetimi 124
1) Halkoylaması Öncesi İdari Denetim 125
aa. İmzalar Toplanmadan Önce 125
bb. İmzalar Toplandıktan Sonra 125
2) Halkoylaması Öncesi Yasal Denetim 127
3) Halkoylaması Öncesi Yargısal Denetim 127
Kaliforniya Doğrudan Halk Girişimi 129
1) Kaliforniya Halk Girişiminin Tarihi Gelişimi 129
2) Kaliforniya Halk Girişimi Türleri 134
- Doğrudan Anayasal Halk Girişimi 134
1992 Anayasanın Değiştirilmesi 134
1993 Anayasal Revizyon (Yasağı) 136
- Doğrudan Yasal Halk Girişimi 139
- Kaliforniya Yerel Halk Girişimleri 140
a) Bölge Şartlan (County Charter) 140
b) Yerel Düzenleyici İşlemler 141
Kaliforniya Halk Girişiminin İşleyişi 142
1) Taslak Hazırlama 142
2) İmza Toplama 143
1) Gerekli imza Oranı 144
2) İmza Toplama Süresi 146
3) İmza Toplama Yöntemleri 146
aa. Kapı Kapı Dolaşarak İmza Toplama 147
bb. Stant Açma Yöntemi 148
cc. Pano Asma Yöntemi (Clipboard Method) 148
dd. İlan Tahtası Yöntemi 149
ee. Gazete Eki Yöntemi 149
ff. Posta İle İmza Toplama Yöntemi 150
gg. Elektronik Yolla imza Toplama Yöntemi 152
hh. Profesyonel İmza Toplayıcılığı Yöntemi 153
ii. Maaşlı imza Toplayıcılığı Yöntemi 157
jj. Gönüllü Kuruluşlar Tarafından İmza Toplanması
Yöntemi 157
4) imza Toplama Maliyeti 160
5) Toplanan imzaların Doğruluğu ve Sahte imzalar 162
3) Toplanan İmzaların Denetimi 166
4) Taslağın Halkoyuna Sunulması. 167
5) Halk Girişimi Karşısındaki Diğer Taraflann Tutumu:
Karşıt Tasan Hazırlama 170
6) Halkın Bilgilendirilmesi, Seçim Kampanyası ve
Seçim Harcamalannm Şeffaflığı 173
a) Resmi Bilgilendirmeler (Oy Kitapçıklân/Broşürleri)173
b) Seçim Kampanyası 177
aa. Seçim Kampanyasına Kurumsal Müdahaleler 178
bb. Özel Çıkar Gruplannın Kampanya Mücadelesi 180
c) Bağış ve Harcama Sımrlamalan 183
d. Bağış ve Harcamaların Şeffaflığı 185
- Kaliforniya Halk Girişiminin Siyasal Sistem
Üzerindeki Etkisi 187
- Kaliforniya Halk Girişiminin Yargısal Denetimi 192
1992 Halkoylaması Öncesi Yargısal Denetim 195
a) Maddi Denetim 196
b) Şekli Denetim 197
1993 Halkoylaması Sonrası Yargısal Denetim 199
1) Şekli Denetim 199
aa. Konunun Tekliği İlkesinin Yargısal Denetimi 199
aaa. Konunun Tekliği İlkesinin Tarihi Gelişimi 201
bbb. Konunun tekliği ilkesinin Amacı 202
aaaa. Logrolling’i Engelleme 202
bbbb. Seçmendeki Kafa Karışıklığını
Engelleme 204
cccc. Politik Saydamlığı Sağlama 209
ccc. Kaliforniya Mahkemelerinin T ek Konu Kavramının Nitelendirilmesinde Kullandığı
Temel Ölçüler 210
aaaa. Makul İlişki Testi 211
bbbb. Fonksiyonel Olarak Bağlantılı veya
Birbirine Bağımlılık Testi 213
cccc. Kamu Anlayışı Testi 215
dddd. Genel Kavramsal Uyum (Tutarlılık)
Testi 216
ddd. Konunun Tekliği İlkesine İlişkin
Yargısal Denetimin Zamanı 216
eee. Kaliforniya Yüksek Mahkemesi’nin
Konunun Tekliği İlkesine Yaklaşımı 218
bb. Anayasal Revizyon Yasağının Yargısal Denetimi .224
2) Maddi Denetim 228
3) Karşıt Halk Girişimlerinin Yargısal Denetimi 231
aa. Birbiri İle Çelişen Halk Girişimleri Konusuna
Kaliforniya Mahkemelerinin Yaklaşımı 232
bb. Birbiri İle Çelişen Halk Girişmeleri Konusuna
Diğer Eyaletlerin Yaklaşımı 238
4) Mahkemenin Kısmi Geçersizlik Karan 239
IV. Değerlendirme 241
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İSVtÇRE DOLAYLI HALK GİRİŞİMİ
- İsviçre Demokrasisinde Halk Girişiminin Yeri 249
- İsviçre Halk Girişiminin Tarihi Gelişimi 250
- İsviçre Halk Girişiminin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi 251
1992 İsviçre Federal Anayasal Halk Girişimi 252
a) Anayasal Revizyon . 252
b) Anayasa Değişikliği 253
1993 Kantonal Halk Girişimleri 255
1) Kantonal Anayasal Halk Girişimleri 256
2) Kantonal Yasal Halk Girişimleri 256
1994 Halk Girişiminin Konu Bakımından Sınırlandırılması 257
1) Konunun Tekliği İlkesi 257
2) Şeklin Birliği İlkesi 258
3) Yasa Değişiklikleri İçin Kullanılamama 258
4) Halk Girişimi Sayısındaki Kısıtlamalar 259
5) Halk Girişimi Sonucu Kabul Edilen Metinlerin Değiştirilmesi ve Yürürlükten Kaldırılması 259
1995 İsviçre Halk Girişiminin Oluşum Süreci 259
a) Taslak Hazırlama 260
b) Taslağın Ön Denetimi 263
c) Taslağın Geri Çekilmesi 264
d) İmza Toplama 264
1) Gerekli imza Barajı 265
aa. Federal Halk Girişimlerinde İmza Barajı 265
bb. Kantonal Halk Girişimlerinde İmza Barajı 266
2) imza Toplama Süresi 266
aa. Federal Halk Girişimlerinde İmza Toplama
Süresi 266
bb. Kantonal Halk Girişimlerinde İmza Toplama
Süresi 268
3) Federal Halk Girişiminde imza Toplama Süreci 268
aa. İmza Toplama Yöntemleri 268
bb. İmza Toplama Maliyeti 271
e) Halk Girişimi Taslağının ve Toplanan imzaların Denetimi 273
1996 Halkoylaması Öncesi Federal Konsey ve
Parlamentonun Halk Girişimi Karşısındaki Tutumu 274
- Önerilerin Halkoyuna Sunulması 277
1992 Genel Olarak 277
1993 Hukuksal Çerçeve 278
1994 Girişim Tekliflerini Görüşme Sürecinin Halkoylaması Üzerindeki Etkisi 280
- Karşıt Teklif Hazırlama 281
a) Hukuksal Çerçeve 282
b) Karşıt Tekliflerin Oylanma Süreci 284
c) Uygulamada Karşıt Teklif 285
d) Karşıt Teklifin Önemi 286
F. Halkın Bilgilendirilmesi, Seçim Kampanyası, Bağışlar ve
Seçim Harcamaları 288
1) Halkın Bilgilendirilmesi 290
2) Seçim Kampanyası 293
1) Seçim Kampanyasına Kurumsal Müdahaleler 293
2) Özel Alanlarda Seçim Kampanyası 297
3) Seçim Kampanyasında Medyanın Rolü 299
4) Özel Çıkar Gruplarının Kampanya Sürecine Müdahalesi 303
3) Bağışlar ve Seçim Harcamaları 305
a) Bağış ve Harcama Sınırlamaları 305
b) Bağış ve Harcamaların Şeffaflığı 310
IV. İsviçre Halk Girişimlerinin Yargısal Denetimi 312
1) Federal Halk Girişimlerinin Yargısal Denetimi 313
2) Kantonal Halk Girişimlerinin Yargısal Denetimi 313
3) Yargısal Denetimin Temel İlkeleri 316
2.2. Denetimin Zamanı 317
2.3. Denetimin Kapsamı 319
a. Şekli Denetim 319
aa. Şekli Denetimin Temel İlkeleri 319
aaa. Oylama Özgürlüğü İlkesi 319
bbb. Konunun Tekliği İlkesi 320
aaaa. Konunun Tekliği İlkesinin Anlamı 320
bbbb. Federal Parlamentonun Konunun
Tekliği İlkesine Yaklaşımı 323
cccc. Federal Mahkemenin Konunun
Tekliği İlkesine Yaklaşımı 325
ccc. Karışık Formların Yasaklanması İlkesi 330
aaaa. Şeklin Birliği İlkesi 330
bbbb. Norm Hiyerarşisi Birliği Ökesi 331
b. Maddi Denetim 332
aa. Maddi Denetimin Temel ilkeleri 333
aaa. Üst Hukuk Normlarına Uygunluk 333
bbb. Azınlık Haklarının Korunması 334
ccc. Uluslararası Hukukun Evrensel İlkelerine
Uygunluk (Jus Cogens) 336
ddd. Uygulanabilirlik îlkesi 339
bb. Federal Mahkemenin Kısmi Geçersizlik Karan 340
V. Değerlendirme 342
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM HALK GİRİŞİMİNİN ELEŞTİRİSİ
I. Halk Girişimi Destekçilerinin Temel İddiaları 349
- Egemen Vatandaşlık Olgusunu Geliştirir 350
- Parlamentoların Sessiz Kaldığı Konularda
Halka Yasa Yapma İmkanı Tanır 351
- Politik Süreçte Özel Çıkar Gruplarının Gücünün Nötürleştirilmesinde Önemli Rol Oynar 352
- Kurumsal Reformlara Karşı Olan Direnci Kırar 352
- Toplumu İlgilendiren Temel Konularda
Halk Katılımım Artırır 353
- Yasa Koyucunun Harekete Geçmesini Hızlandırır 353
n. Halk Girişimi Aleyhtarlarının Temel İddalan ve Karşı Görüşümüz354
1992 Halkın Yeteneksizliği 355
1993 Temsili Demokrasi ile Çelişmesi. 359
1994 Azınlıklara İçin Tehdit Oluşturması 362
1995 Sorumluluk Duygusunun Eksik Olması 370
1996 Profesyonel Çıkar Gruplarının Süreci Kendi Yararlarına Kullanmasına İzin Vermesi 374
1997 Uzlaşmayı Ortadan Kaldırması 379
1998 Seçmende Kafa Karışıklığına ve Seçim Yorgunluğuna
Neden Olması .382
SONUÇ 387
TABLOLAR 391
KAYNAKÇA 397
