Türk, Azerbaycan ve Rus Hukuklarında Ölüme Bağlı Tasarrufların Hükümsüzlüğü

Dünyamin NOVRUZOV

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ . V

İÇİNDEKİLER . VII

KISALTMALAR LİSTESİ . XVII

ÖZET  XIX

ABSTRACT . XIX

GİRİŞ .1

BİRİNCİ BÖLÜM

TÜRK, AZERBAYCAN VE RUS HUKUKLARINDA HÜKÜMSÜZLÜK VE ÖLÜME BAĞLI TASARRUF KAVRAMLARI

Hükümsüzlük kavramı ve çeşitleri .8

Türk hukuku .8

Kavram 8

Çeşitleri 9

Yokluk .9

Kesin hükümsüzlük . 10

İptal edilebilirlik 11

Noksanlık (eksik hukuki işlemler) . 12

Azerbaycan hukuku 14

Kavram 14

Çeşitleri 15

Yokluk . 15

Kesin hükümsüzlük . 17

İptal edilebilirlik 17

Noksan (eksik) hukuki işlemler . 19

Azerbaycan Miras hukukunda hükümsüzlüğün genel sonuçları 20

Rus hukuku . 20

Kavram 20

Çeşitleri 21

Yokluk . 21

Kesin hükümsüzlük . 22

İptal edilebilirlik 22

Rus Miras hukukunda hükümsüzlüğün genel sonuçları. 23

Ölüme bağlı tasarruf kavramı ve çeşitleri 24

Türk hukuku . 24

Kavram 24

Genel olarak 24

Hukuki niteliği. 24

Ölüme bağlı tasarruf kavramının iki farklı anlamı 25

Şekli anlamda ölüme bağlı tasarruflar . 26

Vasiyetname 26

(1) Kavram  26

(2) Unsurları  26

Vasiyetname yapma iradesinin (animus testandi) varlığı 26

Tek taraflı hukuki işlem olma. 27

iii. Şekle bağlılık . 27

Ölüm sonrası yürürlüğe girme (mortis causa etkisi) 27

Son iradenin açıklanmış olması 28

Sıkı biçimde kişiye bağlılık . 28

(3) Şekilleri . 29

Genel olarak 29

Resmi vasiyetname . 30

iii. El yazılı vasiyetname  31

Sözlü vasiyetname . 35

Miras sözleşmeleri . 37

(1) Kavram  37

(2) Çeşitleri . 39

Olumlu ve olumsuz miras sözleşmeleri . 39

Bir taraflı ve iki taraflı miras sözleşmeleri . 40

Maddi anlamda ölüme bağlı tasarruflar . 41

Mirasçı atama 41

Vasiyet (Belirli mal bırakma) 41

Yükleme (Mükellefiyet) 42

Koşul (şart) 43

İkameli tasarruflar . 45

(1) Yedek mirasçı atama . 46

(2) Artmirasçı atama . 47

Vakıf kurma . 49

Vasiyeti yerine getirme görevlisi atama 50

Mirasçılıktan çıkarma 52

(1) Mirasçılıktan cezalandırıcı çıkarma  52

(2) Mirasçılıktan koruyucu çıkarma  54

Mirastan feragat . 54

Azerbaycan hukuku 55

“Ölüme bağlı tasarruf” kavramı ve hukuki niteliği 55

Vasiyetname 56

Kavram 56

Çeşitleri . 57

(1) Resmi vasiyetname  57

Açık bir belgenin teslimi . 58

Resmi memur (noter) huzurunda beyan . 59

(2) Özel vasiyetname  60

Ev vasiyetnamesi . 60

Şahitli vasiyetname (Witnessed will) . 62

iii. Kapalı vasiyetname . 64

Ortak (müşterek) vasiyetname . 64

Kavram 64

Çeşitleri . 66

(1) Birlikte ortak vasiyetname. 66

(2) Karşılıklı ortak vasiyetname  66

(3) Birbirine bağlı ortak vasiyetname . 66

Şekli . 67

İçeriği 69

Vasiyetnamenin içeriği 69

Mirasçı atama 69

Vasiyet (Belirli mal bırakma) 70

Yükleme (Mükellefiyet) 71

Koşul (şart) 72

Yedek mirasçı atama . 75

Vasiyeti yerine getirme görevlisinin tayini 75

Mirasçılıktan çıkarma ve saklı paydan mahrum bırakma 78

(1) Vasiyetname ile mirasçılıktan mahrum bırakma . 78

(2) Saklı paydan mahrum bırakma  79

Rus hukuku . 83

“Rasporyazheniya na sluchai smerti” kavramı 83

Ölüme bağlı tasarrufların şekilleri . 85

Vasiyetname 85

(1) Kavram  85

(2) Çeşitleri . 87

Genel olarak 87

Noter onaylı vasiyetname . 88

iii. Noter onaylı vasiyetnameye eş değer vasiyetnameler . 90

Melez (resmi-özel karışığı) bir tasarruf: Kapalı vasiyetname 92

Bankadaki para üzerindeki haklara ilişkin tasarrufu içeren vasiyetname . 93

Olağanüstü (el yazılı) vasiyetname 94

Eşlerin ortak (müşterek) vasiyetnamesi . 96

Miras sözleşmesi . 96

Ölüme bağlı tasarrufların çeşitleri . 98

Mirasçı ve yedek mirasçı atama 98

(1) Mirasçı atama  98

(2) Yedek mirasçı atama . 99

Vasiyet. 100

Yükleme 101

Koşul (şart) 101

Vasiyeti yerine getirme görevlisi tayini . 103

Mirasçılıktan çıkarma 104

(1) Doğrudan mirasçılıktan çıkarma . 104

(2) Dolaylı mirasçılıktan çıkarma . 105

Miras vakfı kurma . 105

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRK, AZERBAYCAN VE RUS HUKUKLARINDA ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN HÜKÜMSÜZLÜK ÇEŞİTLERİ

Türk hukukunda 107

Terminoloji sorunu . 107

Hükümsüzlük çeşitleri 109

Ölüme bağlı tasarruf yapma iradesinin eksikliği: Yokluk . 109

Fiil (eylem) iradesinin eksikliği . 110

Hukuken bağlanma iradesinin eksikliği 113

(1) Vasiyetname taslağı . 114

(2) Zihni kayıt (reservatio mentalis) . 115

(3) Ciddi olmayan beyanlar  117

(4) Muvazaa  118

Kesin hükümsüzlük sebepleri 119

Maddi anlamda sıkı biçimde kişiye bağlılık kuralına aykırılık 119

(1) Kurala tanınan istisnalar  120

(2) Kurala aykırılığın yaptırımı . 123

Tip sınırlılığı (Numerus clausus) ilkesine aykırılık . 124

Tasarrufun içeriğinin yerine getirilmesinin imkansızlığı . 125

Ölüme bağlı tasarrufların iptali 126

Ehliyetsizlik . 126

(1) Vasiyetnamede  127

Yaş . 127

Ayırt etme gücü 127

(2) Miras sözleşmesinde . 136

Mirasbırakan bakımından 136

Sözleşmenin karşı tarafı bakımından 136

(3) Ehliyetsizliğin ispatı  137

Ölüme bağlı tasarruf lehine fiili karine 137

Bilirkişi raporu ve uzman görüşü . 139

iii. Tanık ifadeleri . 142

İrade bozuklukları . 144

(1) Genel olarak  144

(2) Yanılma (Hata)  146

Beyan yanılması (hatası) . 146

Saik yanılması (hatası) . 147

iii. Yanılmanın (hatanın) nedenselliği  149

Vasiyetnamede yanılma (hata) 150

Miras sözleşmesinde yanılma (hata) . 150

Yanılmanın (hatanın) ispatı . 152

(3) Aldatma (hile) . 153

Genel olarak 153

Miras hukukunda aldatma (hile) . 154

iii. Aldatmanın (hilenin) ispatı  155

(4) Korkutma. 156

Genel olarak 156

Miras hukukunda 158

iii. Korkutmanın ispatı  160

(5) İrade bozukluğunun düzelmesi  161

Genel olarak 161

Vasiyetname üzerinde etkisi . 162

Miras sözleşmesi üzerinde etkisi 163

Hukuka veya ahlâka aykırılık 164

(1) Genel olarak  164

(2) Hukuka aykırılık  166

(3) Ahlâka aykırılık . 167

(4) Özel bazı olaylar 172

Metres vasiyetnamesi 172

Özgür karar verme iradesinin sınırlandırılması 175

iii. Ceza kayıtları  178

Tahrip etme kayıtları (Demolierungsklausel) 180

Çıkarcı tasarruflar . 182

Güvenilir kişilere yapılan kazandırmalar: “Miras dolandırıclığı” olayı. 182

(5) İspat sorunu . 183

Şekil eksikliği 183

(1) Genel olarak  183

(2) Vasiyetnamede  185

Resmi vasiyetnamede 185

El yazılı vasiyetnamede 188

iii. Sözlü vasiyetnamede . 192

(3) Miras sözleşmesinde . 193

Azerbaycan hukukunda 193

Genel olarak 193

Hükümsüzlük çeşitleri 194

Vasiyet yapma iradesinin eksikliği: Yokluk 194

Genel olarak 194

AzAM uygulaması 196

(1) İşleme göre okur yazarlık?  196

(2) Sahte vasiyetname . 197

(3) “Yoğun bakım” vasiyetnamesi  198

Kesin hükümsüzlük: Ehemiyetsizlik 198

İstenerek yaratılan irade bozukluğu halleri: muvazaalı ve ciddi olmayan işlemler . 198

(1) Muvazaalı işlemeler  198

(2) Ciddi olmayan hukuki işlemler . 199

Hukuka aykırılık 200

Ahlâka aykırılık . 201

(1) Genel olarak  201

(2) Sosyal hizmet kuruluşları lehine vasiyetname yapılabilir mi?  202

İptal edilebilirlik 203

Şekil eksikliği 203

(1) Genel olarak  203

(2) AzAM uygulaması  204

Ehliyetsizlik . 205

İrade bozuklukları 209

(1) Aldatma . 209

(2) Korkutma. 210

(3) Yanılma . 211

İmkansızlık 212

III. Rus Hukukunda  212

Genel olarak 212

Hükümsüzlük Sebepleri 214

Porok subyekta: Süjeye (irade beyanı sahibine) ilişkin gerekliliklerde eksiklik 214

Genel olarak 214

Kısıtlıların durumu 214

(1) Kumar, alkol veya uyuşturucu bağımlılığı nedeniyle kısıtlanma halinde  215

(2) Psikolojik bozuluk nedeniyle kısıtlanma halinde  215

Porok voli: İrade ve irade beyanına ilişkin gerekliliklerde eksiklik . 216

Muvazaa 217

Ayırt etme gücünden yoksunluk 217

Aldatma . 218

Korkutma . 219

Yanılma . 219

Porok formı: Şekil eksikliği . 220

Porok soderzhaniya: İçerik bozukluğu. 222

Hukuka aykırılık 222

Ahlâka aykırılık . 224

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN HÜKÜMSÜZLÜĞÜNE İLİŞKİN DAVALAR

Türk hukukunda 225

Ölüme bağlı tasarrufun iptali davası . 225

İptal davasının hukuki niteliği . 225

Görevli ve yetkili mahkeme . 226

İptal davasında taraf sıfatı 226

Davacı sıfatı (aktif husumet) . 227

(1) Genel olarak  227

(2) Miras hukuku kapsamındaki (doğrudan) menfaatler . 228

(3) Dava açabilecek kişiler  229

Mirasçı-vasiyet alacaklısı 229

Son mirasçı sıfatıyla Devlet (Hazine) . 230

iii. Vasiyeti yerine getirme görevlisi. 231

Davalı sıfatı (pasif husumet) . 232

(1) Genel olarak  232

(2) Henüz ana rahmine düşmemiş (döllenmemiş) olan bir “varlığın” (nondum conceptus) davalı sıfatı  233

Dava arkadaşlığı 235

Hak düşürücü süreler . 236

Bir yıllık süre . 237

On yıllık süre . 239

Yirmi yıllık süre 241

İptal defi 241

İptal kararının etkisi . 242

Genel olarak 242

Taraflar arası (inter partes) etki . 243

(1) Kişiler bakımından  243

(2) Ayrı ayrı tasarruflar bakımından . 245

Kısmi hükümsüzlükten ayırma 246

Ölüme bağlı tasarrufun hükümsüzlüğüne ilişkin tespit davası 248

Genel olarak . 248

Hukuki yararın (menfaatin) varlığı 249

Tespit kararının etkisi 251

Azerbaycan hukukunda 252

Azerbaycan Yargı Sistemi 252

Vasiyetnamenin hükümsüzlüğüne ilişkin davalar . 253

Vasiyetnamenin hükümsüzlüğü davalarında görevli ve yetkili mahkeme 253

Mirasbırakan vasiyetnamenin iptali davası açabilir mi? . 253

Genel olarak . 253

Ortak vasiyetnamenin iptali . 255

Dava açma süresi 256

AzAM uygulaması . 256

AzMM m. 354.2’nin uygulanabilirliği sorunu . 257

Mirasbırakanın sakatlanmış ölüme bağlı tasarrufu onaylamasının sonuçları 258

Vasiyetnamenin iptalinin sonuçları 260

III. Rus hukukunda . 261

Rusya Federasyonu Yargı Sistemi 261

Vasiyetname ve miras sözleşmesinin hükümsüzlüğüne ilişkin davalar 262

Vasiyetname ve miras sözleşmesinin hükümsüzlüğü davalarında görevli ve yetkili mahkeme . 262

İptal davasının tarafları . 262

Dava açma süresi 264

SONUÇ  265

KAYNAKÇA . 277

ÖZGEÇMİŞ . 289