^{Ayni Haklara Uygulanacak Hukukun ve Yetkili Yargı Merciinin Tayininde}İrade Serbestisi Prensibi

Yrd. Doç. Dr. Ekin ÖMEROĞLU

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZVII
İÇİNDEKİLER.XI
KISALTMALAR LİSTESİXIX
GİRİŞ.1
BİRİNCİ BÖLÜM
AYNÎ HAK VE EŞYA KAVRAMI
I. AYNÎ HAK KAVRAMI VE TÜRLERİ.9
A. Aynî Hak Kavramı.10
1. Genel Olarak10
2. Aynî Hakların Diğer Haklardan Ayrılması.12
a. Aynî Hakların Diğer Mutlak Haklardan Farkı12
b. Aynî Hakların Alacak Haklarından Farkı.12
3. Aynî Haklara Hâkim Olan Prensipler13
a. Aleniyet Prensibi.14
b. Belirlilik Prensibi14
c. Sınırlı Sayı (Numerus Clausus) ve Tipe Bağlılık Prensibi15
4. Karşılaştırmalı Hukukta Aynî Hak Kavramı.19
B. Aynî Hakkın Türleri21
1. Sağladığı Yetkiye Göre.22
a. Mülkiyet Hakkı22
b. Sınırlı Aynî Haklar24
(1) İrtifak Hakları24
(2) Rehin Hakkı.25
(3) Taşınmaz Yükü26
2. Hakkın Konusuna Göre27
3. Hak Sahibinin Tayin Edilmesine Göre.28
XIII
II. AYNÎ HAKLARIN KAZANILMASI VE KAYBI.29
A. Mülkiyet Hakkının Kazanılması ve Kaybı29
1. Taşınmaz Mülkiyetinin Kazanılması ve Kaybı.29
a. Taşınmaz Mülkiyetinin Kazanılması.29
(1) Aslen Kazanma - Devren Kazanma29
(2) Tescille Kazanma - Tescilden Önce Kazanma.29
(a) Taşınmaz Mülkiyetinin Tescille Kazanılması29
(b) Taşınmaz Mülkiyetinin Tescilden Önce
Kazanılması.31
(3) Taşınmaz Mülkiyetinin Zamanaşımı Yoluyla
Kazanılması.32
b. Taşınmaz Mülkiyetinin Kaybı.33
2. Taşınır Mülkiyetinin Kazanılması ve Kaybı34
a. Taşınır Mülkiyetinin Kazanılması.34
(1) Taşınır Mülkiyetinin Devren Kazanılması.34
(2) Taşınır Mülkiyetinin Aslen Kazanılması.36
b. Taşınır Mülkiyetinin Kaybı.36
B. Sınırlı Aynî Hakların Kazanılması ve Kaybı37
1. İrtifak Haklarının Kazanılması ve Kaybı37
a. Eşyaya Bağlı İrtifakların Kazanılması ve Kaybı37
b. Kişiye Bağlı İrtifakların Kazanılması ve Kaybı38
(1) İntifa Hakkının Kazanılması ve Kaybı.39
(2) Oturma Hakkının Kazanılması ve Kaybı.40
(3) Üst Hakkının Kazanılması ve Kaybı41
(4) Kaynak Hakkının Kazanılması ve Kaybı41
2. Taşınmaz Yükünün Kazanılması ve Kaybı.42
3. Rehin Haklarının Kazanılması ve Kaybı.43
a. Taşınmaz Rehninin Kazanılması ve Kaybı.43
b. Taşınır Rehninin Kazanılması ve Kaybı.44
III. EŞYA KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİ46
A. EŞYA KAVRAMI.46
1. Genel Olarak46
XIV
2. Roma Hukukunda46
3. Karşılaştırmalı Hukukta Eşya Kavramı48
a. Türk ve İsviçre Hukukunda Eşya Kavramı.49
b. Alman Hukukunda.52
c. Avusturya Hukukunda.53
d. Fransız Hukukunda54
e. Hollanda Hukukunda.54
f. İngiliz Hukukunda55
4. Uluslararası Metinlerde Eşya Kavramı.56
a. Ortak Referans Çerçevesi Taslağı'nda Eşya Kavramı56
b. Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında
Birleşmiş Milletler Anlaşması'nda Eşya Kavramı58
B. Eşya Çeşitleri60
1. Taşınır Eşya ve Taşınmaz Eşya Ayrımı60
2. Basit Eşya, Birleşik Eşya ve Eşya Birliği Kavramları.62
3. Misli Eşya ve Gayrimisli Eşya Kavramı63
4. Tüketime Tabi Olan ve Tüketime Tabi Olmayan Eşya Ayrımı
64
5. Özel Mülkiyete Tabi Olan veya Özel Mülkiyete Tabi
Olamayan Eşya Ayrımı.65
6. Bölünebilen Eşya ve Bölünemeyen Eşya Ayrımı.66
7. Sahipli Eşya ve Sahipsiz Eşya Ayrımı.67
İKİNCİ BÖLÜM
EŞYA ÜZERİNDEKİ AYNÎ HAKLARA UYGULANACAK HUKUK
VE İRADE SERBESTÎSİ PRENSİBİ
I. EŞYA ÜZERİNDEKİ AYNÎ HAKLARA UYGULANACAK HUKUK69
A. Genel Olarak69
B. Eşya Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak Hukukta Bağlama
Noktaları71
1. Eşya Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak Hukukta
Bağlama Noktalarının Tarihsel Gelişimi.71
a. Malikin İkametgâh Hukuku (Lex Domicili)72
XV
b. Sözleşmenin Kuruluş Yeri Hukuku (Lex Loci Contractus)
75
c. İşlemin Yapıldığı Yer Hukuku (Lex Loci Actus)76
d. Eşyanın Bulunduğu Yer Hukuku (Lex Rei Sitae)77
(1) Taşınmaz Eşya Üzerinde Lex Rei Sitae Prensibi84
(2) Taşınır Eşya Üzerinde Lex Rei Sitae Prensibi87
2. Eşyanın Bulunduğu Yer Hukukunun Yetersiz Kaldığı
Durumlar.90
a. Statü Değişikliği (Conflict Mobile)91
(1) Tamamlanmış İşlemler Bakımından92
(2) Tamamlanmamış İşlemler Bakımından.96
b. Taşınmakta Olan Eşya Üzerindeki Aynî Haklara
Uygulanacak Hukuk (Res in transitu).98
c. Taşıma Araçları Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak
Hukuk104
(1) Genel Olarak.104
(2) Hava, Deniz ve Raylı Taşıma Araçlarında Aynî
Haklara Uygulanacak Hukuk105
(3) Gemi Alacaklısı Hakkı ve Kanuni Rehin Hakkı106
d. Mülkiyeti Saklı Tutma Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk
108
3. Eşya Üzerindeki Aynî Haklara İlişkin İşlemin Şekline
Uygulanacak Hukuk.112
4. Eşya Üzerindeki Aynî Haklara İlişkin İşlemlerde Ehliyete
Uygulanacak Hukuk.116
II. EŞYA ÜZERİNDEKİ AYNÎ HAKLARDA UYGULANACAK HUKUKUN
BELİRLENMESİNDE TARAF İRADESİNE YER VERİLMESİ.118
A. Milletlerarası Özel Hukuk Açısından İrade Serbestîsi: Hukuk
Seçimi118
1. Açık Hukuk Seçimi.123
2. Zımni Hukuk Seçimi.124
3. Kısmi Hukuk Seçimi125
4. Milletlerarası Özel Hukukta Hukuk Seçiminin Kabul Edildiği
Alanlar.126
XVI
a. Genel Olarak.126
b. Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerine Uygulanacak
Hukuk Bakımından İrade Serbestîsi Prensibi.127
c. Sözleşme Dışı Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk
Bakımından İrade Serbestîsi Prensibi132
d. Fikri Mülkiyete İlişkin Haklara Uygulanacak Hukukta
İrade Serbestîsi.140
e. Milletlerarası Aile Hukuku Bakımından Sınırlı Hukuk
Seçimi142
f. Milletlerarası Miras Hukuku Bakımından Sınırlı Hukuk
Seçimi147
B. Eşya Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak Hukukta Hukuk
Seçimi148
1. Doğrudan Hukuk Seçimine İmkân Tanınması.149
a. Genel Olarak.149
b. Doğrudan Hukuk Seçimini Reddeden Sistemler.150
c. Doğrudan Hukuk Seçimini Kabul Eden Sistemler.151
d. Doğrudan Hukuk Seçiminin Üçüncü Kişilere Etkisi.156
e. Görüşümüz158
2. En Sıkı İlişkili Hukuk veya Daha Sıkı İlişkili Hukuk Bağlama
Noktaları ile Taraf İradesine Etki Tanınması (Dolaylı Hukuk
Seçimi).160
a. Dolaylı Hukuk Seçimi Kavramı.160
b. Dolaylı Hukuk Seçimini Kabul Eden Sistemler161
c. Dolaylı Hukuk Seçimini Meydana Getiren Haller.165
(1) Eşya Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak Hukuk
Olarak En Sıkı İlişkili Hukuk (Lex Actus).165
(2) Eşya Üzerindeki Aynî Haklara Uygulanacak Hukuk
Olarak Daha Sıkı İlişkili Hukuk (İstisna Kuralı)169
d. Görüşümüz176
C. Taraflarca Seçilen Hukukun Uygulanmasını Sınırlayan Durumlar
177
1. Doğrudan Uygulanan Kurallar177
XVII
a. Türk Milletlerarası Özel Hukuku Bakımından Doğrudan
Uygulanan Kurallar180
b. Avrupa Birliği Milletlerarası Özel Hukukunda Doğrudan
Uygulanan Kurallar182
2. Kamu Düzeni.184
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
EŞYA ÜZERİNDEKİ AYNÎ HAKLARDAN DOĞAN İHTİLAFLARIN
ÇÖZÜMÜNDE YETKİLİ YARGI MERCİİNİN TAYİNİNDE
İRADE SERBESTÎSİ PRENSİBİ
I. TÜRK MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNDA EŞYA ÜZERİNDEKİ
AYNÎ HAKLARA İLİŞKİN DAVALARDA YETKİ190
A. Taşınır Eşya Üzerindeki Aynî Haklara İlişkin Davalarda
Milletlerarası Yetki.190
1. Genel Yetkili Mahkeme191
2. Özel Yetkili Mahkeme195
B. Taşınmaz Eşya Üzerindeki Aynî Haklara İlişkin Davalarda Yetki
197
1. Taşınmaz Eşya Üzerindeki Aynî Haklardan Doğan
Uyuşmazlıklarda Münhasır Yetki Kuralı197
2. Taşınmaz Eşya Üzerindeki Aynî Hakka İlişkin
Uyuşmazlıklarda Münhasır Yetkinin Kapsamı201
3. Taşınmaz Eşya Üzerindeki Aynî Haklardan Doğan
Uyuşmazlıklarda Münhasır Yetki Kuralının Değerlendirilmesi
204
C. İrade Serbestîsinin Milletlerarası Yetkideki Yeri: Yetki
Anlaşmaları207
1. Taşınmaz Eşya Üzerindeki Aynî Haklara İlişkin
Uyuşmazlıklarda Yetki Anlaşması.212
2. Taşınır Eşya Üzerindeki Aynî Hakka İlişkin Uyuşmazlıklarda
Yetki Anlaşması.215
a. Türk Mahkemesinin Yetki Anlaşması ile
Yetkilendirilmesi215
b. Yabancı Devlet Mahkemesinin Yetki Anlaşması ile
Yetkilendirilmesi218
II. MİLLETLERARASI TAHKİM HUKUKUNDA EŞYA ÜZERİNDEKİ AYNÎ
HAKLARDAN DOĞAN İHTİLAFLARIN YERİ.219
XVIII
A. Eşya Üzerindeki Aynî Haklardan Doğan İhtilaflar Tahkime
Elverişli midir?.223
1. Genel Olarak Tahkime Elverişlilik.223
2. Karşılaştırmalı Hukuk Bakımından Tahkime Elverişlilik.225
a. Kıta Avrupası Hukuk Sisteminde Tahkime Elverişlilik
Kavramına İlişkin Düzenlemeler226
(1) İsviçre Hukuku226
(2) Alman Hukuku227
(3) Avusturya Hukuku.229
(4) İtalyan Hukuku229
(5) Hollanda Hukuku230
(6) İsveç Hukuku.231
b. Anglo-Amerikan Hukuk Sisteminde Tahkime Elverişlilik
Kavramına İlişkin Düzenlemeler232
3. Türk Hukuku Bakımından Tahkime Elverişlilik233
a. Genel Olarak.233
b. Yargıtay'ın Taşınmaz Eşyaya İlişkin Uyuşmazlıkların
Tahkim Yolu ile Çözümlenmesi Hakkındaki Yaklaşımı ve
Bu Yaklaşımın Değerlendirilmesi.235
B. Tahkim Yargılamasında Esasa Uygulanacak Hukukun Eşya
Üzerindeki Aynî Haklardan Doğan Uyuşmazlıklar Yönünden
Değerlendirilmesi.239
C. Hakem Kararının Tahkime Elverişli Olmamasının Eşya
Üzerindeki Aynî Haklardan Doğan Uyuşmazlıklara Etkisi244
1. İptal Davası Bakımından244
2. Yabancı Hakem Kararının Tanınması ve Tenfizi Bakımından
245
SONUÇ VE ÖNERİLER.249
KAYNAKÇA267