Eksik Sigorta ve Özellikle İlk Riziko Sigortası

Dr. Öğr. Üyesi İsmail Özgün KARAAHMETOĞLU

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 

9

KISALTMALAR 

11

İÇİNDEKİLER 

15

GİRİŞ 

25

BİRİNCİ BÖLÜM

TAM DEĞER SİGORTASI PRENSİBİ IŞIĞINDA EKSİK SİGORTA

1. TEMEL PRENSİP: TAM DEĞER SİGORTASI (VOLLWERTVERSICHERUNG) 

27

1. EKSİK SİGORTA İLE PRİM ARASINDAKİ İLİŞKİ 

36

III. EKSİK SİGORTANIN OLMAZSA OLMAZ İKİ UNSURU 

46

1. Sigorta Bedeli 

46

1. Sigorta Değeri 

68

1. Genel Hatlarıyla Türk, İsviçre ve Alman Hukuku Açısından 

68

2. Sigorta Değerinin Menfaat İle Olan İlişkisi Ve Sigortanın İşlevi 

75

1. Genel Olarak 

75

1. Sigortanın İşlevi Açısından Ortaya Atılan Teoriler 

77

1. Menfaat Kavramı Işığında Sigorta Değeri 

88

1. Genel Olarak 

88

1. Menfaat Kavramı Ve Sigorta Değeri 

91

1. Sigorta Değerinin Uygulama Alanı 

105

1. Sigorta Değerinin İşlevi, Tespiti Ve Türleri 

118

1. İşlevi 

118

1. Tespiti Ve Türleri 

121

eba. Genel Olarak 

121

ebb. Zaman Değeri (Zeitwert) 

122

ebba. Sigorta Değerinin Hesaplanmasında Esas

Alınacak Kişi 

125

ebbb. Değerin Hesabında Genel Kıstas 

126

ebbc. Değerin Hesabında Esas Alınacak Zaman

Dilimi 

130

ebbd. İkame İle Yenileme Arasındaki İlişki 

135

ebbda. Standart Piyasa İskontoları

/Geçerli Piyasa İskontoları

(Marktübliche Rabatte) 

142

ebbdb. Mala İlişkin İskonto

(Sachbezogene Rabatte) 

143

ebbdc. Kişisel/Kişiye Özgü İskonto 

144

ebbe. Eski İçin Yeni Kesintisinin Dikkate Alınması 

146

ebbf. Sigorta Değerinin Tespitinde Yerin Önemi 

148

ebbg. Özellik Arz Eden Durumlar 

153

ebbh. Türk Hukuku’ndan Zaman Değerine İlişkin

Örnekler 

157

ebc. Adil Piyasa Değeri (Gemeine Wert) 

158

ebd. Yeni Değer 

161

ebe. Kazanç Değeri (Ertragswert) 

167

1. ALMAN, İSVİÇRE, TÜRK HUKUKU İLE PEICL DÜZENLEMELERİ AÇISINDAN

EKSİK SİGORTA 

170

1. Alman Hukuku 

170

1. İsviçre Hukuku 

173

1. Türk Hukuku 

174

1. PEICL (Avrupa Sigorta Sözleşmesi Hukuku İlkeleri) 

178

1. Genel Olarak 

178

2. Temel Prensip: İlk Kayıp Tazminatı 

179

3. İzin Verilen Risk: Orantılı Tazminat 

180

4. Alternatif Hukuki Yollar 

180

5. Orantılı İndirim Prensibi 

181

6. İstisnalar 

181

7. Sözleşmesel Hukuki Yollar 

182

1. EKSİK SİGORTANIN OLUŞUM ŞARTLARI 

182

1. Sigorta Bedelinin Sigorta Değerinden Az Olması 

182

1. Tam Ziyanın Söz Konusu Olmaması 

192

1. Tarafların Aksini Öngörmemiş Olması 

194

1. EKSİK SİGORTANIN TESPİTİNDE HANGİ AN ESAS ALINMALIDIR? 

194

VII. EKSİK SİGORTANIN ORTAYA ÇIKIŞ ŞEKİLLERİ VE BUNLARIN ETKİSİ 

208

1. Eksik Sigortanın Türleri 

208

1. Başlangıçtaki/Sonraki Eksik Sigorta (Anfänglichen/Nachträgliche

Unterversicherung) 

208

2. Geçici/Daimî Eksik Sigorta (Vorübergehende/Dauernde

Unterversicherung) 

214

3. İstenen/İstenmeyen Eksik Sigorta (Gewollte/Ungewollte

Unterversicherung) 

215

4. Adi (Basit)/Hileli Eksik Sigorta (Einfache/Betrügerische

Unterversicherung) 

217

5. Kararlaştırılmış Zorunlu Eksik Sigorta 

218

6. Ayrıksı Durumlar 

218

1. Tehlikeli Eksik Sigorta 

218

1. Ekonomik Nitelikteki Eksik Sigorta 

219

1. Miktar Açısından Eksik Sigorta 

220

1. Türk Hukuku Açısından Varsayımsal Bir Değerlendirme 

221

1. Eksik Sigortanın Ortaya Çıkış Biçimlerinin Etkisi 

223

VIII. EKSİK SİGORTAYA İLİŞKİN ÖZELLİK ARZ EDEN BİR DURUM:

GERÇEK/GERÇEK OLMAYAN EKSİK SİGORTA 

224

1. EKSİK SİGORTANIN UYGULAMA ALANI 

232

1. EKSİK SİGORTANIN OLUMLU/OLUMSUZ ETKİLERİ 

249

1. EKSİK SİGORTANIN HUKUKİ SONUÇLARI 

255

1. Genel Olarak 

255

Etkileri 

261

1. Araştırma Giderleri 

283

1. Sigortacının Eksik Sigortada Sınırlı Tazmin Yükümlülüğüne Rağmen

Sigorta Ettiren İçin Avantajları/Faydaları (Eksik Sigortada Kazanç ile

Zararın Denkleştirilmesi) (Vorteilsausgleichung) 

289

1. Eksik Sigortanın Diğer Hukuki Sonuçları 

297

XII. EKSİK SİGORTADA PROPORSİYON KURALI AĞIRLAŞTIRILABİLİR Mİ? 

300

1. Külfet Mahiyetinde Tam Sigorta 

301

1. Hukuk Bir Zorunluluk Teşkil Eden Tam Sigorta 

306

1. Artırılmış Prim Katsayısı Aracılığıyla Dolaylı Ağırlaştırma 

307

XIII. EKSİK SİGORTANIN DEĞİŞKEN SİGORTA BEDELİ YOLUYLA ÖNLENMESİ 

308

1. Bedel Denkleştirme (Summenausgleich) 

308

1. Tedbir Sigortası Bedeli (Vorsorgeversicherungssumme) 

315

1. Esnek Yeni Değer Sigortası (Gleitende Neuwertversicherung) 

320

1. Valör Bedeli/Valör Sigortası (Stichtagssumme/Stichtagsversicherung) 

327

1. Azami Sigorta Bedeli 

330

1. Değer Artışı Klozu (Wertzuschlagsklauseln) 

331

1. Telafi Klozu (Wiederauffüllungsklauseln) 

334

1. Primi Geri Ödeme/İade Garantisinde Değişken Bir Sigorta Bedelinin

Dolaylı Durumu 

335

XIV. TÜRK HUKUKUNDA EKSİK SİGORTA İLE BAŞ ETME YOLLARI VE

YÖNTEMLERİ 

336

1. SİGORTA ETTİRENİN ÖRTÜSÜZLÜĞÜ 

345

1. Kavramsal Olarak 

345

1. Örtüsüzlüğün Şartları 

347

1. Geniş ve Dar Anlamlarıyla Örtüsüzlük 

349

1. Örtüsüzlüğün İşlevleri 

352

1. Örtüsüzlüğün Görünüm Şekilleri 

355

1. Genel Olarak 

355

2. Dar Anlamıyla Örtüsüzlüğün Görünüm Şekilleri 

364

1. Eklenen/Tam Muafiyet (Integralfranchise)–Tenzili Muafiyet

(Abzugsfranchise) 

365

1. Ortadan Kalkan/Kaybolan Tenzili Muafiyet (verschwindende

Abzugsfranchise) 

371

1. Sabit Tutar ya da Yüzdesel/Yüzdeli Örtüsüzlük 

372

1. Kararlaştırılmış/Anlaşmalı Eksik Sigorta (Vereinbarte

Unterversicherung) 

378

1. Zamana Bağlı/Zamansal Örtüsüzlük 

387

1. Zorunlu Örtüsüzlük (Obligatorische Selbstbeteiligung) 

390

1. Özel Bir Tür: Kademeli Değer Düşürme İle Yeni Değer

Sigortası 

396

3. Örtüsüzlüğün Prim Düzeltmesinden Farkı 

397

1. Sigorta Genel Şartları Aracılığıyla Örtüsüzlüğün Kararlaştırılmasındaki

Sınır 

398

1. Örtüsüzlüğün Bölünmesi Sorunu 

401

XVI. TAZMİNAT SINIRI (ENTSCHÄDIGUNGSGRENZE) 

414

XVII. EKSİK SİGORTA İLE SİGORTA ETTİRENİN SÖZLEŞME ÖNCESİ BEYAN

YÜKÜMLÜLÜĞÜ ARASINDAKİ İLİŞKİ 

417

1. Genel Olarak 

417

1. Özel Olarak 

427

XVIII. EKSİK SİGORTA İLE SİGORTACININ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

ARASINDAKİ İLİŞKİ 

443

1. Genel Olarak 

443

1. Kavram Kargaşasının Ortadan Kaldırılması (Bilgi

Verme/Aydınlatma/Tavsiyede Bulunma) 

446

1. Kapsamı 

453

1. İhlalin Yaptırımı 

458

1. Genel Olarak 

458

2. Alman Hukukundaki Düzenleme Işığında İhlale İlişkin Yaptırımın

Değerlendirilmesi 

466

1. Durum Tespiti 

466

1. Türk Hukukunda İhlale İlişkin Yaptırımdaki Görüşümüzün

Temellendirilmesi 

471

1. Teamül Hukukuna İlişkin İfa Yükümlülüğü 

473

XIX. SİGORTA ETTİRENİN SÖZLEŞME ÖNCESİ BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLE

SİGORTACININ SÖZLEŞME ÖNCESİ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

ARASINDAKİ İLİŞKİDE EKSİK SİGORTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ 

484

1. ALMAN HUKUKU ÖZELİNDE SİGORTACININ HATALI TAVSİYESİ SEBEBİYLE

EKSİK SİGORTANIN YASAL ETKİSİNİN HARİÇ TUTULMASI 

493

1. Tavsiyede Bulunma Yükümlülüğünün Sınırları 

493

1. Sigortacının Tavsiyede Bulunma Yükümlülüğüne İlişkin Olay Grupları 

497

1. Danışmanlığın Üstlenilmesi Dolayısıyla Tavsiyede Bulunma

Yükümlülüğü 

497

2. Sigorta Değerinin Belirlenmesinin Zorluğu Halinde Tavsiyede

Bulunma Yükümlülüğü 

498

3. Sigorta Ettiren Tarafından Fark Edilebilir Aşırı Talepler Veya Fark

Edilebilir Hatalar Olması Durumunda Tavsiyede Bulunma

Yükümlülüğü 

499

4. İhtiyaç Eksikliğinde Tavsiyede Bulunma Yükümlülüğünün

Olmaması 

501

1. Yeni İçtihatlardaki Son Durum 

504

1. Tavsiyede Bulunma Yükümlülüğü Anı 

505

1. Tavsiyede Bulunma Yükümlülüğün İhlalinin Sonuçları 

506

1. Sigortacının Tavsiyede Bulunma Konusunda Kusurunun Varlığı

Halinde İspat Yükü 

510

XXI. EKSİK SİGORTADA İSPAT YÜKÜ (BEWEISLAST) 

512

İKİNCİ BÖLÜM

TAM DEĞER SİGORTASI, İLK RİZİKO SİGORTASI VE KISMİ SİGORTA

1. GENEL OLARAK 

519

1. SİGORTACI LEHİNE VVG § 75 HÜKMÜNÜN KALDIRILMASI/İSTİSNALARI 

532

1. Genel Olarak 

532

1. Eksik Sigortadan Feragat 

534

1. Küçük Zararların Düzenlenmesinde Eksik Sigortadan Feragat 

536

2. Küçük Oranlı Eksik Sigortada(n) Feragat 

538

3. Sigorta Bedelinin Belirli Kurallara Göre Oluşturulmasında Eksik

Sigortadan Feragat 

541

1. İlk Riziko Sigortası 

551

1. Riziko/Tehlike İkilisi Arasındaki Terminolojik Ayrım 

551

2. Alman Hukukunda 

560

3. İsviçre Hukukunda 

564

4. Türk Hukukunda 

567

5. Değerlendirme 

574

1. Anlam Tespiti 

574

1. Unsurları 

576

1. İçtihadın Yorumlanması 

587

1. İlk Riziko Sigortası İle Eksik Sigortadan Feragat Farklı

Kavramlar Mıdır? 

603

6. İlk Riziko Sigortasının Türleri 

607

1. Genel Olarak 

607

1. Gerçek İlk Riziko Sigortası 

609

1. Gerçek Olmayan İlk Riziko Sigortası 

610

1. Bağımlı/Bağımsız İlk Riziko Sigortası 

612

1. İlk Riziko Sigortası Türlerine İlişkin Örnekler 

613

1. Gerçek, Bağımsız İlk Riziko Sigortası 

613

1. Gerçek, Bağımlı İlk Riziko Sigortası 

622

1. Gerçek Olmayan Bağımlı/Bağımsız İlk Riziko Sigortası 

624

7. İlk Riziko Sigortasının Etkileri (Olumlu/Olumsuz) 

629

1. Genel Olarak 

629

1. Özel Olarak 

631

8. İlk Riziko Sigortasının Uygulama Sahası 

643

9. İlk Riziko Sigortasında Prim 

653

1. Genel Olarak 

653

1. Risk Primi 

655

1. Risk Priminin Hesaplanması 

656

1. Teminat Türünden Bağımsız Karakteristik Sınıflar 

657

caa. Sigortalı Tehlikenin Kapsamı 

657

cab. Sigorta Süresi 

658

cac. Tehlike Derecesi 

658

1. Teminat Türüne Bağlı Karakteristik Sınıflar 

661

cba. Tam Değer Sigortası 

661

cbaa. Sigortalı Menfaatin Değer Tutarı 

661

cbab. Tam Değer Bedeli Tutarı 

663

cbb. İlk Riziko Sigortası 

663

cbba. Prim Oranının Değer Birimine Dayalı

Olarak Tespit Edilmesi 

665

cbbb. Prim Oranının Azami Sigortalanabilir

İhtiyaç Birimine Göre Belirlenmesi 

670

1. Masraflar 

673

1. Tahsilat Masrafları 

674

1. Kamusal Nitelikteki Harçlar 

674

1. İhtiyaç Düzenleme Maliyetleri 

675

1. Sigorta Anlaşması Komisyonları Ve Sigorta Anlaşması

Maliyetleri 

675

1. Primin Hesaplanmasına İlişkin Değerlendirme 

676

10. İlk Riziko Sigortası Yaptırılırken Dikkat Edilmesi Gereken

Hususlar 

678

11. İlk Riziko Sigortası Açısından Özellik Arz Eden Durumlar 

682

1. Halefiyet Durumu 

682

1. Çifte Sigorta Durumu 

685

1. Genel Olarak 

685

1. Tazminatın Ödenmesi Açısından 

690

1. Rücu Hakkı Açısından 

694

1. Diğer Giderlerin Tazmini 

702

1. Birden Çok Sigortaya İlişkin Olarak İlk Riziko Sigortası Ve

Eksik Sigortada Prim Hesaplaması 

705

1. Kısmi Sigorta 

712

1. Genel Olarak 

712

2. Kısmi Sigorta, Tam Değer Sigortası İle İlk Riziko Sigortası

Arasındaki İlişki 

720

3. İsviçre Hukukunda Ayrıksı Durum: Kısmi Değer Sigortası

(Teilwertversicherung) 

733

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ZORUNLU DEPREM SİGORTASI ÖZELİNDE EKSİK SİGORTA VE

ÖZELLİKLE İLK RİZİKO SİGORTASI UYGULAMASI

1. GENEL OLARAK 

737

1. ZORUNLU DEPREM SİGORTASI ÖZELİNDE EKSİK SİGORTA (?) İNCELEMESİ 

739

1. Genel Olarak 

739

1. Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) Kimdir? 

740

1. Zorunlu Deprem Sigortasına TTK Hükümleri Uygulanabilir mi? 

746

1. Zorunlu Deprem Sigortasında Eksik Sigorta(nın) Uygula(nma)ması

Karşısında İlk Riziko Sigortası 

750

III. TEMİNAT LİMİTİ ARTIŞI BAĞLAMINDA ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR 

759

1. Genel Olarak 

759

1. Zeyilnamenin Düzenlenmesine Gerek Olup Olmadığı Açısından

Konunun Değerlendirilmesi 

760

1. Aydınlatma Yükümlülüğü Açısından Konunun Değerlendirilmesi 

768

1. Genel Olarak 

768

1. Sigorta Ettirenin Beyan Yükümlülüğünün Aydınlatma

Yükümlülüğüne Etkisi 

775

1. Sigorta Ettirenin Beyan Yükümlülüğü Karşısında Aydınlatma

Yükümlülüğünün Zamanı ve Şekli 

784

1. Aydınlatma Yükümlülüğüne Dair Cevaplandırılması Gereken

Sorular 

796

1. Genel Olarak 

796

1. Sigorta Tazminatı Nasıl Belirlenir? 

797

1. ‘Eksik Sigorta’ Olgusu Aydınlatma Yükümlülüğünün

Kapsamına Girer Mi? 

801

Kimlerdir? 

803

1. SİGORTA KONUSU TAŞINMAZIN AYIPLI OLMASI 

807

1. Genel Olarak 

807

1. Binanın Kusuru (?) İle Ayıp Arasındaki İlişki 

809

1. Genel Anlamıyla Ayıp 

809

1. İnşaat Sigortası Bağlamında Ayıp 

810

1. Değerlendirmemiz 

821

1. Genel Olarak 

821

1. Sigortalı Meskende Mevzuata Aykırı Değişiklik

Yapılması Halinde 

827

1. İHTİYARİ DEPREM SİGORTASI 

829

1. Genel Olarak 

829

1. Görünüm Şekilleri 

829

1. Eksik Sigorta Uygulaması 

837

1. İHTİYARİ DEPREM VE YANARDAĞ PÜSKÜRMESİ TEMİNATI İLE ZORUNLU

DEPREM SİGORTASI ARASINDAKİ İLİŞKİ 

845

VII. ZORUNLU DEPREM SİGORTASI KISMİ SİGORTA OLABİLİR Mİ? 

850

VIII. ZORUNLU DEPREM SİGORTASINDA MUAFİYET KAVRAMININ ANLAMI 

851

1. PARAMETRİK SİGORTALAR KARŞISINDA ZORUNLU DEPREM SİGORTASI 

855

1. HASAR TESPİTİ, TAZMİNAT VE AVANS ÖDEMESİ İLE ZAMANAŞIMI

MESELELERİ 

859

1. Hasar Tespiti 

859

1. Tazminat Ödenmesi 

861

1. Avans Ödemesi 

862

1. Zamanaşımı 

866

SONUÇ 

873

KAYNAKÇA 

891