Sonuca Katılmalı Sözleşme Kavramı Ve Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleşmesi
"6098 SAYILI YENİ TÜRK BORÇLAR KANUNU' NA GÖRE
SONUCA KATILMALI SÖZLEŞME KAVRAMI VE GELİR PAYLAŞIMLI İNŞAAT SÖZLEŞMESİ
Emrehan İNAL
- Sonuca Katılmalı Sözleşme
- Kavram
- Sonuca Katılmalı Belli Başlı Sözleşmeler
- Hukuki Niteliği Ve Adi Ortaklıktan Ayırt Edilmesi
- Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleşmesi
- Genel Olarak
- Tanımı, Çeşitli Görünüm Şekilleri Ve Unsurları
- Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleşmesinin Hukuki Niteliği
- Sözleşmenin Şekli
- Yüklenicinin Borçları
- Arsa Sahibinin Borçları
- Üçüncü Kişilerin Hukuki Durumu
Sonuca Katılmalı Sözleşme Kavramı ve
Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleşmesi
Yard. Doç. Dr. Emrehan İNAL
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Medeni Hukuk Anabilim Dalı
Öğretim Üyesi
ÖNSÖZ .................................................................................................................. v ii
İÇİNDEKİLER......................................................................................................ix
K ISA LTM A LA R...............................................................................................x v ii
GİRİŞ.........................................................................................................................1
Birinci Bölüm
SONUCA KATILMALI SÖZLEŞME
I. KAVRAM.........................................................................................................5
A. Genel Olarak .............................................................................................5
B. Sonuca Katılma Esasına İlişkin Kanundaki Düzenlemeler...........7
C. Sonuca Katılmalı Sözleşme Kavramı ..................................................8
1. Terminoloji .........................................................................................8
2. “Sonuç” ve “Katılım” Kavramları ................................................10
3. Tanımı................................................................................................12
4. Amacı ve Faydaları..........................................................................14
II. SONUCA KATILMALI BELLİ BAŞLI SÖZLEŞMELER...............18
A. Genel Olarak ...........................................................................................18
B. Sonuca Katılmalı Ödünç (Karz) Sözleşmesi ...................................19
1. Genel Olarak.....................................................................................19
2. Tanımı ve Unsurları....................................................................... 22
C. Mudarebe ve Katılma Hesabı Sözleşmesi........................................ 25
1. Mudarebe (Commenda)............................................................... 25
İÇİNDEKİLERx
2. Katılım Bankacılığı ve Katılma Hesabı Sözleşmesi ............... 28
D. Katılmalı (İştirakli) Kira Sözleşmesi ............................................... 30
1. Genel Olarak.................................................................................... 30
2. Ürün (Hasılat) Kirası ....................................................................31
3. Ürün Kirasının Bir Türü Olarak Katılmalı (İştirakli)
Kira .....................................................................................................35
4. Katılmalı (İştirakli) Kira Sözleşmesinin Sonuca
Katılmalı Hukuki İşlem Olması ve Sonuçları.......................... 36
E. Hizmet Sözleşmesinde Sonuca Katılma .......................................... 38
1. Genel Olarak.................................................................................... 38
2. Ücret Kavramı ve Çeşitleri........................................................... 40
3. Sonuca Katılmalı Hizmet Sözleşmesi.........................................45
a. Tanımı ve Kapsamı ..................................................................45
b. Hukuki Niteliği ve Hükümleri..............................................47
F. Sonuca Katılmalı Satış Sözleşmesi (Earn-out Anlaşmaları)....... 50
III. HUKUKİ NİTELİĞİ VE ADİ ORTAKLIKTAN AYIRT
EDİLMESİ .....................................................................................................51
A. Genel Olarak Niteleme ve Tipoloji Sorunu......................................51
B. Karşılıklı Sözleşme – Ortaklık Sözleşmesi Ayırımı.......................55
1. Karşılıklı Sözleşme (Değişim Sözleşmesi) ...............................57
2. Adi Ortaklık .....................................................................................59
a. Genel Olarak Adi Ortaklık.....................................................59
aa. Tanımı ve Unsurları..........................................................59
(1) Ortak Amaç..................................................................61
(2) Katılma Payı ............................................................... 64
(3) Ortaklık İradesi (affectio societatis)......................65
(4) Tarafların İradelerinin Uyuşması ..........................67
bb. Numerus Clausus İlkesi.................................................. 68
b. Gizli Ortaklık............................................................................71
aa. Genel Olarak...................................................................... 72
bb. Gizli Ortaklık Kavramı ve Tanımı................................73
(1) Kavram ve Gelişimi ...................................................73
(2) Tanımı...........................................................................74xi
cc. Hukuki Niteliği ve Özellikleri........................................79
3. Karşılıklı Sözleşme – Ortaklık Sözleşmesi Ayırımında
Sonuca Katılmalı Sözleşmelerin Yeri......................................... 83
a. Genel Olarak............................................................................. 83
b. Sonuca Katılmalı Sözleşmelerin
Sınıflandırılmasına İlişkin Görüşler...................................85
aa. Karşılıklı Sözleşme Görüşü ............................................85
bb. Ortaklık Benzeri Sözleşme (Gesellschaftsähnliche
Rechtsverhältnisse) Olarak Nitelendirilmesi ............ 90
cc. Karma Sözleşme (Karşılıklı Sözleşme ile Ortaklık
Sözleşmesi Karışımı) Görüşü........................................ 92
c. Değerlendirme ve Kanaatimiz............................................. 94
4. Ayırım Ölçütleri ............................................................................. 97
a. Zarara Katılma ve Zarardan Muafiyet.................................98
aa. Zarara Katılma Varsa Ortaklık, Yoksa Karşılıklı
Sözleşme Görüşü.............................................................. 99
bb. Zarara Katılmanın Temel Ölçüt Olduğu Görüşü .... 99
cc. Zarara Katılmaktan Muafiyetin Temel Ölçüt Olduğu
Görüşü ...............................................................................101
dd. Adi Ortaklıkta Zarara Katılmanın Zorunlu Olup
Olmadığı Tartışması...................................................... 102
(1) Tartışmanın Tarihi Kökeni................................... 102
(2) Günümüzde Zarara Katılmanın Zorunlu Olup
Olmadığı Tartışması............................................... 104
ee. Zarara Katılıp Katılmamaya İlişkin Anlaşmaların
Ayırımda Bir Ölçüt Olması .......................................... 109
b. Kâra Katılmama......................................................................110
aa. Genel Olarak ....................................................................110
bb. Aslan Payı Ortaklığı (Societas Leonina) Sorunu ....111
c. Katılanın Hukuki Durumu..................................................116
d. Temel Ölçüt: Ortaklık İradesinin (affectio
societatis) Bulunup Bulunmaması .....................................117
C. Paylaşma Borcunun Koşula (Şarta) Bağlı Olması........................119
D. Borcun Talih ve Tesadüfe Bağlı Olup Olmadığı Sorunu ...........120xii
1. Genel Olarak..................................................................................120
2. Sonuca Katılmalı Sözleşmenin Talih ve Tesadüfe Bağlı
Olması............................................................................................. 123
3. Borcun Talih ve Tesadüfe Bağlı Olmasının Sonuçları.........124
E. Hukuki Nitelemenin Sonuçları ve Değerlendirme .................... 129
1. Sonuca Katılmaya İlişkin Kanunda Yer Alan Hükümler
ve Uygulanması ............................................................................ 129
a. Genel Olarak........................................................................... 129
b. Paylaşma Oranına İlişkin Olarak ...................................... 130
c. Hesap ve Bilgi Verme Borcuna İlişkin Olarak................ 130
2. Ortaklık Sözleşmesine İlişkin Hükümlerin Kıyasen
Uygulanabilirliği .......................................................................... 131
3. Tipe İlişkin Hükümlerin Kıyasen Uygulanması.................. 132
4. İş Görme / En Elverişli Sonucu Elde Etmek Üzere
Faaliyet Gösterme Borcu Doğurması...................................... 135
a. İş Görme Borcu...................................................................... 135
b. En Elverişli Sonucu Elde Etmek Üzere Faaliyet
Gösterme Borcu..................................................................... 136
5. Sonucun Gerçekleşmemesi Durumunda İade veya
Tazminat Talebine Yer Olmaması............................................ 139
6. Sözleşmenin Uyarlanmasının ve Aşırı Yararlanma
(Gabin) Hükümlerinin Uygulanmasının Mümkün
Olması............................................................................................. 139
İkinci Bölüm
GELİR PAYLAŞIMLI İNŞAAT SÖZLEŞMESİ
I. GENEL OLARAK.....................................................................................141
A. Terminoloji ........................................................................................... 142
B. Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleşmesinin Amacı ve Sağladığı
Faydalar ................................................................................................. 144
1. Tarafların Amacı Bakımından Faydaları................................ 144xiii
2. Arsa Sahibi Bakımından Faydaları .......................................... 145
3. İnşaattan Bağımsız Bölüm Alan Üçüncü Kişiler
Bakımından Faydaları................................................................. 145
4. Diğer Faydalar............................................................................... 148
II. TANIMI, ÇEŞİTLİ GÖRÜNÜM ŞEKİLLERİ ve
UNSURLARI............................................................................................. 149
A. Tanımı.................................................................................................... 149
B. Çeşitleri ................................................................................................. 150
1. Basit (Genel) Anlamıyla Gelir Paylaşımlı İnşaat
Sözleşmesi...................................................................................... 151
2. Asgari Gelir Taahhüdü İçeren Gelir Paylaşımlı İnşaat
Sözleşmesi...................................................................................... 151
3. Ayni Paylaşım Koşulu İçeren Gelir Paylaşımlı İnşaat
Sözleşmesi...................................................................................... 153
C. Unsurları ............................................................................................... 155
1. Arsa Sahibinin Bağımsız Bölümlerin Satışından Elde
Edilecek Geliri Paylaşma Borcu Altına Girmesi................... 155
a. Genel Olarak........................................................................... 155
b. Temsil Yetkisi Verme Borcunun Bulunup
Bulunmadığı Sorunu ............................................................ 157
2. Yüklenicinin Sözleşmede Kararlaştırılan Bağımsız
Bölümleri Yapma; Arsa Sahibi Adına Satma ve Alıcılara
Teslim Borcu Altına Girmesi..................................................... 164
3. Tarafların Anlaşması................................................................... 164
III. GELİR PAYLAŞIMLI İNŞAAT SÖZLEŞMESİNİN
HUKUKİ NİTELİĞİ ............................................................................... 165
A. Sonuca Katılmalı Sözleşme Olması ................................................ 165
B. Ani-Sürekli Karmaşığı Bir Borç İlişkisi Olması........................... 166
1. Genel Olarak.................................................................................. 166
2. Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleşmesi Bakımından .................. 168
C. Sözleşmenin Tipi Tartışması.............................................................171
1. Genel Olarak...................................................................................171xiv
2. Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleşmesinin Tipine İlişkin
Düşünceler......................................................................................174
a. Eser (İnşaat) Sözleşmesi Düşüncesi ..................................175
b. Adi Ortaklık Sözleşmesi Düşüncesi ................................. 180
c. Eser Sözleşmesine Eklenen Adi Ortaklık
Sözleşmesi ............................................................................... 180
d. Eser Sözleşmesine Eklenen Vekâlet Sözleşmesi
Düşüncesi.................................................................................181
e. Karma Sözleşme Düşüncesi................................................ 183
3. Değerlendirme ve Görüşümüz.................................................. 184
a. Genel Olarak........................................................................... 184
aa. Eser (İnşaat) Sözleşmesi Olduğu Düşüncesinin
Değerlendirilmesi........................................................... 184
bb. Adi Ortaklık Sözleşmesi Olduğu Düşüncesinin
Değerlendirilmesi........................................................... 186
cc. Eser Sözleşmesine Eklenen Adi Ortaklık Sözleşmesi
Düşüncesinin Değerlendirilmesi................................ 189
dd. Eser Sözleşmesine Eklenen Vekâlet Sözleşmesi
Düşüncesinin Değerlendirilmesi ve Gelir Paylaşımlı
İnşaat Sözleşmesinin Kendine Özgü (Sui Generis) İş
Görme Sözleşmesi Niteliği Taşıması......................... 190
b. Kanaatimiz.............................................................................. 193
aa. Genel Olarak Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleşmesinin
Karma Sözleşme Olması............................................... 193
bb. Ayni Paylaşım Esası veya Asgari Gelir Taahhüdü
Bulunması Durumunda ................................................ 194
4. Uygulanacak Hükümler ............................................................. 198
D. Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleşmesinden Doğan Hakkın
Şerhi........................................................................................................200
IV. SÖZLEŞMENİN ŞEKLİ.........................................................................202
A. Genel Olarak ........................................................................................202
B. Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleşmesinin Şekle Tabi Olup
Olmadığı Sorunu.................................................................................204
1. Sorunun Ortaya Konulması ve Tartışma................................204xv
a. Genel Olarak...........................................................................204
b. Sözleşmenin Şekle Tabi Olduğu Yönünde İleri
Sürülebilecek Fikirler...........................................................205
aa. Resmi Şeklin Ratio Legis’i...........................................205
bb. Sözleşmenin Adi Ortaklık Sözleşmesi Unsuru
Taşıması............................................................................205
cc. Sözleşmenin Satış Vaadi Unsuru Taşıdığı
Düşüncesi.........................................................................207
dd. Sözleşmenin Taşınmaz Simsarlığı Unsuru
Taşıması............................................................................208
ee. Taşınmaz Satışına İlişkin Temsil Yetkisi Verilmesinin
Resmi Şekle Tabi Olduğunun Kabul Edilmesi........209
ff. Sözleşmede Ayni Paylaşım ve Asgari Gelir Taahhüdü
Kararlaştırılmış Olmasının Taşınmaz Mülkiyetinin
Nakli Borcu Doğurması................................................209
2. Değerlendirme ve Görüşümüz.................................................. 210
a. Genel Olarak Gelir Paylaşımlı İnşaat
Sözleşmesinin Şekle Tabi Olmaması................................ 210
b. Ayni Paylaşım Esası veya Asgari Gelir Taahhüdü
Taşıyan Sözleşmenin Şekli.................................................. 219
C. Şekle Aykırılığın Sonuçları ...............................................................222
1. Genel Olarak..................................................................................222
2. Gelir Paylaşımlı İnşaat Sözleşmesine İlişkin Olarak...........224
3. Şekle Aykırılığın İleri Sürülemeyeceği Haller.......................225
V. YÜKLENİCİNİN BORÇLARI ............................................................228
A. İnşaatı Tamamlama Ve Teslim Etme Borcu ................................228
B. Bağımsız Bölümlerin Pazarlamasını Yapma Ve Satışını
Sağlama Borcu...................................................................................... 229
C. Sadakat ve Özen Borcu ......................................................................230
1. Sadakat Borcu................................................................................ 231
2. Özen Borcu .................................................................................... 232
3. Hesap ve Bilgi Verme Borcu.......................................................235
VI. ARSA SAHİBİNİN BORÇLARI..........................................................235xvi
A. İnşaatın Yapılması İçin Kendisine Düşen Yükümlülükleri
Yerine Getirme Borcu ........................................................................235
B. Bağımsız Bölümleri Satma veya Satışa İlişkin Yükleniciye
Yetki Verme Borcu ..............................................................................238
C. Elde Edilen Gelirden Yüklenicinin Payını Ödeme Borcu......... 241
D. Koşullarının Gerçekleşmesi Durumunda Bağımsız
Bölümlerin Mülkiyetinin Yükleniciye Devri Borcu...................242
1. Sözleşme Gereğince Bağımsız Bölümlerin Nakli Borcu.....242
2. Sözleşmede Kararlaştırılmamış Olmasına Rağmen
Bağımsız Bölümlerin Nakil Borcu ...........................................243
VII.ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN HUKUKİ DURUMU.................................246
SONUÇ................................................................................................................ 251
KAYNAKÇA ...................................................................................................... 255"
