Esnek Çalışma Modellerinde Sosyal Güvenlik Uygulamaları
Dr. Duygu ERKAN ŞAHİN
Bu çalışma ile temel olarak amaçlanan son yılların güncel konularından biri olan esnek çalışma uygulamalarının, sosyal güvenlik mevzuatındaki yeri ve uygulama ilkelerinin detaylı olarak açıklanmasıdır. Ülkemizde esnek çalışmanın gün geçtikçe artan uygulaması, bu çalışmayı ortaya çıkaran itici güç olmuştur. Çalışmamızda konu üç ana bölümde incelenmiştir. İlk bölümde, genel olarak esneklik ve esnek çalışma kavramları üzerinde durulmuş; esnek çalışmanın tarihsel gelişimi ile türleri açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde, iş hukukumuzda yer alan esnek çalışma modellerinden sosyal güvenlik uygulamaları bakımından farklılık arz edenler ele alınmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise bu esnek çalışma modelleri, sosyal güvenlik hukukundaki düzenlemeler yönünden değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, 4857 sayılı İş Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda yer alan düzenlemelerle birlikte konuyla bağlantılı ikincil mevzuat hükümlerinden de faydalanılmıştır. Aynı zamanda çalışmada, literatür taramasının yanı sıra Yargıtay kararlarına da değinilmiştir.
İÇİNDEKİLER
KİTAP HAKKINDA III
ABOUT THE BOOK V
TEŞEKKÜR VII
KISALTMALAR XIII
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK ESNEKLİK VE ESNEK ÇALIŞMA
I. ESNEKLİK VE ESNEK ÇALIŞMA KAVRAMI 5
II. ESNEK ÇALIŞMANIN TARİHSEL GELİŞİMİ 8
III. ESNEK ÇALIŞMA TÜRLERİ 10
A. Sayısal Esneklik 10
B. Fonksiyonel Esneklik 11
C. Ücret Esnekliği 12
D. Çalışma Sürelerinde Esneklik 13
E. Uzaklaştırma Stratejileri 13
F. Güvenceli Esneklik 14
IV. TÜRK İŞ HUKUKUNDA ESNEK ÇALIŞMA 16
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK İŞ HUKUKUNDA DÜZENLENEN BAZI ESNEK
ÇALIŞMA MODELLERİ
I. KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA 21
A. Kısmi Süreli Çalışmanın Tanımı ve Tarihsel Gelişimi 21
B. Kısmi Süreli Çalışmanın Unsurları 24
1. Haftalık Çalışma Süresinin Kısalığı 24
2. Sözleşmenin Serbest İrade ile Kurulması 27
3. Çalışma İlişkisinin Sürekli ve Düzenli Olması 28
C. Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Şekli 29
D. İşçinin Aynı Anda Birden Fazla Kısmi Süreli İş Sözleşmesi Yapması 31
E. Eşit Davranma Borcu ve Ayrımcılık Yasağı 35
F. Tam ve Kısmi Süreli Sözleşmelerin Taraflarca Dönüştürülmesi 39
1. Genel Olarak 39
2. Ebeveynlerin İş Sözleşmelerinin Dönüştürülmesi 41
II. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA 44
A. Çağrı Üzerine Çalışmanın Tanımı 44
B. Çağrı Üzerine Çalışmaya İlişkin İş Sözleşmesinin Şekli 46
C. Çağrı Üzerine Çalışmaya İlişkin Usul ve Esaslar 47
III. GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ 54
A. Genel Olarak 54
B. Geçici İş İlişkisinin Türleri 56
1. Meslek Edinilmiş Geçici İş İlişkisi 58
a. Meslek Edinilmiş Geçici İş İlişkisinin Tarafları, Kurulma Koşulları, Süresi ve Sona Ermesi 58
b. Tarafların Hak ve Yükümlülükleri 68
2. Meslek Edinilmemiş Geçici İş İlişkisi 74
a. Meslek Edinilmemiş Geçici İş İlişkisinin Tarafları, Kurulma Koşulları, Süresi ve Sona Ermesi 74
b. Tarafların Hak ve Yükümlülükleri 78
IV. UZAKTAN ÇALIŞMA 82
A. Genel Olarak 82
B. Uzaktan Çalışmanın Türleri 83
1. Evde Çalışma 84
2. Tele Çalışma 86
C. Uzaktan Çalışmaya İlişkin Usul ve Esaslar 88
V. KISA ÇALIŞMA 94
A. Genel Olarak 94
B. Kısa Çalışma ve Ödeneğine İlişkin Uygulama 95
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BAZI ESNEK ÇALIŞMA MODELLERİNİN SOSYAL GÜVENLİK
HUKUKUNDAKİ UYGULAMALAR BAKIMINDAN
DEĞERLENDİRİLMESİ
I. GENEL OLARAK SİGORTALILIK 101
A. Sigortalılık Kavramı 101
B. 4/I-a Kapsamında Sigortalı Olmanın Şartları 104
1. Hizmet Akdine Dayalı Çalışma 104
a. İş Görme Unsuru 105
b. Ücret Unsuru 105
c. Bağımlılık Unsuru 107
d. Zaman Unsuru 110
2. Kural Olarak İşverene Ait İşyerinde Çalışma 110
3. Kanun’da Sayılan İstisnalar Arasında Yer Almama 112
II. BAZI ESNEK ÇALIŞMA MODELLERİNDE SOSYAL GÜVENLİK 112
A. Kısmi Süreli Çalışanların Sosyal Güvenliği 113
1. Prim Ödeme Gün Sayısı 114
2. Sigortalılık Süresi 126
3. Prime Esas Kazanç Tutarı 127
4. Sosyal Sigorta Haklarından Yararlanma 133
a. Kısa Vadeli Sigorta Kollarından Yararlanma 133
b. Uzun Vadeli Sigorta Kollarından Yararlanma 138
c. Genel Sağlık Sigortasından Yararlanma 142
d. İşsizlik Sigortasından Yararlanma 145
e. Prim Ödeme Gün Sayısının Otuz Güne Tamamlanması 149
(1) İsteğe Bağlı Sigortalılık 149
(2) Hizmet Borçlanması 152
5. Özellikli Düzenlemeler 155
a. Yabancı Uyrukluların Sigortalılığı 155
b. Doğum Sonrası Kısmi ve Yarım Çalışma Hallerinde Sigortalılık 157
c. Kısmi Süreli Sigortalılıkla Diğer Sigortalılık Hallerinin Çakışması 161
d. Sosyal Güvenlik Mevzuatında Kısmi Süreli Çalışması Özel Olarak Düzenlenenler 165
(1) Yükseköğretim Kurumlarında Kısmi Zamanlı Çalıştırılan Öğrenciler 165
(2) Ticari Taksi, Dolmuş ve Benzeri Nitelikteki Şehir İçi Toplu Taşıma Araçlarında Kısmi Süreli Çalışanlar ile Kısmi
Süreli Çalışan Sanatçılar 168
(3) Ev Hizmetlerinde Çalışanlar 172
B. Çağrı Üzerine Çalışanların Sosyal Güvenliği 176
1. Prim Ödeme Gün Sayısı 177
2. Prime Esas Kazanç Tutarı 177
C. Geçici İş İlişkisi Kapsamında Çalışanların Sosyal Güvenliği 178
1. Geçici İşçinin Sigorta Tescilinin Sağlanması 179
2. Geçici İşçi Adına Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi
Verilmesine İlişkin Sorumluluk 181
3. Geçici İşçinin Sigorta Primlerinin Ödenmesine İlişkin
Sorumluluk 188
4. Geçici İşçinin İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Bildirilmesine
İlişkin Sorumluluk 190
5. Geçici İşçinin İşsizlik Sigortası Yönünden Durumu 192
D. Uzaktan Çalışanların Sosyal Güvenliği 193
1. Prim Ödeme Gün Sayısı 197
2. Prime Esas Kazanç Tutarı 200
3. Uzaktan Çalışanın İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası
Yönünden Durumu 202
E. Kısa Çalışma Uygulaması Kapsamındakilerin Sosyal Güvenliği 204
1. Prim Ödeme Gün Sayısı 207
2. Prime Esas Kazanç Tutarı 210
SONUÇ 213
KAYNAKÇA 223
