Medeni Usul Hukukunda Tanıklıktan Çekinme Hakkı

Esra Taşkın ADIYAMAN

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ    ............................................................................................. 1

1. TANIK KAVRAMI VE TANIKLIK..................................................... 4

 1.1 TANIK KAVRAMI VE TANIK DELİLİ ..................................... 4

   1.1.1 Kavram .................................................................................. 4

   1.1.2 Tanık Delili............................................................................ 7

   1.1.3 Tanık Delilinin Bağlayıcılığı ................................................. 9

   1.1.4 Tanığın Görevleri................................................................. 11

     1.1.4.1 Mahkemeye gelme....................................................... 11

     1.1.4.2 Yemin etme.................................................................. 15

     1.1.4.3 Doğru beyanda bulunma.............................................. 16

 1.2 TANIKLIĞI ETKİLEYEN NEDENLER................................... 19

   1.2.1 Tanığın Psikolojisi ............................................................... 20

     1.2.1.1 Algı .............................................................................. 21

     1.2.1.2 Hafıza .......................................................................... 21

   1.2.2 Tanığın Kişisel Durumu....................................................... 22

     1.2.2.1 Tanığın Çocuk Olması................................................. 22

     1.2.2.2 Tanığın yaşı.................................................................. 23

     1.2.2.3 Tanığın ruhsal durumu................................................. 24

     1.2.2.4 Tanığın mesleği............................................................ 25

     1.2.2.5 Tanığın kültürel seviyesi.............................................. 25

   1.2.3. Tanığın İçinde Bulunduğu Durumlar.................................. 25

     1.2.3.1 Olayın gerçekleştiği esnadaki durumu ........................ 25

       1.2.3.1.1 Duyularının durumu: ......................................... 25

       1.2.3.1.2 Dikkati: .............................................................. 26

     1.2.3.2 Mekân.......................................................................... 26

     1.2.3.3 Zaman.......................................................................... 27

   1.2.4 Tanığın, Tanıklık Ettiği Sırada İçinde Bulunduğu Durumlar.27

xii İçindekiler

     1.2.4.1 Telkin ve kendi kendini telkin ..................................... 27

     1.2.4.2 Telkin edici sorgu ........................................................ 28

     1.2.4.3 Daha önce verilen tanık ifadesinin yenisi üzerine tesiri 29

2.   HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU’NDA YER ALAN

TANIKLIKTAN ÇEKİNME NEDENLERİ..................................... 29

 2.1 KİŞİSEL İLİŞKİLER NEDENİYLE TANIKLIKTAN

   ÇEKİNME.................................................................................. 30

   2.1.1 Hısımlık Nedeniyle.............................................................. 35

     2.1.1.1 İki taraftan birinin nişanlısı ......................................... 36

     2.1.1.2 İki taraftan birinin eşi .................................................. 38

     2.1.1.3 Kendisi veya eşinin altsoy ve üstsoyu......................... 42

     2.1.1.4 Taraflardan biri ile arasında evlatlık bağı bulunanlar.. 43

     2.1.1.5 Taraflardan birinin üçüncü derece de dahil olmak

       üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı

       ortadan kalkmış olsa dahi kayın hısımları .................. 45

   2.1.2 Koruyucu Aile İlişkisi Nedeniyle ........................................ 45

   2.1.3 Çekinme Hakkının Kapsamı................................................ 47

   2.1.4 Çekinme Hakkının Mutlak Oluşu ve Tanık Tarafından İleri

     Sürülmesi............................................................................. 48

 2.2 SIR NEDENİYLE TANIKLIKTAN ÇEKİNME ....................... 49

   2.2.1 Sır Kavramı ve Meslek Sırrı Nedeniyle Tanıklıktan

     Çekinme............................................................................... 50

     2.2.1.1 Sırrın unsurları............................................................. 52

     2.2.1.2 Meslek sırrı nedeniyle tanıklıktan çekinme hakkının

       mevzuatımızdaki yeri ........................................................ 55

     2.2.1.3 Mesleğin icrası ile edinilen sır arasında illiyet bağı

       bulunması gerekliliği ................................................... 57

     2.2.1.4 Meslek sırrının üçüncü kişilere aktarılması

       durumunda tanıklıktan çekinme .................................. 59

     2.2.1.5 Sır sahibinin tanıklığa muvafakati............................... 59

     2.2.1.6 Sır sahibinin ölümünden sonra sır saklama

       yükümlülüğü................................................................ 61

İçindekiler xiii

     2.2.1.7 Meslek adamının tanıklıktan çekinmesinin sır

       sahibinin muvafakati olmayan durumlarda

     zorunlu olması ............................................................. 62

   2.2.2 Sır Nedeniyle Tanıklıktan Çekinme Usûlü.......................... 66

 2.3. MENFAAT İHLÂLİ TEHLİKESİ NEDENİYLE

   TANIKLIKTAN ÇEKİNME ..................................................... 68

   2.3.1 Doğrudan Doğruya Mali Bir Zarar İhtimali Sebebiyle

     Tanıklıktan Çekinme............................................................ 70

   2.3.2 Şeref ve Haysiyeti İhlâl ya da Ceza Soruşturması veya

     Kovuşturması Sebebiyle Tanıklıktan Çekinme ................... 71

   2.3.3 Meslek veya Sanata Ait Sırların Ortaya Çıkma İhtimali

     Sebebiyle Tanıklıktan Çekinme........................................... 74

3.   DİĞER KANUNLARDA VE MEVZUATTA YER ALAN

TANIKLIKTAN ÇEKİNME NEDENLERİ..................................... 75

 3.1 AVUKATLIK KANUNU’NDA DÜZENLENEN

   TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKI ........................................ 75

   3.1.1 Avukatlık Meslek Sırrını Saklama Yükümlülüğü Olan

     Kişilerin Tespiti ................................................................... 75

   3.1.2 Avukatın Sır Saklama Yükümlülüğünün Hukukî Dayanağı ...76

   3.1.3 Avukatlık Mesleğinde Sır Saklama Yükümlülüğü

     Kurumunun Gerekçesi.......................................................... 77

   3.1.4 Avukatlık Meslek Sırrı ........................................................ 79

     3.1.4.1 Genel olarak................................................................. 79

     3.1.4.2 Avukatlık sırrı kavramı................................................ 81

     3.1.4.3 Avukatın kimlere karşı sır saklama yükümlülüğü

       altında olduğunun tespiti ............................................. 84

     3.1.4.4 Avukatın sır saklama yükümlülüğünün kapsamı......... 84

     3.1.4.5 Avukatın sır saklama yükümlülüğünü ihlâlinin

       müeyyidesi................................................................... 85

     3.1.4.6 Avukatın sır saklama yükümlülüğünden kurtarılması . 87

       3.1.4.6.1 Müvekkilin rızası:............................................... 87

       3.1.4.6.2 Iztırar hali: .......................................................... 91

       3.1.4.6.3 Avukatın kendi savunma hakkını kullanması: .... 93

     3.1.4.7. Avukatın sır nedeniyle tanıklıktan çekinmesi............. 96

 3.2 ARABULUCULUK KANUNU’NDA DÜZENLENEN

   TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKI (6325 s. K.) .................... 98

 3.3 NOTERLERİN TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKI ............ 101

 3.4 HEKİMLERİN TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKI............. 102

   3.4.1 Hekimin Sır Saklama Yükümlülüğü.................................. 102

   3.4.2 Hekimin Sır Saklama Yükümlülüğünün Kaynağı ............. 104

   3.4.3 Hekimin Sır Saklama Yükümlülüğünün Kapsamı ............ 106

   3.4.4 Hekimin Karşısında Sır Saklama Yükümlülüğünün

     Olduğu Kişilerin Tespiti ..................................................... 109

   3.4.5 Hekimin Sır Saklama Yükümlülüğünden Kurtarılması..... 110

     3.4.5.1 Hastanın rızası ........................................................... 110

     3.4.5.2 İhbar ve bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmesi.. 111

 3.4.5.3 Hekimin savunma hakkını kullanması ...................... 112

     3.4.5.4 Hekimin bilirkişi sıfatıyla hastayı muayene etmesi... 112

   3.4.6 Hekimin Sır Saklama Yükümlülüğünün Sona Ermesi ...... 114

   3.4.7 Hekimin Sır Saklama Yükümlülüğüne İlişkin Bazı

     Özel Durumlar................................................................... 115

   3.4.8 Hekimin Tanıklıktan Çekinmesi........................................ 115

 3.5 DİĞER SAĞLIK ÇALIŞANLARININ TANIKLIKTAN

   ÇEKİNME HAKKI................................................................. 121

 3.6 KAMU GÖREVLİLERİNİN TANIKLIKTAN ÇEKİNME

   HAKKI.........................................................................................122

 3.7 DEVLET SIRRI SAYILAN HUSUSLARLA İLGİLİ

   TANIKLIKTAN ÇEKİNME .................................................... 124

 3.8 MALİ MÜŞAVİRLERİN TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKI. 127

 3.9 İŞÇİLERİN TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKI.................. 129

 3.10 BASIN KANUNU’NDA DÜZENLENEN TANIKLIKTAN

     ÇEKİNME HAKKI (5187 s. K.)........................................... 129

4.   TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKININ İSTİSNALARI VE

HAKKIN KULLANIMI................................................................. 132

xiv İçindekiler

İçindekiler xv

 4.1 TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKININ İSTİSNALARI...... 132

   4.1.1 Hukukî Bir İşlemin Yapılması Sırasında Hazır Bulunma

     Durumu.............................................................................. 133

   4.1.2 Doğum, Ölüm, Evlenme Hâlleri........................................ 134

   4.1.3 Mali Uyuşmazlık Bulunması Durumu............................... 135

   4.1.4 Tanığın Selef veya Temsilci Sıfatıyla Kendisinin Yaptığı

     İşlemler.............................................................................. 136

 4.2 TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKININ KULLANIMI........ 137

   4.2.1 Tanıklıktan Çekinme Hakkının Hukukî Niteliği................ 137

   4.2.2 Çekinme Hakkının Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda

     Yer Alan Belgelerin İbrazı Mecburiyeti Bağlamında

     İncelenmesi........................................................................ 138

   4.2.3 Çekinme Sebeplerinin Bildirilmesi ve İncelenmesi .......... 139

   4.2.4 Çekinme Hakkı Konusunda Tanığın Bilgilendirilmesi...... 144

   4.2.5 Çekinme Hakkı Konusunda Bilgilendirmenin Yapılacağı

     Zaman................................................................................ 146

   4.2.6 Çekinme Hakkı Konusunda Bilgilendirmenin Şekli ve

     İçeriği................................................................................. 147

 4.2.7 Çekinme Hakkının Hatırlatılması Yükümlülüğünün İhlâli...147

   4.2.8 Çekinme Hakkı Bulunan Bir Kimsenin Tanıklık Etmekten

     Sonradan Vazgeçmesi........................................................ 149

   4.2.9 Çekinmenin Kabul Edilmemesinin Sonucu ...................... 150

SONUÇ    ......................................................................................... 153

REFERANSLAR.................................................................................. 157