17. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı İmparatorluğu'nda Ceza Hukuku Uygulamasında Kadın Suçlular: AYNTAB ve KAYSERİ Örneği

Fatma Gül KARAGÖZ

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  v

İÇİNDEKİLER  ix

GİRİŞ . 1

BİRİNCİ BÖLÜM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA CEZA HUKUKUNA GENEL BİR BAKIŞ: KONU VE LİTERATÜR DEĞERLENDİRMESİ

1.1. İslam ve Osmanlı Hukuku’nda Suç ve Cezaların Tasnifi . 11

1.2. Metoda Dair  20

1.3. Osmanlı Ceza Hukuku ve Kadın Suçlular Hakkında Bir Literatür Değerlendirmesi  37

1.4. Kaynaklara, Zamana ve Mekâna Dair  53

İKİNCİ BÖLÜM ZİNA, ZİNA İFTİRASI VE İÇKİ İÇMEK: AHLÂKA AYKIRI HAREKETLER

2.1. Giriş  63

2.2. Zina, Kazf, Fuhuş ve İçki İçmek Suçlarına Dair Hukukî Düzenlemeler  67

2.2.1. Zina 67

2.2.1.1. Fiilin Tanımı 67

2.2.1.2. Aleniyet Unsuru 70

2.2.1.3. Osmanlı Fetva Literatüründe Zina 74

2.2.2. Fuhuş .81

2.2.2.1. Fiilin Tanımı 81

2.2.2.2. Osmanlı Fetva Mecmualarında Fuhuş Kavramı 88

2.2.3. Zina İftirası (Kazf) ve Hakaret .96 17. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı İmparatorluğu’nda Ceza Hukuku Uygulamasında Kadın Suçlular: Ayntab ve Kayseri Örneği

x

2.2.3.1. Fiilin Tanımı 96

2.2.3.2. Osmanlı Fetva Literatüründe Kazf ve Hakaret 99

2.2.4. İçki İçmek (Şürb-i Hamr) ve Nâmahrem ile Birlikte Oturmak  106

2.2.4.1. Fiilin Tanımı . 106

2.2.4.2. Osmanlı Fetva Mecmualarında İçki İçmek ve Ahlâka Aykırı Buluşmalar . 110

2.3. 17. Yüzyıl Osmanlı Uygulamasından Örnekler . 115

2.3.1. Zina ve Zina İftirası  115

2.3.1.1. Zinanın Kayıt Altına Alınması . 117

2.3.1.2. Zina Sonrası Evlenme ve Boşanma  124

2.3.1.3. Zina ve “Namus Cinayeti” . 133

2.3.1.4. Kazf ve Hakaret . 136

2.3.2. Fuhuş ile Suçlanan Kadınlar  141

2.3.2.1. Fahişelik Yapan Kadınlar . 142

2.3.2.2. Pezevenklik Eden Kadınlar  152

2.3.2.3. Tövbekarlık, Pişmanlık ve İkametgâh Değişikliği  156

2.3.3. Nâmahrem ile Toplanma ve İçki İçme  161

2.3.3.1. Aile Arasında Gerçekleşen Suçlamalar . 163

2.3.3.2. Mahalle Sâkinlerinin Şikâyetleri ve İhraç Talepleri  176

2.3.3.3. Ehl-i Örften Gelen Talepler  182

2.4. Sonuç 192

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HIRSIZLIK VE YOL KESME

3.1. Giriş .197

3.2. Hırsızlık Suçu İşleyen Kadınlar .199 İçindekiler

xi

3.2.1. Hırsızlık Kavramı  199

3.2.2. Osmanlı Kanunnâme ve Fetvalarında Hırsızlık Suçu İşleyen Kadınlar . 203

3.2.3. Ayntab ve Kayseri Mahkemelerinde Kadın Hırsızlar  219

3.2.3.1. Korunaklı Mekânda Hırsızlık Yapan Kadınlar  220

3.2.3.2. Hane Mensubu Kadınların Hırsızlarla İşbirliği . 234

3.2.3.3. Kamusal Alanda Hırsızlık Yapan Kadınlar  241

3.3. Yol Kesme (Kat‘-i Tarîk) ve Eşkıyalık  246

3.3.1. Eşkıyalık Kavramı . 246

3.3.2. Kadınların Suç Aletlerine Erişimi . 250

3.3.3. Osmanlı İmparatorluğu’nda Fetva Mecmualarında Kat‘-i Tarîk Suçuna Karışan Kadınlar  259

3.3.4. Uygulamada Kadın Haydut, Gâsıbe ve Mütegallibe  265

3.3.4.1. Ayntab’da Gasp ve El Koyma Suçlamaları  266

3.3.4.2. Kayseri’de Abaza Mehmed Paşa İsyanı ve Kadınların Ehl-i Örf ile İmtihanı  270

3.3.4.3. Çeşitli Kaynaklarda “Mütegallibe”yle Bağlantısı Olan Kadınlar . 272

3.4. Sonuç . 278

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KISAS VE DİYET GEREKTİREN SUÇLARDA KADIN FAİLLER

4.1. Giriş .281

4.2. İslam Hukuku’nda Cinayet ve Müessir Fiiller . 283

4.2.1. Kısas ve Diyet Kavramları . 284

4.2.2. Iskat-ı Cenin . 290

4.3. Kadınların Cinayet ve Müessir Fiil Failliği  294

4.4. Muhaddere Kavramının Ceza Hukukuna Etkisi . 303 17. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı İmparatorluğu’nda Ceza Hukuku Uygulamasında Kadın Suçlular: Ayntab ve Kayseri Örneği

xii

4.5. Osmanlı Fetva Mecmualarında Kadınların Cinayet ve Yaralama Faili Olmaları . 311

4.5.1. Öldürme ve Yaralama  312

4.5.1.1. Ceza Sorumluluğunun Ortadan Kalkması: Meşru Müdafaa  313

4.5.1.2. Zehirleme Vakaları  316

4.5.1.3. Amden Katl ve Şibh-i Amd . 318

4.5.1.4. Darp ve Yaralama Vakaları  323

4.5.1.5. Dolaylı Sorumluluk Tipleri . 327

4.5.2. Iskat-ı Cenin ve Çocuk Cinayetleri . 331

4.5.2.1. Iskat-ı Cenin . 331

4.5.2.2. Çocuk Ölümleri . 339

4.6. Ayntab ve Kayseri’de Kadınların Cinayet Faili Olmaları . 345

4.6.1. Eğitim ve Dayak  345

4.6.2. Ev Kazalarında Ebeveynlerin Rolü  351

4.7. Ayntab ve Kayseri’de Kadınların Kavgaya Karışması ve Müessir Fiiller . 363

4.7.1. Kadınların Erkekleri Darp Ettiği Vakalar  364

4.7.2. Kadınların Kavgaları . 369

4.8. Sonuç . 376

SONUÇ  379

KAYNAKÇA  385