Dış Ticaret İşlemleri Yönetimi (MYO)
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ (MYO)
Dr. Ferudun KAYA
- Dış Ticaret İşlemleri Yönetimi
- Türkiyenin Çok Taraflı Ticaret Sistemi ve Bölgesel Entegrasyonlar ile İlişkileri
- Dış Ticaret İşlemlerinin Başlıca Finansman Yöntemleri
- Dış Ticaret İşlemlerinde Kullanılan Belgeler
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
DIŞ TİCARETTE TEMEL KAVRAMLAR
1 DIŞ TİCARETTE TEMEL KAVRAMLAR 3
GİRİŞ 3
1 1 Dış Ticaret Tanımları 6
1 2 Dış Ticaretin Başlıca Amaçları 9
1 3 Dış Ticaretin Türleri 11
131 İthalat 13
132 İhracat 13
133Transit Ticaret 14
1 4 Dış Ticarette Pazara Giriş Yöntemleri 14
1 5 Dış Ticaretin Yararları 17
1 6 E - Dış Ticaret İşlemleri 19
1 6 1 E-Ticaret 20
1 6 2 Elektronik Ticaret İşlemlerinde Etkileşim 21
1621 Firmalar Arası E- Ticaret İşlemleri (B2B - Business To Business) 21
16211 B2B’nin İşlevleri 22
1622 Firmadan Tüketiciye E -Ticaret İşlemeleri
(B2C - Business to Consumer) 23
1623 B2B ve B2C E - Ticaret Arasındaki Farklar 23
163 Elektronik Veri Değişim Sisteminin Uygulanma Süreci 24
164 E-Ticaretin Faydaları 25
1641 E-Ticaretin İhracatçı İşletmelere Faydaları 25
1642 Elektronik Dış Ticaretin İthalatçılara Faydaları 26
TEST SORULARI 27
Örnek Olay: “Durgunluğa Karşı Pazarı Çeşitlendirdiler” 28
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ
viii
İkinci Bölüm
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BELGELER
2 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILAN BELGELER 36
2 1 Gümrük Beyannamesi 38
2 2 Dolaşım Belgeleri (Movement Certıfıcate) 43
221 ATR Dolaşım Belgesi 43
222 EUR1 Dolaşım Sertifikası 45
2 3 Navlun Faturası 47
2 4 Menşe Şahadetnamesi 48
2 5 Sağlık Sertifikası (Veteriner Hekim Sertifikası) 52
2 6 Bitki Sağlık Sertifikası 52
2 7 Ticari Fatura 53
2 8 Koli (Ambalaj) veya Çeki Listesi 56
2 9 Sigorta Belgesi 57
2 10 Manifesto 59
2 11 Ekspertiz/Analiz Raporu 60
2 12 Gümrük Müşavirlik Faturası 60
2 13 Helal Belgesi 61
2 14 ATA Karnesi 61
215 Konşimento (Taşıma Belgeleri) / Bill Of Lading 61
215 1 Deniz Konşimentosu… 62
215 2 Özellikli Konşimentolar 63
215 3 Diğer Taşıma Belgeleri 63
2 16 Tır Karnesi (Tır Carnet) 66
2 17 Kambiyo Senedi (The Bill of Exchange) 67
2 18 Uygunluk Belgesi 68
2 19 Ön Statü Belgesi 69
2 20 Serbest Bölge İşleme Formu 69
2 21 Türk Limanları Yat Kayıt Belgesi 69
2 22 İşlenmiş Tarım Ürünleri Beyan Formu/Analiz Sonuç Raporu 69
2 23 İthal Eşyasına Ait Kıymet Bildirim Formu 69
2 24 CITES Belgesi 69
Özet 70
TEST SORULARI 71
Örnek Olay “İŞİN SIRRI: İHRACAT ULUSLARARASI PAZARLAMADIR” 73
İÇİNDEKİLER
ix
Üçüncü Bölüm
DIŞ TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ
3 ULUSLARARASI TİCARETTE TESLİM ŞEKİLLERİ -------------------------------------- 79
3 1 Incoterms 2000 --------------------------------------------------------------------------------------- 79
3 2 Teslim Şekilleri ------------------------------------------------------------------------------------- 84
321 Ticari İşletmede Teslim / Ex Works (EXW) ----------------------------------------- 84
322 Taşıyıcıya Teslim/Free Carrier (FCA) ------------------------------------------------- 85
323 Gemi Yanında Teslim/Free Alongside Ship (FAS)---------------------------------- 87
324 Gemiye Yüklenerek Teslim / Free On Board (FOB) -------------------------------- 88
325 Mal Bedeli veya Navlun / Cost and Freight (CFR) ---------------------------------- 89
326 Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun/Cost, Insurance and Freight (CIF) ---------------90
327 Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim / Carriage Paid To (CPT) ------------- 90
328 Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim/
Carriage and Insurance Paid To (CIP) ---------------------------------------------- 91
329 Terminalde Teslim / Delivered At Terminal (DAT) -------------------------------- 92
3210 Belirtilen Noktada Teslim / Delivered At Place (DAP) ---------------------------- 92
3211 Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim / Delivered Duty Paid (DDP) ------- 93
TEST SORULARI -------------------------------------------------------------------------------- 95
Örnek Olay: Gelişen Dünya’nın Teslimat Şekli D Tipi (Solareks) ---------------------------- 98
Dördüncü Bölüm
ÖDEME ŞEKİLLERİ
4 ÖDEME ŞEKİLLERİ ---------------------------------------------------------------------------------- 99
41 Peşin Ödeme (Advance Payment/Prepayment) --------------------------------------------- 99
411 Peşin Ödeme Tarafları ve İşlem Akışı ----------------------------------------------- 100
412 Peşin Ödeme Sürecinde İhracatçıının Avantaj ve Dejavantajları ---------------- 102
42 Mal Mukabili Ödeme (Açık Hesap/Open Account) ---------------------------------------- 103
421 Mal Mukabili Ödemede İşlem Akışı -------------------------------------------------- 104
422 Mal Mukabili Ödeme Tarafları -------------------------------------------------------- 105
43 Belge Karşılığı Ödeme/Poliçeli Satış ---------------------------------------------------------- 105
431 Belge Karşılığı Ödemede İşlem Akışı ------------------------------------------------ 107
432 Belge Karşılığı Ödeme İşleminini Tarafları ----------------------------------------- 107
433 Belge Karşılığı Ödemede İhracatçının Riskleri ve Korunma Yöntemleri ------ 108
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ
x
44 Kabul Kredili Ödeme (Acceptance Credit) -------------------------------------------------- 108
441 Peşin Ödemede İşlem Akışı ve Tarafları --------------------------------------------- 109
45 Karşı Ticaret (Counter-Trade) ---------------------------------------------------------------- 110
46 Konsinye İhracat (Konsinyasyon Consignations) ----------------------------------------- 113
47 Mahsuben Ödeme -------------------------------------------------------------------------------- 113
48 Akreditif (Letter Of Credit-L/C) -------------------------------------------------------------- 114
481 Akreditif İşleminin Özellikleri ------------------------------------------------------- 115
482 Akreditifli Ödemede İşlem Akışı ---------------------------------------------------- 116
483 Akreditifli Ödemede Taraflar -------------------------------------------------------- 119
484 Akreditif Türleri ------------------------------------------------------------------------ 119
4841 Cayılabilir (Kabilirücu) Akreditif / Revocable ----------------------- 120
4842 Cayılamaz (Gayri Kabilirücu) Akreditif / Irrevocable -------------- 120
4843 Teyitli Akreditif (Confirmed L/C) ------------------------------------- 120
4844 Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed L/C) --------------------------------- 121
4845 Döner (Rotatif) Akreditif (Revolving Credit L/C) ------------------- 121
4846 Peşin Ödemeli Akreditif (Kırmızı Şartlı Akreditif
(Red Clause L/C) 121
4847 Yeşil Şartlı Akreditif (Green-Clause L/C) ----------------------------- 121
4848 Karşılıklı Akreditif (Back-to-Back L/C) ------------------------------- 121
4849 Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C) --------------------------- 122
48410 Garanti Akreditifi / Teminat Akreditifi (Stand-by Credits L/C) --- 122
48411 Yetki Mektupları ----------------------------------------------------------- 123
48412 Vadeli Akreditif / Ödenmesi Ertelemeli (Deffered Payment L/C) 123
485 Akreditifin Başlıca Faydaları ---------------------------------------------------------- 123
486 Akreditif İşlemlerinde Görülen Başlıca Sorunlar ---------------------------------- 124
487 UCP 600 ---------------------------------------------------------------------------------- 124
TEST SORULARI--------------------------------------------------------------------------- 125
Örnek Olay “Gaziantep’ten Dünyaya Antep Fıstığı…” 128
Beşinci Bölüm
İHRACAT İŞLEMLERİ
5 İHRACAT İŞLEMLERİ ------------------------------------------------------------------------------- 131
5 1 İhracat Kavramı ------------------------------------------------------------------------------------ 132
5 2 İhracat Türleri --------------------------------------------------------------------------------------- 134
521 Konsinye İhracat ----------------------------------------------------------------------------- 134
522 Bedelsiz İhracat ---------------------------------------------------------------------------- 135
523 Ticari Kiralama Yoluyla İhracat -------------------------------------------------------- 136
524 Transit Rejimi------------------------------------------------------------------------------- 137
525 Sınır Ticaret Merkezleri ------------------------------------------------------------------ 139
526 Ön İzne Bağlı İhracat ---------------------------------------------------------------------- 139
İÇİNDEKİLER
xi
527 Kayda Bağlı İhracat ----------------------------------------------------------------------- 139
528 İthal Etimiş Malların İhracı ------------------------------------------------------------- 140
529 Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat ---------------------------------------------------- 140
5291 Serbest Bölgelerin Kurulması ve İşletilmesindeki Temel Amaçlar ----- 141
5292 Serbest Bölgelerin İşlevleri ----------------------------------------------------- 141
5293 Serbest Bölgelerde Sağlanan Teşvik ve Avantajlar -------------------------- 141
5294 Türkiye’de Bulunan Serbest Bölgeler ---------------------------------------- 141
5295 Serbest Bölgelerde Faaliyet Ruhsatı Alabilmek İçin Başvuru
İşlemleri ---------------------------------------------------------------------------- 135
5 3 İhracat Rejim Kararı ------------------------------------------------------------------------------- 146
531 İhracat Serbestisi ve İhracatın Koordinasyonu --------------------------------------- 148
532 İhracat Bedeli Dövizlerin Yurda Getirilmesi------------------------------------------ 148
5 4 İhracat Bedelinin Tahsil Şekilleri --------------------------------------------------------------- 148
5 5 İhracat Bedelinin Tahsil Süreleri --------------------------------------------------------------- 149
5 6 İhracat Bedelinin Tahsili ------------------------------------------------------------------------- 149
5 7 İhracat Denetimleri ------------------------------------------------------------------------------- 152
5 8 Geçici Depolama Yerlerine Getirilen Eşyaların Bekleme Süreleri ----------------------- 152
5 9 İhracat Süreci -------------------------------------------------------------------------------------- 153
5 10 İhracatçı İşletmelerin Başlıca Finansman Yöntemleri ------------------------------------- 154
TEST SORULARI ----------------------------------------------------------------------------------- 155
Örnek Olay: Kaliteli ve Uygun Fiyatlı Ürün Müşterisini Yaratır 159
Altıncı Bölüm
İTHALAT İŞLEMLERİ
6 İTHALAT İŞLEMLERİ ----------------------------------------------------------------------------- 165
6 1 İthalat Kavramı ------------------------------------------------------------------------------------- 165
611 İthalatın İşleyiş Süreci --------------------------------------------------------------------- 167
6 2 İthalat Rejimi Kararı ------------------------------------------------------------------------------- 167
6 3 İthalat Yönetmeliği ve İthalata İlişkin Tebliğler --------------------------------------------- 169
631 Komisyon Bedellerinin İthalat Bedelinden Mahsubu ------------------------------- 171
632 İthalat Hesabının Kapatılması ----------------------------------------------------------- 171
633 İthalat İşlemlerinde Müeyyide Uygulamaları ----------------------------------------- 172
634 İthalat Denetimleri ----------------------------------------------------------------------- 172
635 Kesin İthalat Başvurularında İstenilen Belgeler ------------------------------------- 173
6 4 İthal Malların Sınıflandırılması (Türleri) ------------------------------------------------------ 173
641 Bedelsiz İthalat ----------------------------------------------------------------------------- 174
6411 Bedelsiz İthalat Hakkından Yararlanma Koşulları ---------------------- 174
6412 Bedelsiz İthalatta Yetkili Gümrük İdareleri ------------------------------ 176
6413 Bedelsiz İthalat Hakkından Yararlanamayacak Kimseler ------------- 176
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ
xii
6414 Bedelsiz İthalata Müracaat Süreleri---------------------------------------- 176
6415 Bedelsiz İthalat İzni Verilebilecek Kimseler ----------------------------- 176
6416 Bedelsiz İthalata Müracaatta Aranacak Belgeler ----------------------- 176
64161 Bedelsiz İthalat Başvurularında İbraz Edilecek Belgeler -- 176
64162 Türkiye Gümrük Bölgesi Dışında Sürdürülen Ekonomik Bir
Faaliyetin Türkiye Gümrük Bölgesine Naklinin Şartları ve
Müracaatta Aranacak Belgeler --------------------------------- 177
6 5 İthalatta Dikkat Edilecek Hususlar --------------------------------------------------------- 178
6 6 İthalatta İşlem Süreci ------------------------------------------------------------------------- 178
6 7 İthalatçı İşletmelerin Başlıca Finansman Yöntemleri----------------------------------- 180
TEST SORULARI ----------------------------------------------------------------------------------- 181
Örnek Olay: “Tatlı Yedirip Tatlı Konuşanların Satışları Da Tatlı Olunca” ----------------- 183
Yedinci Bölüm
KAMBİYO MEVZUATI
7 KAMBİYO MEVZUATI------------------------------------------------------------------------------ 187
7 1 Kambiyo’nun Tanımı ve Kapsamı ----------------------------------------------------------- 187
711 Kambiyo İşlemlerinde Kullanılan Bazı Kavramlar ------------------------------- 188
712 Türk Parası, Döviz İle Kıymetli Maden, Taş ve Eşyalara İlişkin Hükümler - 190
713 Sermaye Hareketleri --------------------------------------------------------------------- 193
714 Usul ve Müşterek Hükümler ---------------------------------------------------------- 196
715 Görünmeyen İşlemler ------------------------------------------------------------------- 198
7151 Merkez Bankası Şubelerince Yapılacak İşlemler ---------------------- 200
7 2 İhracat Bedeli Dövizlerin Yurda Getirilmesi ------------------------------------------------ 200
7 3 Dış Ticaret İşlemlerinde Kambiyo Yükümlülükleri ------------------------------------- 201
7 4 Kambiyo İşlemlerinde Kullanılan Belgeler ------------------------------------------------- 201
741 Döviz Alım Belgesi (DAB)------------------------------------------------------------- 202
742 Döviz Satım Belgesi (DSB) ------------------------------------------------------------ 203
743 Türk Parası Transfer Bildirim Formu ----------------------------------------------- 203
744 Kambiyo Senedi / (The Bill of Exchange) -------------------------------------------- 204
TEST SORULARI 206
Örnek Olay: Deri El İşçiliği Ürünleri Teknoloji Ürünlerini İhracatta Bütünlüyor -------- 208
İÇİNDEKİLER
xiii
Sekizinci Bölüm
İHRACATÇI BİRLİKLERİ İLE İLİŞKİLERİ DÜZENLEME
8 İHRACATÇI BİRLİKLERİ İLE İLİŞKİLERİ DÜZENLEME 213
8 1 İhracatçı Birliklerine Üyelik İşlemleri 213
81 1 İhracatçılar Birliğine Üyelik İşlemi ve Süreci 213
81 2 İhracatçılar Birliğine Üyelik İçin Gerekli Evraklar 217
8121 Gerçek ve Tüzel Kişi İşletmeler İçin Gerekli Evraklar 217
8 2 İhracatçı Birliklerinde Onay 218
82 1 İhracatçı Birliklerinin Gelirleri ve Nispi Aidat 218
Dokuzuncu Bölüm
DIŞ TİCARETİ TEŞVİK EDEN KURULUŞLAR VE
TEŞVİK TÜRLERİ
9 DIŞ TİCARETİ TEŞVİK EDEN KURULUŞLAR VE TEŞVİK TÜRLERİ ------ 219
91 Ekonomi Bakanlığı --------------------------------------------------------------------------- 221
92 İhracat Bilgi Platformu (İBP) ------------------------------------------------------------- 222
921 İhracat Bilgi Platformunun Faaliyetleri------------------------------------------- 223
922 İBP İl Temsilcilikleri----------------------------------------------------------------- 224
93 İhracatçı Birlikleri ---------------------------------------------------------------------------- 225
931 Görevleri ------------------------------------------------------------------------------- 225
932 Örgüt Yapısı --------------------------------------------------------------------------- 225
94 İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) ------------------------------------------------------------- 227
95 Türk Patent Enstitüsü (TPE) ---------------------------------------------------------------- 231
951 Türk Patent Enstitüsü’nün Görevleri ---------------------------------------------- 232
952 Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) ----------------------------------- 233
953 Finansman Kaynakları -------------------------------------------------------------- 234
96 Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) -------------------- 234
TEST SORULARI ---------------------------------------------------------------------------------------- 237
Örnek Olay: SOLAREKS: İHRACATTA BAŞARI ÖYKÜSÜ ----------------------------- 239
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ
xiv
Onuncu Bölüm
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE VERGİ UYGULAMALARI
10 DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE VERGİ UYGULAMALARI ------------------------ 241
10 1 Gümrük Vergileri ------------------------------------------------------------------------------ 241
1011 Eşyanın Gümrük Kıymeti ------------------------------------------------------------ 243
1012 İhtisas Gümrüğü ------------------------------------------------------------------------ 244
10 2 Dış Ticaret İşlemlerinde KDV Uygulamaları -------------------------------------------- 244
1021 İthalatta Gümrük Vergileri -------------------------------------------------------- 244
10211 İthalat İşlemlerinde KDV Uygulaması ------------------------------ 245
1022 İhracat İşlemlerinde KDV Uygulaması ------------------------------------------ 246
10221 İhracat Teslimi ve Yurtdışındaki Müşteriler İçin Yapılan
Hizmetler ----------------------------------------------------------------- 247
10222 KDV’nin İade İşlemleri ------------------------------------------------ 248
10223 İhracat İstisnasından Doğan KDV’nin İadesi İçin Aranılan
Belgeler ------------------------------------------------------------------- 251
1023 Gümrük İdarelerince Alınan Katma Değer Vergisine İlişkin Hükümler --- 252
10 3 Anti Damping Vergisi ve Telafi Edici Vergi --------------------------------------------- 253
10 4 Dâhilde İşleme İzin Belgesi ------------------------------------------------------------------ 253
10 5 Yolcu İşlemleri --------------------------------------------------------------------------------- 255
1051 Yolcuların Beraberinde Getirebilecekleri ya da Götürebilecekleri
Para ve/veya Ziynet Eşya Miktarı ------------------------------------------------- 255
1052 Posta Yoluyla Gelen Eşya Muafiyeti -------------------------------------------- 256
1053 Hediyelik Eşya Muafiyeti ----------------------------------------------------------- 256
1054 Vergileri Ödenmek Suretiyle Posta Yoluyla veya Yolcu Beraberinde
Eşya Getirilmesi ---------------------------------------------------------------------- 257
1055 Zati Eşya Muafiyeti ------------------------------------------------------------------ 258
TEST SORULARI 262
Örnek Olay: Kalitenizi Belirli Bir Standarda Ulaştırırsanız Müşteriler Sizi Bulacaktır… 265
İÇİNDEKİLER
xv
Onbirinci Bölüm
DEVLET YARDIMLARI
111 Devlet Yardımlarının Amacı --------------------------------------------------------------------- 269
112 İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kararının Kapsamı -------------------------------- 269
113 Devlet Yardımlarının Çeşitleri ------------------------------------------------------------------ 270
1131 Uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi --------------- 271
1132 Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi ---------------------------------------------------- 272
1133 Araştırma- Geliştirme (Ar-Ge) Yardımı ------------------------------------------------ 273
1134 İstihdam Yardımı --------------------------------------------------------------------------- 275
1135 Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi ------------------------------------------ 275
1136 Yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım
Faaliyetlerinin Desteklenmesi ------------------------------------------------------------ 276
1137 Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi Türk Ürünlerinin
Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve
Turquality®’nin Desteklenmesi --------------------------------------------------------- 278
1138 Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği----------------------------------------------- 280
1139 Eğitim ve Danışmanlık Yardımı --------------------------------------------------------- 281
Örnek Olay: Yeter Ki İhracat Yapın Devletin İhracata Destekte Sınırı Yoktur… -------- 283
EKLER -------------------------------------------------------------------------------------- 285
1 Başlıca Ekonomik Göstergeler 287
2 Dış Ticaret Değerleri 287
3 Kamu Finansmanı–Mali Sektör 288
4 Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına Göre Yıllık İhracat 288
5 Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına Göre Yıllık İthalat 288
6 Ödemeler Dengesi 289
7 Geniş Ekonomik Grupların Sınıflamasına (GEGS) Göre İhracat 290
8 Fiat Faiz Haraketleri 290
9 Türkiye'nin Sosyal Göstergeleri 291
10 Türkiye’nin 2001-2010 Yılları Arasında Ülkelere Göre İhracatı 292
11 Türkiye’nin 2001-2010 Yılları Arasında Ülkelere Göre İthalatı 293
12 Ülke Gruplarına Göre İthalat 295
13 Ülke Gruplarına Göre İhracat 296
14 Bölgeler İtibariyle Firma Sayısı ve İhracat Değeri 297
15 Bölgeler İtibariyle Firma Sayısı ve İthalat Değeri 298
16 İhraç Değeri Yüksek Maddeler 299
17 İthal Değeri Yüksek Maddeler 299
18 Ülkeler İtibarı İle İzin Verilen Yabancı Sermaye 300
19 İhracatımızda İlk 20 Fasıl 300
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ
xvi
20 İthalatımızdaki İlk 20 Fasıl 301
21 Türkiye’den İhracı Yasak Mallar Listesi 302
22 Türkiye’den İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi 303
23 Türkiye’den İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi 304
CEVAP ANAHTARI 305
KAYNAKÇA 309
