ULUSLARARASI FİNANSMAN
Dr. Ferudun KAYA
- Uluslararası Finans - Sermaye Piyasası - Dış Ticaret Finansmanı - Üretime Yönelik Teşvikler - Tanıtıma Yönelik Teşvikler (Devlet Yardımları)
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
ULUSLARARASI FİNANSMAN VE SERMAYE PİYASALARI
GİRİŞ 3
1. KONU
ULUSLARARASI PİYASALAR VE ALTERNATİF
FİNANSMAN ÇEŞİTLERİ
1. ULUSLARARASI PİYASALAR VE ALTERNATİF FİNANSMAN ÇEŞİTLERİ 5
1. 1. Uluslararası Finansal Sistem 5
1. 2. Uluslarası Finansal Piyasa Sınıflandırması 7
1. 3. Döviz Kurları 8
1. 4. Döviz Piyasası 9
1. 4. 1. Vadeli Döviz İşlemleri 10
1. 4. 1. 1. Forward Sözleşmeler 10
1. 4. 1. 1. 1. Forward Piyasanın İşleyişi 11
1. 4. 1. 1. 2. Forward Çeşitleri ve Forward Döviz Piyasaları 12
1. 4. 1.2. Futures Sözleşmeler 15
1. 4. 1. 2. 1. Takasodası (Clearing House) 15
1. 4. 1. 2. 2. Future İşlemlerde Yükümlülükler 16
1. 4. 1. 2. 3. Future Piyasaların Amacı 17
1. 4. 1.3. Swap 18
1. 4. 1. 3. 1. Swap Piyasalarının İşleyişi 19
1. 4. 1. 3. 2. Döviz Swapları 20
1. 4. 1. 3. 3. Swap Opsiyonları (Swaptions) 20
1. 4. 1. 3. 4. Swaplarda Riskler 21
1. 4. 1. 3. 5. Swapların Yararları 22
1. 4. 1. 4. Döviz Opsiyon İşlemleri 22
1. 4. 1. 4. 1. Opsiyonlar ile İlgili Kavramlar 23
1. 4. 1. 4. 2. Opsiyon Çeşitleri 25
1. 4. 1. 4. 3. Opsiyon Piyasalarının Katılımcıları 25
1. 4. 1. 4. 3. 1. Riskten Kaçınanlar (Hedgers) 26
1. 4. 1. 4. 3. 2. Spekülatörler (Speculators) 26
1. 4. 1. 4. 3. 3. Arbitrajcılar (Arbitrage) 26
1. 4. 1. 4. 4. Opsiyon Piyasalarında Teminatlar 27
viii
2. KONU
SERMAYE PİYASASI MEVZUATI ÇERÇEVESİNDE
ARACILIK FAALİYETİ
2. SERMAYE PİYASASI 28
2. 1. Sermaye Piyasası Araçları 29
2. 1. 1. Hisse Senetleri 30
2. 1. 2. Tahviller 33
2. 1. 3. Gelir Ortaklığı Senetleri 35
2. 1. 4. Yatırım Fonları Katılma Belgeleri 36
2. 1. 5. Bonolar 36
2. 1. 6. Paya Dönüştürülebilir Tahvil 37
2. 1. 7. Varlığa Dayalı Menkul Kıymet 38
2. 1. 8. Finansman Bonoları 39
2. 1. 9. Depo Sertifikaları 40
2. 1. 10. Türev Finansal Araçlar 41
2. 1. 11. Diğer Sermaye Piyasası Araçları 42
2. 2. Sermaye Piyasası Faaliyetleri 42
2. 2. 1. Halka Arza Aracılık Faaliyeti 43
2. 2. 2. Alım Satıma Aracılık Faaliyeti 44
2. 2. 2. 1. Yurt Dışı Piyasalarda Yapılacak İşlemlerde Aracılık 44
2. 2. 2. 2. Türev Araçlarının Alım Satımına Aracılık Faaliyeti 45
2. 2. 3. Portföy Yöneticiliği 45
2. 2. 3. 1. Portföy Yönetim Şirketlerinin Kuruluş Şartları 46
2. 2. 3. 2. Portföy Yöneticiliği İlkeleri 46
2. 2. 3. 3. Portföy Yöneticiliği Sınırları 48
2. 2. 4. Yatırım Danışmanlığı 48
2. 2. 4. 1. Yatırım Danışmanlığına İlişkin Esaslar 49
2. 2. 4. 2. Yatırım Danışmanlığı Sözleşmesi 49
2. 2. 5. Menkul Kıymetlerin Geri Alım veya Satım Taahhüdü ile Alım Satımı
Faaliyetleri 50
2. 2. 5. 1. Repo ve Ters Repo İşlemlerini Yapmaya Yetkili Kuruluşlar 50
2. 2. 5. 2. İşlem Konusu Menkul Kıymetler 51
2. 2. 5. 3. Repo ve Ters Repo İşlemlerinin Esasları 51
2. 3. Sermaye Piyasası Kurumları 52
2. 3. 1. Yatırım Kuruluşlar 52
2. 3. 2. Yatırım Ortaklıkları 54
2. 3. 3. Yatırım Fonları 55
2. 3. 4. Portföy Yönetim Şirketleri 59
2. 3. 5. Bağımsız Denetim Kuruluşları 59
2. 3. 6. Gayrimenkul Değerleme Şirketleri 61
2. 3. 7. Derecelendirme Kuruluşları 64
ix
İkinci Bölüm
DIŞ TİCARET FİNANSMANI
DIŞ TİCARETİN BAŞLICA FİNANSMAN YÖNTEMLERİ
GİRİŞ 69
1. DIŞ TİCARETİN BAŞLICA FİNANSMAN YÖNTEMLERİ 74
1. 1. Leasing (Finansal Kiralama) 75
1. 1. 1. Finansal Kiralama (Leasing) İşlemleri 77
1. 1. 2. Leasingin Tarafları 78
1. 1. 3. Leasing Türleri 79
1. 1. 4. Leasing'e Konu Olabilecek Mallar 80
1. 1. 5. Leasing'in Ekonomik Etkileri 81
1. 1. 6. Mevzuat ve Değişiklikler 84
1. 1. 7. Leasing’in Yasal Ana Unsurları 85
Örnek Olay “Gaziantep’ten Dünyaya Antep Fıstığı” 89
1. 2. Faktöring 92
1. 2. 1. Faktöring İşleyişi 94
1. 2. 2. Faktöringin Maliyeti 95
1. 2. 3. Faktöringin Türleri 96
1. 2. 3. 1. Yurtiçi Faktöring 96
1. 2. 3. 1. 1. Yurtiçi Faktöring Yoluyla Sağlanacak Avantajlar 96
1. 2. 3. 2. Yurtdışı Faktöring 97
1. 2. 3. 2. 1. İhracat Faktöring 97
1. 2. 3. 2. 1. 1. İhracat Faktöring’i Türleri 98
1. 2. 3. 2. 1. 2. İhracat Faktöring’i Yoluyla
Sağlanacak Avantajlar 98
1. 2. 3. 2. 2. İthalat Faktöring 99
1. 2. 3. 2. 2. 1. İthalat Faktöring’i Yoluyla
Sağlanacak Avantajlar 99
1. 2. 4. Faktöring Şirketlerin Yapamayacakları İş ve İşlemler 99
1. 2. 5. Faktöring İşlemi Yapmaya Uygun Başlıca Sektörler 100
1. 2. 6. Faktöring Ekonomik Etkileri .. 100
1. 2. 7. Faktöring Bankacılık İlişkileri 101
1. 3. Forfaiting 102
1. 3. 1. Forfaitingin Tarafları ve İşleyişi 102
1. 3. 2. Forfaiting İşleminin Yürütülmesi 104
1. 3. 3. Forfaiting Finansmanının Taraflara Maliyeti 105
1. 3. 4. Forfaiting Finansmanının Taraflara Sağladığı Avantajlar ve
Dezavantajlar 106
x
1. 3. 4. 1. İhracatçıya Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar 106
1. 3. 4. 2. İthalatçıya Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar 107
1. 3. 4. 3. Forfaiter’e Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar 107
1. 3. 4. 4. Garantör’e Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar 107
1. 3. 5. Forfaiting İşleminde Aranan Garantiler 107
1. 3. 6. Forfaiting Finansmanında Riskler 108
1. 3. 7. Türkiye'de Forfaiting Uygulaması 108
Örnek Olay “Tatlı Yedirip Tatlı Konuşanların Satışları Da Tatlı Olunca…” 110
1. 4. Türk Eximbank Kredileri 114
1. 4. 1. Eximbank Kredi Türleri 115
1. 4. 1. 1. Kısa Vadeli Eximbank Kredileri 115
1. 4. 1. 2. Orta ve Uzun Vadeli Eximbank Kredileri 116
1. 4. 1. 2. 1. Orta ve Uzun Vadeli İhracatta Sevkıyat
Öncesi Finansman 116
1. 4. 1. 2. 2. Orta ve Uzun Vadeli İhracatta Sevkıyat
Sonrası Finansman 116
1. 4. 1. 2. 3. Ülke Kredi / Garanti Programları 117
Örnek Olay “Deri El İşçiliği Ürünleri Teknoloji Ürünlerini İhracatta
Bütünlüyor ” 118
1. 5. Ticari Bankalardan Sağlanan İhracat Kredileri 122
1. 6. Prefinansman Kredileri 123
1. 6. 1. Prefinansman Kredisinin Temini 123
1. 6. 2. Prefinansman Kredisinin Kullanımı 123
1. 6. 3. Prefinansman Kredilerinin Vadesi 124
1. 6. 4. Prefinansman Kredilerinin Devri 124
1. 6. 4. 1. Aktarım 125
1. 6. 5. Prefinansman Kredilerinin Ödenmesi (Kapatılması) 125
1. 6. 5. 1. Prefinansmanın Mahsup Suretiyle Ödenmesi 126
1. 6. 5. 1. 1. İhracat Bedelleri İle Mahsup Edilmek
Suretiyle Ödenmesi 126
1.6. 5. 1. 2. Döviz Kazandırıcı Hizmet Bedelleriyle
Mahsup Edilmek Suretiyle Ödeme 127
1. 6. 5. 1. 3. Prefinansman Kredisinin İhracat, Belge
Kapsamındaki İhracat Sayılan Satış ve
Teslimler İle Döviz Kazandırıcı Faaliyetlere
İlişkin Bedellerle Tasfiyesi 128
1. 7. Karşı Ticaret / (CounterTrade) 128
1. 7. 1. Karşı Ticaretin Çeşitleri 129
1. 7. 2. Karşı Ticaretin Faydaları ve Sakıncaları 132
1. 8. Teminat Mektupları 133
1. 8. 1. Teminat Mektubunun Tarafları 135
xi
1. 8. 2. Stand By L/C – Garanti Akreditifleri
(Şarta Bağlı Teminat Mektubu) 136
1. 8. 3. Teminat Mektubunun Tazmini 137
1. 8. 4. Bankanın Sorumluluğunun Sona Ermesi 137
1. 8. 5. Dış Ticarette Kullanılan Garanti (Teminat) Mektupları 138
1. 8. 5. 1. Harici Garanti 138
1. 8. 5. 2. Kontrgaranti (Counterguarantee) 139
1. 9. Yurtdışı İhracat Kredi Kurumlarından Sağlanan Krediler (ECA) 140
1. 9. 1. Başlıca ECA Kuruluşları 142
1. 9. 2. GSM Kredisi 143
1. 9. 3. US Exim Kredisi 144
1. 9. 4. Hermes Kredileri 144
1. 10. IBAN (International Bank Account Number) 144
1. 10. 1. IBAN’ın Hesap Sahiplerine Sağladığı Kolaylıklar 144
1. 10. 2. IBAN Kullanımı 145
1. 10. 3. IBAN Standardı (IBAN Nasıl Oluşturulur?) 146
1. 10. 4. IBAN’ın Elektronik Ortamda ve Kâğıt Ortamındaki Gösterilişi 146
Örnek Olay: Kalitenizi Belirli Bir Standarda Ulaştırırsanız Müşteriler
Sizi Bulacaktır 148
Üçüncü Bölüm
ÜRETİME VE TANITIMA YÖNELİK TEŞVİKLER
ÜRETİME YÖNELİK TEŞVİKLER
VE GÜMRÜK REJİMLERİ
1. ÜRETİME YÖNELİK TEŞVİKLER VE GÜMRÜK REJİMLERİ 155
1.1. Dâhilde İşleme Rejimi 156
1.1.1. Dâhilde İşleme İzin Belgesinin Esasları 156
1.1.2. Dâhilde İşleme Rejimi ile İlişkili Kuruluşlar 158
1.1.3. Dâhilde İşleme İzin Belgesinin Alınması 158
1.1.4. Dâhilde İşleme İzin Belgelerinin Süresi 158
1.1.5. Dâhilde İşleme İzin Belgelerinin Kapatılması 159
1.1.6. Dâhilde İşleme İzin Belgesi Kapsamında Yurt İçi Alımlar 159
1.2. Hariçte İşleme Rejimi 160
1.3. İhracat Rejimi 163
1.3.1. İhracat Sayılan Satış ve Teslimler 164
1.3.2. Vergi, Resim ve Harç İstisnası 165
1.3.3. Gümrük Vergilerinin Hesaplanması 165
1.4. Gümrük Antrepo Rejimi 166
Örnek Olay: “İşin Sırrı: İhracat Uluslararası Pazarlamadır” 171
1.5. Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi 176
1.6. Geçici İthalat Rejimi 177
xii
1.7. Transit Rejimi 180
1.8. Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi 182
DEVLET YARDIMLARI
2.1. Devlet Yardımlarının Amacı 188
2.2. İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kapsamı 188
2.3. Devlet Yardımlarının Çeşitleri 189
2.3.1. Uluslararası Nitelikteki Yurt İçi İhtisas Fuarlarının Desteklenmesi 190
2.3.2. Çevre Maliyetlerinin Desteklenmesi 191
2.3.3. Araştırma Geliştirme (ArGe) Yardımı 192
2.3.4. İstihdam Yardımı 194
2.3.5. Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi 194
2.3.6. Yurt Dışında OfisMağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım
Faaliyetlerinin Desteklenmesi 195
2.3.7. Yurt Dışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi Türk Ürünlerinin
Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve
Turqualıty®’nin Desteklenmesi 197
2.3.8. Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği 199
2.3.9. Eğitim ve Danışmanlık Yardımı 200
Örnek Olay: Yeter ki İhracat Yapın Devletin İhracata Destekte Sınırı Yoktur 202
3. KONU
SERBEST BÖLGELER VE SINIR TİCARET MERKEZLERİ
3. 1. Serbest Bölgeler 203
3.1.1. Serbest Bölgelerin Kurulması ve İşletilmesindeki Temel Amaçlar 204
3.1.2. Serbest Bölgelerin İşlevleri 204
3.1.3. Türkiye’de Bulunan Serbest Bölgeler 204
3.1.4. Serbest Bölgelerde Sağlanan Teşvik ve Avantajlar 205
3.1.5. Serbest Bölgelerde Faaliyet Ruhsatı Alabilmek İçin Başvuru İşlemleri 207
3. 2. Sınır Ticaret Merkezleri (STM) 209
4. KONU
DIŞ TİCARETİ TEŞVİK EDEN
KURULUŞLAR VE TEŞVİK TÜRLERİ
4. DIŞ TİCARETİ TEŞVİK EDEN KURULUŞLAR VE TEŞVİK TÜRLERİ 210
4.1. Ekonomi Bakanlığı 212
4.2. İhracat Bilgi Platformu (İBP) 213
4.2.1. İhracat Bilgi Platformunun Faaliyetleri 214
4.2.2. İBP İl Temsilcilikleri 215
4.3. İhracatçı Birlikleri 216
4.3.1. Görevleri 216
4.3.2. Örgüt Yapısı 216
4.4. İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) 218
xiii
4.5. Türk Patent Enstitüsü (TPE) 222
4.5.1. Türk Patent Enstitüsü'nün Görevleri 223
4.5.2. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) 224
4.5.3. Finansman Kaynakları 225
4.6. Türkiye Bilimsel Ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) 225
Örnek Olay: SOLAREKS: İhracatta Başarı Öyküsü 228
EKLER 231
1. Başlıca Ekonomik Göstergeler 233
2. Dış Ticaret Değerleri 233
3. Kamu Finansmanı–Mali Sektör 234
4. Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına Göre Yıllık İhracat 234
5. Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına Göre Yıllık İthalat 234
6. Ödemeler Dengesi 235
7. Geniş Ekonomik Grupların Sınıflamasına (GEGS) Göre İhracat 236
8. Fiat Faiz Haraketleri 236
9. Türkiye'nin Sosyal Göstergeleri 237
10. Türkiye’nin 20012010 Yılları Arasında Ülkelere Göre İhracatı 238
11. Türkiye’nin 20012010 Yılları Arasında Ülkelere Göre İthalatı 239
12. Ülke Gruplarına Göre İthalat 241
13. Ülke Gruplarına Göre İhracat 242
14. Bölgeler İtibariyle Firma Sayısı ve İhracat Değeri 243
15. Bölgeler İtibariyle Firma Sayısı ve İthalat Değeri 244
16. İhraç Değeri Yüksek Maddeler 245
17. İthal Değeri Yüksek Maddeler 245
18. Ülkeler İtibarı İle İzin Verilen Yabancı Sermaye 246
19. İhracatımızda İlk 20 Fasıl 246
20. İthalatımızdaki İlk 20 Fasıl 247
21. Türkiye’den İhracı Yasak Mallar Listesi 248
22. Türkiye’den İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi 249
23. Türkiye’den İhracı Ön İzne Bağlı Mallar Listesi 250
KAYNAKÇA 251
