FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Uluslararası İnşaat Sözleşmelerinde Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri
Dr. Battal ŞENER
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER.7
KISALTMALAR 15
GİRİŞ . 17
BİRİNCİ KISIM
İNŞAAT PROJELERİ VE İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ
GENEL OLARAK 21
İNŞAAT PROJELERİ VE RİSK YÖNETİMİ 23
İnşaat Projelerinde Risk Yönetimi . 23
Risk Kavramı ve Genel Olarak Risk Yönetimi 23
Adil ve Eşit Risk Dağılımı . 25
Risk Dağılımı Konusunda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 27
Sözleşme Türü 27
Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk 28
Ülkenin İçinde Bulunduğu İşletme Riskleri 30
Taraflar ile Müşavir Mühendisin Tecrübe ve Deneyimi . 30
Finansal Güvenceler. 30
Başlangıç Tarihi 31
Öngörülemeyen Zemin Koşulları . 32
Tasarım Sorumluluğuna İlişkin Hükümler 33
İşin Kabulüne İlişkin Hükümler. 33
Süre Uzatımı. 34
Değişiklik/Ek İşler 34
Fesih, İş Durdurma ve İş Yavaşlatma 35
İşveren Tarafından Sağlanan Bilgiler 36
Sözleşmeye Aykırılık Sebebiyle Öngörülen Tazminatın Hukuki
Niteliği 36
Sigorta 39
ö. Mücbir Sebep/Beklenmedik Hal 40
Uyuşmazlık Çözüm Yolları 41
III. İNŞAAT VE ULUSLARARASI İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ. 43
Genel Olarak 43
İnşaat Sözleşmesinin Tarafları. 45
8 İçindekiler
Genel Olarak . 45
İş Sahibi . 46
Yüklenici/Müteahhit . 46
Müşavir Mühendis/İş sahibi Temsilcisi . 47
İnşaat Sözleşmesinin Özellikleri . 49
Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Bir Sözleşmedir 49
İvazlı Bir Sözleşmedir. 49
Hem Ani Hem de Sürekli Edimli Bir Sözleşmedir. 50
İnşaat Sözleşmesinin Ekleri 50
Genel Olarak . 50
Sözleşmenin Genel ve Özel Koşulları 50
Teknik Belge ve Çizimler . 51
Teknik Şartname . 51
İş Sahibi Gereksinimleri. 51
Metraj ve Hak Ediş Tabloları . 52
İnşaat Sözleşmesi Türleri . 52
Tedarik Metoduna Göre İnşaat Sözleşmeleri 53
Geleneksel İnşaat Sözleşmeleri (Standard Building Contracts) 53
Tasarla-Yap İnşaat Sözleşmeleri (Design and Build Contracts). 53
İttifak Sözleşmeleri (Alliance Agreements) 55
Ücret Türüne Göre İnşaat Sözleşmeleri 56
Sabit Fiyatlı/Götürü Usulü İnşaat Sözleşmeleri (Fixed-Price or
Lump Sum Contracts) . 56
Birim/Parça Başı İnşaat Sözleşmeleri (Re-measurement
Contracts). 57
Maliyet+Kâr İnşaat Sözleşmeleri (Cost-plus Contracts) 58
Tip Sözleşmeler (Standard Form Contracts) . 59
Genel Olarak. 59
Tip Sözleşmelerin Kullanılmasının Faydaları. 60
İnşaat Proje Sözleşmesine Bağlı Yan Sözleşme Türleri 61
Danışmanlık Hizmet Sözleşmeleri (Consultancy Services
Contracts). 62
Proje Yönetimi Sözleşmeleri (Project Management Contracts). 62
Yap-İşlet-Devret İnşaat Sözleşmeleri (YİD) (Build, Operate,
Transfer Contracts (BOT)). 63
İnşaat Sözleşmelerinde Güvence (Teminat) 64
İçindekiler 9
Genel Olarak. 64
Güvence Şekilleri 64
Asli Nitelikteki Güvenceler. 65
Feri Nitelikteki Güvenceler 68
Güvencenin Temini . 69
Uluslararası İnşaat Projelerinde Kullanılan Güvence Türleri 71
İhale Teminatı ya da Geçici Teminatlar 71
Avans Teminatı 71
Kesin Teminat (Performance Security) 72
Ana Şirket Garantisi (Parent Company Guarantee) . 74
Alıkoyma Garantisi. 74
Ödeme Garantisi 75
İnşaat Sözleşmelerinde Kullanılan Teminatlara İlişkin
Uyuşmazlıkların Çözümü 75
İKİNCİ KISIM
FIDIC SÖZLEŞMELERİ VE FIDIC SÖZLEŞMELERİ
KAPSAMINDA TARAFLARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
FIDIC SÖZLEŞMELERİ 77
Genel Olarak 77
Tarihçe. 79
Gökkuşağı Serisi (FIDIC Rainbow Suite of Contracts) 80
Kırmızı Kitap 83
Sarı Kitap. 84
Gümüş Kitap . 85
FIDIC SÖZLEŞMELERİ KAPSAMINDA TARAFLARIN HAK VE
YÜKÜMLÜLÜKLERİ. 88
Genel Olarak 88
Yüklenicinin Hak ve Yükümlülükleri 89
Genel Olarak. 89
Süre Uzatım Talepleri (Extension of Time - EOT) 89
Genel Olarak 89
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Süre Uzatımı 93
(1) Genel Olarak 93
(2) FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Öngörülen Süre Uzatımı
Sebepleri 93
10 İçindekiler
(3) FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Süre Uzatımı İçin
Uygulanması Gerekli Usul. 95
Zarar ve Giderler . 102
Genel Olarak. 102
Gecikme Tazminatı. 103
Hızlandırma Tazminatı (Acceleration) 106
Kar Kaybına Dayalı Tazminat Talepleri . 107
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Yüklenicinin Uğramış Olduğu
Zararlar ile Yapmış Olduğu Ek Giderlerin Tazmini 108
(1) Genel Olarak. 108
(2) FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Yüklenicinin Uğramış
Olduğu Zararlar ile Yapmış Olduğu Ek Giderlerin Tazmini
İçin Uygulanması Gerekli Usul 111
Öngörülemeyen Fiziksel Koşullar 115
Genel Olarak. 115
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Öngörülemeyen Fiziksel
Koşullar. 117
İşin Alt Yükleniciye Devri. 118
Genel Olarak. 118
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında İşin Alt Yükleniciye Devri . 122
Değişiklikler ve Düzeltmeler (Variations and Adjustments) 125
Genel Olarak. 125
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında İnşaat Projelerinde Yapılan
Değişiklikler Sebebiyle Yüklenicinin Hak ve Yükümlülükleri. 127
Beklenmeyen Haller 133
Genel Olarak. 133
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Beklenmeyen Haller
(Exceptional Events). 135
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Beklenmeyen Hale İlişkin
Uygulanması Gerekli Usul 137
Ödeme 138
Genel Olarak. 138
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Ödeme. 139
Vergi ve Harçların Ödenmesi ile İzin ve Ruhsatların Temini 141
Genel Olarak. 141
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Vergi ve Harçların Ödenmesi
ile İzin ve Ruhsatların Teminine İlişkin Sorumluluk 142
Sözleşmenin İfasının Geçici Olarak Durdurulması. 143
İçindekiler 11
Sözleşmenin Feshi 145
Genel Olarak 145
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Yüklenici Tarafından İş
Sözleşmesinin Feshi . 145
Fesih Sebepleri. 146
(1) Genel Olarak 146
(2) Süreli Fesih Sebepleri. 147
(a) Genel Olarak 147
(b) İş Sahibinin Mali Gücünün Varlığını İspat Edememesi 148
(c) Hakkediş Belgesinin Süresinde Düzenlenmemesi . 148
(d) Hakkediş Ödemesinin Zamanında Yapılmaması 149
(e) Uyuşmazlığın Giderilmesine Yönelik
Kararın/Anlaşmanın Yerine Getirilmemesi 150
(f) İş Sahibinin Sözleşmeden Kaynaklanan
Yükümlülüklerine Önemli Derecede Aykırı
Davranması . 150
(g) Başlangıç Tarihinin Süresi İçerisinde Yükleniciye
Bildirilmemesi . 151
(h) İş Sahibinin Sözleşmeyi İmzalamaktan İmtina Etmesi. 152
(3) Derhal Fesih Sebepleri . 153
(a) Genel Olarak 153
(b) İş Sahibinin Sözleşmeyi Başkasına Devretmesi . 153
(c) Askı Süresinin Uzamasından İşin Tamamen Etkilenmesi 154
(d) İş Sahibinin İflas Etmesi, Borçlarını Ödeyemeyecek
Duruma Düşmesi, Tasfiye Edilmesi . 155
(e) İş Sahibinin Hileli İşlemlerde Bulunması 155
Sözleşmenin Feshi Halinde Yüklenicinin Yükümlülükleri ve
Ödeme . 156
İş Sahibinin Hak ve Yükümlülükleri 157
Genel Olarak. 157
Zarar ve Giderler. 157
Genel Olarak 157
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında İş Sahibinin Gecikmeden
Kaynaklı Zararlarının Tazmini. 159
İşin Denetlenmesi . 162
Genel Olarak 162
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında İş Sahibinin İşi Denetlemesi 163
12 İçindekiler
(1) Devralma Belgesi Düzenleninceye Kadarki Süreçte İşin
Denetlenmesi . 163
(2) Devralma Belgesi Düzenlendikten Sonraki Süreçte İşin
Denetlenmesi . 166
Mevzuat Değişikliklerinden Kaynaklı Bedelde İndirim Yapılması 170
Beklenmedik Haller (Exceptional Events) . 174
İşin Geçici Olarak Durdurulması 176
Fesih 178
Genel Olarak. 178
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında İş Sahibinin Sözleşmeyi Fesih
Hakkı. 179
Karşılıklı Temerrüt Halinde Tarafların Hak ve Yükümlülükleri .183
Genel Olarak . 183
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Karşılıklı Temerrüt 187
ÜÇÜNCÜ KISIM
FIDIC SÖZLEŞMELERİ KAPSAMINDA ULUSLARARASI İNŞAAT
SÖZLEŞMELERİNDE UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ
ULUSLARARASI İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ KAPSAMINDA UYUŞMAZLIK
ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ.189
Genel Olarak 189
Ulusal Mahkemeler 191
Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri 192
Genel Olarak . 192
Müzakere (Negotiation) Yöntemi . 193
Teknik Bilirkişilik-Uzman Atama (Expert Determination) Yöntemi . 194
Tarafsız Üçüncü Kişinin Müdahalesi (Neutral Evaluation) Yöntemi 195
Arabuluculuk (Mediation) Yöntemi. 197
Uzlaşma (Conciliation) Yöntemi 199
Arabulucu-Hakem (Med-Arb) Yöntemi . 199
Mini-Trials . 200
Uyuşmazlık Kurulları 201
Genel Olarak. 201
Kurul Üyelerinin Belirlenmesi. 204
Uyuşmazlık Kurulu Türleri 206
Tahkim 208
Genel Olarak. 208
İçindekiler 13
Tahkim Sözleşmesi. 214
ICC Tahkim Kuralları Kapsamında Tahkim Heyetinin Yargı
Yetkisine Yönelik Yapılan İtirazların Değerlendirilmesi 218
Tahkim Yeri 220
Tahkim Dili . 221
Hakem Kurulunun Oluşturulması. 221
Tahkim Yargılamasında Uygulanacak Hukukun Belirlenmesi 225
Tahkim Yargılamasında Uygulanacak Usul Kurallarının
Belirlenmesi . 226
Tarafların Eşitliği 226
Ortak Girişimlerle Alakalı Olarak Tahkim Yargılamasında
Karşılaşılabilecek Muhtemel Sorunlar . 227
FIDIC SÖZLEŞMELERİ KAPSAMINDA ULUSLARARASI İNŞAAT
SÖZLEŞMELERİNDE UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ . 231
Genel Olarak 231
Tarafların Anlaşması ya da Mühendisin Kararı 234
Genel Olarak. 234
Mühendisin Hukuki Niteliği ve Atanması 235
Mühendisin Görev ve Sorumlukları 239
Uyuşmazlıkların Tarafların Anlaşmasıyla ya da Mühendisin
Kararıyla Sonuçlandırılması 241
Taraflarca Varılan Anlaşmanın ya da Mühendis Kararının
Yerine Getirilmemesi . 250
Uyuşmazlığın, Uyuşmazlık Önleme ve Çözüm Kurulu (Dispute
Avoidance/Adjudication Board – DAAB) Tarafından Sonuçlandırılması. 255
Genel Olarak. 255
DAAB’ın Hukuki Niteliği 256
DAAB’ın Oluşumu . 258
DAAB’ın Görev ve Sorumlulukları . 261
Genel Olarak 261
Görüş Bildirme . 261
Uyuşmazlıkların Çözümü 263
DAAB/DAB Kararlarının Yerine Getirilmesi. 272
Bağlayıcı Nitelikte Olup da Henüz Kesinleşmemiş DAAB/DAB
Kararlarının Yerine Getirilmesi. 272
1999 Tarihli FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Bağlayıcı Nitelikte
Olup da Henüz Kesinleşmemiş DAB Kararlarının Yerine
Getirilmesi 273
14 İçindekiler
2017 Tarihli FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Bağlayıcı Nitelikte
Olup da Henüz Kesinleşmemiş DAAB Kararlarının Yerine
Getirilmesi 281
Uyuşmazlığın Dostane Bir Şekilde Sonuçlandırılması 284
Uyuşmazlığın Tahkim Tarafından Sonuçlandırılması . 285
Genel Olarak . 285
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Tahkime Başvurulabilecek Haller . 286
Hakem Seçimi ve Tahkim Heyetinin Oluşturulması 293
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Tahkim Öncesi Aşamalar
Tüketilmeden Tahkim Yoluna Başvurulmasının Sonuçları 297
FIDIC Sözleşmeleri Kapsamında Tahkim Masrafları 304
FIDIC Tahkiminde Karşılaşılması Muhtemel Sorunlar ve Çözümleri 305
Alt Yüklenicilik Sözleşmesinde Ana Yüklenicilik Sözleşmesine
Atıf Yapılması 305
Paralel Davalar . 305
Çok Taraflı Tahkim 307
SONUÇ.309
KAYNAKÇA.315
