Pay Alım Teklifine Dayalı Çıkarma ve Satma Hakkı
Dr. Öğr. Üyesi Firdevs ARSLAN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ . 5
ÖZET 7
ABSTRACT 8
İÇİNDEKİLER. 9
SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ 17
GİRİŞ19
BİRİNCİ BÖLÜM
ÇIKARMA VE SATMA HAKLARINA İLİŞKİN GENEL ÇERÇEVE
1.1. Ortaklıktan Ayrılma ve Çıkarma Kavramları . 23
1.1.1. Ayrılma Hakkı 24
1.1.2. Çıkarma, Satın Alma ve Satma Hakkı. 26
1.2. Çıkarma ve Satma Hakkının Benzer Kurumlarla Karşılaştırılması . 29
1.2.1. SerPK’ da Düzenlenen Kurumlar . 31
1.2.1.1. Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Ayrılma Hakkı . 31
1.2.1.1.1. Ayrılma Hakkı ve Çıkarma Hakkı 35
1.2.1.1.2. Ayrılma Hakkı ve Satma Hakkı. 36
1.2.1.2. Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Pay Alım Teklifi. 36
1.2.1.2.1. Genel Olarak Zorunlu Pay Alım Teklifi. 38
1.2.1.2.2. Zorunlu Pay Alım Teklifi ve Çıkarma Hakkı 43
1.2.2. TTK Bakımından Çıkarma Hakkına Benzer Kurumlar. 46
1.2.2.1. Şirketler Topluluğunda Hâkim Şirketin Satın Alma Hakkı . 46
1.2.2.1.1. Kavram ve Hukuki Nitelik 47
1.2.2.1.2. Amaç ve Uygulama Alanı. 50
1.2.2.1.3. Hakkın Kullanımına İlişkin Esaslar 52
1.2.2.2. Ortaklık Birleşmelerinde Ayrılma ve Ortaklıktan Çıkarma Hakkı 53
10 İçindekiler
1.2.2.2.1. Birleşme Kararına Onay Vermeyen Pay Sahiplerinin
Ayrılma Akçesi İle Ayrılma Hakkı . 54
1.2.2.2.2. Birleşme Kararına Onay Veren Pay Sahiplerinin
Ayrılma Akçesi ile Ortaklıktan Çıkarma Hakkı 57
1.2.2.3. Iskat 58
1.2.2.4. Haklı Sebeple Fesih Davasında Çıkarılma 62
1.3. Yabancı Hukuk Sistemlerinde Çıkarma ve Satma Hakkı 67
1.3.1. AB Hukuku .67
1.3.1.1. Tarihsel Gelişim 67
1.3.1.2. AB Direktifi Uyarınca Hakkın Doğumu ve Kullanımına İlişkin Esaslar 69
1.3.2. ABD Hukuku.71
1.3.2.1. Tarihsel Gelişim 71
1.3.2.2. Hakkın Doğumu ve Kullanımı 73
1.3.3. Alman Hukuku .75
1.3.3.1. Tarihsel Gelişim 75
1.3.3.2. Düzenlemeler Bağlamında Hakkın Doğumu ve Kullanımına İlişkin
Esaslar 76
1.3.3.2.1. Genel Anlamda Ortaklıktan Çıkarılma Usulü (Kurumsal
Ortaklıktan Çıkarılma/ Corporate Squeeze-Out) . 77
1.3.3.2.2. Devralmaya Bağlı Ortaklıktan Çıkarılma Usulü 78
1.3.3.2.3. Birleşme Kararına Bağlı Ortaklıktan Çıkarılma Usulü. 79
1.3.4. İngiliz Hukuku 80
1.3.4.1. Tarihsel Gelişim 80
1.3.4.2. Hakkın Doğumu ve Kullanımına İlişkin Esaslar 81
1.3.4.3. Scheme of Arrangement Düzenlemesi . 82
1.3.5. İsviçre Hukuku .82
1.3.6. Fransız Hukuku 83
1.4. Türk Hukukundaki Tarihsel ve Yasal Gelişim 85
1.5. Çıkarma ve Satma Hakkının Öngörülme Nedenleri 87
1.5.1. Halka Açık Anonim Ortaklık Statüsü ve Onun Gerektirdiği
Külfetlerden Kurtulmak (Going Private) 87
1.5.2. Çoğunluk ve Azınlık Pay Sahipleri Arasındaki Menfaat Çatışmalarına
Son Vermek .94
İçindekiler 11
1.6. Çıkarma Hakkının Mülkiyet Hakkının İhlali Yönüyle İncelenmesi . 98
1.6.1. Kanun Hükmü 101
1.6.2. Kamu Yararı. 101
1.6.3. Hakkın Özü 102
1.6.4. Ölçülülük İlkesi 103
1.7. Çıkarma ve Satma Hakkının Hukuki Niteliği 106
1.7.1. Çıkarma Hakkı . 106
1.7.2. Satma Hakkı 109
İKİNCİ BÖLÜM
ÇIKARMA VE SATMA HAKLARININ KULLANIM ŞARTLARI
2.1. Genel Olarak. 111
2.2. Kullanım Şartları . 113
2.2.1. Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Pay Sahibi Olunması . 113
2.2.2. Hâkim Ortak Sıfatının Kazanılması 115
2.2.2.1. Hâkimiyet Eşiği . 116
2.2.2.2. Hâkimiyet Eşiğinin Tespiti. 120
2.2.3. Hâkim Ortak Sıfatının Kazanılmasına İmkân Veren Hukuki
İşlemlerin Yapılması 122
2.2.3.1. Hâkim Ortak Sıfatının Pay Alım Teklifine Dayalı Olarak Kazanılması 123
2.2.3.1.1. Pay Alım Teklifinin Tanımı . 124
2.2.3.1.2. Pay Alım Teklifinin Tarihsel Gelişimi 127
2.2.3.1.3. Pay Alım Teklifine Hâkim Olan Genel İlkeler . 130
2.2.3.1.3.1. Pay Sahiplerinin Korunması İlkesi 131
2.2.3.1.3.2. Ortaklık Menfaatinin Korunması 134
2.1.3.1.4. Gönüllü (İsteğe Bağlı)- Zorunlu Pay Alım Teklifi Ayrımı . 136
2.2.3.1.4.1. Genel Olarak 136
2.2.3.1.4.2. Gönüllü (İsteğe Bağlı) Pay Alım Teklifi 137
2.2.3.1.4.3. Zorunlu Pay Alım Teklifi . 141
2.2.3.1.4.3.1. Kavram 142
12 İçindekiler
2.2.3.1.4.3.2. Amaç . 145
2.2.3.1.4.3.3. Sözleşme Özgürlüğü ve Tek Borç İlkesi Bakımından 148
2.2.3.1.4.3.4. Önemli Nitelikte İşlemlerden Doğan Zorunlu Pay
Alım Teklifi (SerPK m. 25) 152
2.2.3.1.4.3.4.1. Borsa Kotundan Çıkma Hali 155
2.2.3.1.4.3.4.2. Ayrılma Hakkı Hususu. 161
2.2.3.1.4.3.5. Yönetim Kontrolünün Elde Edilmesinden Doğan
Zorunlu Pay Alım Teklifi. 163
2.1.3.1.4.3.5.1. Genel Olarak 163
2.2.3.1.4.3.5.2. Yönetim Kontrolünü Sağlayan Pay veya
Oy Haklarının Elde Edilmesi 165
2.2.3.1.4.3.5.3. Pay veya Oy Haklarının Elde Edilmesinin
Yöntemleri 168
2.2.3.1.4.3.5.3.1. Doğrudan ve Dolaylı Elde Edilmesi . 168
2.2.3.1.4.3.5.3.2. İntifa Hakkı Tesisi ile Elde Edilmesi . 169
2.2.3.1.4.3.5.3.3. Birlikte Hareket Etme Suretiyle Elde Edilmesi 170
2.2.3.1.4.3.5.3.4. Oyda İmtiyaz ile Elde Edilmesi 174
2.2.3.1.4.3.5.4. Yönetim Kontrolünün Elde Edilmesi Halleri . 174
2.2.3.1.4.3.5.5. Yönetim Kontrolünün Özel (Yazılı)
Anlaşmalarla Elde Edilmesi. 178
2.2.3.1.4.3.5.5.1. Anlaşmaların Şekil Şartı 178
2.3.1.4.3.5.5.2. SerPK m. 23 ve m. 29’da Yer Alan Esaslar
Dışında Yapılması Şartı . 179
2.2.3.1.4.3.5.5.3. Hâkim Ortak Konumunun Kazanılması Şartı . 180
2.2.3.1.4.3.6. Sermaye Piyasası Kurulu’nun Öngörebileceği
Hallerde Zorunlu Pay Alım Teklifi 182
2.2.3.1.4.3.6.1. Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları Bakımından 183
2.2.3.1.4.3.6.2. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları
Bakımından 183
2.2.3.1.4.3.6.3. Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları
Bakımından 184
2.2.3.1.4.3.7. Halka Açık Ortaklık Statüsünden Çıkarılan
Ortaklıkta Oluşan Zorunlu Pay Alım Teklifi 185
2.2.3.1.5. Pay Alım Teklifinde Bulunma Yükümlülüğünün Doğmaması Halleri . 188
3.2.3.1.5.1. Gönüllü Pay Alım Teklifini Takiben Yönetim Kontrolü . 188
İçindekiler 13
2.2.3.1.5.2. Ayrılma Hakkı Veren Yönetim Kontrolü . 190
2.2.3.1.5.3. Yeni Pay Alımları ile Yönetim Kontrolü 190
2.2.3.1.5.4. Birlikte Hareket Edenlerin Devir İşlemleri ile Yönetim
Kontrolü . 191
2.2.3.1.5.5. Yönetim Kontrolünün Paylaşılması 193
2.2.3.1.5.6. Yönetim Kontrolü ile Birlikte Çıkarma ve Satma Hakkının
Doğumu . 194
2.2.3.1.5.7. Sermaye Artırımı ile Yönetim Kontrolünün Elde Edilmesi 194
2.2.3.1.5.8. İrade Dışı Sebeplerle Yönetim Kontrolünün Elde Edilmesi. 195
2.2.3.1.6. Pay Alım Teklifinde Bulunma Yükümlülüğünden Muafiyet . 195
2.2.3.1.6.1. Muafiyet Halleri . 197
2.2.3.1.6.1.1. Sermaye Yapısı Değişikliği Gereği Pay veya Oy
İktisabı. 197
2.2.3.1.6.1.2. Pay Alım Teklifi Yapma Zorunluluğu Gerektiren
Pay Kısmının Elden Çıkarılması 198
2.2.3.1.6.1.3. Ana Ortaklıktaki Yönetim Kontrolü Değişikliğinin
Amacı 199
2.2.3.1.6.1.4. Kamu Paylarının Satışı . 200
2.2.3.1.6.1.5. Birleşme İşlemi Sonrası Yönetim Kontrolünün Elde
Edilmesi. 201
2.2.3.1.6.1.6. Bankanın Mülkiyetine Geçen Payların Üçüncü
Kişilerce Satın Alınması 202
2.2.3.1.6.1.7. Payların Bir Mevzuat Hükmü Gereği Devredilmesi 202
2.2.3.1.6.1.8. Yönetim Kontrolünün Yasal Zorunluluklar
Nedeniyle Ele Geçirilmesi 202
2.2.3.1.6.2. Muafiyete İlişkin Usul ve Esaslar 203
2.2.3.2. Hâkim Ortak Sıfatının Diğer Kazanım Şekilleri 205
2.2.3.2.1. Birlikte Hareket Etmek Suretiyle Kazanılması 205
2.2.3.2.1.1. Birlikte Hareket Eden Kişiler 206
2.2.3.2.1.2. Birlikte Hareket Etmenin Unsurları 207
2.2.3.2.1.2.1. Çıkarma ve Satma Hakkına Sebebiyet Verecek Pay
Alımları 207
2.1.3.2.1.2.2. Anlaşmaya Dayalı İşbirliği 209
2.2.3.2.2. Hâkim Ortak Sınırına Ulaştıktan Sonra Ek Pay Alımında
Bulunulması 210
14 İçindekiler
2.3. Hâkim Ortak Sıfatı İçin Gerekli Olan Oy Hakkının Hesaplanması 211
2.3.1. Dolaylı Olarak Sahip Olunan Payların Etkisi.212
2.3.2. İmtiyazlı Payların Etkisi 213
2.3.3. Pay Üzerindeki İntifa ve Alım Hakkının Etkisi.214
2.3.4. Oy Hakkının Donması ve Oydan Yoksunluk Hususlarının Etkisi .216
2.4. Hakların Kullanımına İlişkin Sınırlamalar 219
2.4.1. II-27.3 Sayılı Tebliğ 4. Maddesinde Sayılan Sınırlamalar219
2.4.1.1. Sermaye Artırımı Yoluyla Payların Elde Edilmesi 219
2.4.1.2. Miras Yoluyla Payların Elde Edilmesi 220
2.4.1.3. Geri Alınan Payların Varlığı . 221
2.4.1.4. Oy Haklarının Donması. 221
2.4.2. Satma Hakkının Kullanılmasına İlişkin Sürenin Dolması 221
2.4.3. Payların İki Yıl Süreyle Borsada İşlem Görmesi222
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÇIKARMA VE SATMA HAKLARININ KULLANILMASI USULÜ
3.1. Genel Olarak. 225
3.2. Çıkarma Hakkının Kullanılması Usulü . 227
3.2.1. Hâkim Ortak Tarafından Kamunun Aydınlatılması 227
3.2.2. Satma Hakkının Kullanılması Usulü229
3.2.2.1. Başvuru Üzerine Ortaklığın Yapması Gereken İşlemler 230
3.2.2.2. Pay Bedellerinin Ödenmesi 231
3.2.3. Hâkim Ortağın Ortaklığa Başvurusu.232
3.2.4. Başvuru Üzerine Ortaklık Tarafından Yapılması Gereken İşlemler 233
3.2.4.1. Başvuru Evrakının İncelenmesi. 233
3.2.4.2. Paylarının İptali ve Yeni Payların İhracı. 234
3.2.4.2.1. Payların İptali 234
3.2.4.2.2. Yeni Payların İhracı 238
3.2.4.3. SPK’ya Başvurulması ve İhraç Kararının Onayı 241
İçindekiler 15
3.2.4.4. Satım Bedelinin Ortaklık Hesabına Yatırılması 244
3.2.4.5. Satım Bedelinin Çıkarılan Pay Sahiplerine Ödenmesi . 245
3.2.4.6. Çıkarma Hakkının Kullanılmasının Sonuçları. 249
3.2.4.6.1. Payın İptali ve Pay Sahipliğinin Sona Ermesi . 249
3.2.4.6.2. Borsada İşlem Gören Payların Borsa Kotundan Çıkarılması 251
3.3. Kullanım Bedelinin Belirlenmesi. 253
3.3.1. Değişiklik Öncesi Kullanım Bedelinin Belirlenmesi 254
3.3.2. Değişiklikten Sonra Kullanım Bedelinin Belirlenmesi 257
3.3.3. Payları Borsada İşlem Gören Ortaklıklarda Çıkarma ve Satma Hakkı
Kullanım Bedelinin Belirlenmesi 260
3.3.3.1. Pay Piyasalarının Dikkate Alındığı Yöntem 261
3.3.3.2. Değerleme Raporunun Dikkate Alındığı Yöntem 262
3.3.3.3. Zorunlu Pay Alım Teklifi Fiyatının Dikkate Alındığı Yöntem 264
3.3.4. Payları Borsada İşlem Görmeyen Ortaklıklarda Çıkarma ve Satma
Hakkı Kullanım Bedelinin Belirlenmesi 267
3.3.5. Bedelin Belirlenmesinde Adil Bedel Kavramı 268
3.3.5.1. Değerleme Esasları . 270
3.3.5.2. Değerleme Yöntemleri . 273
3.3.5.2.1. Aktif Bazlı Değerleme Yöntemi 273
3.3.5.2.2. Piyasa Bazlı Değerleme Yöntemi . 273
3.3.5.2.3. Gelir Bazlı Değerleme Yöntemi . 274
3.3.5.2.4. Düzeltilmiş Defter Değeri Yöntemi 274
3.3.5.2.5. Karma Yöntem 274
3.3.5.3. Karşılaştırmalı Hukukta Adil Bedelin Belirlenmesi Hususu . 275
3.3.5.3.1. AB Hukuku. 276
3.3.5.3.2. ABD Hukuku 279
3.3.5.3.3. Alman Hukuku. 281
3.3.5.3.4. İngiliz Hukuku 283
3.3.5.3.5. İsviçre Hukuku. 283
3.3.5.3.6. Fransız Hukuku 284
3.3.5.4. Türk Hukukunda Adil Bedelin Belirlenmesi Hususu 285
16 İçindekiler
3.3.5.4.1. Çıkarma Hakkı Bakımından Adil Bedel. 285
3.3.5.4.2. Satma Hakkı Bakımından Adil Bedel 288
3.4. Çıkarma ve Satma Hakkına Dayalı Yargısal Denetim 289
3.4.1. Bedele İtiraz.292
3.4.1.1. Tebliğ Değişikliği Öncesinde Durum . 292
3.4.1.2. Tebliğ Değişikliği Sonrası Durum 294
3.4.1.3. Bedele İtiraz Davasında Usul ve Esaslar 295
3.4.2. Kesin Hükümsüzlük299
3.4.3. Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu.301
3.4.4. İdari Davalar 303
SONUÇ 305
KAYNAKÇA 315
