Anasayfa > Hukuk Kitapları > Tıp Hukuku

Tıp Hukuku

Hakan Hakeri

Basım Tarihi

2015-10

Sayfa Sayısı

1048

Kapak Türü

Cilt

Kağıt Türü

1. Hamur

Basım Yeri

Ankara

Stok Kodu

9789750234453

Boyut

16x24

Baskı

Satışta değil

Satışa çıktığında haber ver

Açıklama
Yorumlar

Açıklama

Prof. Dr. Hakan HAKERİ

İçindekiler

10. Baskıya Önsöz 5

4. Baskıya Önsöz 7

1. Baskının Önsözü 9

SORULAR 28

Kısaltmalar 31

Giriş 33

1. Bölüm

TIP HUKUKUNA GİRİŞ

§ 1. ÖN AÇIKLAMALAR 35

§ 2. KAVRAM 40

§ 3. HUKUKSAL KAYNAKLAR 45

§ 4. MESLEK ETİĞİ 48

I. Genel Olarak 48

II. Hekim ve Özel Şirket İlişkileri 55

III. Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri 58

§ 5. MESLEK KURULUŞLARI VE MESLEKİ DİSİPLİN 60

I. Meslek Kuruluşları 60

A. Tabip Odası 60

B. Türk Tabipleri Birliği 61

C. Uzmanlık Derneği 61

II. Mesleki Disiplin 63

A. Genel Olarak 63

B. Kamu Görevlisi Hekimler ile İlgili Uygulama 71

C. Aynı Anda Ceza Soruşturma/Kovuşturması Yapılması Durumu 71

2. Bölüm

HASTA VE SAĞLIK ÇALIŞANI HAKLARI

§ 1. HASTA HAKLARI 73

I. Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Faydalanma 76

II. Bilgi İsteme 77

III. Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme 78

IV. Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme 78

V. Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme 79

VI. Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım 80

VII. Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Yasağı 80

VIII. Ötanazi Yasağı 80

IX. Tıbbi Özen Gösterilmesi 81

X. Genel Olarak Bilgi İsteme 81

XI. Kayıtları İnceleme 83

XII. Mahremiyete Saygı Gösterilmesi 83

XIII. Bilgilerin Gizli Tutulması 84

XIV. Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası 85

XV. Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanması 86

XVI. Aile Planlaması Hizmetleri ve Gebeliğin Sona Erdirilmesi 87

XVII. Tıbbi Araştırmalarda Hasta Hakları 87

XVIII. Güvenliğin Sağlanması 88

XIX. Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma 88

XX. İnsani Değerlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret 89

XXI. Refakatçi Bulundurma 89

XXII. Hizmetin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi 89

XXIII. Hastaya Yeterli Vakit Ayrılması ve Hastanın Vaktine Riayet Edilmesi 90

XXIV. Müracaat, Şikâyet ve Dava Hakkı 90

XXV. Hasta Hakları ile İlgili Kurul ve Birimler 92

A. Genel Olarak 92

B. Hasta Hakları Kurulu 93

C. Hasta İletişim Birimi 95

§ 3. SAĞLIK ÇALIŞANLARININ HAKLARI VE HAK ARAMA YOLLARI 97

I. Hekim Hakları 97

II. Hak Arama Yolları 99

A. Haksız Şikayetlere Karşı Hak Arama Yolları 99

B. Güvenlik Hakkının İhlaline Karşı Hak Arama Yolları 105

1. Ceza Hukuku Araçları 106

2. Tazminat Hukuku Araçları 108

3. Süreç 108

C. Sağlık Çalışanının Meşru Savunma Hakkı Var mıdır? 109

III. Sağlık Bakanlığı Tarafından Yapılacak Hukuki Yardım 110

IV. Çalışan Güvenliği Genelgesi 112

V. Hekimin Hasta Seçme Hakkı 112

VI. Sağlık Çalışanının Hizmetten Çekilme Hakkı 115

A. Genel Olarak 115

B. Aile Hekimleri Bakımından Uygulama 116

3. Bölüm

TIP HUKUKUNUN TEMEL KAVRAM VE KURUMLARI

§ 1. SAĞLIK PERSONELİ KAVRAMI 119

§ 2. ETİK KURULLAR 123

I. Genel Olarak 123

II. Mevzuatın Gelişimi 124

III. Etik Kurulların Oluşturulması ve Yapısı 125

IV. Etik Kurulların Görev ve Yetkileri 126

V. Etik Kurul Kararlarına Karşı Kanun Yolları 128

§ 3. YÜKSEK SAĞLIK ŞURASI 129

§ 4. ADLİ TIP KURUMU 130

§ 5. SAĞLIK MESLEKLERİ KURULU 131

§ 6. TIP HUKUKUNDA “ÇOCUK” KAVRAMI 137

§ 7. HEKİMLİK MESLEĞİNİN İCRASINDA MESLEKİ ÖZERKLİK 139

I. Genel Olarak 139

II. Şifa Garantisi Yasağı 152

§ 8. DİKEY VE YATAY İŞBİRLİĞİ 153

I. Genel Olarak 153

II. Güven İlkesi 156

III. Sorumluluk Alanlarının Bölünebilirliği: Bağımsız Sorumluluk Prensibi ve Rutin İşleyiş Teorisi 161

A. Genel Olarak 161

B. Hemşirelik Yönetmeliği md. 6/1–d’nin Değerlendirilmesi 165

IV. Sorumlunun Belirlenmesindeki Güçlükler 166

A. Tek Hekimin Çalıştığı Muayenehanelerde 166

B. Birden Fazla Hekimin Müştereken Çalıştığı Polikliniklerde 167

C. Danışma ve Vekâlet 167

D. Başka Yerde Yaptırılan Tetkik ve Tahlil Sonuçlarına Güvenilmesi 168

E. Ücretsiz Tedavilerde Sorumlunun Belirlenmesi 168

§ 9. TIBBİ MÜDAHALELERDE MAHREMİYET 169

I. Kavram 169

II. Uygulamadaki Sorunlar 173

A. Tıbbi Müdahale Sırasında Diğer Sağlık Çalışanlarının Bulunması 173

B. Koğuş Sisteminde Dikkat Edilmesi Gerekenler 173

C. Genel Sağlık Sigortası Verilerinin Paylaşımı Sorunu 174

D. Sağlık Net 2 Sistemine Veri Gönderimi 174

E. Tutuklu ve Hükümlülerin Muayeneleri ile Gözaltı Nedeniyle Sağlık Kontrolünde Mahremiyet Sorunu 177

1. Tututuklu ve Hükümlülerin Muayenelerinde Mahremiyet 177

2. Gözaltı Nedeniyle Sağlık Kontrolünde Mahremiyet 179

F. Güvenlik Kamerası Kayıtları 180

G. Aile Hekimliğinde Kayıtların Devri 181

H. Hasta Kayıtlarını İnceleme Hakkı 181

§ 10. TIP HUKUKUNDA ZORUNLULUK HALİ 182

I. Kavram 182

II. Hastanın Rızasının Olmadığı Hallerde Zorunluluk Hali Kurumunun Uygulanması Sorunu 184

4. Bölüm

TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN ŞARTLARI

§ 1. GENEL BİLGİLER 187

§ 2. ŞARTLAR 188

I. Tıbbi Müdahalenin Bir Sağlık Personeli Tarafından Yapılması 188

A. Genel Olarak 188

B. Hekim Olma Şartı 189

1. Genel Olarak 189

2. Uzmanlık Şartı 191

3. Öğrencilerin ve Asistanların Yaptığı Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu Sorunu 196

C. Sağlık Personeli Olmayan Kimselerin Yaptığı Tıbbi Müdahaleler Nedeniyle Sorumlulukları 198

II. Aydınlatma ve Rıza 201

A. Temel Kurallar 201

B. Aydınlatma 207

1. Aydınlatma Çeşitleri 208

a. Otonomi (Karar) Aydınlatması 208

aa. Temel Sorunlar 208

bb. Otonomi Aydınlatmasının Çeşitleri 210

aaa. Genel Olarak 210

bbb. Teşhis Aydınlatması 211

ccc. Süreç Aydınlatması 212

ddd. Alternatifler Konusunda Aydınlatma 214

eee. Müdahale Yapılmamasının Sonuçları Konusunda Aydınlatma 216

b. Risk Aydınlatması 216

c. Tedavi Aydınlatması (Güvenlik Aydınlatması) 221

aa. Kavram 221

bb. Teşhise Yönelik Aydınlatma 223

cc. İlaç ve Tıbbi Malzeme 223

dd. Araç Kullanmama Uyarısı 225

2. Özel Durumlarda Aydınlatma 226

a. Kısırlaştırma 226

b. Özürlü Cenin 227

c. Tıptaki Yeni Teşebbüsler 229

d. Hekim Hatası 230

e. Hekimin Tecrübesi 232

f. Masraflar ve Ekonomik Zorunluluklar 233

g. Ticari Yarar 233

h. Kalite Aydınlatması 234

i. Hekimin Hastalığı 234

i. Eser Sözleşmesi Niteliğindeki Tıbbi Müdahalelerde Aydınlatma 234

3. Aydınlatılacak Kişi 235

4. Aydınlatma Yükümlüsü 238

5. Aydınlatmanın Zamanı 239

6. Aydınlatmanın Kapsamı 241

7. Aydınlatmanın Şekli 244

8. Aydınlatmanın Mümkün Olmaması ve Ameliyat Sırasında Aydınlatma 251

9. Aydınlatma Zorunluluğunun Bulunmadığı Durumlar 252

a. Aydınlatmadan Vazgeçme 252

b. Hastanın Bilgisinin Bulunması 254

c. Risk Aydınlatmasında Riskin Çok Açık Olması 255

d. Aydınlatmanın Olumsuz Etkide Bulunması 255

aa. Genel Olarak 255

bb. Tedavisi Olmayan Hastalığın Bildirilmesi 258

e. Acil Haller 258

f. Aydınlatmanın Hasta Bakımından Anlamını Yitirmiş Olması 259

g. Psikiyatri Hastalarının Aydınlatılması 259

h. Aydınlatmanın Uygulanabilir Olmaması 259

ı. Sağlık Çalışanının İnançları Nedeniyle Aydınlatma Yapmak İstememesi 260

i. Rızanın Aranmadığı Tıbbi Müdahalelerde Aydınlatma Sorunu 260

10. Aydınlatmanın Geri Alınması, Düzeltilmesi 260

11. Aydınlatmada Nedensellik Bağı Sorunu 261

12. Hukuka Aykırı Aydınlatmanın Sonuçları 261

a. Tedavi Aydınlatmasının İhlali Durumunda 262

b. Otonomi Aydınlatmasının İhlali Durumunda 263

13. Hatalı Aydınlatma ve İspat Sorunları 265

C. Rıza 266

1. Genel Olarak 267

2. Rıza Açıklaması 271

3. Rıza Verme Yetkisi (Rıza Ehliyeti) 273

a. Genel Olarak 273

b. Çocuklar Bakımından Rıza Ehliyetinin Belirlenmesi 277

aa. Türk Hukuku 277

bb. Karşılaştırmalı Hukuk 283

cc. Doğum Kontrol Hapı Reçete Edilmesinde Ebeveynin Rızası Sorunu 285

c. Çocuklarda Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi 287

d. Rıza Yeteneği Bulunmayan Yetişkinlerde Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi 292

e. Hamile Kadının Tedaviyi Ret Hakkı 293

4. Rızanın Kapsamı 294

5. Rızanın Aranmadığı Haller 295

a. Acil Haller 297

b. Kamu Sağlığının Korunmasına İlişkin Düzenlemeler 297

aa. Genel Olarak 297

bb. Genel Önleyici Aşı Zorunluluğu 299

cc. Yurt Dışından Gelenlere Zorla Tıbbi Müdahale Yapılması 309

dd. AIDS Tetkiki İçin Rıza Sorunu 310

c. Akıl Hastaları İle İlgili Düzenlemeler 311

aa. Genel Olarak 311

bb. Uluslararası Standartlar 313

d. Ceza Hukukunun Öngörmüş Olduğu Düzenlemeler 318

aa. Ceza Hukuku Yaptırımları 318

bb. Ceza Yargılamasından Kaynaklanan Tıbbi Müdahaleler 319

cc. Ceza İnfaz Kurumlarındaki Tıbbi Müdahaleler 322

(1) Karşılaştırmalı Hukuk 322

(2) Türk Hukuku 327

dd. Kanunen Rıza Aranmayan Hallerde Hekimlerin Etik İhlali Nedeniyle Hastanın Rızası Olmadığı Müddetçe Müdahaleden Çekinmesi Sorunu 329

e. Diğer Hukuk Dallarındaki Düzenlemeler 330

6. Tıbbi Müdahalenin Rızaya Rağmen Hukuka Aykırılığı 330

7. Varsayılan Rıza 331

a. Genel Olarak 331

b. Ameliyatın Genişletilmesi 336

c. Önceki İrade Açıklamalarının Geçerliliği (Tıbbi Vasiyet) 341

8. Muhtemel Rıza 345

9. Rızayı Sakatlayan Haller 346

10. Rızanın Geri Alınması 348

11. Rıza Formu 349

12. Tıbbi Müdahaleye Rıza Gösterilmemesi Halinde Yapılması Gerekenler 351

D. Aydınlatma ve Rıza Konusundaki Yanılgının Sonuçları 352

1. Ceza Hukuku Açısından Sonuçları 352

a. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Yanılma 352

b. Hukuksal Yanılgı 353

2. Özel Hukuk Açısından Sonuçları 354

III. Tıp Biliminin Verilerine Göre Zorunlu ve Bu Verilere Uygun Tıbbi Müdahale 354

A. Endikasyon (Gereklilik) 355

1. Kavram 355

2. Tıbbi Endikasyon Olmaksızın Yapılan Tıbbi Müdahaleler 360

a. Deneysel Nitelikli Tıbbi Müdahaleler 361

b. Şekil veya Fonksiyon Değiştirici Tıbbi Müdahaleler 362

c. Üçüncü Kişi Yararına Yapılan Tıbbi Müdahaleler 363

d. Sünnet 363

3. Değerlendirme 363

B. Özenli Tıbbi Müdahale 365

5. Bölüm

ÖZELLİK ARZEDEN TIBBİ MÜDAHALELER

§ 1. ORGAN VE DOKU NAKLİ 367

I. Kavram 367

II. Hukuksal Temel ve Kapsam 368

III. Organ ve Doku Nakli Çeşitleri 370

A. Ölülerden (Kadavradan) Organ Nakli 370

1. Ölüm Halinin Belirlenmesi 371

a. Türk Hukuku’nda 371

b. Karşılaştırmalı Hukuk’ta 375

2. Kişinin Kendi Geleceğini Belirleme Hakkına Saygı Gösterilmesi 376

3. Beyin Ölümü Tespitinden Sonra Yapılması Gereken İşlemler 379

4. Otopsi mi Nakil mi? 380

5. Organ ve Doku Dağıtımı 384

B. Canlılardan Organ Nakli 386

1. Genel Olarak 386

2. Akrabalık Şartı 389

3. Çapraz Nakil 391

C. Hayvanlardan Organ Nakli 392

IV. Yüz, Kol ve Bacak Nakli 393

§ 2. KLİNİK ARAŞTIRMA (İNSAN ÜZERİNDE DENEY VE DENEME) 396

I. Giriş 396

II. Kavram 398

III. İnsan Üzerinde Deney ve Denemenin Hukuka Uygunluğuna İlişkin Koşullar 400

A. İnsan Üzerinde Deneyin Şartları 403

1. Yetişkinler Üzerinde Deneyin Şartları 403

a. Yetkili Kurul veya Makamlardan İzin Alınması 403

b. Deneyin Önce İnsan Dışı Deney Ortamında veya Yeterli Sayıda Hayvan Üzerinde Yapılmış Olması ve Bu Deneyler Sonucunda Ulaşılan Bilimsel Verilerin İnsan Üzerinde Deneyi Gerekli Kılması 404

c. Deneyin İnsan Sağlığı Üzerinde Öngörülebilir Zararlı ve Kalıcı Bir Etki Bırakmaması 405

d. İnsan Onuruyla Bağdaşmayacak Ölçüde Acı Verici Yöntemlerin Uygulanmaması 405

e. Deneyle Varılmak İstenen Amacın, Bunun Kişiye Yüklediği Külfete ve Kişinin Sağlığı Üzerindeki Tehlikeye Göre Daha Ağır Basması 405

f. Aydınlatma ve Rıza Şartı 406

aa. Aydınlatma 406

bb. Rıza 408

g. Menfaat Yasağı 409

h. Araştırmanın Yapılabileceği Yerler 410

i. Özel Durumlarda Araştırma 411

aa. Çocuklar 411

bb. Gebe, Lohusa ve Emziren Kadınlar Bakımından 412

cc. Kısıtlılar Bakımından 413

dd. Yoğun Bakımdaki ve Bilinci Kapalı Kişiler Bakımından 414

ee. Özgürlüğü Kısıtlanmış Kişiler Bakımından 415

2. Çocuklar Üzerinde Deneyin Şartları 416

B. İnsan Üzerinde Denemenin Şartları 419

1. Yetişkinler Üzerinde Denemenin Şartları 420

2. Çocuklar Üzerinde Denemenin Şartları 422

IV. İlaç Araştırmalarında Safhalar 424

A. Faz I 424

B. Faz II 425

C. Faz III 425

D. Faz IV 425

E. İlaç Araştırmaları Safhalarının Ceza Kanunu Bakımından Değerlendirilmesi 426

V. İnsan Dokusu veya Ceset Üzerinde Yapılacak Araştırmalar 426

§ 3. ESTETİK MÜDAHALELER 427

I. Tanım 427

II. Estetik Müdahalelerde Hekim–Hasta Arasındaki Hukuksal İlişkinin Niteliği 428

§4. KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI 432

I. Genel Olarak 432

II. Kök Hücrenin Niteliği 433

A. Kök Hücre Organ mıdır? 433

B. Kök Hücre İlaç mıdır? 434

C. Kök Hücre Kan veya Kan Ürünü müdür? 435

III. Kök Hücre Çalışmaları ve Hukuksal Durum 435

A. Kavram 435

1. Yetişkin Kök Hücre Çalışmaları 435

2. Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları 435

B. Sağlık Bakanlığı Genelgesi 437

C. Diğer Hukuksal Sorunlar 440

1. İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçu Bakımından Değerlendirme 440

2. Disiplin Sorumluluğu 441

D. Değerlendirme 441

§ 5. KLONLAMA 441

§ 6. GENETİK TANI 445

I. Kavram 445

II. Türleri 447

A. Doğum Öncesi Tanı 447

B. Yeni Doğanın Taranması 448

C. Hastalık Teşhisi 448

D. Taşıyıcıların Belirlenmesi 448

E. Adli Tıp Testleri 448

III. Genel Prensipler 449

IV. Tanı İşlemlerinin Hukuksal Niteliği 451

V. Hukuksal Sorumluluk 452

VI. Yasaklar ve Yaptırım 453

VII. Kanuni Düzenleme Zorunluluğu 456

A. Giriş 456

B. Temel Düşünceler 457

C. Öneriler 458

§ 7. CİNSİYET DEĞİŞİKLİĞİNE YÖNELİK TIBBİ MÜDAHALELER 458

I. Genel Olarak 458

II. Kanuni Düzenleme 461

§ 8. YAPAY DÖLLEME 465

I. Kavram 465

II. Yapay Dölleme Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 467

III. Yapay Döllemenin Şartları 467

IV. Yapay Döllemenin Kuralları 470

V. Yapay Dölleme Neticesinde Oluşan Embriyonun ve Dünyaya Gelen Çocuğun Hukuksal Statüsü 472

A. Yapay Dölleme Neticesinde Ana Rahmi Dışında Oluşturulan Embriyonun Hukuksal Durumu 472

B. Yapay Dölleme Neticesinde Meydana Gelen Çocuğun Hukuksal Durumu 472

VI. Yapay Döllemeye İlişkin Yasaklar 472

VII. Merkezlerin Sorumluluğu 473

VIII. Üreme Hücreleri ve Embriyoların Dondurulması ve DNA Analizi Zorunluluğu 473

IX. Taşıyıcı Annelik 475

A. Kavram 475

B. Etik Açıdan Taşıyıcı Annelik 476

C. Dini Açıdan Taşıyıcı Annelik 477

D. Karşılaştırmalı Hukukta Taşıyıcı Annelik 478

E. Taşıyıcı Annelikte Çocuk ile Genetik Anne Arasındaki Hukuki İlişki 479

§ 9. GELENEKSEL VE TAMAMLAYICI TIBBİ MÜDAHALELER 482

I. Giriş 482

II. Hukuki Durum 483

A. Genel Bir Mevzuat İhtiyacı 483

B. Yabancı Ülkelerdeki Durum 484

C. Ülkemizdeki Mevcut Durum 485

D. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Alanındaki Mevcut Düzenleme ve Öneriler 486

1. Tıbbi Müdahaleyi Yapma Yetkisi 486

2. Aydınlatma 488

3. Endikasyon 489

4. Alternatif veya Tamamlayıcı Tedavi Yöntemlerinin Giderlerinin Devlet Tarafından Ödenmesi Sorunu 492

§ 10. ACİL TIBBİ MÜDAHALELER 493

§ 11. KİMYASAL KASTRASYON 497

6. Bölüm

HEKİM VE HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

§ 1. HEKİMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 501

I. Genel Olarak 501

II. Hekimin Özen Yükümlülüğü 501

III. Hekimin Kişisel Edim Yükümlülüğü 502

A. Kişisel Edim Kavramı 502

B. Temsil Edilebilir Edimler 503

C. Temsil Edilemeyen Edimler 505

IV. Öykü Alma Yükümlülüğü 507

A. Kavram 507

B. Öykü Alma Yükümlülüğünün İçeriği 508

V. Muayene Yükümlülüğü 509

A. Muayene Kavramı 509

B. Hekim Muayenesinin Özel Şekilleri 510

1. Teşhis Muayenesi 510

2. Önleyici ve Erken Tanı Muayenesi 510

3. Kontrol Muayenesi 511

4. Hükümlü ve Tutukluların Muayenesinde Kelepçe Sorunu 512

VI. Teşhis Yükümlülüğü 512

A. Teşhis Kavramı 512

B. Teşhis Türleri 513

C. Teşhis Yükümlülüğünün İçeriği 513

D. Uzaktan Teşhis Yasağı 515

E. Doğum Öncesi Teşhis 516

F. Teşhisi Bildirme Yükümlülüğü 516

G. Teşhisi Kontrol Yükümlülüğü 516

VII. Tedavi Yükümlülüğü 517

A. Hekimin Tedavisi 517

B. Tedavi Yükümlülüğü ve Hukuksal Temelleri 518

1. Genel Olarak 518

2. Özel Durumlar 518

a. Hekimin Hastayı Reddetmesi 518

b. Acil Durumlar 520

C. Zamanında Tedavi Yükümlülüğü 520

D. Uzaktan Tedavi Yasağı 521

1. Genel Olarak 521

2. Tele–Tıp 524

E. Hekimin Tedavi Yükümlülüğünün Sınırları 526

1. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı 526

2. Hastanın Tedaviyi Ret Hakkı 526

a. Genel Olarak 526

b. Tedaviyi Ret Hakkının İçeriği 530

c. Tedaviyi Ret Halinde Aydınlatma 531

d. Tedaviyi Ret ile İntihar Ayrımı 531

e. Tedaviyi Ret ile Pasif Ötanazi Ayrımı 532

f. Yaşam Destekleyici Tedavinin Reddi 533

3. Ağır Özürlü Yeni Doğan Çocuklar Bakımından Tedavi Yükümlülüğünün Sınırları 534

4. AIDS Hastasını Tedavi Yükümlülüğü 535

5. Hekimin Kürtajı Ret Hakkı 535

6. Hekimin Etkisiz Tedaviyi Sona Erdirme Hakkı 536

VIII. Reçete Yazma Yükümlülüğü 540

A. Kavram 540

B. Reçetenin Hukuksal Niteliği 540

C. Reçete Düzenlemenin Hukuksal Dayanağı 541

D. Reçete Düzenleme Yükümlülüğünün İçeriği 541

E. Reçetenin Şekli 542

IX. Tıbbi Teknik Kullanma Yükümlülüğü 543

A. Tıbbi Teknik Standardın Uygulanması Yükümlülüğü 543

B. Tıbbi Teknik Araçların Bakımı ve Kontrolü 544

X. Tedaviyi Kesme Yükümlülüğü 545

A. Tedaviyi Kesme ve Sözleşmeyi Sona Erdirme 545

B. Tedaviyi Kesme Nedenleri 545

C. Ölmekte Olan Hastalarda Tedavinin Kesilmesi 546

XI. Kayıt Tutma Yükümlülüğü 547

A. Genel Olarak 547

B. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün İçeriği 550

1. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Amacı 550

2. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Kapsamı 552

3. Kayıtların Şekli 554

4. Kaydın Zamanı 555

5. Kayıtlar Ne Kadar Süre ile Saklanmalıdır? 556

C. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün İhlalinin Sonuçları 557

D. Kayıtları İnceleme Hakkı 560

1. Hukuksal Dayanak 560

2. Kayıtları İnceleme Hakkının Çeşitleri 562

a. Dava Dışı İnceleme Hakkı 562

b. Dava Dolayısıyla İnceleme Hakkı 563

3. Kayıt İnceleme Hakkına İlişkin Diğer Hususlar 564

4. Kayıtların Verilmemesine Karşı Hukuksal Yollar 564

5. Kayıtların Düzeltilmesini İsteme 566

XII. Sır Saklama Yükümlülüğü 566

XIII. Organizasyon Yükümlülükleri 570

XIV. Kullanılan Ürün ve İlaçlarla İlgili Yükümlülükler 571

XV. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğü 572

A. Tıbbi Bilirkişi Olarak Hekim 572

B. Bilirkişi–Mahkeme İlişkisi 573

C. Bilirkişiliği Üstlenme Yükümlülüğü 574

D. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesinin Sonuçları 575

E. Tanıklıktan Çekinme 575

XVI. Ölüm ile İlgili Yükümlülükler 575

A. Ölüm Vukuunda Yapılacak İşler 575

B. Ölü Muayenesi Yapmak ve Defin Ruhsatı Düzenlemek 577

XVII. Mesleki Bilgisini Geliştirme Yükümlülüğü 577

XVIII. Kimlik Tespiti Yapma Yükümlülüğü 578

XIX. Bildirim Yükümlülüğü 579

XX. Mesleki Mali Sorumluluk Sigortası Yaptırma Yükümlülüğü 580

XXI. İnsani Değerlere Saygı Gösterme Yükümlülüğü 581

§ 2. HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 581

I. İşbirliği Yükümlülüğü 581

II. Hastanın Hekimin Tavsiyelerine Uyma Yükümlülüğü 583

III. Katlanma Yükümlülüğü 584

A. Kavram 584

B. Yasal Katlanma Yükümlülükleri 585

C. Diğer Katlanma Yükümlülükleri 586

IV. Hastanın Bildirme Yükümlülüğü 586

V. Ücret Ödeme Yükümlülüğü 588

VI. Diğer Yükümlülükler 588

7. Bölüm

HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ, HATALI TIBBİ UYGULAMA VE

TAZMİNAT SORUMLULUĞU

§ 1. HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 593

I. Genel Olarak 593

A. Bağımsız Çalışan Hekim ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 593

1. Genel Olarak 593

2. Yeni Tüketici Kanunu ile Ortaya Çıkan Hukuki Durum 596

B. Aile Hekimi ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 597

C. Hastane ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 597

1. Özel Hastane ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 597

2. Kamu Hastanesi ile Hasta Arasındaki İlişkinin Hukuksal Niteliği 600

II. Görevli Yargı Yeri 602

A. Genel Olarak 602

B. Yargıtay Kararları 606

C. Görevli Mahkeme 611

1. Bağımsız Çalışan Hekimler Bakımından 611

2. Özel Hastaneler Bakımından 611

3. Kamu Hastaneleri Bakımından 611

§.2 HATALI TIBBİ UYGULAMA (MALPRAKTİS) 613

I. Genel Olarak 613

II. Tıbbi Standart 618

A. Kavram 618

B. Tıbbi Standarttan Sapma: Yeni Yöntemler 628

C. Tıbbi Standarttan Sapma: SUT 631

D. Tıbbi Standarda Aykırılığın İspatı 632

III. Uygulama Hatası (Tıbbi Hata) 632

A. Kavram 632

B. Hata (Malpraktis) Örnekleri 635

1. Teşhis Hatası 640

a. Genel Olarak 640

b. Eksik Ön Muayene ve Yetersiz Hasta Öyküsü Alma 645

c. Teşhise Yönelik Gerekli Tetkiklerin Yapılmaması 646

2. Tedavi Hatası 648

a. Müdahalenin Yapılmaması 650

b. Hasta Vücudunda Yabancı Madde Unutulması 652

c. Yanlış Tedavi Yöntemi Seçme 654

d. Gerekli Testlerin ve Tetkiklerin Yapılmaması 655

e. İlaç Tedavisinde Oluşan Tıbbi Uygulama Hataları 657

f. Hasta Karıştırma, Yanlış Taraf Cerrahisi 658

g. Ölçüsüz Tıbbi Müdahale 660

h. Bir Komplikasyonun Fark Edilememesi 660

ı. Hatalı Ameliyat Tekniği 660

i. Teknik Aletlerin Kullanılmasında Yapılan Hatalar 660

j. Derhal Hastaneye Yapılması Gereken Sevkin Yapılmaması, Uzman Hekime Çok Geç Danışılması 661

k. Enfeksiyon ve Hijyen Kurallarına Uyulmaması 662

l. Üçüncü Kişileri Uyarmama 662

m. Kayıt ve Testleri İncelemeden Tıbbi Müdahale Yapılması 663

n. Konsültasyon İstenmemesi 663

o. Başarısız Kısırlaştırma 663

3. Komplikasyon Yönetimi 664

4. Tedavi Sonrası Yükümlülüklerin İhlali 665

5. Organizasyon Kusuru 668

a. Genel Olarak 669

b. Özel Hastaneler 681

c. Sağlık Bakanlığı Açısından Organizasyon Kusuru 682

6. Üstlenme Kusuru 684

a. Genel Olarak 684

b. İlk Ameliyat 690

7. Uygulamadan Ağır Hata Örnekleri 691

8. Hekimin Uygulama Hatasını Hastaya Bildirme Yükümlülüğü 693

9. Hatalı Tıbbi Uygulamanın Belirlenmesi (Bilirkişi) 693

a. Genel Olarak 693

b. Yüksek Sağlık Şurası 697

§ 3. TAZMİNAT SORUMLULUĞU 702

I. Özel Hukukta Tazminat Sorumluluğu 703

A. Genel Olarak 703

B. Tazminat Sorumluluğunun Şartları 704

1. Hukuka Aykırılık 704

2. Kusur 704

3. Zarar 705

4. Nedensellik Bağı 706

C. Tazminat Türleri 708

1. Maddi Tazminat 709

2. Manevi Tazminat 711

D. Hastanın Kusurunun Tazminata Etkisi 714

E. İspat 715

1. Genel Olarak 715

2. Tıp Hukukunda İspat Kolaylıkları 717

a. Tamamen Kontrol Edilebilir Riskler 719

b. Rıza Alma ve Aydınlatma Yükümlülüğünün İhlali 719

c. Kayıt Yükümlülüğünün İhlali 720

d. Uzmanlık niteliklerinin eksikliği 720

e. Ağır hata 720

f. İlk Görünüş İspatı 721

F. Zamanaşımı 722

G. Sorumsuzluk Anlaşmaları 725

H. Ceza Davası Kararının Etkisi 725

II. İdare Hukukunda Tazminat Sorumluluğu 726

A. Tazminatın Şartları 727

1. Zarar 727

a. Zararın Nitelikleri 727

aa. Zarar Gerçek ve Kesin Olmalıdır 727

bb. Zarar Özel Olmalıdır 729

cc. Zarar Para ile Takdir Edilebilir Olmalıdır 729

b. Zararın Kapsamı 730

aa. Maddi Zarar 730

(1) Ölüm Nedeniyle Oluşan Zarar 730

(a) Tedavi Giderleri 730

(b) Cenaze Giderleri 730

(2) Yaralama Nedeniyle Oluşan Zarar 731

bb. Manevi Zarar 732

(1) Ölüm Nedeniyle Oluşan Zarar 732

(2) Yaralama Nedeniyle Oluşan Zarar 732

2. Kusur 733

a. Genel Olarak 733

b. Ceza Davasında Belirlenen Kusur Oranlarının Esas Alınıp Alınamayacağı Sorunu 735

3. Nedensellik Bağı 736

B. İspat 738

C. İdareye Başvuru ve Zamanaşımı 738

D. Ceza Mahkemesi Kararının Etkisi 739

E. Rücu 740

F. Tazminat Davasının Uzun Sürmesi Nedeniyle Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlali 743

III. Arabuluculuk 744

IV. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası 745

8. Bölüm

TIP CEZA HUKUKU

§ 1. TIBBİ MÜDAHALENİN CEZA HUKUKU BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 751

I. Temel Tartışma: Hekimin Tıbbi Müdahalesinin Cezasızlığının Hukuksal Dayanağı Nedir? 751

A. Tipikliğin Bulunmaması 752

B. Maddi Unsurun Gerçekleşmemesi 754

C. Manevi Unsurun Gerçekleşmemesi 755

D. Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması 755

1. Hakkın Kullanılması 755

2. Hastanın Rızası 756

3. Birden Fazla Hukuka Uygunluk Nedeni Kabul Eden Görüşler 761

II. Görüşüm 762

III. Özel Düzenlemeler 764

§ 2. KAMU GÖREVLİSİ SAĞLIK ÇALIŞANLARI BAKIMINDAN SORUŞTURMA İZNİ SÜRECİ 766

I. Genel Olarak 766

II. 4483 Sayılı Kanuna Tabi Kamu Görevlileri Açısından 767

III. 2547 Sayılı Kanuna Tabi Kamu Görevlileri Açısından 767

§ 3. HEKİMLER TARAFINDAN İŞLENEBİLECEK SUÇLAR VE KABAHATLER 768

I. Kasten Öldürme ve Yaralama Suçları 769

A. Genel Olarak 769

B. Aydınlatma, Rıza ve Kasten Öldürme/Yaralama Suçları 775

1. Genel Olarak 775

2. Ceza Mahkemesi Kararlarında Aydınlatma Zorunluluğu ve Sonuçları 778

a. Olay 1 778

b. Olay 2 778

c. Olay 3 779

d. Olay 4 780

e. Olay 5 780

f. Olay 6 782

C. Hekimin Hastanın Ölümüne Yardımı (Ötanazi) 783

1. Sorun 783

2. Hayatta Tutma Yükümlülüğü ve Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı 785

3. Çeşitli Ötanazi Türleri ve Hukuksal Sonuçları 786

a. Aktif Ötanazi 786

b. Dolaylı Ötanazi 788

c. Pasif Ötanazi 789

D. Zorunluluk Hali 791

E. Kasten Öldürme ve Yaralama Suçlarının Nitelikli Halleri ve Kovuşturma 792

II. Kasten Öldürmenin İhmali Davranışla İşlenmesi 793

III. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçları 803

A. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçlarına İlişkin Müşterek Açıklamalar 805

1. Ön Açıklama: Aydınlatma, Rıza ve Malpraktis İlişkisi 806

2. Taksir Kavramı 806

3. Hareket 807

4. Neticenin Öngörülebilir Olması ve Bilinçli–Basit Taksir Ayırımı 808

5. Özen Yükümlülüğünün İhlali 810

6. Özen Yükümlülüğü İhlalinin Tespiti (Yüksek Sağlık Şurası–Adli Tıp Kurumu) 813

7. Nedensellik Bağı 816

a. Genel Olarak 816

b. Hekim Hatası ve Başkasının Yol Açtığı Yaralamalar Arasındaki Nedensellik Bağı Sorunu 823

c. Yargıtay Kararları’nda Nedensellik Bağı 824

B. Taksirle Öldürme Suçu 828

C. Taksirle Yaralama Suçu 829

1. Korunan Hukuksal Yarar ve Suçun Konusu 829

2. Yaralama Kavramı 831

3. Nitelikli Haller 832

4. Soruşturma ve Kovuşturma 833

D. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçlarında Yaptırım 833

IV. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama 837

V. Hasta ile Cinsel İlişki Kurma 839

VI. İnsan Üzerinde Deney ve Denemenin Cezalandırılabilirliği 840

VII. Organ veya Doku Nakli ve Ceza Sorumluluğu 845

A. Organ veya Doku Naklinin ve Ticaretinin Cezalandırılabilirliği 845

B. Organ ve Doku Nakli Kanunu ve Türk Ceza Kanunu İlişkisi 846

C. Nakil Eyleminin Niteliği ve Ceza Hukuku Yönünden Sonuçları 849

D. Organ veya Doku Ticareti Suçu 852

E. Zorunluluk Hali 855

F. Etkin Pişmanlık 856

VIII. Çocuk Düşürtme 857

A. Genel Olarak 857

B. Korunan Hukuksal Yarar 858

C. Suçun Konusu 859

D. Maddi Unsur 861

E. Manevi Unsur 865

1. Genel Olarak 865

2. Zorunluluk Hali 866

F. Hukuka Uygunluk Nedenleri 867

1. Süre Esaslı İsteğe Bağlı Rahim Tahliyesi 868

2. Çocuk ile Onu Takip Edecek Nesiller Açısından Ağır Maluliyet (Özürlülük Endikasyonu) 869

G. Nitelikli Haller 872

H. Teşebbüs 873

I. İştirak 874

İ. İçtima 874

J. Yanılgı 876

K. Zorunluluk Hali 876

1. Genel Açıklamalar 876

2. Hukuki Niteliği 877

3. Şartları 877

4. İspat Sorunları 879

L. Yaptırım 880

IX. Kısırlaştırma ve Hadımlaştırma 881

A. Kısırlaştırma 881

1. Genel Olarak 881

2. Kısırlaştırmanın Cezalandırılabilirliği 883

B. Hadımlaştırma 885

1. Genel Olarak 885

2. Hadımlaştırmanın Cezalandırılabilirliği 886

X. Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu 887

XI. Özel Hayatın Gizlilğini İhlal Suçu 887

XII. Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme (Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlali) Suçu 888

A. Genel Olarak 888

B. Korunan Hukuksal Yarar 889

C. Suçun Unsurları 889

1. Maddi Unsur 890

a. Kişisel Veri Kavramı 890

b. Kişisel Verilerin Kapsamı 891

c. Fail 895

d. Maddi Unsuru Oluşturan Eylemler 896

e. Hastanın Ölümünden Sonra Bu Suç İşlenebilir mi? 897

f. Sağlık Personelinin Sıfatı Sona Erdikten Sonra Bu Suç İşlenebilir mi? 898

g. Sigortalı Hastalarda Ödeme Yapacak Kurumlar Bakımından Kişisel Verilerin Açıklanması Suçu 898

h. Ceza Muhakemesi Kanunu Bakımından Kişisel Veriler 899

2. Manevi Unsur 899

3. Hukuka Uygunluk Nedenleri 899

a. Hastanın Rızası 900

aa. Genel Olarak 900

bb. Konsültasyon Halinde Kişisel Verilerin Açıklanması 900

cc. Varsayılan Rıza 901

b. Bildirme Yükümlülüğü 902

c. Basının Haber Verme Hakkı 904

d. Savunma Dokunulmazlığı 905

4. Zorunluluk Hali 905

D. Nitelikli Haller 909

E. Yanılgı 910

F. Göreve İlişkin Sırrın Açıklanması ve Ticari Sır, Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrı Niteliğindeki Bilgi ve Belgelerin Açıklanması Suçları İle İlişki 911

G. Bazı Hekim Faaliyetleri Açısından Kişisel Verileri Açıklama Suçu 912

1. Resmi Bilirkişi Hekim 912

2. İşyeri Hekimi 912

3. Cezaevi Hekimi 913

4. Adli Tabip 913

5. Tıbbi Araştırmalar 913

6. Bilimsel Çalışmalar 914

7. Soruşturma ve Kovuşturma Organlarının Bilgi Talebi 914

XIII. Dolandırıcılık 916

XIV. Belgede Sahtecilik 917

A. Genel Açıklamalar 917

B. Kamu Görevlisi Tarafından İşlenen Sahtecilik Suçu 918

C. Kamu Görevlisi Olmayan Sağlık Mesleği Mensubunun Belgede Sahteciliği 922

1. Suçun Unsurları 922

2. Nitelikli Haller 926

D. Sahteciliğin İspatı 929

XV. Çocuğun Soybağını Değiştirme Suçu 930

XVI. İrtikap Suçu 932

XVII. Rüşvet Suçu 939

A. Genel Açıklamalar 939

B. İrtikap ile Rüşvet Suçu Arasındaki Farklar 942

C. Rüşvetin İspatı 943

XVIII. Görevi Kötüye Kullanma 944

A. Görevin Gereklerine Aykırı Hareket Etmek Suretiyle, Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat Sağlamak 944

B. Görevin Gereklerini Yapmakta İhmal veya Gecikme Göstererek, Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat Sağlamak 947

C. Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Menfaat Sağlamak Koşulu 953

D. Yükümlülüklerin Çatışması 955

XIX. Kamu Görevlisinin Ticareti Suçu 956

XX. Bilirkişi Hekimin Cezai Sorumluluğu 957

A. Genel Olarak 957

B. Bilirkişilik Görevinin Yapılmaması 958

C. Gerçeğe Aykırı Bilirkişilik 958

XXI. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi 961

XXII. Genital Muayene 969

A. Genel Olarak 969

B. Korunan Hukuksal Yarar ve Suçun Konusu 969

C. Suçun Faili ve Mağduru 970

D. Maddi Unsur 971

E. Manevi Unsur 973

F. Hukuka Aykırılık Unsuru 974

G. Suçun Özel Görünüş Şekilleri 974

H. Muhakeme 975

XXIII. Genetik Teşhisler Nedeniyle Ceza Sorumluluğu 975

XXIV. Yapay Döllemede Ceza Sorumluluğu 977

XXV. Hekim Olmadığı Halde Hasta Tedavi Etme veya Hekim Unvanını Takınma 977

XXVI. Ruhsatsız Olarak veya Yetkisiz Kişilere Sağlık Hizmeti Verdirme 981

XXVII. Kabahatler 982

A. Yetkisiz Hekimlik 982

B. Bazı Normlara Aykırılık 983

C. Yetkisiz Diş Hekimliği Yapma Suçu ve Kabahatler 984

D. Sağlık Meslek Mensubu Gibi Çalışmak veya Unvanı Takınmak 986

E. Hastanın Rızası Olmaksızın Tıbbi Müdahale Yapmak 986

Son Söz 989

Küçük Sözlük 991

Yararlanılan Kaynaklar 995

Kavramlar Dizini 1021

İÇİNDEKİLER