Haksız Rekabetten Ve Aldatıcı Reklamlardan Doğan Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk

HAKSIZ REKABETTEN VE ALDATICI REKLAMLARDAN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARDA UYGULANACAK HUKUK



Yrd. Doç. Dr. Zeynep Derya TARMAN

Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Milletlerarası Özel Hukuk

Anabilim Dalı



İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................... V

İÇİNDEKİLER .................................................................................................VII

KISALTMALAR ............................................................................................ XVII

BİBLİYOGRAFYA ......................................................................................... XXV

GİRİŞ................................................................................................................ 1

BÖLÜM 1

Maddi Hukukta Haksız Rekabete İlişkin Düzenlemeler

§1 Haksız Rekabet Kavramı........................................................................... 5

I. Genel Olarak ................................................................................................ 5

II. Haksız Rekabet Hukukunun Rekabet Hukuku İle İlişkisi ....................... 6

III. Haksız Rekabet Hukukunun Gelişimi ....................................................... 8

IV. Milli Hukuk Düzenlerinde Haksız Rekabete Karşı Koruma................... 9

§2 Türk Hukukunda Haksız Rekabet Kuralları............................................ 12

I. Genel Olarak .............................................................................................. 12

II. Haksız Rekabet Hukukunun Uygulama Alanı......................................... 14

III. Türk Haksız Rekabet Hükümlerinin Yeniden Düzenlenmesi .............. 15

IV. Haksız Rekabette Amaç ve İlke (YTK m. 54).......................................... 17

V. Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Haksız Rekabet

Hallerinin Başlıcaları (YTK m. 55)............................................................ 19

A. Dürüstlük Kuralına Aykırı Reklamlar ve Satış Yöntemleri ile

Diğer Hukuka Aykırı Davranışlar ...................................................... 21VIII

1. Kötüleme...................................................................................... 22

2. Gerçeğe Aykırı ve Yanıltıcı Açıklamalarda Bulunmak ............. 23

3. Eşsiz Yeteneklere Sahip Olduğu Zannını

Uyandırmaya Çalışmak ............................................................... 24

4. Karıştırılmaya Neden Olmak (İltibas)....................................... 25

5. Karşılaştırma ................................................................................ 28

6. Tedarik Fiyatının Altında Satışa Sunarak

Müşteriyi Yanıltma....................................................................... 29

7. Müşteriyi Ek Edimlerle Yanıltma............................................... 30

8. Saldırgan Satış Yöntemleri......................................................... 30

9. Gizleme ........................................................................................ 31

10. Tüketicinin Korunması................................................................ 31

B. Sözleşmeyi İhlale veya Sona Erdirmeye Yöneltmek..................... 31

1. Müşteriyi İhlale Yöneltmek........................................................ 32

2. Üçüncü Şahısların Yardımcılarını

Çıkar için Kandırmak................................................................... 32

3. Yardımcıları Üretim ve İş Sırlarını İfşa Etmeye veya

Ele Geçirmeye Yöneltmek ......................................................... 33

4. Sözleşmeyi Feshetmeye Yöneltmek......................................... 33

C. Başkalarının İş Ürünlerinden Yetkisiz Yararlanma ......................... 34

D. Üretim ve İş Sırlarını Hukuka Aykırı Olarak İfşa Etme................... 34

E. İş Şartlarına Uymama......................................................................... 35

F. Dürüstlük Kuralına Aykırı İşlem Şartları Kullanma ........................ 35

VI. Haksız Rekabet Halinde Yargı Yolu......................................................... 36

A. Davalar ................................................................................................ 36

1. Hukuk Davaları ............................................................................ 36

2. İhtiyati Tedbir Davaları............................................................... 38

3. Ceza Davaları ............................................................................... 39

B. Haksız Rekabet Davasının Tarafları................................................. 40

1. Davacılar....................................................................................... 40

2. Davalılar........................................................................................ 41

C. Hükmün İlanı...................................................................................... 41IX

D. Zamanaşımı ........................................................................................ 42

§3 Uluslararası Düzenlemeler................................................................................ 43

I. Paris Sözleşmesi........................................................................................ 43

A. Genel Olarak....................................................................................... 43

B. Milli Muamele İlkesi.......................................................................... 44

C. Haksız Rekabete İlişkin Düzenleme ............................................... 45

II. Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması ........................... 47

III. Diğer Düzenlemeler.................................................................................. 48

IV. Avrupa Birliği’ndeki Düzenlemeler ........................................................ 49

V. Ara Sonuç.................................................................................................... 52

BÖLÜM 2

Haksız Rekabetten Doğan Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk

(Haksız Rekabet Statüsü)

§1 Karşılaştırmalı Hukukta Haksız Rekabet

Statüsünün Tarihsel Gelişimi .................................................................. 55

I. Genel Olarak .............................................................................................. 55

II. İsviçre Hukuku ........................................................................................... 57

III. Alman Hukuku ........................................................................................... 59

A. 1961 tarihli Kindersaugflaschen

Kararından Önceki İçtihat............................................................... 59

B. Kindersaugflaschen Kararı ............................................................. 60

C. Kindersaugflaschen Kararından Sonraki İçtihat .......................... 61

D. Doktrin.............................................................................................. 63

IV. Anglo-sakson Hukuku ............................................................................... 65

V. Roma II Tüzüğü .......................................................................................... 69

A. Genel Olarak .................................................................................... 69

B. Haksız Fiillere Uygulanacak Hukuk............................................... 71

1. Zararın Meydana Geldiği Yer Hukuku ................................... 72

2. Tarafların Ortak Mutad Mesken Hukuku ............................... 72X

3. İstisna Hükmü............................................................................. 73

4. Hukuk Seçimi ............................................................................. 74

C. Haksız Rekabet ve Rekabetin Engellenmesi (m. 6)...................... 75

1. Genel Olarak............................................................................... 75

2. Haksız Rekabet .......................................................................... 75

3. Rekabeti Sınırlandırıcı Eylemler.............................................. 78

4. Hukuk Seçimi ............................................................................. 79

D. Roma II Tüzüğünün Diğer AT

Düzenlemeleriyle Olan İlişkisi......................................................... 80

1. Elektronik Ticaret Yönergesi .................................................... 80

2. Görsel-işitsel Medya Hizmetleri Yönergesi ........................... 82

§2 Türk Hukukunda Haksız Rekabet Statüsü.............................................. 84

I. Genel Olarak ............................................................................................. 84

A. 1982 Tarihli MÖHUK uyarınca Haksız Rekabet

Statüsünün Tespiti............................................................................. 84

B. 2007 Tarihli MÖHUK uyarınca Haksız Rekabet

Statüsünün Tespiti............................................................................. 87

1. Genel Olarak............................................................................... 87

2. Vasıflandırma.............................................................................. 89

a. Genel Olarak........................................................................ 89

b. Haksız Rekabetin Vasıflandırılması .................................. 89

3. Piyasa Yeri Kuralının Benimsenmesine

Yol Açan Değerler ...................................................................... 91

a. Taraf Menfaati...................................................................... 92

b. Milletlerarası Karar Uyumu................................................ 92

c. Düzen Menfaati................................................................... 93

4. Haksız Rekabet Statüsünün Diğer Kanunlar

İhtilafı Kurallarından Ayrılması ................................................ 94

a. Haksız Fiiller (MÖHUK m. 34)............................................ 94

b. Fikri Mülkiyete İlişkin Haklara Uygulanacak

Hukuk (MÖHUK m. 23)....................................................... 95XI

aa. Genel Olarak MÖHUK m. 23 Düzenlemesi .............. 96

bb. Haksız Rekabet Fiilinin Fikri Mülkiyet Hukukunun

İhlali Teşkil Ettiği Durumlarda

Uygulanacak Hukuk..................................................... 97

c. Rekabetin Engellenmesi (MÖHUK m. 38)....................... 99

d. Sözleşmeden Doğan Borç İlişkisine Uygulanacak

Hukuk (MÖHUK m. 24)..................................................... 101

e. Kişilik Haklarının İhlalinde Uygulanacak Hukuk

(MÖHUK m. 35)................................................................. 101

5. Haksız Rekabete İlişkin Kanunlar İhtilafı Kuralı................... 102

a. Yer Açısından Uygulama Alanı ........................................ 103

b. Konu Açısından Uygulama Alanı..................................... 104

aa. Yabancılık Unsuru...................................................... 104

bb. Haksız Rekabet Fiili.................................................. 105

c. Haksız Rekabet Statüsünün Kapsamı............................ 106

II. Bağlanma Noktaları................................................................................. 108

A. Piyasanın Etkilendiği Yer Hukuku (m. 37/f. 1) .............................. 108

1. Piyasaya Bağlanmanın Temelleri ve Nedenleri................... 108

2. Piyasası Doğrudan Etkilenen Yerin Belirlenmesi ................ 110

a. Piyasanın Belirlenmesi .................................................... 111

b. Etki İlkesi ve Özellikleri................................................... 112

aa. Doğrudan Etki............................................................ 113

bb. Diğer Kriterler............................................................ 114

3. Çok-ülkeli Haksız Rekabet İhlallerinde Uygulanacak

Hukukun Belirlenmesi Sorunu ............................................... 116

B. İşletmenin İşyeri Hukuku (m. 37/f. 2)............................................. 118

III. Diğer Yasal Bağlanma Noktaları............................................................. 123

A. Hukuk Seçimi ................................................................................... 123

1. Genel Olarak............................................................................. 123

a. Hukuk Seçiminin Zamanı................................................. 124

b. Hukuk Seçiminin Şekli..................................................... 125XII

c. Seçilen Hukukun Niteliği................................................. 126

2. Haksız Rekabette Hukuk Seçimi............................................ 127

a. Genel Olarak ..................................................................... 127

b. Türk Haksız Rekabet Hukukunda Hukuk Seçimi.......... 129

B. İstisna Hükmü................................................................................... 132

1. Genel Olarak............................................................................. 132

2. Fer’i Bağlanma.......................................................................... 134

3. Ortak Tabiiyet veya Mutad Mesken Hukuku........................ 139

IV. Kanunlar İhtilafı Alanındaki Diğer Hükümler....................................... 142

A. Kamu Düzeni.................................................................................... 142

1. Genel Olarak............................................................................. 142

2. Uygulama Alanı ........................................................................ 143

3. Özel Kamu Düzeni Kuralı........................................................ 144

4. Etkileri....................................................................................... 146

B. Doğrudan Uygulanan Kurallar........................................................ 147

BÖLÜM 3

Aldatıcı Reklamlardan Doğan Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk

§ 1 Genel Olarak Aldatıcı Reklam .............................................................. 152

I. Tanımı ....................................................................................................... 152

A. Reklam .............................................................................................. 152

B. Aldatıcı Reklam................................................................................ 154

II. Unsurları ................................................................................................... 155

A. Reklamın Yanlış (Ya da Yalan) veya Yanıltıcı Olması ................... 155

B. Reklamın Hitap Ettiği Kitlede Orta Seviyedeki Tüketiciyi

Aldatması veya Aldatma İhtimalinin Bulunması.......................... 156

C. Aldatıcılığın Önemli (Tüketicinin Kararını

Etkileyebilecek) Olması.................................................................. 158

III. Aldatıcı Reklam Teşkil Eden Başlıca Haller......................................... 158XIII

A. Abartma............................................................................................. 158

B. Karşılaştırmalı Reklamlar................................................................ 159

C. Bilimsel Araştırma Sonuçlarına ve Tanık Beyanlarına

Dayandırılan Reklamlar................................................................... 162

D. Fiyat İndirimine Dayanan Reklamlar............................................. 163

IV. Denetimi................................................................................................... 164

A. İdari Denetim ................................................................................... 165

B. Özel Hukuk Denetimi...................................................................... 166

V. Kanunlar İhtilafı Hukukunda Reklam.................................................... 167

§2 Piyasa Yeri Hukukunun Uygulanması.................................................... 168

I. Piyasaya Bağlanmanın Nedenleri.......................................................... 169

II. Piyasanın Belirlenmesi ........................................................................... 170

A. Konu İtibariyle.................................................................................. 171

B. Yer İtibariyle ..................................................................................... 172

1. Yayılma Yerinin Belirlenmesi ................................................. 173

a. Yazılı Medya ...................................................................... 173

b. Televizyon ve Radyo ........................................................ 174

c. İnternet .............................................................................. 175

aa. Web Sayfası Aracılığıyla Yapılan Reklam ................. 177

bb. Elektronik Posta (E-posta) Yoluyla

Yapılan Reklam.......................................................... 179

d. Doğrudan Pazarlama ........................................................ 180

aa. Sözlü Reklam............................................................... 180

bb. Yazılı Reklam............................................................... 181

e. Ara Sonuç ........................................................................... 181

2. Yer İtibariyle Somutlaştırma: Piyasa Yeri .............................. 182

a. Hukuki Faktörler ............................................................... 183

b. Diğer Faktörler .................................................................. 183

aa. Arzın Şekli.................................................................... 183

bb. Malın Özelliği.............................................................. 184

cc. Reklam Aracı................................................................ 185XIV

dd. Dil ................................................................................ 185

ee. Ödeme ve Gönderme Yöntemleri............................ 189

ff. Yasal Uyarılar................................................................. 190

3. Ara Sonuç .................................................................................. 190

C. Etkilenen Piyasaların Çokluğu Problemi....................................... 191

D. Sonuç ................................................................................................. 194

III. Etkinin Özellikleri.................................................................................... 196

A. Genel Olarak..................................................................................... 196

B. Doğrudan Etki .................................................................................. 196

C. Sübjektif Kriterler............................................................................ 197

1. Öngörülebilirlik ........................................................................ 197

2. Reklam Verenin Amacı ............................................................ 199

D. Esaslı Etki ......................................................................................... 200

E. Ara Sonuç .......................................................................................... 203

IV. Değerlendirme ........................................................................................ 204

§3 Diğer Yasal Bağlanma Noktaları........................................................... 205

I. İşletmenin İşyeri Hukuku ....................................................................... 205

II. Hukuk Seçimi........................................................................................... 206

III. İstisna Hükmü .......................................................................................... 206

IV. Ara Sonuç.................................................................................................. 207

§4 Kanunlar İhtilafı Alanındaki Diğer Alternatif Çözüm Yolları................... 208

I. Kamu Düzeni............................................................................................ 208

II. Doğrudan Uygulanan Kurallar................................................................ 209

III. Yabancı Hukukun Tespit Edilememesi................................................. 209

§5 Çözüm Önerileri..................................................................................... 210

I. Esaslı Etki Kriteri..................................................................................... 211

II. Menşe Yeri Hukuku................................................................................. 212

III. Zarar Gören Kişinin Milli Hukuku.......................................................... 213

IV. Hakimin Hukuku (Lex Fori) .................................................................... 214XV

V. Özel Bir Bağlama Kuralı Kabul Edilmesi .............................................. 215

VI. Uluslararası Yeknesaklaştırma ............................................................... 217

SONUÇ ......................................................................................................... 219

EKLER .......................................................................................................... 225

EK I : 6102 sayılı ve 13/1/2011 tarihli Türk Ticaret

Kanunu (YTK) m. 54-63........................................................................... 227

EK II : Paris Convention for the Protection of Industrial Property

(Paris Sözleşmesi) .................................................................................. 234

EK III : Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property

Rights (TRIPS).......................................................................................... 237

EK IV : Bundesgesetz über das Internationale Privatrecht (IPRG) ............... 239

EK V : Einführungsgesetz zum Bürgerlichen Gesetzbuche (EGBGB).......... 241

EK VI : Private International Law (Miscellaneous Provisions) Act 1995........ 243

EK VII : RESTATEMENT, SECOND, CONFLICT OF LAWS

(Restatement II) ......................................................................................... 245

EK VIII : Regulation (EC) No 864/2007 of the European Parliament and of the

Council of 11 July 2007 on the law applicable to non-contractual

obligations (Roma II Tüzüğü) ............................................................... 247

EK IX : Directive (EC) No 2000/31 of the European Parliament and of the

Council of 8 June 2000 on certain legal aspects of information society

services, in particular electronic commerce, in the Internal

Market (Elektronik Ticaret Yönergesi)................................................. 261

EK X : Directive (EC) No 2007/65 of the European Parliament and of the

Council of 11 December 2007 amending Council Directive (EC)

No 89/552 on the coordination of certain provisions laid down by law,

regulation or administrative action in Member States concerning

the pursuit of television broadcasting activities (Görsel-işitsel

Medya Hizmetleri Yönergesi) ............................................................... 264

EK XI : Directive (EC) NO 2006/114 of the European Parliament and of the

Council of 12 December 2006 concerning misleading and

comparative advertising (Aldatıcı ve Karşılaştırmalı Reklamlara

İlişkin Yönerge)....................................................................................... 266

EK XII : 4077 sayılı ve 23/02/1995 tarihli Tüketicinin Korunması Hakkında

Kanun (TKHK) m. 16-17 ........................................................................ 268