4857 Sayılı İş Kanunu Kapsamında Fazla Çalışma

Av. Halil İbrahim KARA

İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ  3

ÖZET . 5

İÇİNDEKİLER . 7

KISALTMALAR LİSTESİ  13

GİRİŞ . 15

BİRİNCİ BÖLÜM

ÇALIŞMA SÜRESİ KAVRAMI VE ULUSAL VE

ULUSLARARASI DÜZENLEMELERDE ÇALIŞMA SÜRESİ

Çalışma Süresi Kavramı . 19

2.1. Çalışma Süresinden Sayılan Durumlar  21

2.1.1. İşK. m. 66/f. 1-a’da Yer Alan Süreler  22

2.1.2. İşK. m. 66/f. 1-b’de Yer Alan Süreler  23

2.1.3. İşK. m. 66/f. 1-c’de Yer Alan Süreler  23

2.1.4. İşK. m. 66/f. 1-d’de Yer Alan Süreler  24

2.1.5. Süt İzinleri  25

2.1.6. İşK. m. 66/f. 1-f’de Yer Alan Süreler  26

2.2. Çalışma Süresinden Kabul Edilmeyen Durumlar  26

2.2.1. Ara Dinlenmesi  26

2.2.2. İşK. m. 66/f. 2’de Yer Alan Süreler . 27

2.2.3. Diğer Durumlar  27

2.3. Ulusal ve Uluslararası Düzenlemelerde Çalışma Süresi . 28

2.3.1. Ulusal Düzenlemelerde Çalışma Süresi . 28

2.3.1.1. Türk Borçlar Kanunu’nda Fazla Çalışma . 29

2.3.1.2. 854 Sayılı Kanun’nda Fazla Çalışma  30

2.3.1.3. Basın İş Kanunu’nda Fazla Çalışma . 32

İçindekiler

8

2.4. Uluslararası Düzenlemelerde Çalışma Süresi  32

2.4.1. Genel Olarak  32

2.4.2. Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri  33

2.4.3. Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri  34

2.4.4. Avrupa Konseyi Sözleşmeleri  34

2.4.5. Avrupa Birliği Düzenlemeleri  35

2.4.6. Karşılaştırmalı Hukukta Çalışma Süreleri  35

İKİNCİ BÖLÜM

FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA

Fazla Çalışma Kavramı 37

3.1. Fazla Sürelerle Çalışma Kavramı  42

3.2. Fazla Çalışmanın Hukuki Niteliği . 44

3.3. Denkleştirme Uygulaması ve Fazla Çalışma . 45

3.3.1. Denkleştirme Hesaplamaları  45

3.3.1.1. Denkleştirme Uygulamaları  47

3.3.1.2. Örtülü Denkleştirme 47

3.3.2. Denkleştirme Döneminde Ücret . 48

3.4. Fazla Çalışma Çeşitleri  49

3.4.1. Olağan Sebepler ile Fazla Çalışma . 50

3.4.1.1. Olağan Sebeplerle Fazla Çalışma İhtiyacının

Nedenleri . 51

3.4.1.1.1. Ülkenin Genel Yararı  51

3.4.1.1.2. İşin Niteliği  52

3.4.1.1.3. Üretimin Artırılması  53

3.4.1.1.4. Diğer Nedenler  54

3.4.1.2. Fazla Çalışmanın Koşulları . 54

3.4.1.2.1. İşverenin Talebiyle Fazla Çalışma  55

Halil       İbrahim KARA

9

3.4.1.2.2. Fazla Çalışmada Çalışanın Onayı  58

3.4.1.2.2.1. Onay Zamanı . 59

3.4.1.2.2.2. Çalışanın Onay Vermesi veya Vermemesi . 60

3.4.1.2.3. Fazla Çalışmanın Çalışanlara Bildirilmesi  64

3.4.1.3. Fazla Çalışma Sürelerinin Sınırlandırılması . 65

3.4.1.3.1. Haftalık Fazla Çalışma Sürelerinin

Sınırlandırılması  65

3.4.1.3.2. Günlük Fazla Çalışma Sürelerinin

Sınırlandırılması  65

3.4.1.3.3. Yıllık Fazla Çalışma Sürelerinin

Sınırlandırılması  67

3.4.1.3.4. Fazla Çalışma Sürelerinin Sınırlandırılmasına

Uyulmamasının Hukuki Neticeleri . 68

3.4.2. Zorunlu Nedenlerle Fazla Çalışma ve Nedenleri . 70

3.4.2.1. Bir Arızanın Çıkması  72

3.4.2.2. Bir Arızanın Çıkabilecek Olması  73

3.4.2.3. Makine ve Teçhizatın Korunması . 73

3.4.2.4. Zorlayıcı Nedenlerin Bulunması . 73

3.4.2.5. Zorunlu Nedenler ile Fazla Çalışmanın

Sınırlandırılması . 74

3.4.3. Olağanüstü Sebeplerle Fazla Çalışma ve Nedenleri  75

3.4.3.1. Seferberlik Halinin Varlığı . 76

3.4.3.2. Diğer Olağanüstü Sebeplerin Var Olması . 77

3.4.3.3. Cumhurbaşkanı Kararı  77

3.4.4. Özellik Gösteren Çalışma Süreleri . 79

3.4.4.1. Yoğunlaştırılmış İş Haftaları  79

3.4.4.2. Haftalık İşgünlerine Bölünemeyen Çalışma

Süreleri  80

3.4.4.3. Telafi Çalışmaları . 81

3.4.4.4. Gece Çalışmaları . 85

İçindekiler

10

3.4.4.5. Posta Şeklinde Çalışma . 87

3.4.4.6. Hazırlık İşleri  89

3.4.4.7. Kısa Çalışma . 91

3.4.5. Dinlenme Süreleri  93

3.4.5.1. Dinlenme Süresi Türleri  93

3.4.5.1.1. Ara Dinlenmesi  93

3.4.5.1.2. Hafta Tatili . 95

3.4.5.1.3. Ulusal Bayram ve Genel Tatiller . 97

3.4.5.2. Dinlenme Sürelerinde Yapılan Çalışmaların

Hukuki Niteliği ve Sonuçları  97

3.4.5.2.1. Ara Dinlenmesinde Yapılan Çalışmalar . 97

3.4.5.2.2. Hafta Tatilinde Yapılan Çalışmalar  98

3.4.5.2.3. Ulusal Bayram ve Tatillerde Gerçekleştirilen

Çalışmalar . 98

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

FAZLA ÇALIŞMANIN BELİRLENMESİ VE İSPATI

Genel Olarak Fazla Çalışmanın Tespiti ve İspatı 101

4.1. Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması . 102

4.1.1. Fazla Çalışma Ücretinin Miktarı  102

4.1.2. Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması  103

4.1.3. Fazla Çalışma Ücretinin Ödenmesi  105

4.1.3.1. Fazla Çalışma Ücretine İlişkin Esaslar . 105

4.1.3.2. İşçinin Fazla Çalışma Ücretinin Ödenmemesi . 106

4.1.3.3. Fazla Çalışma Ücretinin Asıl Ücret İçinde

Olduğuna İlişkin Anlaşma  108

4.2. Fazla Çalışmanın Karşılığının Serbest Zaman Şeklinde

Kullandırılması  108

4.2.1. Serbest Zamanın Hukuki Niteliği ve Miktarı . 108

4.2.2. İşçinin Talebi  109

Halil       İbrahim KARA

11

4.2.3. Serbest Zamanın Kullandırılması . 110

4.3. Fazla Çalışmanın İspatı . 111

4.3.1. Fazla Çalışmada İspat Yükü . 112

4.3.2. Fazla Çalışmada Kullanılan İspat Vasıtaları  113

4.3.2.1. İş yeri Kayıtları . 114

4.3.2.2. Tanık Beyanları . 115

4.3.2.3. Bilirkişi Raporları ve Keşif . 116

4.3.2.4.Ücret Bordroları . 117

4.3.2.5. İbranameler . 118

4.3.2.6. İş Müfettişleri Tarafında Tutulan Tutanaklar . 119

4.3.3. Fazla Çalışmanın Belirlenmesinde İşin ve İş yerinin

Niteliği . 119

4.3.4. Fazla Çalışmada Hayatın Olağan Akışına Uygun

Olma Ölçütü ve Hakkaniyet İndirimi  120

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

FAZLA ÇALIŞMA YASAKLARI VE BUNLARA

UYULMAMASININ SONUÇLARI

Fazla Çalışma Yapılamayacak İşler 121

5.1. Fazla Çalışma Yönetmeliği m.7/1-a’da Yer Alan İşler . 121

5.2. Gece İşleri  122

5.3. Fazla Çalışma Yönetmeliği m.7/1-c’de Yer Alan İşler . 123

5.4. Görüntüleme ve Fizyoterapi Kurumları ile Yapılan İşler  124

Fazla Çalışma Yaptırılması Mümkün Olmayan İşçiler 124

6.1. 18 Yaşını Doldurmamış İşçiler  124

6.2. Sağlık Sebebiyle Fazla Çalışma Yapması Mümkün

Olmayan İşçiler 125

6.3. Fazla Çalışma Yönetmeliği m.8/1-c’deki İşçiler . 125

6.4. Kısmi Süreli İş Sözleşmesiyle İş Gören Çalışanlar . 126

6.5. Yer Altında Maden İşlerinde İş Gören İşçiler . 127

İçindekiler

12

Fazla Çalışma Kabul Edilemeyen Haller 127

7.1. Hazırlık ve Temizlik İşleri . 127

7.2. Eğitim Amaçlı Toplantılar . 128

7.3. Belirli Ücretlere Dahil Edilen Fazla Çalışma Ücretleri . 129

7.4. Üst Düzey Yönetici Çalışanların Durumu . 130

Fazla Çalışma Yasaklarına Uymamanın Yaptırımları 130

8.1. Hukuki Yaptırımlar  130

8.2. Cezai Yaptırımlar  132

SONUÇ . 135

KAYNAKLAR  141