İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 5 ÖZET 7 İÇİNDEKİLER 15 KISALTMALAR 21 GİRİŞ 23 BİRİNCİ BÖLÜM TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUK DÜZENİNDEKİ YERİ I. TIBBÎ MÜDAHALE KAVRAMI VE TARİHSEL GELİŞİM 25 A. Kavram 25 B. Tarihsel Gelişim. 26 II. TEMEL HAKLAR ÇERÇEVESİNDE TIBBÎ MÜDAHALE 31 A. Yaşam ve Vücut Bütünlüğünü Koruma Hakları 32 B. Sağlık Hakkı 36 C. Hastanın Kendi Kaderini Tayin Hakkı 40 III. TIBBÎ MÜDAHALENİN HUKUKÎ KAYNAKLARI 43 A. Uluslararası Kaynaklarda Tıbbî Müdahale 43 B. Türk Mevzuatında Tıbbî Müdahale 48 IV. TIBBÎ MÜDAHALE VE ÇEŞİTLİ SORUMLULUK TİPLERİ 51 A. Hukukî Sorumluluk 51 1. Özel Hukuk Açısından Tıbbî Müdahalenin Hukukî Niteliği 51 2. Hekimin Hukukî Sorumluluğunun Dayandığı Esaslar 55 a) Sözleşmesel Sorumluluk 56 b) Haksız Fiilden Sorumluluk 56 c) Vekâletsiz İşgörmeden Sorumluluk 58 B. İdarî Sorumluluk 59
1. Genel Olarak 59 2. Devletin Sağlık Kamu Hizmeti Bağlamında İdarî Sorumluluğu 59 3. Tıbbî Müdahalelerden Doğan Zararlardan Hizmet Kusuru Kapsamında Sorumluluk 61 C. Cezaî Sorumluluk 67 İKİNCİ BÖLÜM CEZA HUKUKUNDA TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN TEMELLENDİRİLMESİ I. TIBBÎ MÜDAHALENİN HUKUKÎ NİTELİĞİ 71 A. Suçun Maddî Unsurunun Yokluğu Görüşü 71 B. Suçun Manevî Unsurunun Yokluğu Görüşü 77 C. Hukuka Uygunluk Nedeninin Varlığı Görüşü 79 1. Kanun Hükmünü İcra Nedeniyle Hukuka Uygunluk 80 2. Hakkın Kullanılması Nedeniyle Hukuka Uygunluk. 82 3. İlgilinin Rızası Nedeniyle Hukuka Uygunluk 87 4. Zorunluluk Hali Nedeniyle Hukuka Uygunluk 91 D. İzin Verilen Risk Nedeniyle Objektif İsnadiyetin Kalkması Görüşü 98 E. Görüşümüz 107 II. TÜRK HUKUKUNDA TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKA UYGUNLUK KOŞULLARI 111 A. Hekimlik Sıfatına Sahip Olunması 111 1. Türk Hukukuna Göre Hekimliğin Kazanılması 111 2. Yetkili Hekim Koşulu Bakımından Özellik Arz Eden Haller 112 a) Hekim Olmayan Kişinin Müdahalesi 112 b) Yabancı Hekimin Müdahalesi 115 c) Üstlenme Kusuru 120 d) Eğitimin Bir Parçası Olarak Tıp Uygulaması: Intörn Hekim/Öğrencinin Müdahalesi 125 e) Ekip Halinde Müdahaleler 126 B. Hastanın Aydınlatılmış Rızası 132 1. Genel Olarak 132 2. Aydınlatma Yükümlülüğü 135 3. Rızanın Kapsamı 146
4. Rızanın Şekli 150 5. Rıza Ehliyeti 152 6. Varsayılan Rıza 157 7. Tıbbî Vasiyet 164 8. Rızanın Aranmadığı Haller 167 C. Tıbbî Gereklilik 172 1. Genel Olarak 172 2. İyileştirme Amaçlı Olmayan (Tıbbî Endikasyon İçermeyen) Müdahaleler 173 D. Meslekî Kurallara Uygun Müdahale 179 1. Genel Olarak 179 2. Uygulama Hatası (Malpraktis) 179 a) Özen Yükümlülüğü Açısından Tıbbi Standartlara Uygunluk 179 b) Uygulama Hatası (Malpraktis) ile Beklenmeyen Durum (Komplikasyon) Ayrımı 185 c) Uygulama Hatası Türleri 188 i) Teşhis Hatası 188 ii) Tedavi Hatası 190 iii) Bakım ve Koruma Yükümlülüklerinin İhlali 192 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HEKİMLERİN CEZAÎ SORUMLULUĞUNU DOĞURAN BAŞLICA SUÇ TİPLERİ I. GİRİŞ 195 II. TIBBÎ MÜDAHALEDEN KAYNAKLANAN İNSAN ÖLDÜRME SUÇLARI 195 A. Kasten Öldürme Suçu 195 1. Genel Bilgiler 195 2. Korunan Hukukî Değer 197 3. Fail 198 4. Mağdur 198 5. Maddî Unsur 198 a) İcraî Hareketle İşlenmesi (TCK m.81) 198 b) İhmalî Hareketle İşlenmesi (TCK m.83) 199 6. Manevî Unsur 200
a) Genel Bilgiler 200 b) Olası Kast – Bilinçli Taksir Ayrımı 200 c) İhmalî Davranışla İnsan Öldürme Suçunda Kast 204 B. Taksirle Öldürme Suçu 207 1. Genel Bilgiler 207 2. Korunan Hukukî Değer 210 3. Fail 210 4. Mağdur 210 5. Maddî Unsur 211 a) Genel Olarak 211 b) Taksirli Davranış Biçimleri 212 i) Tedbirsizlik 212 ii) Dikkatsizlik 214 iii) Meslek ve Sanatta Acemilik. 215 iv) Düzenlemelere ve Bağlayıcı Emirlere Uymama 216 c) Nedensellik Bağı 217 6. Manevî Unsur 226 III. TIBBÎ MÜDAHALEDEN KAYNAKLANAN İNSAN YARALAMA SUÇLARI 230 A. Kasten Yaralama Suçu 230 1. Genel Bilgiler 230 2. Korunan Hukukî Değer 231 3. Fail 231 4. Mağdur 231 5. Maddî Unsur 231 a) İcraî Hareketle İşlenmesi 231 b) İhmalî Hareketle İşlenmesi 232 c) Netice 232 6. Manevî Unsur 233 B. Taksirle Yaralama Suçu 234 1. Genel Bilgiler 234 2. Korunan Hukukî Değer 235 3. Fail 235 4. Mağdur 235
5. Maddî unsur 235 6. Manevî Unsur 236 IV. İNSAN ÜZERİNDE DENEY VE DENEME SUÇU 237 A. Genel Bilgiler 237 B. Korunan Hukukî Değer 239 C. Fail 240 D. Mağdur 240 E. Maddî Unsur 240 1. Bilimsel Deney 240 2. Tedavi Amaçlı Deneme 244 F. Manevî Unsur 246 G. Hukuka Aykırılık 247 H. İçtima 249 V. ORGAN VE DOKU NAKLİ SUÇLARI 250 A. Genel Bilgiler 250 B. Korunan Hukuki Değer 252 C. Fail 253 D. Mağdur 253 E. Maddî Unsur 253 F. Manevî Unsur 254 G. Hukuka Aykırılık 255 1. Yaşayan Vericiden Organ veya Doku Alınmasının Koşulları 256 2. Ölü Vericiden Organ veya Doku Alınmasının Koşulları 260 H. İçtima 264 VI. ÇOCUK DÜŞÜRTME SUÇU 265 A. Genel Bilgiler 265 B. Korunan Hukukî Değer 266 C. Fail 266 D. Mağdur 268 E. Maddî Unsur 268 F. Manevî Unsur 270 G. Hukuka Aykırılık 270 H. Cezayı Kaldıran Kişisel Neden 273
VII. KISIRLAŞTIRMA SUÇU 273 A. Genel Bilgiler 273 B. Korunan Hukukî Değer 275 C. Fail 275 D. Mağdur 276 E. Maddî Unsur 276 F. Manevî Unsur 278 G. Hukuka Aykırılık 278 SONUÇ. 281 KAYNAKÇA 289
