Hükümet Sistemleri PolitiğiTürkiye ve Rusya Örneğinde Karşılaştırmalı Bir Analiz
Dr. Salih İSKENDER
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ. 7
İÇİNDEKİLER 11
KISALTMALAR . 17
KUVVETLER AYRILIĞI TEORİSİ VE HÜKÜMET SİSTEMLERİ.19
Kuvvetler Ayrılığı Teorisi . 19
Tanımı . 19
Düşünsel Temelleri 23
Uygulamaya Yansımaları . 35
Günümüzdeki Durumu 36
Yöneltilen Eleştiriler 37
Hükümet Sistemleri: Kavramsal Çerçeve 40
Kuvvetler Birliğine Dayanan Hükümet Sistemleri . 42
Mutlak Monarşi. 42
Diktatörlük 43
Meclis Hükümeti Sistemi. 45
Kuvvetler Ayrılığına Dayanan Hükümet Sistemleri . 48
Başkanlık Sistemi. 48
Tanımı ve tarihsel gelişimi . 48
Temel özellikleri 54
Karşılıklı etkileşim mekanizmaları 56
Güçlü ve zayıf yanları. 60
Parlamenter Sistem. 63
Tanımı ve tarihsel gelişimi . 63
Temel özellikleri 72
Karşılıklı etkileşim mekanizmaları 74
Güçlü ve zayıf yanları. 76
Yarı-Başkanlık Sistemi . 78
Tanımı ve tarihsel gelişimi . 78
Temel özellikleri 82
12 İçindekiler
Karşılıklı etkileşim mekanizmaları 83
Güçlü ve zayıf yanları .85
Hükümet Sistemleri Bağlamında Bazı Ülke Uygulamaları .88
Amerika Birleşik Devletleri’nde Başkanlık Sistemi.88
ABD’nin siyasal sisteminin temel nitelikleri .92
ABD’de yasama organı.94
ABD’de yürütme organı .99
ABD’de yargı organı .103
İngiltere’de Parlamenter Sistem105
İngiltere’nin siyasal sisteminin temel nitelikleri.106
İngiltere’de yasama organı 108
İngiltere’de yürütme organı.111
İngiltere’de yargı organı.113
Fransa’da Yarı-Başkanlık Sistemi .114
Fransa’nın siyasal sisteminin temel nitelikleri .116
Fransa’da yasama organı .118
Fransa’da yürütme organı123
Fransa’da yargı organı130
TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN HÜKÜMET SİSTEMİ .135
Türkiye’de Hükümet Sistemi Uygulamalarının Tarihsel Geçmişi.136
1876 Kanun-ı Esasi ile Benimsenen Hükümet Sistemi.136
1909’da Kanun-ı Esasi’de Yapılan Değişiklik ve Benimsenen
Hükümet Sistemi .140
1921 Anayasasıyla Benimsenen Hükümet Sistemi 143
1924 Anayasasıyla Benimsenen Hükümet Sistemi 147
1961 Anayasasıyla Benimsenen Hükümet Sistemi 153
1982 Anayasası ve Türkiye’nin Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi 161
12 Eylül 1980 Darbesi ve Anayasanın Hazırlanmasına Giden Süreç 161
1982 Anayasasının İlk Metniyle Benimsenen Hükümet Sistemi163
2007’de Yaşanan “367 Krizi” ve Anayasa Değişikliğine Giden Süreç .168
2007 Anayasa Değişikliği ve Benimsenen Hükümet Sisteminin
Niteliği .172
2017 Referandumu ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine Geçiş .177
İçindekiler 13
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine Tarihsel Perspektiften Bir
Bakış 180
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine Geçişi Sağlayan 2017
Anayasa Değişikliğinin İçeriği 192
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Temel Özellikleri 198
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Güçlü ve Zayıf Yanları. 201
Yasama Organı (TBMM) 204
TBMM’nin Yapısı, Üye Sayısı ve Seçimler 204
TBMM Üyelerinin Seçiminde Uygulanan Seçim Sistemi . 205
TBMM Üyesi Seçilme Yeterliliği 206
TBMM Üyeliği İle Bağdaşmayan İşler 207
TBMM Üyelerinin Yasama Bağışıklığı 208
TBMM Üyeliğinin Sona Ermesi 210
TBMM’nin İç Teşkilatlanması ve Çalışma Düzeni 212
TBMM’nin Görev ve Yetkileri 223
TBMM’nin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları 224
Yürütme Organı (Cumhurbaşkanı) 226
Cumhurbaşkanı Adaylığı ve Seçimler 227
Cumhurbaşkanının Göreve Başlaması ve Görev Süresi. 229
Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri. 230
Cumhurbaşkanının Sorumluluğu. 233
Cumhurbaşkanına Vekâlet 234
Cumhurbaşkanına Bağlı Birimler. 235
Cumhurbaşkanı yardımcılığı 235
Bakan ve bakanlıklar 237
İdari işler başkanlığı. 238
Cumhurbaşkanlığı politika kurulları. 240
Cumhurbaşkanlığı ofisleri 241
Devlet Denetleme Kurulu ve diğer bağlı kurumlar 242
Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri . 243
Yargı Organı 248
Yargı Organının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 248
Türkiye’de Yargı Düzeni (Kolları) ve Yüksek Yargı Organları 250
Anayasa yargısı ve Anayasa Mahkemesi 251
14 İçindekiler
Adli yargı ve Yargıtay254
İdari yargı ve Danıştay255
Uyuşmazlık Mahkemesi .256
Hâkimler ve Savcılar Kurulu.257
Kamu Hesapları Yargısı ve Sayıştay259
III. RUSYA FEDERASYONU’NUN HÜKÜMET SİSTEMİ .261
Rusya’nın Hükümet Sistemi Uygulamalarının Tarihsel Geçmişi 261
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Öncesi Dönem.261
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Dönemi267
SSCB’nin devlet biçimi olarak Sovyet federalizmi 268
SSCB’nin siyasal kurumları .270
SSCB’de hükümet sisteminin işleyişi 277
SSCB’nin son dönemlerinde yapılan sistem değişikliği ve
dağılması 280
Rusya’nın 1993 Anayasası ve Yarı-Başkanlık Hükümet Sistemi.284
1993 Anayasasının Hazırlanma Süreci ve Kabul Edilmesi 285
1993 Anayasasının Genel Özellikleri ve Kuvvetler Ayrılığı İlkesi 289
Rusya Federasyonu’nun Federal Yapısı .291
Rusya’da Başkanlık Kurumunun Oluşturulması .293
Rusya’nın Hükümet Sisteminin Tanımlanması ve Genel Özellikleri.296
Yasama Organı (Federal Meclis)299
Federasyon Konseyi.300
Yapısı, üye sayısı ve seçimler300
Görev süreleri, seçilme yeterliliği ve dokunulmazlıkları 301
İç teşkilatlanması ve çalışma düzeni 302
Görev ve yetkileri.305
Bilgi edinme ve denetim yolları .306
Federasyon konseyi üyeliği ile bağdaşmayan işler.308
Devlet Duması .308
Yapısı, üye sayısı ve seçimler308
Görev süreleri, seçilme yeterliliği ve dokunulmazlıkları 310
Devlet Duması üyeliği ile bağdaşmayan işler .311
İç teşkilatlanması ve çalışma düzeni 311
İçindekiler 15
Devlet Duması’nın görev ve yetkileri. 315
Bilgi edinme ve denetim yolları. 315
Devlet Duması’nın feshedilmesi 318
Kanun yapım süreci . 319
Yürütme Organı (Cumhurbaşkanı - Hükümet) 321
Cumhurbaşkanı . 322
Adaylığı ve seçimler. 322
Göreve başlaması ve görev süresi . 323
Görev ve yetkileri 324
Sorumluluğu ve görevden alınması . 327
Cumhurbaşkanına bağlı birimler . 328
Cumhurbaşkanının düzenleyici işlemleri . 332
Hükümet (Bakanlar Kurulu). 333
Hükümetin oluşumu, üyelerinin atanması ve atanma yeterliliği. 334
Hükümetin görev ve yetkileri 336
Hükümetin düzenleyici işlemleri . 339
Hükümetin sorumluluğu ve görevinin sona ermesi. 340
Yargı Organı 342
Yargı Organının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 343
Bireylerin Temel Yargısal Hakları. 345
Federal Yüksek Yargı – Anayasa Mahkemesi 345
Federal Yüksek Mahkeme . 349
Rusya Federasyonu Prokuraturası (Savcılığı) 353
TÜRKİYE CUMHURİYETİ İLE RUSYA FEDERASYONU’NUN HÜKÜMET
SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI .357
Türkiye ile Rusya’nın Hükümet Sistemlerinin Genel Olarak
Karşılaştırması. 358
Yasama Organları Bakımından Karşılaştırması 360
Yapıları, Üye Sayıları ve Seçim Dönemleri Bakımından
Karşılaştırması . 362
Uygulanan Seçim Sistemleri ve Baraj Bakımından Karşılaştırması 363
Seçilme Yeterliliği ve Bağdaşmayan İşler Bakımından Karşılaştırması 365
Üyelerin Dokunulmazlıkları Bakımından Karşılaştırması. 367
16 İçindekiler
İç Teşkilatlanmaları, Çalışma Düzenleri ve Feshi Bakımından
Karşılaştırması .368
Görev ve Yetkileri Bakımından Karşılaştırması 371
Bilgi Edinme ve Denetim Yolları Bakımından Karşılaştırması.375
Yürütme Organları Bakımında Karşılaştırması.377
Cumhurbaşkanı Adaylığı ve Seçimleri Bakımından Karşılaştırması379
Cumhurbaşkanlarının Göreve Başlamaları ve Görev Süreleri
Bakımından Karşılaştırması380
Cumhurbaşkanlarının Görev ve Yetkileri Bakımından Karşılaştırması.381
Cumhurbaşkanlarının Sorumlulukları ve Görevden Alınmaları
Bakımından Karşılaştırması384
Cumhurbaşkanlarının Teşkilat Yapıları Bakımından Karşılaştırması 386
Cumhurbaşkanlarının Düzenleyici İşlemleri Bakımından
Karşılaştırması .389
Yargı Organları Bakımından Karşılaştırması 390
Bağımsızlıkları ve Tarafsızlıkları Bakımından Karşılaştırması .392
Anayasa Mahkemelerinin Karşılaştırması394
Diğer Yüksek Mahkemelerin Karşılaştırması397
SONUÇ.399
KAYNAKLAR.407
