Hükümlülerin Çalıştırılması
Dr. Funda Kaya BOZOK
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
TEŞEKKÜR9
İÇİNDEKİLER 11
KISALTMALAR17
GİRİŞ.19
BİRİNCİ BÖLÜM
İNFAZ SİYASETİNİN POZİTİF BİR UNSURU
OLARAK HÜKÜMLÜLERİN ÇALIŞTIRILMASI
1.1. İNFAZ SİYASETİ .23
1.2. İNFAZ SİYASETİNİN HEDEFİ VE ETKİNLİĞİ 27
1.3. İNFAZ SİYASETİNDE BENİMSENEN ÇAĞDAŞ YÖNELİMLER 31
1.3.1. Son Çare Olma İlkesi ve Hapis Cezası 31
1.3.1.1. İnfaz kurumlarındaki doluluk olgusu34
1.3.1.2. İnfaz kurumlarındaki doluluğu azaltmaya yönelik politikalar.40
1.3.2. Ceza İnfazının İnsan Hakları Yönü46
1.3.2.1. İnsan hakları öznesi olarak hükümlü46
1.3.2.2. İnfazının insan onuru ile bağdaşır olması prensibi.49
1.3.3. Ceza İnfaz Kurumu Yaşamının Normalleştirilmesi .51
1.3.4. İnfazın Dış Dünyaya Açılması.55
1.3.6. Ceza İnfaz Kurumu Personelinin Niteliğini Geliştirme .61
1.3.7. Ayrımcılık Yasağı64
1.3.8. Ceza İnfaz Kurumlarının Bağımsız Organlar Tarafından Denetlenmesi69
1.4. Temel Ceza Yaptırımlarının İnfaz Rejimi 74
1.4.1. Genel Olarak .74
1.4.2. Cezanın ve İnfazın Amaçları 76
1.4.2.1. Cezalandırmakla güdülen amaç .76
1.4.2.2. Cezanın infazı ile güdülen amaç.81
1.4.2.2.1. Hapis cezasının infazında öncelikli amacın
belirlenmesinin önemi.81
1.4.2.2.2. Toplumla yeniden bütünleştirme (Reentegrasyon) .84
1.4.2.2.3. Toplumun korunması.90
1.4.3. Ceza ve İnfazın Amaçlarına Uygun Temel Ceza Yaptırımları 92
1.4.3.1. Hapis cezasının temel bir yaptırım türü olarak değeri .93
1.4.3.2. Adli para cezasının temel bir yaptırım türü olarak değeri 98
12 İçindekiler
1.4.4. Temel Ceza Yaptırımlarının İnfazındaki Güçlükler, Alternatif Yaptırım ve
İnfaz Yöntemleri101
1.4.5. Ceza ve İnfazın Amaçları Bakımından Hükümlülerin Çalıştırılmasının
Önemi .105
1.4.5.1. Hükümlülerin ceza infaz kurumunda kaldıkları süre boyunca
çalıştırılmasının önemi.106
1.4.5.2. Hükümlülerin toplum içinde çalıştırılmasının önemi .108
İKİNCİ BÖLÜM
HAPİS CEZASININ İNFAZ KURUMUNDA
ÇEKTİRİLMESİ SÜRECİNDE HÜKÜMLÜLERİN ÇALIŞTIRILMASI
2.1. İNFAZ PRATİĞİNDE HÜKÜMLÜLERİN ÇALIŞTIRILMASININ GELİŞİMİ 111
2.2. HÜKÜMLÜLERİN İNFAZ KURUMUNDA KALINAN SÜRE İÇİNDE
ÇALIŞTIRILMASINA İLİŞKİN TÜRK HUKUKUNDAKİ DÜZENLEMELER 126
2.3. HÜKÜMLÜLERİN ÇALIŞTIRILMASI VE ULUSLARARASI HUKUK . 129
2.3.1. Uluslararası Hukukta Hükümlülerin Zorla Çalıştırılmasına Hoşgörü129
2.3.2. Bir İnsan Hakkı Olarak Zorla Çalıştırmaya Karşı Koruma131
2.3.2.1. Genel olarak 131
2.3.2.2. Kölelik sözleşmesi (1926 Slavery Convention) .134
2.3.2.3. ILO zorla çalıştırma sözleşmeleri136
2.3.2.3.1. 29 sayılı zorla çalıştırma sözleşmesi 136
2.3.2.3.2. 105 sayılı zorla çalıştırmanın kaldırılması sözleşmesi 145
2.3.2.3.3. ILO işyerinde temel haklar ve prensipler bildirgesi .149
2.3.2.4. Avrupa insan hakları ve temel özgürlüklerin korunması
sözleşmesi (AİHS) kapsamında zorla çalıştırma .152
2.3.2.5. Medeni ve siyasi haklar uluslararası sözleşmesi (MSHS)155
2.3.2.6. Mahpuslara muameleye dair birleşmiş milletler asgari
standart kuralları (Mandela Kuralları) 157
2.3.2.7. Avrupa cezaevi kuralları.162
2.3.2.8. Avrupa konseyinin ilgili diğer tavsiye kararları.166
2.3.3. Türk Hukukundaki Düzenlemelerin Uluslararası Normlara Uygunluğu .168
2.4. HÜKÜMLÜLERİN İNFAZ KURUMUNDA KALINAN SÜRE İÇİNDE
ÇALIŞTIRILMASININ AMAÇLARI 185
2.4.1. Genel Olarak .185
2.4.2. Toplumla Yeniden Bütünleştirme188
2.4.3. Çalışmanın Kontrol Fonksiyonu193
2.4.4. Tartışmalı Amaçlar 195
2.4.4.1. Çalıştırmanın cezalandırma amacı.195
2.4.4.2. Çalıştırmanın ekonomik amacı 198
2.5. HÜKÜMLÜLERİN İNFAZ KURUMUNDA KALINAN SÜRE İÇİNDE
ÇALIŞTIRILMASININ HUKUKİ NİTELİĞİ 203
2.5.1. Genel Olarak Çalışma Hakkı ve Yükümlülüğü203
İçindekiler 13
2.5.2. Çalışmanın Hükümlülerin Yükümlülüğü Olduğunu Savunan Görüş.206
2.5.3. Çalışmanın Hükümlülerin Hakkı Olduğunu Savunan Görüş 212
2.5.4. Çalışmayı Hem Bir Hak Hem de Yükümlülük Olarak Kabul Eden Görüş.217
2.5.5. Değerlendirme 217
2.6. ÇALIŞAN HÜKÜMLÜLERİN HUKUKİ STATÜSÜ.218
2.7. HÜKÜMLÜLERİ İŞÇİ STATÜSÜNE DÂHİL EDEN GÖRÜŞ219
2.7.1. İşçi Statüsünün Toplumla Yeniden Bütünleştirmeye Katkısı220
2.7.2. İşçi Statüsünün Getireceği Ekonomik Faydalar .222
2.7.3. Eşitlik Gerekçesi 223
2.8. HÜKÜMLÜLERİ İŞÇİ STATÜSÜNE DÂHİL ETMEYEN GÖRÜŞLER223
2.8.1. Penolojik Gerekçeler.225
2.8.2. Ekonomik ve Güvenlik Hususlarına İlişkin Gerekçeler.227
2.8.3. Hukuki Gerekçeler.228
2.8.4. Hükümlülerin İşçi Statüsüne Dâhil Edilmemesinin Sonuçları237
2.8.5. Hükümlüleri Yarı Çalışan Statüsüne (Quasi-Employee) Dahil Eden
Görüş 241
2.8.6. Değerlendirme 242
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK HUKUKUNDA VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA CEZA
İNFAZ KURUMUNDA KALINAN SÜREÇTE HÜKÜMLÜ ÇALIŞTIRMA SİSTEMİ
3.1. CEZA İNFAZ KURUMLARINDA ÇALIŞTIRMA SİSTEMİ 245
3.1.1. Genel Olarak .245
3.1.2. Ceza İnfaz Kurumlarında Çalışma Alanları.252
3.1.3. Ceza İnfaz Kurumu Hizmetinde Çalıştırma 262
3.1.3.1. Türkiye’de kurum hizmetinde çalıştırma262
3.1.3.2. ABD’de kurum hizmetinde çalıştırma.267
3.1.3.3. Fransa’da kurum hizmetinde çalıştırma .270
3.1.3.4. Almanya’da kurum hizmetinde çalıştırma274
3.1.4. Kurum İş Yurtları, Tesis ve Atölyelerinde Çalıştırma 276
3.1.4.1. Türkiye’de kurum iş yurtları, tesis ve atölyelerinde
çalıştırma .276
3.1.4.2. ABD’de kurum iş yurtları, tesis ve atölyelerinde çalıştırma281
3.1.4.3. Fransa’da kurum iş yurtları, tesis ve atölyelerinde çalıştırma 290
3.1.4.4. Almanya’da kurum iş yurtları, tesis ve atölyelerinde
çalıştırma .294
3.1.5. Kamu ve Özel Sektörle Yapılan İşbirlikleri Yoluyla Hükümlülerin
Çalıştırılması297
3.1.5.1. Türkiye’de kamu ve özel sektörle yapılan işbirlikleri 297
3.1.5.2. ABD’de kamu ve özel sektörle yapılan işbirlikleri.308
3.1.5.3. Fransa’da kamu ve özel sektörle yapılan işbirlikleri .318
14 İçindekiler
3.1.6. Bir Kamu Kurumu veya Kuruluşu Nezaretinde Çalıştırma (İnfaz Kanunu
30/5) 329
3.1.7. Karşılaştırmalı Hukukta Görülen Diğer Çalışma Şekilleri.334
3.1.8. Ücret Aralığı ve Dağılımı .344
3.1.8.1. Türkiye’de ücret aralığı ve dağılımı 344
3.1.8.2. ABD’de ücret aralığı ve dağılımı .350
3.1.8.3. Fransa’da ücret aralığı ve dağılımı .367
3.1.8.4. Almanya’da ücret aralığı ve dağılımı 373
3.1.9. Çalışan Hükümlülerin İş Sağlığı ve Güvenliği ile Sigortalılık Durumu 383
3.1.9.1. Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği ile sigortalılık durumu.383
3.1.9.2. ABD’de iş sağlığı ve güvenliği ile sigortalılık durumu .391
3.1.9.3. Fransa’da iş sağlığı ve güvenliği ile sigortalılık durumu401
3.1.9.4. Almanya’da iş sağlığı ve güvenliği ile sigortalılık durumu 406
3.1.10. Hükümlülerin Çalıştırılmasının Disiplin Yaptırımlarıyla İlişkisi.410
3.1.10.1. Türkiye’de çalışmanın disiplin yaptırımlarıyla ilişkisi410
3.1.10.2. ABD’de çalışmanın disiplin yaptırımlarıyla ilişkisi 414
3.1.10.3. Fransa’da çalışmanın disiplin yaptırımlarıyla ilişkisi.417
3.1.10.4. Almanya’da çalışmanın disiplin yaptırımlarıyla ilişkisi .420
3.2. CEZAEVİ İŞÇİLİĞİ YOLUYLA ÜRETİLEN MALLARIN KULLANIMI VE TİCARETİ . 421
3.3. HÜKÜMLÜLERİN ÇALIŞTIRILMAK ÜZERE YURTDIŞINA GÖNDERİLMESİ 431
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
HÜKÜMLÜLERİN TOPLUMSAL ORTAMDA ÇALIŞTIRILMASI
4.1. HAPİS CEZASINA VE İNFAZINA SEÇENEK KURUMLAR 439
4.2. HAPİS CEZASINA VE İNFAZINA SEÇENEK OLARAK ÇALIŞTIRMA İÇERİKLİ
YAPTIRIMLAR. 446
4.2.1. Türk Hukukunda Hükümlülerin Toplumsal Ortamda Çalıştırılma Halleri.452
4.2.1.1. Kamuya yararlı bir işte çalıştırma.452
4.2.1.1.1. Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırım olarak
kamuya yararlı bir işte çalıştırma (TCK m. 50/1-f)456
4.2.1.1.2. Hapis cezasının denetimli serbestlik tedbiri
uygulanarak infazı bakımından kamuya yararlı bir
işte çalıştırma (İnfaz Kanunu m.105/A) 469
4.2.1.1.3. Adli para cezasının infazı bağlamında kamuya yararlı
bir işte çalıştırma. 476
4.2.1.2. Hükümlülerin gözetim altında ücret karşılığında
çalıştırılması.486
4.2.1.2.1. Hapis cezasının ertelenmesi halinde denetimli
serbestlik tedbiri olarak hükümlü çalıştırılması.486
4.2.1.2.2. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı ile
birlikte öngörülen ücret karşılığı çalıştırılma
yükümlülüğü .491
İçindekiler 15
4.2.1.2.3. Koşullu salıverilmeden yararlanılması halinde
denetimli serbestlik tedbiri olarak gözetim altında
ücret karşılığı çalıştırılma .496
4.2.1.3. Hükümlülerin toplum içerisinde çalıştırılmasının infazı .501
4.2.1.3.1. Toplum içinde çalıştırılma kararlarının yerine
getirilmesinde genel hükümler501
4.2.1.3.2. Toplum içinde çalıştırılma kararlarının infazında iş
birliği ve protokoller 503
4.2.1.3.3. Çalışma yükümlülüğünün ihlal edilmesi ve kaydın
kapatılması 507
4.2.1.4. Ücret ve sosyal güvenlik.509
4.2.2. Almanya’da Hükümlülerin Kamuya Yararlı Bir İşte Ücretsiz Çalıştırılması .513
4.2.2.1. Adli para cezasının ödenmemesi halinde hükümlülerin
kamuya yararlı bir işte ücretsiz çalıştırılması (Alman Ceza
Kanunu’nun Başlangıç Hükümleri m. 293).514
4.2.2.2. Hapis cezasının ertelenmesi bağlamında hükümlülerin
kamuya yararlı bir işte Ücretsiz Çalıştırılması (Alman Ceza
Kanunu m. 56b/(2)3)519
4.2.2.3. Kamu davasının açılmasının geçici olarak geri bırakılması ve
yargılamanın durdurulması için getirilen koşullardan biri
olarak kamuya yararlı bir işte ücretsiz çalıştırılma (Alman
Ceza Muhakemesi Kanunu m. 153a/3).521
4.2.3. Fransa’da Hükümlülerin Kamuya Yararlı Bir İşte Ücretsiz Çalıştırılması.522
4.2.3.1. Kamuya yararlı bir işte ücretsiz çalıştırmanın asli ceza olarak
verilmesi 530
4.2.3.2. Asli cezaya ek tali bir ceza olarak kamuya yararlı bir işte
ücretsiz çalışma531
4.2.3.3. Hapis cezasına alternatif bir ceza olarak kamuya yararlı bir
işte ücretsiz çalıştırma532
4.2.3.4. Hapis cezasının ertelenmesi halinde ve genel olarak
denetimli serbestlik hükümleri kapsamında hükümlülerin
kamuya yararlı bir işte ücretsiz çalıştırılmaları .534
4.2.4. ABD’de Hükümlülerin Kamuya Yararlı Bir İşte Ücretsiz Çalıştırılması 536
SONUÇ545
KAYNAKLAR 555
