Özel Hukukta Kamu Düzeninin Genel Teorisi

Doç. Dr. Huriye Reyhan DEMİRCİOĞLU

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ VE TEŞEKKÜR  7

İÇİNDEKİLER . 15

KISALTMALAR . 21

1. GİRİŞ . 25

KONUNUN TAKDİMİ VE İÇERDİĞİ MESELELERE GENEL BAKIŞ 25

ÇALIŞMANIN AMAÇ, KAPSAM VE SINIRLARI 31

III. KAMU HUKUKU VE ÖZEL HUKUKTA KAMU DÜZENİ KAVRAMINA GENEL BAKIŞ  33

KAMU HUKUKU KAVRAMI OLARAK KAMU DÜZENİ 33

Hukukun Temel Meselesi Olarak “Özgürlük - Düzen” İkilemi 35

Anayasa Hukukunda Kamu Düzeni: Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırı 40

İdare Hukukunda Kamu Düzeni: Kolluk Faaliyetinin Amacı/Konusu 48

ÖZEL HUKUK KAVRAMI OLARAK KAMU DÜZENİ 57

Genel Olarak . 57

Türk Özel Hukukunda Kamu Düzeni Kavramının Yer Aldığı Kanun Hükümleri 58

Kamu Düzeninin Bir Özel Hukuk Kavramı Olarak Ele Alınmasında Özel Hukukun Belirlenmesi Meselesi . 61

2. ÖZEL HUKUKTA KAMU DÜZENİNİN AYIRT EDİLMESİ BAKIMINDAN İLK HAREKET NOKTASI: SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRI OLARAK KAMU DÜZENİ . 71

ÖZEL HUKUKTA İRADE ÖZERKLİĞİ VE SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ 71

İRADE ÖZERKLİĞİ KAVRAMI VE İRADE ÖZERKLİĞİNİN ÖZEL HUKUKTAKİ GÖRÜNÜMLERİ 71

İRADE ÖZERKLİĞİNİN EN GENİŞ GÖRÜNÜMÜ: SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ . 77

Genel Olarak . 77

Tarihsel Süreç İçerisinde ve Aydınlanma Çağının Kodlarında Sözleşme Özgürlüğünün Değerlendirilmesi . 79

Tarihsel Süreç İçerisinde Sözleşme Özgürlüğü 79

Aydınlanma Çağının Kodlarında Sözleşme Özgürlüğü 87

Türk/İsviçre Borçlar Kanunu’nda Sözleşme Özgürlüğünün ve Sınırlarının Düzenlenişi 91

Genel Olarak 91

Türk/İsviçre Borçlar Kanunu m. 19/II’nin Değerlendirilmesi ve 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu m. 27/I . 94

KAMU DÜZENİNİN BORÇLAR HUKUKU SİSTEMİNDE ÜST BİR DEĞER OLARAK YER ALMASI . 109

KAMU DÜZENİ KAVRAMINA TARİHSEL PERSPEKTİFTE MUKAYESELİ BAKIŞ 109

Genel Olarak . 109

Kamu Düzenine İki Farklı Yaklaşım: Fransız ve Alman Hukukları . 110

Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılmasında Plüralist Yaklaşımın Parçası Olarak Kamu Düzeni: İsviçre Hukuku . 129

TÜRK BORÇLAR HUKUKUNDA KAMU DÜZENİ YAKLAŞIMI 142

3. ÖZEL HUKUKTA KAMU DÜZENİ KAVRAMININ MODERN YORUMU: GENİŞLEYEN İÇERİĞİ “ÇEŞİTLENEN NİTELİĞİ” İLE KAMU DÜZENİ 153

GENEL OLARAK: KAMU DÜZENİ KAVRAMININ HER ÜLKE HUKUKU BAKIMINDAN FARKLI ELE ALINMASI ZARURETİ . 153

TÜRK ÖZEL HUKUKUNDA KAMU DÜZENİ KAVRAMININ GENİŞLEYEN İÇERİĞİ “ÇEŞİTLENEN NİTELİĞİ”NİN AYIRT EDİLMESİNDE BAŞVURULMASI GEREKEN İLK AYRIMLAR 158

YAZILILIK - YAZISIZLIK İKİLEMİNDE “KAMU DÜZENİNDEN OLAN KURAL - KAMU DÜZENİ” AYRIMI . 158

KURUCULUK – SINIRLAYICILIK İKİLEMİNDE “HUKUK DÜZENİ - KAMU DÜZENİ” AYRIMI . 167

III. ÖZEL HUKUKTA KAMU DÜZENİNİN ÖZERK İRADE ESASINCA TASNİFİ: ÖZERK İRADEYİ SINIRLAYAN “EKONOMİK VE SOSYAL” KAMU DÜZENİ – ÖZERK İRADENİN YERİNİ TUTAN “POLİTİK VE AHLAKİ” KAMU DÜZENİ  173

4. TÜRK ÖZEL HUKUKUNDA EKONOMİK KAMU DÜZENİ . 177

TÜRK ÖZEL HUKUKUNDA EKONOMİK KAMU DÜZENİNİN BENZER KAVRAMLARDAN AYRILMASI . 177

ÖZEL HUKUK PERSPEKTİFİNDE KAVRAMSAL BİR AYRIM: EKONOMİK “KAMU HUKUKU” – EKONOMİK “KAMU DÜZENİ” 177

EKONOMİK SAHADA ÖZEL HUKUKA ÖZGÜ BİR AYRIM: EKONOMİK “KİŞİLİK” - EKONOMİK “KAMU DÜZENİ” . 181

EKONOMİK KAMU DÜZENİNİN SERBEST PİYASAYLA İLİŞKİSİ 192

20. YÜZYILIN İKTİSADİ YAKLAŞIMINA GENEL BAKIŞ VE TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASINDA “EKONOMİK DÜZEN” 192

20. YÜZYILIN İKTİSADİ YAKLAŞIMINDA “(SERBEST) PİYASANIN DÜZENLENMESİ” . 203

III. SERBEST PİYASA DÜZENİNDE SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜ SINIRLAYAN HUKUKİ ALTYAPI: REKABET VE TÜKETİCİ HUKUKLARI  208

GENEL OLARAK . 208

SERBEST PİYASA DÜZENİ VE REKABET HUKUKU . 209

Rekabet Hukukunun Ortaya Çıkışı ve Türk Hukukunda Durum . 209

Kamu Düzeninden Olma Niteliğinin Belirlenmesinde Rekabet Hukukunun Haksız Rekabetle Karşılaştırılması 214

Rekabet Hukukunda Amaç Meselesi ve “Tüketicinin Korunması”- “Tüketici Refahı” Ayrımı 224

SERBEST PİYASA DÜZENİ VE TÜKETİCİ HUKUKU . 231

Genel Olarak . 231

Tüketici Davranışlarında Rasyonalite ve Ekonomik İnsan Varsayımının Dönüşümü 233

19

Modern Tüketici Hukukunun Doğuşu ve Türk Hukukunda Benimsenmesi . 237

Tüketici Hukukunun Ekonomik Kamu Düzeninden Olma Niteliğinin Belirlenmesi ve Genel Hükümlerle Ortaya Çıkan Düalite . 244

Tüketicinin Korunmasına Dair Temel Meselelerin Türk Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi . 252

Genel Olarak 252

Tüketici Hukukunda Bilgi Asimetrisinin Giderilmesinin Özel Önemi ve Fiyat Unsurunun Bilgilendirme Yükümlülükleri İçindeki Yeri . 254

Sözleşmeyle Bağlılığın Sona Ermesinde Tüketici Hukukuna Özgü Bir Yol Olarak Cayma Hakkı . 266

Tüketici Hukukunda Haksız Şartlar . 278

Genel Olarak Haksız Şartlar Meselesi . 278

6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda Düzenlenen Genel İşlem Koşullarının Değerlendirilmesi ve Kamu Düzeni Yorumu . 285

SONUÇ . 301

KAYNAKÇA  319