Hürriyeti Kısıtlayan Koruma Tedbirleri Yakalama Gözaltına Alma Tutuklama ve Adli Kontrol

Hüsnü ALDEMİR ( Yargıtay Cumhuriyet Savcısı )

 

İÇİNDEKİLER

BEŞİNCİ BASIYA ÖNSÖZ  7

DÖRDÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ . 9

ÜÇÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ  11

İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ. 13

ÖNSÖZ  15

İÇİNDEKİLER 17

GİRİŞ .27

1. YAKALAMA (m. 90 - 99)

ÖNLEME VE KORUMA TEDBİRİ OLARAK YAKALAMA.33

Genel Bilgi . 33

Önleme Yakalaması. 36

Genel Olarak 36

Önleme Yakalaması Yapılacak Haller. 37

Kamu Düzeni veya Güvenliğini Tehdit Eden Bir Tehlikenin

Ortadan Kaldırılması Amacıyla Yapılan Önleme Yakalaması 37

Kişinin Kendi veya Bir Başkasının Vücudu ve Hayatı

Bakımından Tehlikeli Bir Durumdan Kişileri Korumak

Amacıyla Yapılan Önleme Yakalaması . 38

Önleme Yakalaması Yapmada Yetki 39

Muhafaza Altına Alma ve Koruma Amaçlı Özgürlüğün Kısıtlanması . 40

Muhafaza Altına Alma . 40

Koruma Amaçlı Özgürlüğün Kısıtlanması (5271 TMK’nın m. 432 – 437). 41

Durdurma ve Kontrol İşlemleri (PSVK. m. 4/A ve Yön. m. 27) 46

Adli Yakalama 52

Genel Olarak 52

Suçüstü Halinde Yakalama Şartları 53

Suç Teşkil Eden Fiilin, Suçüstü Halinde İşlenmesi Şartı 54

Failin Kaçma Olasılığının Bulunması veya Kimliğini Belirleme

Olanağının Bulunmaması Şartı. 56

Failin Kaçma Olasılığının Bulunması . 56

Kimliğini Belirleme Olanağının Bulunmaması 57

 

18 İçindekiler

Şikayete Bağlı Suçlarda Şikayetin Gerçekleşmesi Şartı 58

Resmi Sıfatlı Kişilerin Yakalama Şartları 59

Kolluğun Özel Yakalama Yetkisi (Yön. m. 5) 64

Yakalama Emri ve Nedenleri ile İnfaz Usulü (m. 94 ve 98) . 66

Genel Açıklama . 66

Yakalama Emri Nedenleri 69

Yakalama Emrini Vermekle Yetkili Merciler 73

Yakalama Emrinin İçeriği. 74

Yakalama Emrinin İnfazı 74

Soruşturma Aşamasında Çıkarılan Yakalama Emrinin İnfazı 76

Kamu Davası Açılmamış İse 76

Kamu Davası Açılmış İse . 77

aaa. İddianame Kabul Edilmemiş İse  77

bbb. İddianame Kabul Edilmiş İse 78

Kovuşturma Aşamasında Çıkarılan Yakalama Emrinin İnfazı. 79

Sesli ve Görüntülü İletişim Sisteminin Kullanılması Suretiyle

Sorgunun Yapılması veya İfadenin Alınması 82

Diğer Yakalama Emirlerinin İnfazı 88

YAKALAMA USULÜ VE HUKUKİ SONUÇLARI 88

Genel Bilgi. 88

Yakalama İşlemi 88

Yakalamanın Hukuki Sonuçları 97

Yakalama Sebebini ve Suç İsnadını Öğrenme Hakkı 98

Haklarını Öğrenme Hakkı 100

Yakınlarına Haber Verme Hakkı 100

Hakim Önüne Çıkarılma Hakkı. 100

Müdafi Talep Etme Hakkı 100

Yakalanan Şahsın İfade Verme Hakkı 101

Yakalanan Kişinin Sorgu Hakkı. 101

Hakime Başvurma Hakkı . 101

Serbest Bırakıldıktan Sonra Tekrar Yakalanmama Hakkı. 101

III. ÖZELLİK ARZEDEN DURUMLAR . 102

Çocuklar Bakımından Yakalama Yetkisinin Sınırlandırılması (Yön. m. 19) .102

Askeri Kişilerin Yakalanması 103

Tutuklama Yasağı Bulunan Hallerde Yakalama Yetkisinin

Sınırlandırılması  104

 

İçindekiler 19

 

2. GÖZALTINA ALMA(m. 91)

 

GENEL BİLGİ 105

GÖZALTINA ALMAYI GEREKTİREN HALLER 107

Serbest Bırakılmayan Yakalanan Kişinin Gözaltına Alınması (m. 91/1-2) . 107

Yakalama Müzekkeresine Dayanan Gözaltına Alma . 108

Kimliğini İspat Edilemeyenlerin Gözaltına Alınması 109

Sınır Dışı Edileceklerin Gözaltına Alınması 110

III. ÖZELLİK ARZEDEN DURUMLAR111

Dokunulmazlık Sahibi Olanların Gözaltına Alınması 112

Bazı Kamu Görevlilerin Gözaltına Alınması . 113

Memurların Gözaltına Alınması. 113

Yüksek Yargı Mensuplarının Gözaltına Alınması 114

Vali ve Kaymakamların Gözaltına Alınması . 114

Hakim ve Savcıların Gözaltına Alınması. 114

Avukatların ve Noterlerin Gözaltına Alınması . 114

Üniversite Öğretim Üyesi, Öğretim Görevlisi ve Öğretim Görevlisi

Yardımcıların Gözaltına Alınması. 115

Basın Görevlilerin Gözaltına Alınması . 115

Askeri Personelin Gözaltına Alınması 117

Çocukların Gözaltına Alınması. 118

Yabancıların Gözaltına Alınması 120

GÖZALTINA ALMAYA YETKİLİ KİŞİLER 122

GÖZALTI SÜRESİ 123

Genel Bilgi . 123

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Kararlarında Gözaltı Süresi 124

Anayasada Gözaltı Süresi 127

Ceza Muhakemesi Kanunda Gözaltı Süresi (m. 91, I ve IV) . 128

430 Sayılı KHK Bakımından Gözaltı Süresi. 131

Terör Suçları ile Örgüt Faaliyeti Çerçevesinde İşlenen Suçlar

Bakımından Gözaltı Süresi. 132

Olağanüstü Hal İlan Edilen Yerlerde Gözaltı Süresi. 133

Jandarma Teşkilatı Görev ve Yetkileri Yönetmeliği’ne Göre Gözaltı

Süresi. 134

GÖZALTI KARARI VE GÖZALTI SÜRESİNİN UZATILMASININ

DENETLENMESİ (m. 91, V) .135

 

20 İçindekiler

VII. GÖZALTI SÜRELERİN MAHKUMİYETTEN MAHSUP EDİLMESİ . 139

VIII. GÖZALTINA ALMA KARARI VE UYGULANMASI  143

Gözaltına Alınan Kimsenin Nezarethaneye Konulması . 143

Gözaltına Alınan Kişinin Konulacağı Yer: Nezarethaneler . 143

Nezaret Giriş ve Çıkışlarında Doktor Raporlarının Alınması 147

Nezarete Giriş Sırasında Kişinin Üzerinin Aranması 150

Nezarethane İşlemleri (Yön. m.11) . 151

Nezarethanelerin Denetlenmesi (m. 92- Yön. m. 26) . 152

GÖZALTI SÜRESİNİN TAMAMLANMASINDAN SONRA YAPILACAK

İŞLEMLER  153

Genel Açıklama . 153

Nezarethaneden Çıkış İşlemleri 154

Gözaltına Alınan Kişinin Serbest Bırakılması. 154

Gözaltına Alınan Kişinin Hâkim Önüne Çıkarılması (m. 91, I-VI-VII). 156

GÖZALTINA ALINMA İŞLEMİNİN HUKUKİ SONUÇLARI. 159

Genel Bilgi. 159

Gözaltına Alınan Kişinin Hakları 159

Gözaltına Alınma Nedeni ile Hakkındaki İsnadı Öğrenme Hakkı. 159

Haklarını Öğrenme Hakkı 162

Müdafiden Yararlanma Hakkı . 162

Susma Hakkı 163

Lehe Olan Delilleri İleri Sürme Hakkı. 163

İşkence ve Diğer Zalimane İnsanlık Dışı ya da Küçük Düşürücü

Muameleye Tabi Tutulmama Hakkı  164

Mahkemeye Başvurma Hakkı 165

Yakınlarına Haber Verme Hakkı 165

Savunma Hakkı 165

Hakim Önüne Çıkarılma Hakkı (m. 91, I-VI). 167

Aynı Suçtan Dolayı İkinci Kez Gözaltına Alınmama Hakkı 167

Sağlık Koşullarına Uyma ve Bu Koşulları İsteme Hakkı 169

 

3. TUTUKLAMA , (m. 100 - 108)

 

GENEL BİLGİ 171

TUTUKLAMA ŞARTLARI (m. 100). 177

Genel Açıklama . 177

Tutuklama Yasağının Bulunmaması (m. 100, IV) 179

 

İçindekiler 21

Kuvvetli Suç Şüphesinin Varlığını Gösteren Somut Delillerin

Bulunması (m. 100, I)  187

Tutuklama Nedenleri (m. 100, II-III) 189

Tutuklama Nedeni Sayılan Haller (m. 100, II) 191

Şüpheli veya Sanığın Kaçması, Saklanması veya Kaçacağı

Şüphesini Uyandıran Olguların Bulunması (m. 100, II, a)  191

Şüpheli veya Sanığın Davranışlarının Tutuklama Nedeni

Sayılması (m. 100, II, b) 193

Delilleri Yok Etme, Gizleme veya Değiştirme (m. 100, II, b,1)193

Delillerin Karartılmasına Dair Kuvvetli Şüphe

Sebeplerinin Varlığı (m.100, II, b,2) . 194

Karine Olarak Tutuklama Nedeninin Varsayıldığı Haller 196

Tutuklamada Orantılık İlkesi (m. 100, I) 200

III. ŞÜPHELİ VEYA SANIĞIN TUTUKLANMASI 201

Genel Bilgi . 201

Tutuklama Kararı Vermede Görevli ve Yetkili Mercii (m. 101, I

fıkrasının, 1. cümlesi)  202

Tutuklama Kararının Verilmesinde Usul (m. 101) . 205

Soruşturma Evresinde . 205

Kovuşturma Evresinde. 208

Tutuklama Kararının Yüze Karşı Verilmesi – Gıyabi Tutuklama

Yasağı. 209

Genel Bilgi 209

Tutuklama Kararının Yüze Karşı Verilmesi . 210

Gıyabi Tutuklama Yasağı ve İstisnai Haller. 210

Sorgu Zaptı ve İçeriği. 212

Tutuklama Kararının Gerekçeli Olması (m. 34; 101, II) . 215

Tutuklama Kararının Sonuçları (m. 107) . 219

Tutuklama Kararına İtiraz (Tahliye talebi- m. 101, V) 223

Genel Bilgi 223

İtirazın Yapılış Şekli 224

İtirazı İnceleyecek Mercii. 225

İtirazı İnceleme Usulü 236

İtiraz Üzerine Verilen Kararlar . 237

Tutuklulukta Geçecek Süre (m. 102). 238

İ. Tutukluluk Halinin Gözden Geçirilmesi (m. 108). 258

 

22 İçindekiler

Soruşturma Evresinde Tutukluluk Halinin Gözden Geçirilmesi

(m. 108, I-II). 263

Kovuşturma Evresinde Tutukluluk Halinin Gözden Geçirilmesi

(m. 108, III) 268

Sanığın Serbest Bırakılması 270

Sanığın Serbest Bırakılması İle Birlikte Adli Kontrole Tabi

Tutulması. 270

Tutukluluk Halinin Devamına Karar Verilmesi . 270

ŞÜPHELİ VEYA SANIĞIN SALIVERİLMESİ 273

Genel Bilgi. 273

Tutuklama Talebinin Reddi (m. 101, IV – V) . 275

Tutuklama Kararının Geri Alınması (m. 103). 276

Adli Kontrol Kararı Verilmek Suretiyle Tutuklama Kararının Geri

Alınması (m. 103, I - 105)  277

Cumhuriyet Savcısının Kararı İle Şüphelinin Serbest Bırakılması

(m. 103, II). 278

Tutuklunun Salıverilmesi (m. 104 ilâ 106). 279

Salıverilme (Tahliye) Talebi (m. 104, I) 279

İnceleme Usulü 280

Talebin Reddi 281

Talebin Kabulü 284

TUTUKLAMA KARARININ KENDİLİĞİNDEN HÜKÜMSÜZ KALMASI. 286

TUTUKLAMA KARARININ İNFAZI. 287

Vicahi Tutuklama Kararlarının İnfazı. 287

Başka Bir Suçtan Tutuklu veya Hükümlü Olmama Halinde

Tutuklama Kararının İnfazı  287

Başka Bir Suçtan Hükümlü Olma Halinde Tutuklama Kararının

İnfazı 287

Kural Olarak Gıyabi Tutuklama Kararı Verilememesi, Gıyabi

Tutuklama Kararının Yakalama Müzekkeresine Dönüşmesi ve

Yakalama Müzekkeresinin İnfazı. 288

Kural Olarak Gıyabi Tutuklama Kararı Verilememesi 288

Gıyabi Tutuklama Kararlarının Yakalama Müzekkerelerine

Dönüşmesi  288

Yakalama Emri ve Nedenleri . 289

Yakalama Emrinin İnfazı 289

Hükmen Tutukluluk 290

İnfazda Sıra . 292

 

İçindekiler 23

Tutuklama Kararlarının İnfazında Sıra . 292

Genel Olarak 292

Aynı Tarihte Verilen Birden Fazla Tutuklama Kararının İnfazı 293

Ayrı Tarihlerde Verilen Birden Fazla Tutuklama Kararının İnfazı 294

Birden Fazla Tutuklama Müzekkeresinin Kayıt İşlemleri . 294

Hüküm- Hüküm Özü ve Tutuklama Kararlarının İnfazında Sıra . 295

Kural. 295

Hüküm Özü İle Hüküm Kararının İnfazında Sıra. 295

Hüküm Özü İle Tutuklama Kararının İnfazında Sıra . 295

Tutuklama Müzekkeresinin İnfazı Devam Ederken

Hüküm Özü Kararı Verilmesi Hali . 295

Hüküm Özü Kararının İnfazı Devam Ederken, Tutuklama

Kararı Verilmesi Hali . 296

Tutuklama Müzekkeresinin İnfazı Devam Ederken,

Hüküm Kararının Verilmesi Hali 296

Tutuklama Kararının veya Hüküm Özü Kararının İnfazı

Devam Ederken, Hapse Çevirme Kararının Verilmesi Hali 296

Tutuklama Kararının Yerine Getirildiği Kurumlar (5275 sayılı K. m. 111). 297

Tutukevine Kabul 298

Tutukluların Barındırılması 298

Tutukluların Hakları ve Kısıtlayıcı Önlemler ile Yükümlülükler (5275

sayılı Kanunun m. 114, 115 ve 116). 299

Tutukluların Hakları . 299

Tutuklunun Çalıştırılması . 299

Tutuklunun Ziyaretçi Kabulü 299

Tutuklunun Haberleşme Hakkı 299

Tutuklunun Müdafi Seçme Hakkı. 299

Tutuklunun Müdafi İle Haberleşmesi Hakkı. 300

Kısıtlayıcı Önlemler 300

Tutukluların Yükümlülükleri 300

VII. TUTUKLULUĞUN MAHSUBU301

 

4. ADLİ KONTROL (m. 109 - 115)

 

GENEL AÇIKLAMA311

ADLİ KONTROLÜN ŞARTLARI .314

Soruşturma Aşamasında Adli Kontrole Hükmedilmesi (m. 109,I -II). 314

Tutuklama Şartlarının Bulunması 314

 

24 İçindekiler

Bir Suç Sebebiyle Bir Soruşturmanın Yürütülmesi. 315

Cumhuriyet Savcısının Talepte Bulunması 316

Sulh Ceza Hakimince Karar Verilmesi 316

Kovuşturma Aşamasında Adli Kontrole Hükmedilmesi (m. 110, III) 317

III. ADLİ KONTROL YÜKÜMLÜLÜKLERİ (m. 109, III). 317

Genel Açıklama . 317

Adli Kontrol Kapsamında Hükmedilebilecek Yükümlülükler 318

Yurt Dışına Çıkamama (m. 109, III –a) . 318

Belirlenen Yerlere Belirtilen Süreler İçinde Başvurma (m. 109, III

–b) 320

Çağrılara ve Kontrol Tedbirine Uyma (m. 109, III –c) 321

Taşıtları Kullanamamak ve Sürücü Belgesini Teslim Etmek (m.

109, III –d) . 322

Tedavi veya Muayene Tedbirine Uyma (m. 109, III –e). 323

Güvence (m. 109, III-f, 113, 114 ve 115) . 324

Silah Bulunduramamak ve Taşıyamamak (m. 109, III – g). 328

Mağdurun Haklarının Güvence Altına Alınması (m. 109, III – h) 328

Aile Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmesine ve Nafakanın

Ödenmesine Dair Güvence (m. 109, III-i) 329

Konutunu Terk Etmemek (m. 109, III –j) . 330

Belirli Bir Yerleşim Bölgesini Terk Etmemek (m. 109, III-k) 330

Belirlenen Yer veya Bölgelere Gitmemek (m. 109, III – l) 331

ADLİ KONTROL KARARININ VERİLMESİ . 332

Genel Bilgi. 332

Adli Kontrol Kararını Vermede Görevli ve Yetkili Mercii (m. 110, I ve III). 332

Adli Kontrol Kararının Verilmesinde Usul . 336

Soruşturma Evresinde. 336

Kovuşturma Evresinde 338

Sorgu Zaptı ve İçeriği 339

Adli Kontrol Kararının Gerekçeli Olması (m. 34; 101, I fıkra, 2.

cümle). 342

ADLİ KONTROL KARARININ KALDIRILMASI TALEBİ VE İNCELEME USULÜ

(m. 110, II – 111, I)  343

Genel Açıklama . 343

Adli Kontrol Kararının Kaldırılması Talebi . 344

İnceleme Usulü . 344

 

İçindekiler 25

TUTUKLAMA KARARININ GERİ ALINARAK ADLİ KONTROL TEDBİRİ

UYGULANMASI TALEBİ (m. 103)347

VII. ADLİ KONTROL ALTINDA GEÇEN SÜRE (m. 110/A).348

VIII. ADLİ KONTROL TEDBİRİNİN SONA ERMESİ 348

ADLİ KONTROL KARARINA İTİRAZ (m.111, II).349

Genel Bilgi . 349

İtirazın Yapılış Şekli ve Hükme Etkisi . 350

İtirazı İnceleyecek Mercii 351

İtirazı İnceleme Usulü 354

İtiraz Üzerine Verilen Kararlar. 355

ADLİ KONTROL KARARININ İNFAZI 357

TEDBİRLERE UYMAMA VE SONUÇLARI (m. 112) 358

XII. ADLİ KONTROL ALTINDA GEÇEN SÜRENİN MAHSUBU (m. 106, VI) .360

 

5. KORUMA TEDBİRLERİNDEN DOLAYI

TAZMİNAT DAVALARI (m. 141 - 144)

 

GENEL OLARAK361

TAZMİNAT İSTEYEBİLECEK KİŞİLER (Tazminat Gerektiren Haller) 365

Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Kanunlarda Belirtilen

Koşullar Dışında Yakalanan, Tutuklanan veya Tutukluluğunun

Devamına Karar Verilen Kişiler. 366

Suç Soruşturması Sırasında, Kanuni Gözaltı Süresi İçinde Hakim

Önüne Çıkarılmayan Kişiler . 367

Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Kanuni Hakları

Hatırlatılmadan veya Hatırlatılan Haklarından Yararlandırılma İsteği

Yerine Getirilmeden Tutuklanan Kişiler  368

Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Kanuna Uygun Olarak

Tutuklandığı Halde Makul Sürede Yargılama Mercii Huzuruna

Çıkarılmayan ve Bu Süre İçinde Hakkında Hüküm Verilmeyen Kişiler. 369

Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Kanuna Uygun Olarak

Yakalandıktan veya Tutuklandıktan Sonra Haklarında Kovuşturmaya

Yer Olmadığına veya Beraatlerine Karar Verilen Kişiler  370

Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Mahkum Olup Da

Gözaltı ve Tutuklulukta Geçirdiği Süreleri, Hükümlülük Sürelerinden

Fazla Olan veya İşlediği Suç İçin Kanunda Öngörülen Cezanın Sadece

Para Cezası Olması Nedeniyle Zorunlu Olarak Bu Cezayla

Cezalandırılan Kişiler 375

 

26 İçindekiler

Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Yakalama veya

Tutuklama Nedenleri ve Haklarındaki Suçlamalar Kendilerine, Yazıyla

veya Bunun Hemen Olanaklı Bulunmadığı Hallerde Sözle

Açıklanmayan Kişiler . 375

Suç Soruşturması veya Kovuşturması Sırasında; Yakalanmaları veya

Tutuklanmaları Yakınlarına Bildirilmeyen Kişiler  378

İ. Yakalama veya Tutuklama İşlemine Karşı Kanunda Öngörülen

Başvuru İmkânlarından Yararlandırılmayan Kişiler . 378

III. TAZMİNAT İSTEYEMEYECEK KİŞİLER (Tazminat Gerektirmeyen Haller)  379

YARGILAMA USULÜ 380

Genel Olarak . 380

Karar veya Hükümlerin Kesinleşmesi(m.142,I) . 381

Tazminat İsteminde Süre (m. 141, I). 383

Tazminat İstemine Yetkili Kişiler (m. 142, I) 385

Yetkili ve Görevli Mahkeme (m. 141, II) 387

Tazminat Davasının Açılması 388

Yargılama 389

Dilekçenin Kabulü ile Tebliği . 389

Dilekçenin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi . 390

Tazminat Miktarının Belirlenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar 391

Kararın Verilmesi ve Kanun Yolu . 396

Tazminat Davalarında Harç ve Vekalet Ücreti. 398

Tazminat Hükmünün İnfazı . 400

TAZMİNATIN GERİ ALINMASI (m. 143) 400

KAVRAMLAR DİZİNİ .403