Trafik Sigortası ve Tazminat Davaları

Hüseyin TUZTAŞ ( Yargıtay 4. Hukuk Dairesi Üyesi )

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ . 4

İÇİNDEKİLER  6

BİRİNCİ BÖLÜM SİGORTA HUKUKU VE TRAFİK SİGORTASI

I- GENEL OLARAK SİGORTA . 27

1) SİGORTANIN TANIMI 27

2) SİGORTA’NIN TÜRKİYE’DEKİ GELİŞİMİ .32

3) TÜRK SİGORTA SİSTEMİNDE BULUNAN KURUMLAR 36 A) Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK)…… 36

B) Güvence Hesabı .37

C) Türkiye Sigorta Birliği (TSB) .39

D) Sigorta Tahkim Komisyonu .40

a) Genel Olarak40

b) Komisyonun Görevleri ve Amaçları 41

c) Komisyon Nasıl Çalışır .43

E) Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi 44

F) Sigortacılık Eğitim Merkezi (SEGEM) 45

G) Türkiye Motorlu Taşıtlar Bürosu .46

H) Özel Riskler Yönetim Merkezi (ÖRYM) .48

İ) Sigorta Acenteleri 48

J) Sigorta ve Reasürans Brokerleri 49

K) Sigorta Eksperleri 50

4) SİGORTANIN TEMEL İLKELERİ .51

A) Sigortalanabilir meşru bir menfaat olması .51

B) Azami iyi niyet ilkesi 52

C) Tazminat ilkesi .53

D) Halefiyet ilkesi .54

E) Hasara katılım ilkesi .55

F) Hasar ile riziko arasında illiyet ilkesi .56

5) SİGORTA İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 57

A) Sigorta ettiren- Sigortalı 57

B) İşleten 58

C) Lehtar .62

D) Sigortacı (Sigorta Şirketi) .63

a) Sigorta Şirketlerinin ve Reasürans Şirketlerinin Kuruluşu .64

b) Sigorta Şirketleri ve Reasürans Şirketlerinin Teşkilâtı 65

c) Sigorta Şirketlerinin Ruhsat Alma Zorunluluğu 66

d) Sigorta Şirketlerinin Ruhsat Talebinin Reddedilmesi .67

e) Sigorta Şirketlerinin Ruhsatlarının İptali .68

f) Sigorta Şirketlerinin Anasözleşme Değişiklikleri 69

g) İntifa ve Oy Kullanma Haklarının Edinilmesi 69

h) Tasfiye, Birleşme, Devir, Portföy Devri ve İflas 70

E) Sigortanın Konusu .70

F) Riziko71

a) Riskin Tesadüfi (Rastlantısal) Olması 72

b) Riskin Ölçülebilir Olması .73

c) Riskin Parasal Değeri Olması.73

d) Risk Yasal Olmalı .74

e) Riskin Gerçekleşme İhtimali Düşük Olmalı .74

G) Prim .74

H) Sigorta Bedeli, Sigorta Değeri ve Sigorta Süresi .76

a) Sigorta Bedeli (Poliçe Teminatı) .76

b) Sigorta Değeri 77

c) Sigorta Süresi 78

İ) Teminat .78

J) Zeyilname 79

K) Reasürans 82

II- GENEL OLARAK TRAFİK SİGORTASI  83

1) TRAFİK SİGORTASININ TANIMI .83

2) TRAFİK SİGORTASININ ÖZELLİKLERİ .84

A) Sorumluluk Sigortasının Gelişimi 84

B) Sorumluluk Sigortası Kavramı ve Özellikleri .86

C) Trafik Sigortasının Hukukî Niteliği .87

D) Trafik Sigortasının Kapsamı .90

E) Trafik Sigortasının Tarafları 102

F) Trafik Sigortasının Sorumluluk Alanı 105

G) Trafik Sigortasının Başlangıcı ve Sonu . 110

3) TRAFİK SİGORTASININ ŞARTLARI  113

A) Bir Fiil (Eylem) Olması 114

B) Eylemin Hukuka Aykırılık Olması . 115

C) Hukuka Aykırı Fiil Sonucu Bir Zarar Doğması . 116

D) Zarar Motorlu Bir Aracın İşletilmesinden Doğmalıdır . 118

a) Motorlu Araç Kavramı 120

aa) Hareket gücüne sahip olması . 120

bb) Kendi itici gücüyle hareket etmesi . 121

cc) Karayolunda hareket etmesi 121

b) Motorlu Aracın İşletilme Hali . 125

aa) Hareket halindeki araçlarda işletme kavramı 126

bb) Duran araçlarda işletme kavramı . 128

E) Zarar ile Kaza Arasında Uygun İlliyet Bağı Olmalıdır . 129

a) Birden çok sebebin aynı zararı birlikte meydana getirmesi 132

aa) Ortak illiyet . 132

bb) Yarışan illiyet . 134

cc) Seçimlik illiyet . 135

b) Birden çok sebepten yalnız birinin zararı doğurması 136

F) Trafik Sigortacısı Sorumluluktan Kurtulduğunu İspat Edememiş olmalıdır…… 139

4) TRAFİK SİGORTASINA DAVA AÇMA ŞARTLARI  141

A) Trafik Sigortacısına Başvuru Şartı 142

a) Zarar gören dava açmadan önce sigorta şirketine yazılı başvuruda bulunması gerekir 143

b) Sigortacının yazılı başvuruya 15 gün içinde hiç cevap vermemiş olması…. . 149

c) Sigortacı yazılı başvuruya cevap vermiş ancak zarar görenin talebini tam karşılamamış olması nedeniyle uyuşmazlık çıkmış olması 150

B) Sigortacıya Başvuru Zorunluluğunun Dava Şartları Açısından Değerlendirilmesi . 151

C) Dava Şartı Olarak Arabuluculuk . 161

D) Dava Şartlarının İncelenmesi . 164

İKİNCİ BÖLÜM TRAFİK SİGORTASI HÜKÜMLERİ

I- SİGORTA SÖZLEŞMESİ . 167

1) Genel olarak . 167

2) Sigorta sözleşmesinin yapılması sırasında susma . 172

3) Temsil . 174

A) Genel olarak . 174

B) Talimat bulunmaması 175

4) Sigorta menfaatinin yokluğu nedeniyle sözleşmenin geçersizliği  175

5) Genel olarak sigortanın kapsamı . 176

6) Sigorta süresi ve dönemi . 183

A) Sigorta süresi 183

B) Sigorta dönemi . 188

7) Sigorta ettiren dışındakilerin bilgisi ve davranışı  189

8) Sigorta sözleşmesinin feshi ve cayma . 190

A) Olağanüstü durumlarda fesih 190

B) Sigorta priminin artırılmasında fesih . 193

C) Kısmi fesih ve cayma 194

D) Tarafların aczi, takibin semeresiz kalması . 194

E) Sigortacının iflası 196

F) Prim iadesi 198

9) Tebliğler ve Bildirimler  198

II- TARAFLARIN BORÇ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ . 199

1) SİGORTACININ BORÇ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ  199

A) Sigortacının Rizikoyu Taşıma Yükümlülüğü . 199

B) Sigortacının Aydınlatma (Bilgilendirme) Yükümlülüğü . 205

a) Genel Olarak. 205

b) Aydınlatma Yükümlülüğünün Tanımı 207

c) Aydınlatma Yükümlülüğünün Amacı . 208

d) Aydınlatma Yükümlülüğünün Kapsamı . 208

e) Aydınlatma Yükümlülüğüne İlişkin Genel İlkeler 209

f) Aydınlatma ile Yükümlü Olanlar 211

g) Aydınlatmaya Muhatap Olanlar 213

h) Aydınlatma Yükümlülüğünün Şekli 213

i) Aydınlatma Yükümlülüğün Yerine Getirilmemesinin Sonuçları . 219

C) Sigorta Poliçesi Verme Yükümlülüğü . 224

a) Genel Olarak. 224

b) Sigorta Poliçesinin İçeriği . 230

D) Sigortacının Giderleri Ödeme Borcu 237

E) Sigortacının Tazminat Ödeme Borcu . 242

a) Genel Olarak. 242

b) Kısmi Tazminat Ödemeleri . 245

c) Sigortacının Tazminat Borcundan Kurtulması . 247

2) SİGORTA ETTİRENİN BORÇ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ . 261

A) PRİM ÖDEME BORCU . 261

a) Genel Olarak. 261

b) Primin Ödenme Zamanı . 270

aa) Genel Olarak . 270

bb) Primlerin taksitlerinin muaccel olması 271

cc) Başkası lehine yapılan sigortada sigortalı veya lehtarın prim borcundan sorumluluğu . 272

dd) Rizikonun gerçekleşmesi halinde ödenecek tazminattan ödenmeyen prim taksitlerinin mahsubu 273

c) Ödeme Yeri 275

d) Primin İndirilmesi . 276

e) Prim Borcunun Ödenmemesinin Sonuçları . 277

aa) İlk Primin Ödenmemesinin Sonuçları 277

Sigorta Şirketinin Sorumluluğunun Başlaması açısından 277

Sigortacının Cayma Hakkını Kullanması Açısından 279

bb) Sonraki Prim Taksitlerinin Ödenmemesi ve Sigortacının Fesih Hakkı…… 286

Sigortacının sorumluluğu bakımından sonuçları . 286

Sözleşmenin feshi açısından 286

B) BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ . 291

a) Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğü . 297

aa) Genel olarak . 297

Sigortalanacak Mala veya Sigortalının Şahsına İlişkin Önemli Hususlar 302

Sigortalanan Malın Kullanım Şekli veya Sigortalının Mesleği 303

bb) Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilme Yöntemleri 305

Beyan Usulü 305

Liste Usulü 306

iii. Karma Sistem  308

cc) Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirileceği Şekil 309

dd) Beyan Yükümlülüğün Yerine Getirileceği Zaman 309

ee) Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesinin Sonuçları 312

Riziko Gerçekleşmeden Önce 312

Cayma hakkı 314

Prim farkını isteme hakkı 316

Riziko Gerçekleştikten Sonra 317

Tazminattan indirim yapma hakkı . 318

Tazminat veya bedel ödeme borcunun ortadan kalkması . 320

b) Sözleşme Süresindeki Beyan Yükümlülüğü . 327

aa) Genel Olarak . 327

Rizikoyu Ağırlaştıran Hususların Bildirilmesi 329

Riziko ağırlaşmasının unsurları . 333

Değişikliğin sigortacının izni olmadan gerçekleşmiş olması . 333

Değişikliğin esaslı olması 333

Değişikliğin süreklilik arz etmesi . 333

Değişikliğin sözleşme kurulduktan sonra ortaya çıkması 334

Değişikliğin önceden beklenmeyen bir değişiklik olması 334

iii. Rizikonun hafiflemesi . 335

bb) Sözleşme Süresindeki Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesi Gereken Süre 336

cc) Sözleşme Süresindeki Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesinin Sonuçları 337

İhlalin rizikonun gerçekleşmesinden önce öğrenilmesi 337

İhlalin Riziko Gerçekleştikten Sonra Öğrenilmesi 340

Rizikonun sigorta ettirenin ihmali ile ağırlaşması 341

Rizikonun sigorta ettirenin kastı ile ağırlaşması . 342

c) Riziko Gerçekleştiğindeki Beyan Yükümlülüğü . 344

aa) Genel Olarak . 344

bb) Sigorta Ettirenin Beyan Etmekle Yükümlü Olduğu Hususlar . 347

cc) Sigorta Türlerine Göre Rizikonun Gerçekleşmesi 347

dd) Riziko Gerçekleştiğindeki Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesi Gereken Süre . 349

ee) Riziko Gerçekleştiğindeki Beyan Yükümlülüğünün İhlali . 350

C) BİLGİ VERME VE ARAŞTIRMA YAPILMASINA İZİN VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ…. 353

D) ZARARI ÖNLEME, AZALTMA VE SİGORTACININ RÜCU HAKLARINI KORUMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ . 359

E) SÖZLEŞMEDE ÖNGÖRÜLEN YÜKÜMLÜLÜKLERİN İHLALİ 370

F) ZARAR GÖREN MAL VE ZARARIN GERÇEKLEŞTİĞİ YERDE DEĞİŞİKLİK YAPMAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 377

III- BAŞKASI (ÜÇÜNCÜ KİŞİ) LEHİNE SİGORTA . 384

IV- GEÇMİŞE ETKİLİ SİGORTA  388

1) Genel Olarak  388

2) Geçmişe Etkili Sigortanın Şartları  390

A) Geçmişe etkili sigorta anlaşması olmalı . 390

B) Rizikonun gerçekleştiği veya gerçekleşme ihtimalinin ortadan kalkmış olduğunun bilinmemesi . 391

3) Geçmişe Etkili Sigorta Yapılmasının Sonuçları  393

V- MÜŞTEREK SİGORTA . 395

VI- SORUMLULUK SİGORTASI HÜKÜMLERİ . 397

1) GENEL HÜKÜMLER  397

A) Sorumluluk sigortası sözleşmesinin konusu ve kapsamı 397

B) Makul giderlerin sorumluluk sigortacısı tarafından karşılanması . 399

C) Sigortalının Bildirim Yükümlülüğü ve Sigortacının Temerrüdü . 401

D) Sorumluluk sigortacısının hukuki yardımları . 402

a) Sigortacının sigortalı adına hukuki iş ve işlemleri yürütmesi 402

b) Sigortacının sigortalı adına hukuki iş ve işlemleri yürütmemesi 403

E) Sigortalın sorumluluk konusu olaya kasten neden olması 404

F) Doğrudan dava hakkı . 406

G) Sigortacının zarar görenden bilgi alma hakkı 406

H) Sorumluluk Sigortalarında Takas Yasağı 408

İ) Sorumluluk Sigortasında Halefiyet  409

a) Sigortacının zarar görene yapmış olduğu ödeme sigorta teminatı kapsamında olmalıdır . 410

b) Sigortacı halefiyet gereği ödediği miktar kadar diğer sorumlulara talep ve dava hakkı vardır. 413

c) Sigortacı gerçek zarar miktarı kadar talepte bulunabilecektir . 413

2) ZORUNLU SORUMLULUK SİGORTASI HÜKÜMLERİ . 415

A) Sözleşme yapma zorunluluğu 416

B) Zarar görenle ilişkide sigortacının ifa yükümlülüğü 418

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TRAFİK SİGORTASI KAPSAMINA GİREN TEMİNAT TÜRLERİ

I- MADDİ ZARARLAR TEMİNATI  421

1) Mala (Şeye) Gelen Zarar Tazminatı . 421

2) Değer Kaybı Tazminatı . 433

3) Araç Hasar Tazminatı . 444

A) Aracın kısmi hasarlı olması . 445

a) Hasar Gören Parçanın Orijinal Olması . 448

b) Hasar Gören Parçanın Orijinal Olmaması 456

c) Aracın Onarım Yerinin Seçimi ve Sonuçları . 458

d) Kısmi onarımda Hasarlı Parçaları Sigorta Şirketinin Talep etmesi 462

e) Kısmi Hasar Halinde Onarım Bedelinin Servise Yapılması 462

B) Aracın tam hasarlı ve ağır hasarlı olması . 462

a) Aracın Tam Hasarlı olması . 462

b) Aracın Ağır Hasarlı Olması . 467

c) Aracın Pert Total Kabul Edilmesi ve Sonuçları . 469

d) Hurda ve Çekme Belgelerinin Sigorta Şirketine İbraz edilememesi . 474

C) Sigortalı aleyhine hasar bedeli ile ilgili dava açılması durumunda sigortacının davaya dahil olması 476

D) Sigortalı veya eylemlerinden sorumlu tutulduğu kimseler aleyhine cezai kovuşturmaya geçilmesi 477

E) Hasar miktarının yüzde ellisinin avans olarak ödenmesi 477

F) Tazminat ve giderlerin ödenmesi 478

II- SAĞLIK GİDERLERİ TEMİNATI . 481

1) SAĞLIK HİZMETİ GİDERLERİ . 483

A) 6111 Sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden önce yapılmış olan sağlık hizmeti giderlerinden sorumluluk . 484

a) 6111 sayılı kanunun yürürlüğe girmesinden önce meydana gelen trafik kazalarından kaynaklanan sağlık hizmeti giderleri kanunun yürürlüğe girmesinden önce sigortacı tarafından ödenmiş ise SGK’dan rücu edebilir mi?. . 485

b) 6111 sayılı kanunun yürürlüğe girmesinden önce meydana gelen trafik kazalarından kaynaklanan sağlık hizmeti giderleri kanunun yürürlüğe girmesinden sonra sigortacı tarafından ödenmiş ise SGK’na rücu edebilir mi? 486

c) 6111 Sayılı Kanun yürürlüğe girmesinden önce sağlık hizmeti giderleri talepli açılan tazminat davalarında SGK’nun taraf durumu 488

B) 6111 Sayılı Kanun yürürlüğe girdikten sonra yapılan sağlık hizmeti giderlerinden sorumluluk . 491

C) Trafik sigortası olmayan araçlar yönünden sorumluluk 492

D) Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarına göre sağlık hizmeti teminatı 495

E) Sağlık hizmeti giderlerinin ispatı 502

2) İYİLEŞME GİDERLERİ  506

A) Sağlık hizmeti aldığı sırada yapılan diğer giderler . 508

B) Taburcu olduktan sonra yapılan giderler 512

C) İlerde yapılacak giderler . 513

D) İyileşme giderlerinin ispatı . 520

3) BAKICI GİDERİ  522

A) Genel Olarak . 522

B) Bakıcıya İhtiyaç Olup Olmadığının Tespiti . 524

C) Yargıtay Uygulamalarına Göre Bakıcı Giderinin Belirlenmesi ve Sorumluluk… 525

D) Bakıcı Tazminatından Hakkaniyet İndirimi Yapılabilir mi? 529

E) Genel Şartlara Göre Bakıcı Giderlerinden Sorumluluk ve Bakıcı Giderlerinin Belirlenmesi 536

a) Geçici bakıcı giderinden sorumluluk . 538

b) Sürekli bakıcı giderinden sorumluluk 541

c) Yargıtay kararları ile genel şartlar düzenlemesi arasında farklar . 543

aa) Bakıcı gideri tazminatına esas alınacak gelirin belirlenmesi açısından. 543

bb) Bakıcı gideri tazminatında asgari ücretin hangi oranda esas alınacağı açısından . 544

III- SAKATLANMA TEMİNATI . 544

1) GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK KAYBI . 546

A) Geçici iş göremezlik süresi . 546

B) Geçici iş göremezlik kaybının tespiti 547

C) Geçici iş göremezlik kaybından trafik sigortasının sorumluluğu . 553

2) SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK (MALULİYET) KAYBI . 557

A) GENEL OLARAK . 557

B) SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK (MALULİYET) ORANININ TESPİTİ VE UYGULANACAK MEVZUAT . 562

a) Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü . 565

b) Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği 566

c) Maluliyet Tespiti İşlemleri Yönetmeliği . 566

d) Özürlülük Ölçütü Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik . 569

e) Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik . 571

aa) Yönetmeliğin amacı 575

bb) Yönetmeliğin Kapsamı 575

cc) Yönetmeliğin Dayanağı 576

dd) Tanımlar 576

ee) Engellilik Sağlık Kurulunun Teşkili 578

Birden fazla uzmanlık dalını ilgilendiren engel durumlarının tespiti 578

Tek bir uzmanlık dalını ilgilendiren engel durumlarının tespiti . 578

ff) Engellilik Sağlık Kurulunun çalışma usulü . 580

gg) Yetkili sağlık kurum ve kuruluşları . 580

hh) Erişkinler İçin Engellilik Sağlık Kurulu Raporunun Düzenleme Usulü 583

ii) Erişkinler İçin Terör, Kaza ve Yaralanmaya Bağlı Durum Bildirir Sağlık Kurulu Raporunun düzenlenme usulü 584

jj) Erişkinler İçin Engellilik Sağlık Kurulu Raporu ve Erişkinler İçin Terör, Kaza ve Yaralanmaya Bağlı Durum Bildirir Sağlık Kurulu Raporunun düzenleme esasları 585

kk) Raporların geçerlilik süresi . 586

ll) Raporlara itiraz 588

mm) Kazanılmış haklar 589

nn) Yürürlükten kaldırılan yönetmelik . 590

oo) Raporların elektronik ortamda düzenlenmesi 590

pp) Birden fazla hastalığı veya engeli bulunanların engel oranları . 590

f) Maluliyetin Tespitine İlişkin Mevzuatın Analizi . 591

3) SAKATLIK TAZMİNATI HESAPLAMA USUL VE ESASLARI . 596

A) GEÇİCİ İŞGÖREMEZLİK SÜRESİ VE SÜREKLİ İŞGÖREMEZLİK ORANININ TESPİTİ 598

a) Kaza Tarihindeki Mevzuatın Uygulanması 599

b) Maluliyet Raporunu Hazırlayacak Sağlık Kurulu Heyeti 602

c) Zarar gören kişinin bizzat muayene edilmesi suretiyle maluliyetin belirlenmesi 609

d) Maluliyet oranı yaralanan kişinin mesleği, yaptığı işin özelliklerine göre belirlenmelidir 611

e) Maluliyet Oranı Belirlerken Dava Konusu Olayla İlgisi Olmayan Önceye Dayalı Maluliyetlerin Dahil Edilmemesi . 612

f) Gelişen-Değişen Durum (Maluliyetin Niteliği ve Kapsamında Zaman İçinde Değişiklik Olması) 613

g) Post Travmatik Stres Bozukluğunun Tespiti 623

h) Alt Ekstremitede Bir Yıllık Sürenin Beklenmesi . 629

i) Maluliyet Raporunun İçeriği 637

B) KUSURUN AĞIRLIĞININ TESPİTİ . 641

a) Genel Olarak Kusur 641

b) Kusurun Dereceleri 644

aa) Kasıt 645

bb) İhmal . 647

c) Kusurun İspat Yükü 649

d) Kusurun Belirlenmesinde Bilirkişinin Rolü 653

e) Ceza Mahkemesinin Kararının Hukuk Mahkemesine Etkisi . 660

C) TAZMİNATA ESAS KAZANCIN TESPİTİ 667

a) Fiilen Bir İşi ve Kazancı Olanlar 669

aa) Bir iş yerine bağlı olarak bordrolu çalışanlar . 669

bb) Bir iş yerine bağlı olmadan serbest çalışanlar . 673

b) Fiilen Bir İşi Ve Kazancı Olmayanlar . 682

aa) Ev Kadınları Yönünden . 683

bb) Öğrenciler Açısından 685

cc) 18 Yaşından Küçük Çocuklar Açısından 689

c) Aktif-Pasif Dönem Tazminata Esas Kazançlar . 692

d) Bilinen Dönem Bilinmeyen Dönem Kazançları 698

aa) Bilinen (İşlemiş) Dönem Kazancı 698

bb) Bilinmeyen Dönem Kazancı 706

e) Genel Şartlara Göre Kazancın Belirlenmesi . 709

aa) Geçici ve Sürekli Sakatlık Tazminatı Hesaplama Usul ve Esasları……… 711

bb) Genel Şartlara Göre Aktif ve Pasif Dönemin Esasları 714

Genel Şartlara Göre Aktif Dönem Gelirinin Belirlenmesi 717

Genel Şartlara Göre Pasif Dönem Gelirinin Belirlenmesi 719

cc) Askerlik Süresinde Gelirin Belirlenmesi . 719

dd) Bilinen/İşlemiş Dönem Gelirinin Belirlenmesi . 720

ee) Bilinmeyen/İşleyecek Dönem Gelirinin Belirlenmesi 720

D) MUHTEMEL HAYAT SÜRESİNİN BELİRLENMESİ 723

a) PMF (Population Mesculine Et Fèminine) 1931 Fransa Hayat Tablosu…………. . 724

b) CSO (Commissioners Standard Ordinary) 1980 ABD Hayat Tablosu 724

c) TRH-2010 (Ulusal Mortalite) Hayat Tablosu . 725

E) EKONOMİK GELECEĞİN SARSILMASINDAN DOĞAN ZARARLAR . 733

IV- DESTEKTEN YOKSUN KALMA (ÖLÜM) TEMİNATI  744

1) ÖLÜM HALİNDE UĞRANILAN ZARARLAR  744

A) Cenaze giderleri 746

B) Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar . 749

a) Ölüm Halinde Uğranılan Tedavi Giderleri . 752

aa) Trafik kazası nedeniyle ölüm halinde trafik sigortasından talep edilemeyecek tedavi giderleri 753

bb) Trafik kazası nedeniyle ölüm halinde trafik sigortasından talep edilebilecek tedavi giderleri . 756

b) Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse Çalışma Gücünün Azalmasından Ya Da Yitirilmesinden Doğan Kayıplar 760

aa) Ölüm hemen gerçekleşmemişse çalışma gücünün azalması (geçici iş göremezlik) nedeniyle uğranılan zararlar 760

bb) Ölüm hemen gerçekleşmemişse çalışma gücünün yitirilmesi (maluliyet) nedeniyle uğranılan zararlar 761

C) Ölenin Desteğinden Yoksun Kalan Kişilerin Bu Sebeple Uğradıkları Kayıplar… 765

2) DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATININ TANIMI VE NİTELİĞİ . 767

A) Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Tanımı . 767

B) Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Niteliği . 768

3) DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATININ ÖZELLİKLERİ 774

A) Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Bağımsız Bir Tazminattır 775

B) Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Kendine Özgü Bir Tazminattır . 781

C) Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Maddî Tazminat Niteliğindedir . 782

D) Destek Kaybından Doğan Zarar Yansıma Yoluyla Uğranılan Bir Zarardır . 784

a) Genel Olarak. 784

b) Yansıma Yoluyla Zarara Uğrayanlar Bakımından Tazminatın Kapsamı……. . 786

c) Giderilecek Zarar Bakımından Tazminatın Kapsamı . 787

E) Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Nafaka Borcu Değildir 788

F) Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Haczedilemez . 791

4) DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATININ ÖZEL ŞARTLARI . 791

A) Bir Ölüm Olması . 791

B) Ölen Kişinin Destek Olması 792

a) Gerçek (Fiili) Destek . 795

aa) Eşlerin birbirlerine desteği . 796

Destek Olarak Koca 797

Destek Olarak Evli Kadın. 800

bb) Çocukların anne ve babasına desteği 805

cc) Anne ve babanın çocuklara desteği . 807

dd) Kardeşin kardeşe desteği . 818

ee) Medeni Nikah Olmaksızın Birlikte Yaşayanların desteği . 821

b) Farazi Destek 829

aa) Küçük çocuğun anne ve babasına desteği . 830

bb) Nişanlının destek durumu 833

C) Bakım İlişkisi Olması . 839

a) Bakma kavramı . 839

b) Bakım ilişkisinin unsurları 841

aa) Bakım fiili (eylemli), düzenli ve sürekli olmalıdır . 842

bb) Bakım karşılıksız olmalıdır 844

cc) Bakım ekonomik olmalıdır . 844

dd) Destek bakım gücüne sahip olmalıdır 846

ee) Bakım ahlâka aykırı bir amaç taşımamalıdır 850

D) Destek Talep Edenin Bakım İhtiyacı İçinde Bulunması 851

5) DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATI HESAPLAMA USUL VE ESASLARI 855

A) TARAFLARIN KUSURUNUN TESPİTİ 857

B) TAZMİNATA ESAS ALINCAK DESTEĞİN GELİRİNİN BELİRLENMESİ 859

a) Genel Olarak. 859

b) Hükme En Yakın Tarihteki Gelir . 864

c) Gerçek Desteğin Gelirinin Belirlenmesi . 873

aa) Bir işyerine bağlı olarak ücretle çalışanların geliri . 873

bb) Serbest çalışanların geliri . 881

cc) Küçük çocuk desteklerin geliri 887

dd) Ev hanımının geliri 890

d) Aktif- Pasif Döneme Esas Kazanç . 892

e) Bilinen Dönem Bilinmeyen Döneme Esas Kazanç . 895

aa) Bilinen (işlemiş) dönem kazancı . 895

bb) Bilinmeyen (işleyecek)dönem kazancı . 897

f) Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarına Göre Desteğin Gelirin Belirlenmesi. 902

aa) Genel Şartlara göre desteğin aktif dönemde tazminata esas gelirinin tespiti 903

bb) Genel Şartlara göre destek şahsın tazminata esas pasif dönem gelirinin tespiti 906

cc) Genel Şartlara göre işlemiş (bilinen) dönem gelirinin tespiti 908

dd) Genel Şartlara göre işleyecek (bilinmeyen) dönem gelirinin tespiti… . 909

C) DESTEKTEN YOKSUN KALANLARIN DESTEK PAYLARI 910

a) Genel Olarak. 910

b) Yargıtay’ca Kabul Edilen Destek Payları 913

aa) Genel olarak . 913

bb) Çocuksuz eşin payı 919

cc) Çocuklarla birlikte eşin payı . 920

dd) Eş ve çocuklar ile birlikte anne ve babanın payı 923

ee) Küçük çocukların ana-babalarına varsayımsal destekliği 930

ff) Kardeşin kardeşe destekliğinde destek payları 937

D) DESTEK VE DESTEKLENENLERİN BAKİYE ÖMÜRLERİNİN TESPİTİ 938

a) PMF (Population Mesculine et Fèminine) 1931 Fransa Hayat Tablosu………… 943

b) CSO (Commissioners Standard Ordinary) 1980 ABD Hayat Tablosu 945

c) TRH-2010 (Ulusal Mortalite) Hayat Tablosu . 946

E) DESTEKTEN YOKSUN KALANLARIN BAKIM SÜRELERİ . 951

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TRAFİK SİGORTASININ SORUMLULUĞU

I- TRAFİK SİGORTASININ SORUMLULUK KAPSAMI  963

1) Trafik Sigortası Kapsamında Olan İşletenin Sorumluluğu  964

A) Trafik sigortasının sorumluluğu ve gerçek işleten . 966

a) Araç maliki 967

b) Aracın mülkiyeti muhafaza kaydıyla alıcısı 968

c) Aracın uzun süreli kiracısı, ariyet ve rehin alanı 969

B) Trafik sigortasının sorumluluğu ve farazi işleten . 974

a) Motorlu araçla ilgili mesleki faaliyette bulunan kişiler . 974

b) Yarış düzenleyicileri . 976

c) Motorlu aracı çalan veya gasbeden kişiler 978

d) Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri . 983

C) Trafik sigortasının sorumluluğunda ki işletenin eylemlerinden sorumlu olduğu kişiler 985

a) Sürücü. . 986

b) Diğer yardımcılar. . 987

2) Trafik Sigortasının Kapsamında Olmayan İşletenin Sorumlulukları . 989

A) İşletilme halinde olmayan aracın vermiş olduğu zarardan sorumluluk 989

a) İşletilme halinde olmayan motorlu bir aracın sebep olduğu trafik kazası olmalıdır . 990

b) Zarar görenler kazaya, işletenin veya yardımcılarının kusurunun veya aracın bozukluğunun sebep olduğunu ispat etmelidir . 991

B) Kazadan sonra yapılan yardım çalışmaları sırasında doğan zararlardan işletenin sorumluluğu 994

II- TRAFİK SİGORTASI TEMİNATI DIŞINDA KALAN HUSUSLAR  996

1) Karayolları Trafik Kanununa Göre Teminat Dışında Kalan Hususlar  996

A) İşletenin; Karayolları Trafik Kanunu uyarınca eylemlerinden sorumlu tutulduğu kişilere karşı yöneltebileceği talepler . 997

B) İşletenin; eşinin, usul ve füruunun, kendisine evlat edinme ilişkisi ile bağlı olanların ve birlikte yaşadığı kardeşlerinin mallarına gelen zararlar nedeniyle ileri sürebilecekleri talepler 998

C) İşletenin; bu Kanun uyarınca sorumlu tutulmadığı şeye gelen zararlara ilişkin talepler . 1000

D) Bu Kanunun 105 inci maddesinin üçüncü fıkrasına göre trafik sigortasının teminatı altında yapılacak motorlu araç yarışlarındaki veya yarış denemelerindeki kazalardan doğan talepler 1001

E) Motorlu araçta taşınan eşyanın uğrayacağı zararlar . 1002

F) Manevi tazminata ilişkin talepler . 1002

G) Hak sahibinin kendi kusuruna denk gelen tazminat talepleri . 1003

H) İlgililerin, sigortalının sorumluluk riski kapsamında olmayan tazminat talepleri 1004

İ) Destekten yoksun kalan hak sahibinin, destek şahsının kusuruna denk gelen tazminat talepleri . 1005

J) Gelir kaybı, kâr kaybı, iş durması ve kira mahrumiyeti gibi dolaylı zararlar,… 1006

K) Hasar sebebiyle trafikten çekme veya hurdaya çıkarılma işlemi görmüş araçların değer kaybı tazminatı talepleri . 1006

L) Terör nedeniyle uğranılan zararlar 1008

2) Genel Şartlara Göre Teminat Dışında Kalan Haller . 1009

3) Tek taraflı trafik kazalarında işleten veya sürücünün yüzde yüz kendi kusuru ile kendi ölümüne neden olması durumunda zorunlu mali sorumluluk sigortasının sorumluluğu . 1014

III- SİGORTACININ SİGORTALISINA RÜCU ŞARTLARI . 1032

1) Zarar verici olayın kast veya ağır kusur sonucu oluşması . 1039

2) Ehliyetsiz araç kullanmak  1043

3) Alkollü (Uyuşturucu veya keyif verici maddeler alarak) araç kullanmak . 1049

4) İstiap haddini aşmak ruhsat olmadan yolcu veya patlayıcı-parlayıcı madde taşımak . 1059

5) Sigorta ettirenin rizikonun gerçekleşmesinden sonra gerekli yükümlülükleri yerine getirmemesi . 1068

6) Aracın çalınması veya gasp edilmesinde sigortalının ihmali  1072

7) Olay yerini terk etme ve kaza ve alkol raporu düzenlenme yükümlülüğüne aykırı davranmak . 1079

IV- SİGORTACININ SORUMLULUĞUNU KALDIRAN ANLAŞMALAR VE HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE  1086

V- GARAMETEN ZARAR GİDERİM İLKESİ  1092

VI- SİGORTALI ARACIN EL DEĞİŞTİRMESİ DURUMUNDA SORUMLULUK . 1097

BEŞİNCİ BÖLÜM TRAFİK SİGORTASININ SORUMLULUKTAN KURTULMASI & TAZMİNATTAN İNDİRİM VE MAHSUPLAR

I- TRAFİK SİGORTACISININ SORUMLULUKTAN KURTULMASI VEYA SORUMLULUĞUNUN AZALTILMASI . 1102

1) Trafik Sigortasını Sorumluluktan Kurtaracak Ön Şartlar . 1103

A) İşletenin kendisinin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kusurunun bulunmaması . 1103

B) Araçtaki bir bozukluğun kazayı etkilememiş olması . 1104

2) Trafik Sigortasının Sorumluluktan Kurtulmasının Özel Şartları  1105

A) Mücbir Sebep . 1105

a) Mücbir sebebin şartları 1107

aa) Mücbir sebebi teşkil eden bir olay olmalıdır . 1108

bb) Zarar verenin dışında bir olay olmalıdır (Haricilik) 1108

cc) Bir davranış normunun veya borcun ihlâli . 1110

dd) Mücbir sebep ile zararlı sonuç arasında illiyet bağı olmalıdır . 1110

ee) Kaçınılmazlık . 1110

b) Mücbir sebebin hükümleri 1111

B) Zarar Görenin Ağır Kusuru . 1114

C) Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru 1118

II- TAZMİNATTAN YAPILACAK İNDİRİMLER  1126

1) HAKKANİYET İNDİRİMİ. 1126

2) ASKERLİK SÜRESİ  1138

A) Sakatlık Tazminatı Yönünden . 1138

B) Destekten yoksun kalma tazminatı yönünden 1142

3) HATIR İÇİN TAŞIMA VE KULLANDIRMA İNDİRİMİ . 1144

A) Genel olarak . 1144

B) Hatır İçin Taşıması ve Kullandırma İndiriminin Şartları . 1146

a) Taşıma ve kullandırma ücretsiz olmalıdır 1146

b) Hatır için taşınan veya kullanan kişinin ölmesi ya da yaralanması . 1151

c) Ölüm veya yaralanma hatır taşıması sırasında olmalıdır. . 1152

C) Hatır İçin Taşımada Maddi ve Manevi Tazminat Talepleri 1152

D) Hatır İçin Taşımada Zamanaşımı 1153

E) Hatır Taşımasının İleri Sürülmesi ve İspat Yükü . 1153

F) Hatır İçin Taşınanın Uğradığı Zararların Trafik Sigortası Teminat Kapsamında Olup Olmadığı . 1159

G) Hatır taşıması indiriminde hâkimin taktir yetkisi 1169

H) Hatır İndiriminin diğer sorumlulara etkisi . 1173

4) MÜTERAFİK (ORTAK) KUSUR İNDİRİMİ . 1174

A) Genel Olarak . 1174

B) Müterafik (Ortak) Kusurda İndirim Sebepleri 1180

a) Zarar görenin zararı doğuran fiile razı olması . 1181

b) Zarar görenin zararın doğmasında ya da artmasında etkili olması 1183

c) Zarar gören tazminat yükümlüsünün durumunu ağırlaştırmış olması 1184

d) Tazminatın Ödenmesi Zarar Verenin Mali Durumunu Kötüleştirilmesi………. . 1189

aa) Zarar sorumlusunun hafif kusurlu olması 1190

bb) Belirlenen tazminatı ödemekle zarar veren yoksulluğa düşecek olması 1192

cc) Hakkaniyetin indirimi gerektirmesi 1193

C) Müterafik Kusur İndirimi Oranı 1196

D) Müterafik Kusurun İleri Sürülüşü . 1200

III- DESTEKTEN YOKSUN KALMA ZARARINI AZALTAN HALLER  1201

1) Mirastan Elde Edilecek Menfaatler . 1202

2) Yetiştirme Giderleri . 1209

3) Hayatta Kalan Eşin Tekrar Evlenme İhtimali . 1212

A) Evlenme ihtimalinin belirlenmesi 1212

B) Evlenme ihtimalinin belirlenme tarihi . 1220

IV- ZARAR GÖRENLERE YAPILAN ÖDEMELERİN TAZMİNATTAN MAHSUBU 1226

1) Sosyal Güvenlik Kurumunca Yapılan Ödeme ve Bağlanan Gelirlerin Tazminattan Mahsubu  1226

A) Genel olarak . 1226

B) Trafik İş Kazası 1229

C) İşverenin sorumluluğunun kapsamı 1233

a) İç tavan . 1233 b) Dış tavan . 1234

D) İşverenin 5510 sayılı Kanun 23. maddesi açısından sorumluluğu 1237 E) Üçüncü kişinin sorumluluğu . 1238

F) İlk peşin sermaye değerindeki artış veya eksilmenin rücu hakkı üzerindeki etkisi 1242

a) Sigortalıya ve hak sahibine bağlanan gelirin kesilmesi durumu . 1242

b) Sigortalının iş göremezlik derecesinde artmanın veya azalması durumu . 1243

c) Farklı sigorta kollarına ait gelir ve aylıkların birleşmesi durumu 1245

G) Rücu edilemeyecek ödemeler . 1249

2) Emekli Sandığınca Yapılan Ödemeler  1254

3) Özel Sigorta Ödemeleri . 1258

A) Can Sigortaları 1258

B) Sorumluluk Sigortaları 1260

4) İfa Amacını Taşıyan Ödemeler  1262

A) Genel olarak . 1262

B) İfa amacını taşıyan ödemelerin güncellenerek mahsubu konusunda görüşler . 1264

C) Ödemelerin güncellenmesi konusunda görüşümüz . 1274

V- ZARAR GÖRENİN İBRASI VE DAVADAN FERAGATİNİN DİĞER TAZMİNAT SORUMLULARI YÖNÜNDEN SONUÇLARI  1280

1) Zarar görenin ibra ve feragatinin sonuçları  1280

A) Genel olarak . 1280

B) Zarar görenin sorumlulardan birini tam ibra etmesi . 1282

C) Zarar görenin sorumlulardan biri hakkındaki feragati 1287

2) Zarar görenlerin sorumlulardan biri ile yaptığı ibra sözleşmesinin diğer sorumlulara etkisi  1288

A) Zarar görenin trafik sigortacısını ibra etmesinin sonuçları . 1288

B) Zarar görenin sürücüyü ibra etmesinin sonuçları . 1292

C) Zarar görenin işleteni ibra etmesinin sonuçları . 1294

VI- İNDİRİM VE MAHSUPLARDA SIRA . 1295

1) Hatır taşıması indirimi . 1297

2) Müterafik (ortak) kusur indirimi . 1298

3) Hesaplanan tazminattan mahsup edilecek ödemeler  1301

4) İndirim ve ödemelerin mahsubunda farklı sıralamanın tazminat miktarına etkisi . 1301

A) Hatır taşıması ve müterafik kusur indirimi önce daha sonra ödemeler mahsup edilmesi durumunda tazminat hesabı . 1310

B) Önce ödemeler mahsup edilip daha sonra hatır taşıması ve müterafik kusur indirimi yapılması durumunda tazminat hesabı 1311

ALTINCI BÖLÜM TRAFİK SİGORTASINA KARŞI AÇILAN DAVALARDA ZAMANAŞIMI SÜRELERİ

I- GENEL OLARAK ZAMANAŞIMI . 1313

1) Zamanaşımının ilkeleri. 1316

2) Zamanaşımı ile hak düşürücü süre arasında ki farklar . 1317

II- ZAMANAŞIMI SÜRELERİ  1319

1) İKİ YILLIK KISA SÜRELİ ZAMANAŞIMI . 1320

A) Zarar görenin zararı öğrenmesi . 1320

B) Zarar görenin tazminat yükümlüsünü öğrenmesi . 1326

2) ON YILLIK KESİN (MUTLAK) SÜRELİ ZAMANAŞIMI  1328

3) CEZA ZAMANAŞIMI  1329

A) Haksız fiilin aynı zamanda suç teşkil etmesi 1335

B) Fiil için ceza kanunlarının öngördüğü zamanaşımı süresi tazminat davasında öngörülen zamanaşımı süresinden daha uzun olmalıdır 1341

III- TAZMİNAT SORUMLULARIN BİRBİRLERİNE RÜCU ve HALEFİYETTE ZAMANAŞIMI . 1344

1) Karayolları Trafik Kanunu Hükümlerine Göre Rücu Zamanaşımı . 1346

2) Halefiyete Dayalı Rücuda Zamanaşımı  1348

IV- ZAMANAŞIMININ DURMASI . 1351

1) TÜRK BORÇLAR KANUNU’NDA DÜZENLENEN DURMA NEDENLERİ  1353

A) Velayet Süresince, Çocukların Ana Ve Babalarından Olan Alacakları İçin……… 1353

B) Vesayet Süresince, Vesayet Altında Bulunanların Vasiden veya Vesayet İşlemleri Sebebiyle Devletten Olan Alacakları İçin 1354

C) Evlilik Devam Ettiği Sürece, Eşlerin Diğerinden Olan Alacakları İçin . 1355

D) Hizmet İlişkisi Süresince, Ev Hizmetlilerinin Onları Çalıştıranlardan Olan Alacakları İçin 1356

E) Borçlu, Alacak Üzerinde İntifa Hakkına Sahip Olduğu Sürece . 1357

F) Alacağı, Türk Mahkemelerinde İleri Sürme İmkânının Bulunmadığı Sürece…. . 1357

G) Alacaklı ve Borçlu Sıfatının Aynı Kişide Birleşmesinde, Birleşmenin İleride Geçmişe Etkili Olarak Ortadan Kalkması Durumunda, Bu Durumun Ortaya Çıkmasına Kadar Geçecek Sürece 1358

H) Covid 19 Nedeniyle Durma 1358

2) ZAMANAŞIMI DURMASININ SONUÇLARI . 1363

V- ZAMANAŞIMININ KESİLMESİ . 1363

1) ZAMANAŞIMININ KESİLME SEBEPLERİ . 1364

A) Borçlunun Fiillerinden Kaynaklanan Kesilme Sebepleri 1365

B) Alacaklının Eylemlerinden Kaynaklanan Zamanaşımının Kesilme Sebepleri…. . 1368

a) Alacaklının Mahkemede Dava Açması veya Def’i Yoluyla Alacağını İleri Sürmesi 1369

b) Alacaklının Hakem Huzurunda Dava Açması veya Def’i Yoluyla Alacağını İleri Sürmesi 1374

c) Alacaklının İcra Takibinde Bulunması 1376

d) Alacaklının İflas Masasına Başvurması 1378

C) Adli Makamlarda Gerçekleştirilen Fiillerinden Kaynaklanan Kesilme Sebepleri . 1378

2) ZAMANAŞIMI KESİLMESİNİN SONUÇLARI  1380

A) Zamanaşımı Kesildikten Sonra İşlemeye Başlayacak Yeni Süre Yönünden……. . 1380

B) Zamanaşımı Kesilmesinin Diğer Şahıslara Etkisi 1384

a) Müteselsil borçlular yönünden 1384

b) Bölünemeyen Borçlar Yönünden 1385

c) Kefiller Yönünden . 1386

d) Tazminat Yükümlüsü ve Sigortacı Yönünden 1386

3) DAVANIN USUL YÖNÜNDEN REDDEDİLMESİ HALİNDE EK SÜRE . 1387

VI- TAZMİNAT ALACAĞININ ZAMANAŞIMINA UĞRAMASININ SONUÇLARI 1388

1) Asıl Alacak Bakımından Zamanaşımının Sonuçları . 1389

2) Asıl Alacağa Bağlı Alacaklar Bakımından Zamanaşımının Sonuçları . 1390

VII- ZAMANAŞIMI DEF’İNİN İLERİ SÜRÜLME ZAMANI 1391

1) Açılan Davada Zamanaşımı Def’inin İleri Sürülmesi . 1392

A) Süresinden sonra verilen cevap dilekçesi ile zamanaşımı def’inde bulunulması 1394

B) Islah dilekçesi ile zamanaşımı itirazında bulunulması . 1397

a) Süresinde cevap dilekçesi verilmesi durumunda ıslah ile zamanaşımı def’i… 1397

b) Cevap dilekçesi verilmemesi durumunda ıslah ile zamanaşımı def’i 1400

2) Zamanaşımı Def’inin İcra Takibinde İleri Sürülebileceği An . 1403

3) Zamanaşımı Def’inin İflas Yolu ile Takipte İleri Sürülebileceği An  1404

VIII- ZAMANAŞIMINDAN FERAGAT  1405

IX- TALEP EDİLECEK FAİZ TÜRÜ VE BAŞLANGIÇ TARİHİ . 1406

KAYNAKÇA  1410