Yük Alacaklısı Hakkı

YÜK ALACAKLISI

HAKKI



Dr. İbrahim AĞSAKAL



ÖNSÖZ .................................................................................................................. v ii

İÇİNDEKİLER......................................................................................................ix

K ISA LTM A LA R...............................................................................................x v ii



GİRİŞ.........................................................................................................................1



I. SUNUŞ VE ÇALIŞMANIN AMACI.....................................................1

II. İNCELEME PLÂNI VE KONUNUN

SINIRLANDIRILMASI ...........................................................................2

Birinci Bölüm

YÜK ALACAKLISI HAKKI KAVRAMI

NİTELİĞİ VE ÖZELLİKLERİ

I. GENEL OLARAK SORUMLULUK KAVRAMI .............................5

II. GENEL OLARAK REHİN HAKKI KAVRAMI...............................7

A. Rehin Hakkı ve Tarihsel Gelişimi .....................................................7

B. Hapis Hakkı ..........................................................................................11

III. YÜK KAVRAMI........................................................................................15

A. Kaptan Tarafından Yük Karşılık Gösterilerek Alınan

Deniz Ödüncünden Doğan Alacaklarda Yük Kavramı ..............16

B. Müşterek Avaryada Yüke Düşen Garâme Borcundan

Doğan Alacaklarda Yük Kavramı.....................................................17

İÇİNDEKİLERx

C. Kurtarma ve Yardımda Yükle İlgililere Karşı Olan

Kurtarma ve Yardım Ücretinde Yük Kavramı ..............................19

D. Taşıyanın Navlun Alacağında Yük Kavramı ................................ 23

IV. YÜK ALACAKLISI HAKKI KAVRAMI.......................................... 28

A. Tanımı ................................................................................................... 28

B. Doğumu .................................................................................................29

1. Kaptan Tarafından Yük Karşılık Gösterilerek Alınan

Deniz Ödüncünden Doğan Alacaklarda .................................29

2. Müşterek Avaryada Yüke Düşen Garâme Borcundan

Doğan Alacaklarda .......................................................................31

3. Kurtarma ve Yardımda Yükle İlgililere Karşı Olan

Kurtarma ve Yardım Ücret Alacaklarında ..............................35

a. Kanundan Kaynaklanan Kurtarma Yardım .................. 40

b. Sözleşmeden Kaynaklanan Kurtarma Yardım................42

c. Faydalı Netice ....................................................................... 46

4. Taşıyanın Navlun Alacağında....................................................51

a. Şartları ......................................................................................51

b. Rehin Hakkının Devam Süresi ......................................... 56

C. Özellikleri............................................................................................. 60

1. Hakkın Sağladığı Hukukî İmkânlar Bakımından ............... 60

2. Hakkın Konusu Bakımından.....................................................61

3. Hakkın Borçlusu Bakımından...................................................62

4. Hakkın Sırası Bakımından ........................................................ 63

D. Hukukî Niteliği ................................................................................... 64

1. Yük Alacaklısı Hakkının Actio in Rem Scripta

Tarzında Bir Alacak Hakkı (şahsi hak) Olduğu Görüşü ....65

2. Yük Alacaklısı Hakkının Yük Üzerindeki Rehin

Hakkı İle Korunmuş Aynî Bir Borç (Realobligation)

Olduğu Görüşü............................................................................. 69

3. Yük Alacaklısı Hakkının Hapis Hakkı Olduğu

Görüşü.............................................................................................74xi

4. Yük Alacaklısı Hakkının Kanunî Bir Rehin Hakkı

Olduğu Görüşü............................................................................. 77

5. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Kanaatimiz........................79

İkinci Bölüm

YÜK ALACAKLISI HAKKI VEREN

ALACAKLAR

I. KAPTAN TARAFINDAN YÜK KARŞILIK

GÖSTERİLEREK ALINAN DENİZ ÖDÜNCÜNDEN

DOĞAN ALACAKLAR......................................................................... 83

A. Temin Ettiği Alacaklar...................................................................... 84

B. Alacaklı...................................................................................................85

C. Borçlu..................................................................................................... 86

1. Yükle İlgili Kişi............................................................................. 86

2. Kaptan ............................................................................................ 87

D. Sona Ermesi.......................................................................................... 88

E. Zamanaşımı.......................................................................................... 88

II. MÜŞTEREK AVARYADA YÜKE DÜŞEN GARÂME

BORCUNDAN DOĞAN ALACAKLAR.......................................... 88

A. Temin Ettiği Alacaklar.......................................................................93

1. Denize Mal Atma Müşterek Avaryası ......................................93

2. Hafifletme Müşterek Avaryası...................................................95

3. Karaya Oturtma Müşterek Avaryası........................................ 97

4. Yüzdürme Müşterek Avaryası................................................... 99

5. Yangın Söndürme Müşterek Avaryası................................... 102

6. Yük, Gemi Eşyası ve Kumanyası Yakılması Müşterek

Avaryası ........................................................................................ 104

7. Barınma Müşterek Avaryası .................................................... 105

8. Muvakkat Tamir Müşterek Avaryası ....................................110xii

9. Boşaltma Sırasında Yüke Gelen Zararlar Müşterek

Avaryası .........................................................................................111

10. Geminin Müdafaası Müşterek Avaryası............................... 112

11. Gemi ve Yükün Düşman ve Korsanlardan

Kurtarılması Müşterek Avaryası ............................................ 113

12. Teminatın Kapsamı Dışında Kalan Haller ..........................114

B. Alacaklı.................................................................................................116

1. Donatan ........................................................................................116

2. Taşıyan...........................................................................................117

3. Yükle İlgili Kişi............................................................................118

C. Borçlu....................................................................................................118

1. Donatan.........................................................................................118

2. Kaptan ...........................................................................................119

3. Yükle İlgili Kişi...........................................................................120

4. Yükü Elinde Bulunduran Üçüncü Kişi ................................. 122

D. Sona Ermesi........................................................................................ 123

E. Zamanaşımı........................................................................................124

III. KURTARMA VE YARDIMDA YÜKLE İLGİLİLERE

KARŞI OLAN KURTARMA VE YARDIM ÜCRETİ ................ 125

A. Temin Ettiği Alacaklar.................................................................... 125

B. Alacaklı................................................................................................ 129

1. Kurtarma Yardım Gemisi ....................................................... 129

2. Donatan ....................................................................................... 130

3. Yolcu ............................................................................................. 131

4. Klavuz .......................................................................................... 134

5. Gemi Adamları........................................................................... 136

6. Yük Alacaklısı Hakkının Alacaklıları Arasında

Taksimi......................................................................................... 139

a. Birden Fazla Gemi veya Kurtarıcılar Arasında ............ 139

b. Bir Geminin İlgilileri Arasında ....................................... 142

C. Borçlu................................................................................................... 145xiii

1. Donatan........................................................................................ 145

2. Kaptan .......................................................................................... 146

3. Yükle İlgili Kişi........................................................................... 147

4. Yükü Elinde Bulunduran Üçüncü Kişi ................................. 149

5. Sorumluluğun İlgililer Arasında Taksimi............................ 150

D. İnsan Kurtaranların Hakları.......................................................... 153

E. Sona Ermesi........................................................................................ 158

F. Zamanaşımı........................................................................................ 159

IV. TAŞIYANIN NAVLUN SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN

ALACAKLAR I........................................................................................ 160

A. Temin Ettiği Alacaklar.................................................................... 160

1. Navlun Alacağı............................................................................ 160

2. Yükleme Masrafları................................................................... 169

3. Sürastarya Ücreti.........................................................................170

4. Mesafe Navlunu.......................................................................... 172

5. Ölü Navlun ...................................................................................175

6. Boşaltma Masrafları ..................................................................178

B. Alacaklı.................................................................................................178

1. Taşıyan...........................................................................................178

a. Taşıyanın Aynı Zamanda Donatan Olması

Halinde...................................................................................178

b. Aynı Yük İçin Birden Fazla Navlun Sözleşmesinin

Yapılması Halinde............................................................... 179

2. Diğer İlgililer............................................................................... 184

a. Sigortacı................................................................................. 184

b. İpotek Alacaklısı.................................................................. 186

c. Navlun Alacağını Temlik Alan Kişi................................ 188

d. Geminin Yeni Mâliki ......................................................... 190

C. Borçlu....................................................................................................191

1. Taşıtan ..........................................................................................191

2. Gönderilen................................................................................... 194xiv

a. Gönderilenin Tesbiti .......................................................... 194

b. Gönderilenin Borcunun Şartları ..................................... 197

aa. Yükün Teslim Edilmiş Olması.................................. 197

bb. Navlun Sözleşmesi veya Konişmentoda Bu Yönde

Bir Kaydın Bulunması................................................. 198

c. Gönderilenin Birden Fazla Olması Halinde

Sorumluluk...........................................................................203

D. Rehin Klozu ......................................................................................205

E. Sona Ermesi........................................................................................208

F. Zamanaşımı........................................................................................ 212

Üçüncü Bölüm

YÜK ALACAKLISI HAKKININ İCRASI

I. GENEL OLARAK.................................................................................. 215

II. YETKİLİ MAHKEME...........................................................................216

III. TAKİBİN TARAFLARI.......................................................................220

A. Kaptan Tarafından Yük Karşılık Gösterilerek Alınan

Deniz Ödüncünden Doğan Alacaklarda .....................................222

1. Takip Alacaklısı..........................................................................222

2. Takip Borçlusu............................................................................222

a. Kaptan ...................................................................................222

b. Gönderilen............................................................................223

c. Yük Mâliki ............................................................................224

d. Yükü Elinde Bulunduran Üçüncü Kişi ..........................224

B. Müşterek Avaryada Yüke Düşen Garâme Borcundan

Doğan Alacaklarda ...........................................................................225

1. Takip Alacaklısı..........................................................................225

2. Takip Borçlusu............................................................................226

C. Kurtarma ve Yardımda Yükle İlgililere Karşı Olan

Kurtarma ve Yardım Ücret Alacaklarında ..................................228xv

1. Takip Alacaklısı..........................................................................228

2. Takip Borçlusu............................................................................230

D. Taşıyanın Navlun Sözleşmesinden Kaynaklanan

Alacaklarında..................................................................................... 232

1. Takip Alacaklısı.......................................................................... 232

2. Takip Borçlusu............................................................................ 232

a. Taşıtan ................................................................................... 232

b. Gönderilen............................................................................233

IV. YÜKÜN İHTİYATİ HACZİ...............................................................234

A. Genel Olarak ......................................................................................234

B. İhtiyati Haciz Prosedürü................................................................. 237

C. İhtiyati Haczin Teminat Gösterilmek Sureti İle

Kaldırılması........................................................................................ 239

V. YÜKÜN ELE GEÇİRİLMESİ ...........................................................245

VI. DEVLETE AİT YÜKÜN ELE GEÇİRİLMESİ.............................247

VII. REHNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLU İLE TAKİP.............. 252

A. İlamsız Takip......................................................................................254

1. Takip Talebi.................................................................................254

2. Ödeme Emri ve İtiraz................................................................258

B. İlamlı Takip........................................................................................ 262

1. Genel Olarak ............................................................................... 262

2. Takip Talebi ve Ödeme Emri ................................................. 267

3. İcranın Geri Bırakılması .......................................................... 267

VIII. İSTİHKAK İDDİALARI......................................................................268

A. Genel Olarak ......................................................................................268

B. Yükün Borçlunun veya Borçluyla Birlikte Üçüncü Kişinin

Elinde Olması ....................................................................................269

C. Yükün Yalnızca Üçüncü Kişinin Elinde Olması ....................... 272

IX. PARAYA ÇEVİRME.............................................................................. 274

A. Genel Olarak ...................................................................................... 274

B. Açık Artırmaya Hazırlık Aşaması................................................. 276xvi

C. Açık Artırmanın Yapılması ve İhale............................................. 277

D. İhalenin Sonuçları............................................................................. 278

X. PARALARIN PAYLAŞTIRILMASI ................................................ 279

SONUÇ................................................................................................................ 281

KAYNAKÇA ...................................................................................................... 293