İdari Yargı Kararlarının Gerekçelendirilmesi
Dr. Öğr. Üyesi K. Begüm İSBİR
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .5
İÇİNDEKİLER 11
KISALTMALAR . 17
GİRİŞ .19
BÖLÜM
TEMEL HAKLAR VE HUKUK SİSTEMLERİ ÇERÇEVESİNDE
GEREKÇE KAVRAMI
GEREKÇEKAVRAMI .27
Tarihsel Gelişimi 30
Gerekçe Teorisi 33
Gerekçe ile İlişkili Kavramlar . 37
Hukuk Metodolojisi. 38
Argümantasyon (Temellendirme) 41
Hukuk Mantığı . 43
Retorik 44
Yorum . 46
İdari İşlemin Gerekçesi 51
Kanun Gerekçesi. 54
Hukuk Sistemlerinin Gerekçe Kavramına Yaklaşımı. 55
Anglo-Sakson (Anglo-Amerikan) Hukuk Sistemi’nde Gerekçe 57
Ratio Decidendi-Obiter Dictum İlkeleri Tasnifi 58
Stare Decisis İlkesi. 59
Kıta Avrupası (Kara Avrupası) Hukuk Sistemi’nde Gerekçe 61
Gerekçenin Bağlayıcılığı . 62
12 İçindekiler
HAKKAVRAMI AÇISINDAN ‘GEREKÇELİ KARAR HAKKI’ 65
Adil Yargılanma Hakkı ve Hak Arama Özgürlüğü Bağlamında
Gerekçeli Karar Hakkı65
Gerekçeli Karar Hakkının Tanımı .69
Gerekçeli Karar Hakkının İçeriği.70
Gerekçeli Karar Hakkının Pozitif Hukuktaki Yansımaları ve
Uygulanması.72
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Gerekçeli Karar
Hakkı74
AİHM’e Göre Gerekçesiz Kabul Edilmeyen Yargı Kararları.76
“Ulusal Mahkeme Her Argümana Cevap Vermek
Zorunda Değildir”: Hiro Balani v. İspanya Kararı ve Van
de Hurk v. Hollanda Kararı 76
“Halk Jürisinin, Başvuranın Suçluluğuna Karar Vermiş
Olması Nedeniyle Jüri Kararın Gerekçesiz Olması
Sözleşme’ye Aykırı Değildir”: Refik Sarıc v. Danimarka
Kararı ve Taxquet v. Belçika Davası78
“Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı’nın Sorduğu 768 Soruya
Jürinin Cevap Vermesi, Kararın Temelini Oluşturur. Jüri
kararının gerekçesiz olmasını telafi ettiklerine karar
verilmiştir”: Papon v. Fransa Kararı 80
AİHM’e Göre Gerekçesiz Kabul Edilen Yargı Kararları .81
“Sanığın Mahkûmiyeti Anlamaması Yetersiz Gerekçeden
Kaynaklanır”: Hadjianastassiou v. Yunanistan Kararı 81
“Temyiz Mahkemesinin, Sadece Davalının Savunmasına
Dayalı Yetersiz Gerekçe İle Karar Vermesi, Adil
Yargılanma Hakkının İhlalidir”: Ruiz Torija v. İspanya
Kararı ve Chevrol v. Fransa Kararı .81
Anayasa Mahkemesi’nin Gerekçeli Karar Hakkı ile İlgili Yaklaşımı 82
Anayasa Mahkemesi’nin Yüksek Mahkeme Sıfatıyla Verdiği
Kararlar ve Gerekçe İlkesi84
Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarında
Gerekçeli Karar Hakkı 89
Kararın Niteliği Ölçütü: “Gerekçe gösterme zorunluluğunun
kapsamı kararın niteliğine göre değişebilir”91
Makul Gerekçe ve Hukuki Güvenlik Ölçütü: “Davayla
doğrudan ilgili olan bu hususlara mahkemelerce makul
bir gerekçe ile yanıt verilmelidir” .92
İçindekiler 13
Yeniden Yargılama Yapılması Ölçütü: “Gerekçeli karar
hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için
yeniden yargılama yapılması gerekir” . 93
Anayasal Önem ve Kişisel Önem Ölçütleri: “Başvurunun
Anayasa’nın uygulanması ve yorumlanması veya temel
hakların kapsamının ve sınırlarının belirlenmesi
açısından önem taşımaması” ve “ Başvurucunun önemli
bir zarara uğramaması” . 94
Re’sen Araştırma İlkesine Tabi Olmama Ölçütü: “Anayasa
Mahkemesi kamu gücü eylem ve işlemleri ile mahkeme
kararlarının Anayasa’ya uygunluğunun ve müdahale
gerekçelerinin denetimini kendiliğinden yapmaz” 96
Temyiz veya İstinaf Mercilerinin Davanın Ana
Unsurlarını Gerekçelendirmesi Ölçütü: “İtiraz ya da
temyiz mercilerinin bir şekilde itiraz veya temyizde dile
getirilmiş ana unsurları incelediğini, derece
mahkemesinin kararını inceleyerek onadığını ya da
bozduğunu göstermesidir” . 97
III. GEREKÇE İLKESİNİN TÜRK HUKUKU’NDAKİ DAYANAKLARI98
Anayasal Dayanakları . 100
Yasal Dayanakları. 102
2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu . 102
2575 Sayılı Danıştay Kanunu. 106
Diğer Mevzuat 106
BÖLÜM
YARGI KARARININ ANATOMİSİ VE GEREKÇE
YARGI KARARININ ANATOMİSİ. 113
Uyuşmazlığı Çözecek Hukuk Kuralının Tespiti . 114
Hukuk Kuralının Olaya Uygulanması. 114
Kıyas (Tasım) . 115
Yorum ve Kural Boşluklarının Doldurulması. 116
Hüküm ve Gerekçe . 119
Hüküm Fıkrası ve İlâm . 122
Muhalefet Şerhi (Azlık Oyu/Karşıoy Yazısı)- Farklı (Değişik)
Gerekçe 123
14 İçindekiler
YARGI KARARLARINDA GEREKÇE ETKİSİ VE UYGULAMA ALANI 124
Gerekçe Etkisi. 124
Yargı Kararında Gerekçe İlkesinin Uygulama Alanı 127
III. GEREKÇEYE İLİŞKİN TEORİLER. 128
Kavram Teorisi.129
Menfaat Teorisi129
Maddi ve Teknik Teori 130
Modern Teori 131
Rasyonel Hukuki Tartışma (İletişim Rasyonalitesi) Teorisi . 132
Hukuki Transformasyon Teorisi 133
GEREKÇELENDİRMENİN İŞLEVLERİ. 134
Gerekçelendirmenin Genel Olarak Tüm Yargı Kolları Açısından
İşlevleri 134
Gerekçelendirmenin İdari Yargılama Usulü Hukukundaki
İşlevleri 139
YARGIDA HEDEF SÜRE UYGULAMASIİLE GEREKÇELENDİRME
ARASINDAKİİLİŞKİ. 143
GEREKÇENİN UNSURLARI . 146
Maddi Açıdan 151
Maddi Olgu (Olay) -Uygulanan Kural İlişkisi 151
Hükmün Nedenleri . 153
İddia Savunmanın Değerlendirilmesi 157
Delillerin Değerlendirilmesi ve Hâkimin Takdir Yetkisi 158
Şekli Açıdan . 161
Dil . 161
Üslûp. 164
Yazım 165
VII. GEREKÇENİN KALEME ALINMASINDA YORUM YÖNTEMLERİ 166
VIII. GEREKÇE TÜRLERİ 169
Hukuki ve Yasal Gerekçe . 169
Değişik Gerekçe . 171
Makul Gerekçe-İkna Edici Gerekçe . 172
İçindekiler 15
GEREKÇESİZLİK TÜRLERİ. 172
Yetersiz Gerekçe 173
Eksik Gerekçe. 175
İç Gerekçe Eksikliği 175
Dış Gerekçe Eksikliği. 176
Matbu Gerekçe. 177
Salt Bilimsel İçtihatlı Gerekçe . 179
Tutarsız Gerekçe . 179
Geç Gerekçe. 180
III. BÖLÜM
İDARİ YARGIDA DAVA TÜRLERİNE VE
YARGILAMA AŞAMALARINA GÖRE
GEREKÇELENDİRME
GENELOLARAK İDARİ YARGIDA GEREKÇELENDİRME 181
İdari Yargılama İlkeleri-Gerekçe İlişkisi. 184
Gerekçelendirmede İdari Yargı Metodolojisinin Bir Uygulama
Şekli: Danıştay Karar Yazım Rehberi. 186
İdari Yargı Kararlarının Metodolojisi Hakkında Düşünceler 190
İDARİ YARGIDA DAVA TÜRLERİ VE GEREKÇE 193
İptal Davasının Konusu ve Özelikleri. 193
Tam Yargı Davasının Konusu ve Özelikleri. 195
İptal ve Tam Yargı Davası Farkı . 198
İptal ve Tam Yargı Davalarında Gerekçeli Karar 199
III. İDARİ YARGILAMA HUKUKU KANUN YOLLARINDA GEREKÇE. 205
İstinaf Aşamasında Gerekçe. 206
Temyiz Aşamasında Gerekçe. 208
Genel Olarak Değişik Gerekçe İle Onama ve Düzelterek
Onama Kararları 210
İdari Yargı Açısından Değişik Gerekçe ile Onama-Düzelterek
Onama 211
YÜRÜTMENİN DURDURULMASIKARARLARINDA
GEREKÇELENDİRME. 212
16 İçindekiler
ARA KARARININGEREKÇELENDİRİLMESİ. 222
İDARİ YARGI KARARLARININ GEREKÇELENDİRİLMEMESİNİN
SONUÇLARI 224
SONUÇ VE ÖNERİLER 229
KAYNAKÇA. 233
KAVRAM DİZİNİ 251
