İktibas Serbestisi Ve Sınırları

"İKTİBAS SERBESTİSİ VE SINIRLARI



Dr. Özge ÖNCÜ



- İktibas Serbestisi Kavramı, İktibas Serbestisinin Hukukumuzda Ve Karşılaştırmalı Hukukta Düzenlenmiş Şekli

- İktibas Serbestisinin İktibas Türleri İçin Ortak Olan Esasa İlişkin Koşulları

- Fikir Ve Sanat Eserleri Kanunu’nda Düzenlenen İktibas Türleri

- Fikir Ve Sanat Eserleri Kanunu’nda Düzenlenmeyen İktibas Türleri



İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER 7

KISALTMALAR 15

GİRİŞ 17

BİRİNCİ BÖLÜM İKTİBAS SERBESTİSİ KAVRAMI,

İKTİBAS SERBESTİSİNİN HUKUKUMUZDA ve KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA DÜZENLENİŞ ŞEKLİ

I. İKTİBAS SERBESTİSİ KAVRAMI, BENZER

KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ, KANUNDA DÜZENLENİŞ ŞEKLİ ve NİTELİKLERİ 21

I. İktibas Serbestisi Kavramı 21

II. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda “İktibas” Kavramına

Yer Veren Düzenlemelerin Değerlendirilmesi 24

I. Genel Olarak 24

II. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda “İktibas” Kavramına

Yer Veren Düzenlemeler 24

III. Değerlendirme 28

III. İktibas Serbestisinin “İntihal” ve “Esinlenme” İle İlişkisi ...29

A. İntihal Kavramı 29

B. Esinlenme Kavramı 34

1. Soluklaşma Kıstası 36

2. İç Mesafe Kıstası 40

aa. Genel Olarak 40

bb. Parodi Kavramı ve İç Mesafe Kıstası 40

cc. Parodilerin “Esinlenme” Kapsamında

Değerlendirilip Değerlendirilemeyeceği Sorunu 43

C. İktibas ve Esinlenme Arasındaki Farklar 47

IV. İktibas Serbestisinin Kanunda Düzenleniş Şekli ve Nitelikleri 48

A. İktibas Serbestisinin Kanunda Düzenleniş Şekli 48

B. Eser Sahibinin Haklarına İktibas Serbestisi ile

Getirilen Sınırlandırmanın Nitelikleri 52

a. İktibas Serbestisi Eser Sahibinin Mali Haclarına

Getirilmiş Bir Sınırlandırmadır 52

aa. Genel Olarak 52

bb. İktibas Serbestisi Eser Sahibinin Manevi Haklarına Getirilmiş Bir Sınırlandırma Değildir 54

I. İktibas Serbestisine İlişkin Kuralların Uygulanması, Eserinden İktibas Yapılacak Eser Sahibinin İznine veya Ona Bir Karşılık Ödenmesine Bağlı Değildir 57

II. İktibas Serbestisi Genel Menfaat Yararına Getirilmiş

Bir Sınırlandırmadır 57

III. İktibas Serbestisi Temelinde Çatışan Farklı

Anayasal Haklan Barındırmaktadır 63

I. İKTİBAS SERBESTİSİNE İLİŞKİN DİĞER BAZI HUKUK SİSTEMLERİNDE YER ALAN DÜZENLEMELER ...65

A. Alman Hukukundaki Düzenleme 65

B. İsviçre Hukukundaki Düzenleme 68

C. İngiliz Hukukundaki Düzenleme 70

D. Amerikan Hukukundaki Düzenleme 73

II. İKTİBAS SERBESTİSİ İLE İLGİLİ ULUSLARARASI DÜZENLEMELERDE ve İLGİLİ AVRUPA BİRLİĞİ DİREKTİFİNDE YER ALAN DÜZENLEMELER 76

1. Bern Sözleşmesinde Yer Alan Düzenlemeler 76

2. Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Haklan Anlaşmasında

Yer Alan Düzenlemeler 81

3. WIPO T elif Haklan Andlaşmasında Y er Alan Düzenlemeler 84

4. 2001/29 Sayılı Avrupa Birliği Direktifi’nde Yer Alan Düzenlemeler 85

A. Genel Olarak 85

B. Üç Basamak Testi 87

1. Birinci Basamak: Belirli Özel Durumlar 88

2. İkinci Basamak: Normal Yararlanmayı Zedelememe 89

3. Üçüncü Basamak: Hak Sahibinin Haklı Yararlanna Beklenemez Ölçüde Zarar Vermeme 91

III. İKTİBAS SERBESTİSİNE İLİŞKİN HÜKMÜN YORUMUNDA GÖZETİLECEK ESASLAR 92

I. Yorum Kavramı 92

II. Eser Sahibinin Haklanna Getirilen Sınırlandırmalann

Dar Yorumlanması Gerektiği Yönündeki Görüşler 95

III. Eser Sahibinin Haklanna Getirilen Sınırlandırmalann

Dar Yorumlanmasına Karşı Çıkan Görüşler 100

IV. Değerlendirme 102

İKİNCİ BÖLÜM İKTİBAS SERBESTİSİNİN İKTİBAS TÜRLERİ İÇİN ORTAK OLAN ESASA İLİŞKİN KOŞULLARI

I. GENEL OLARAK 109

II. KENDİSİNDEN İKTİBAS YAPILACAK ÜRÜN BAKIMINDAN ORTAK KOŞULLAR 110

I. Kendisinden İktibas Yapılacak Ürün “Eser”

Niteliği Taşımalıdır 110

A. Genel Olarak 110

B. Eser Kavramı 112

1. Genel Olarak 112

2. Eser Sayılmanın Koşullan 114

aa. Eser Sahibinin Hususiyetini Taşımalıdır 114

bb. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda Düzenlenen

Eser Türlerinden Birine Dâhil Olmalıdır 117

C. Kendisinden İktibas Yapılabilecek Eser Türleri 117

A. Genel Olarak 117

B. İşlenme ve Derleme Eserlerden İktibas 119

aa. İşlenme ve Derleme Eser 119

bb. İşlenme ve Derleme Eserlerden

İktibasın Özellikleri 122

C. Mevzuat ve İçtihatlar ile Nutuklardan İktibas 124

D. Eser Olarak Korunmayan Bazı Ürünlerden İktibas 127

1. Bağlantılı Haklar Kapsamında Korunan

Ürünlerden İktibas 127

2. Derleme Eser Niteliğine Sahip Olmayan

Veri Tabanlarından İktibas 128

3. Haksız Rekabet ve Kişilik Hakları Kapsamında

Korunan Ürünlerden İktibas 132

aa. Haksız Rekabete İlişkin Hükümler Kapsamında

Korunan Ürünlerden İktibas 132

bb. Kişilik Haklarına İlişkin Hükümler Kapsamında

Korunan Ürünlerden İktibas 135

E. Fikirler, Teoriler ve Öğretilerden İktibas 138

II. Kendisinden İktibas Yapılacak Eser En Azından

Alenileşmiş Olmalıdır 142

I. Genel Olarak 142

II. Alenileşme Kavramı 143

I. Alenileşmemiş Bir Eserden İktibas Yapılmasımn Koşulu 148

m. KENDİSİNE İKTİBAS YAPILACAK ÜRÜN BAKIMINDAN

ORTAK KOŞULLAR 157

I. Kendisine İktibas Yapılacak Ürün Eser Niteliği Taşımalıdır 157

A. Genel Olarak 157

B. Eser Niteliği Taşımayan Ürünlere iktibas 158

II. Kendisine İktibas Yapılacak Eser Bağımsız Nitelikte Olmalıdır 161

IV. İKTİBAS AMACI ve İKTİBASIN AMACIN HAKLI

GÖSTERDİĞİ KAPSAMDA OLMASI 167

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM FİKİR ve SANAT ESERLERİ KANUNU’NDA DÜZENLENEN İKTİBAS TÜRLERİ

1. BİLİMSEL (İLMİ) ESERLERE YAPILACAK BÜYÜK İKTİBASIN ESASA İLİŞKİN KOŞULLARI (FSEK madde 35/f.l-b.3) 169

A. Genel Olarak 169

B. Kendisinden İktibas Yapılacak Eser Bakımından Koşullar 169

1. Genel Olarak 169

2. Güzel Sanat Eserleri Bakımından Alenileşmiş;

Diğer Eserler Bakımından Yayımlanmış Olma Koşulu 171

I. Güzel Sanat Eserlerinin Alenileşmiş Olması Yeterlidir ..171

II. Güzel Sanat Eseri Dışındaki Eserlerin Yayımlanmış

Olması Gerekir 171

aa. Yayımlanma Kavramı 171

bb. Yayımlanma Koşulunun Nedenleri 176

C. Kendisine İktibas Yapılacak Eser Bakımından Koşullar 178

A. Kendisine İktibas Yapılacak Eser Bilimsel

Nitelik Taşımal ıdır 178

(1) Bilimsel Eser Kavramı 178

(2) Popüler Bilim Eserlerinin Durumu 183

B. Kendisine İktibas Yapılacak Bilimsel Eser Bağımsız Nitelikte Olmalıdır 186

D. İktibas Amacı (İçeriği Aydınlatma) 186

E. İktibasın Amacın Haklı Göstereceği Oranda Olması 193

2. GÜZEL SANAT ESERLERİNİN BİLİMSEL (İLMİ) KONFERANS veya DERSLERDE PROJEKSİYON ve BUNA BENZER VASITALARLA GÖSTERİLMESİ (FSEK madde35/f.l-b. 199

III. İLİM ve EDEBİYAT ESERLERİNE YAPILACAK KÜÇÜK İKTİBASIN ESASA İLİŞKİN KOŞULLARI (FSEK madde 35/f.l-b.l) 201

I. Genel Olarak 201

II. Kendisinden İktibas Yapılacak Eser Bakımından Koşullar 202

I. Kendisinden İktibas Yapılabilecek Eser Türleri 202

II. Kendisinden İktibas Yapılacak Eserin Alenileşmiş Olması ..209

III. Kendisine İktibas Yapılacak Eser Bakımından Koşullar 209

A. Kendisine İktibas Yapılacak Eser İlim ve Edebiyat Eseri Niteliği Taşımalıdır 209

B. Kendisine İktibas Yapılacak İlim ve Edebiyat Eseri Bağımsız Nitelikte Olmalıdır 211

C. İlim ve Edebiyat Eserleri Dışındaki Eser Türlerine FSEK madde 35/f.l-b.l Kapsamında İktibas Yapılabilmesi Sorunu 212

IV. İktibasın Kapsamı 212

1. Ana Kural: İktibas Bazı “Cümle ve Fıkralar(Bazı Parçalar)”

ile Sınırlıdır 212

2. Bir Eserin Tamamının ya da Önemli Bir Kısmının FSEK madde 35/f.l-b.l Kapsamında İktibas

Edilmesi İmkânı 219

A. Alman Öğretisinde İleri Sürülen Görüşler 220

B. Alman Yargı Kararlarında Getirilen Çözüm 222

C. Değerlendirme 224

aa. Resim ve Metinlerden Oluşan Bir Eserden Yapılacak

Resim İktibasları Bakımından Değerlendirme 225

bb. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu madde 36/f. 2’nin

Uygulama Alanı Bakımından Değerlendirme 227

cc. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu madde 37’nin

Uygulama Alanı Bakımından Değerlendirme 230

dd. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu madde 35/f. 1 -b. 1 ’in

Uygulanabilmesi Bakımından Değerlendirme 233

ee. FSEK madde 35/f. 1 -b. 3’ün Uygulanabilmesi Bakımından Değerlendirme 237

V. İktibas Amacı 241

1. Genel İktibas Amacı: İçeriği Aydınlatma 241

2. Sanatsal Amaçlarla İktibas ve Alman Ananasa Mahkemesi’nin “Germania 3"" Karan 244

I. FSEK madde 35/f.l-b.l Kapsamında Geçerli

Olabilecek İktibas Amaçlarının Değerlendirilmesi 247

II. Parodisel Amaçlarla îktibas 251

F. İktibasın Amacın Haklı Göstereceği Oranda Olması 258

I. MÜZİK İKTİBASLARININ ESASA İLİŞKİN KOŞULLARI

(FSEK madde 35/f.l-b.2) 258

A. Genel Olarak 258

B. Kendisinden İktibas Yapılacak Eser Bakımından Koşullar 259

1. Kendisinden İktibas Yapılacak Eser Beste Niteliğine

Sahip Olmalıdır 259

2. Kendisinden İktibas Yapılacak Beste Yayımlanmış Olmalıdır 261

C. Kendisine iktibas Yapılacak Eser Bakımından Koşullar 263

A. Kendisine İktibas Yapılacak Eser Müzik Eseri Olmalıdır 263

B. Kendisine İktibas Yapılacak Müzik Eseri Bağımsız Nitelikte Olmalıdır 265

D. İktibasın Kapsamı 267

1. İktibas Bir Bestenin Parçalan İle Sınırlıdır 267

2. Motif, Tema, Pasaj, Fikir Kavramları 268

3. Melodilerden FSEK madde 35/f. 1 -b.2 Kapsamında

İktibas İmkânı 270

I. Melodi Kavramı...... 270

II. Melodilerin İktibası 271

4. İktibasın Kapsamının Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Hususlar 276

E. İktibas Amacı 278

F. İktibasın Amacın Haklı Göstereceği Oranda Olması 282

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM FİKİR ve SANAT ESERLERİ KANUNU’NDA DÜZENLENMEYEN İKTİBAS TÜRLERİ

I. GÜZEL SANAT ESERLERİNE İKTİBAS 283

A. Güzel Sanat Eseri Kavramı 283

B. Güzel Sanat Eserlerine İktibas İmkânı 284

(1) Genel Olarak 284

(2) Güzel Sanat Eserlerine4ktibas İmkânını

Kabul Eden Görüşler 286

I. Güzel Sanat Eserlerine İktibas İmkânını Kabul

Etmeyen Görüşler 288

II. Değerlendirme 289

III. Güzel Sanat Eserlerine İktibasın Esasa İlişkin Koşullan 292

I. Genel Olarak 292

II. Kendisine İktibas Yapılacak Güzel Sanat Eserinin Bağımsız Nitelikte Olması 292

III. İktibas Amacı 295

n. BİLİMSEL NİTELİK TAŞIMAYAN

SİNEMA ESERLERİNE İKTİBAS 297

A. Sinema Eseri Kavramı 297

B. Sinema Eserlerine İktibas 302

1. Bilimsel Nitelikteki Sinema Eserlerine İktibas 302

2. Bilimsel Nitelik Taşımayan Sinema Eserlerine İktibas 302

A. Öğretide İleri Sürülen Görüşler 304

B. Değerlendirme 308

C. FSEK madde 35/f.l-b. 1 Hükmünün Sinema Eserlerine Yapılacak İktibaslarda Kıyas Yoluyla Uygulanabilmesi.317

C. Sinema Eserlerine İktibasın Esasa İlişkin Koşulları 321

III. MULTİMEDYA ESERLERDE İKTİBAS 324

1. “Multimedya” Eser Kavramı 324

2. Multimedya Eserlerin Hangi Eser Türü Kapsamında Korunabileceği Sorunu 325

3. Multimedya Eserlerine İktibas 333

4. Multimedya Eserlerden İktibas 335

5. Multimedya Eserlerde İktibasın Esasa İlişkin Koşullan 335

I. Genel Olarak 335

II. Yayımlanmış Olma Koşulunun İnternet Yoluyla

Umuma Sunulan Eserler Bakımından Değerlendirilmesi 336

III. Bilimsel Eserlere Yapılacak Büyük İktibasta Kendisinden İktibas Yapılacak Eserin Yayımlanmış Olmasına İlişkin Koşulun Eleştirisi 341

6. Link Verme 345

BEŞİNCİ BÖLÜM İKTİBAS SERBESTİSİNİN ŞEKLE İLİŞKİN KOŞULLARI ve İKTİBAS YOLUYLA ESERDE DEĞİŞİKLİK YAPILAMAMASI

1 İKTİBAS SERBESTİSİNİN ŞEKLE İLİŞKİN KOŞULLARI 347

I. İktibasın Belli Olacak Şekilde Yapılması Gerekir. 347

II. İktibasın Kaynağının Gösterilmesi Gerekir 352

% Genel Olarak.... 352

I. Kaynak Göstermenin Kapsamı 353

A. Genel Olarak... 353

B. Eser Sahibinin Adı 355

C. Eserin Adı 356

aa. Genel Olarak 356

bb. Eserin Adı Dışındaki Diğer Bilgilerinin

Kaynak Bilgisinde GösterilmeK 357

D. Bilimsel Eserlerde İktibasta İktibasın Alındığı Yer 359

II. Kaynak Bilgisinin Yeri ve Şekli 360

III. Kaynak Gösterme Zorunluluğunun Bulunmadığı

Durumlar 365

1. Genel Olarak 365

2. Koruma Süresi Dolmuş Eserler Bakımından 371

3. Kaynak Göstermenin imkânsız Olması 373

II. İKTİBAS YOLUYLA ESER SAHİBİNİN ESERDE DEĞİŞİKLİK

YAPILMASINI ÖNLEME HUSUSUNDAKİ MANE^h HAKKININ İHLAL EDİLEMEMESİ 377

SONUÇ 387

KAYNAKÇA.. 387





"