İnsansız Hava Aracı İşletilmesinden Doğan Sorumluluk ve Sorumluluğun Sigortalanması

Mücahit TÜRKMEN

 

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR 19

GİRİŞ21

1. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE KONUNUN SINIRLANDIRILMASI .21

2. KONUNUN İNCELENME YÖNTEMİ.23

 

BİRİNCİ BÖLÜM

İNSANSIZ HAVA ARACI

1. TANIM25

ÖĞRETİDEKİ TANIMLAR 25

HUKUKİ DÜZENLEMELERDE YER ALAN TANIMLAR26

Uluslararası Hukuki Düzenlemelerdeki Tanımlar26

Milletlerarası Sivil Havacılık Anlaşması .26

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü Model Tüzükleri .27

Avrupa Komisyonu 2019/945 Sayılı İnsansız Hava Aracı

Sistemleri ve İnsansız Hava Aracı Sistemlerinin Üçüncü

Ülke Operatörlerine İlişkin Tüzük 27

Türk Mevzuatındaki Tanım 27

2. TARİHİ GELİŞİM28

ANTİK DÖNEM.28

19. YÜZYIL .29

III. 20. YÜZYIL VE SONRASI31

Askerî Kullanımlar31

Sivil Kullanımlar 33

3. KULLANIM ALANLARI.34

MEVCUT DURUM34

Acil Durum ve Afet Yönetimi ile Arama-Kurtarma Faaliyetleri35

 

10 İçindekiler

Dağıtım Hizmetleri . 36

Doğanın Korunması . 36

Eğitim . 37

Kontrol ve Denetleme . 38

Meteoroloji. 38

Sağlık 39

Film Yapımı ve Yayıncılık 40

Tarım 40

Trafik 42

GELECEĞE YÖNELİK BEKLENTİLER. 42

4. TEMEL KAVRAMLAR .44

İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEMİ 44

Tanımı 44

Unsurlar 45

İnsansız Hava Aracı. 45

Faydalı Yük . 45

Kontrol İstasyonu 46

Kontrol Bağı 47

Yer Destek Donanımı 48

İNSANSIZ HAVA ARACI EKİBİ 48

Görev Sorumlusu. 48

İnsansız Hava Aracı Pilotu 49

İnsansız Hava Aracı Gözlemcisi 49

Faydalı Yük Operatörü 50

Hava Sahası Gözlemcisi 50

Diğer Görevliler . 50

III. FAALİYET BİÇİMLERİ  50

Görsel Görüş Hattı 50

Görüş Hattı Dışı 51

UÇUŞ BÖLGELERİ 51

Serbest Bölge 51

İzne Tabi Bölge. 52

Özel İzne Tabi Bölge 52

Uçuşa Yasak Bölge 53

 

İçindekiler 11

5. SINIFLANDIRMA .53

KLASİK SINIFLANDIRMA53

Sabit Kanatlı İnsansız Hava Araçları.54

Döner Kanatlı İnsansız Hava Araçları 54

Çırpan Kanatlı İnsansız Hava Araçları .54

Keşif Balonları.55

Hibrit/Değiştirilebilir Tasarımlar55

İRTİFA KAPASİTESİ VE HAVADA KALMA SÜRESİNE GÖRE

SINIFLANDIRMA.55

Yüksek İrtifada Uzun Süre Kalabilen İnsansız Hava Araçları 55

Orta İrtifada Uzun Süre Kalabilen İnsansız Hava Araçları 56

Taktik/Orta Menzilli İnsansız Hava Araçları 56

Yakın Menzilli İnsansız Hava Araçları57

Küçük/Mini/Organik İnsansız Hava Araçları .57

Mikro İnsansız Hava Araçları.58

Nano İnsansız Hava Araçları 58

III. KONTROL EDİLME ŞEKİLLERİNE GÖRE SINIFLANDIRMA.59

Uzaktan Kontrol Edilebilen İnsansız Hava Aracı.59

Yarı Otonom İnsansız Hava Aracı.59

Tam Otonom İnsansız Hava Aracı59

AZAMİ KALKIŞ AĞIRLIKLARINA GÖRE SINIFLANDIRMA .60

İnsansız Hava Aracı 0 60

İnsansız Hava Aracı 1 60

İnsansız Hava Aracı 2 60

İnsansız Hava Aracı 3 60

Diğer İnsansız Hava Araçları61

TAHSİS EDİLİŞ AMACINA GÖRE SINIFLANDIRMA .61

Devlet İnsansız Hava Aracı61

Türk Sivil İnsansız Hava Aracı.62

6. HUKUKİ NİTELİK62

EŞYA NİTELİĞİ.62

Eşya Hukuku Bakımından Eşya Kavramı63

Genel Olarak .63

Çeşitleri.65

 

12 İçindekiler

Taşınmaz Eşya ve Taşınır Eşya . 65

Basit Eşya, Birleşik Eşya ve Birlikte Eşya/Eşya Birliği. 65

Misli Eşya ve Misli Olmayan Eşya 66

ç. Tüketilebilen Eşya ve Tüketilemeyen Eşya. 67

Bölünebilen Eşya ve Bölünemeyen Eşya 67

Sahipli Eşya ve Sahipsiz Eşya. 68

İnsansız Hava Aracının Eşya Niteliği 68

İnsansız Hava Aracı Sisteminin Eşya Niteliği . 68

HAVA ARACI NİTELİĞİ 69

Türk Sivil Havacılık Kanunu Bakımından Hava Aracı 69

İnsansız Hava Aracının Hava Aracı Niteliği. 71

 

İKİNCİ BÖLÜM

 

İNSANSIZ HAVA ARACI İŞLETİLMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUK

1. GENEL OLARAK.73

GENEL OLARAK SORUMLULUK HUKUKU 73

Sorumluluk Kavramı ve Gelişimi . 73

Sorumluluk Sebepleri 74

Sözleşme 75

Kusur . 75

Kanun Hükmü 75

Hukuki Sorumluluğun Türleri. 75

Kusur Sorumluluğu . 76

Kusursuz Sorumluluk. 76

Hukuka Uygun Müdahaleden Doğan Sorumluluk . 76

İNSANSIZ HAVA ARACI İŞLETİLMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUK

BAĞLAMINDA DOĞABİLECEĞİ DÜŞÜNÜLEN SORUMLULUK

TÜRLERİ. 77

2. TÜRK SİVİL HAVACILIK KANUNU UYARINCA İNSANSIZ HAVA

ARACI İŞLETENİN SORUMLULUĞU .78

GENEL OLARAK 78

İŞLETEN KAVRAMI . 81

Tanımı 81

 

İçindekiler 13

Çeşitleri82

Gerçek İşleten.83

İnsansız Hava Aracını Kendi Adına Bizzat Kullanan83

Yardımcıları Marifeti ile İnsansız Hava Aracının

Kullanılmasını Sağlayan .84

İnsansız Hava Aracının Kullanma Hakkı Kendisinden

Elde Edilmiş Olduğu Halde Seferlerin Kontrolünü Elinde

Tutan.85

Farazi İşleten89

İnsansız Hava Aracının İşletenin Rızası Olmaksızın Kullanımı.92

Genel Olarak .92

Rızasız Kullananın Tek Başına Sorumlu Olması .93

İşletenin Rızasız Kullanan ile Birlikte Sorumlu Olması.94

III. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 95

İnsansız Hava Aracı 95

Zarar95

Tanımı96

Çeşitleri.97

Maddi Zarar97

Genel Olarak97

Çeşitleri.99

aaa. Fiili Zarar – Yoksun Kalınan Kâr99

bbb. Kişiye Verilen Zarar – Eşyaya Verilen

Zarar – Diğer Zararlar . 101

ccc. Doğrudan Zarar – Dolaylı Zarar – Yansıma

Zarar 102

Manevi Zarar 104

İnsansız Hava Aracı Bağlamında Zararın Görünüm Şekilleri. 106

Zarar Görenin Üçüncü Kişi Olması 109

Üçüncü Kişi Kavramı 109

Üçüncü Kişi Sayılmayan Kişiler. 111

İnsansız Hava Aracında Kendisi, Bagajı veya Yükü

Taşınanlar 111

İnsansız Hava Aracı Ekibi . 114

Uçuş Öğrencileri 114

 

14 İçindekiler

Uygun İlliyet Bağı115

İlliyet Bağı Kavramı.115

Hukuki İlliyet Teorileri115

Genel Olarak 115

Şart Teorisi.116

Uygun İlliyet Bağı Teorisi 117

Sebeplerin Çokluğu .118

Sebeplerin Toplanması.119

Ortak İlliyet.119

Yarışan İlliyet.119

Seçimlik İlliyet .120

Birden Çok Sebep Bulunmasına Rağmen Yalnızca

Birinin Zararı Meydana Getirmesi.121

Farazi/Önüne Geçilen İlliyet .121

İlliyet Bağının Kesilmesi .122

aaa. Genel Olarak.122

bbb. Zarar Görenin Kusuru123

MÜTESELSİL SORUMLULUK.125

ZAMANAŞIMI.126

İki Yıllık Nispi Süre.126

On Yıllık Mutlak Süre.127

Ceza Zamanaşımı Süresi/Olağanüstü Süre128

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

 

İNSANSIZ HAVA ARACI İŞLETİLMESİNDEN DOĞAN

SORUMLULUĞUN SİGORTALANMASI

 

1. GENEL OLARAK 129

2. SİGORTA YAPTIRMA ZORUNLULUĞU. 131

3. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI 132

4. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU . 133

MENFAAT133

RİZİKO.134

III. SİGORTA BEDELİ .135

PRİM 136

 

İçindekiler 15

5. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KAPSAMI. 137

İNSANSIZ HAVA ARACININ İŞLETİLME ŞEKLİ VE SINIFI

BAKIMINDAN 137

İNSANSIZ HAVA ARACININ BULUNDUĞU YER BAKIMINDAN . 138

III. ZARAR GÖREN KİŞİ BAKIMINDAN 138

ZARAR GÖREN KİŞİNİN BULUNDUĞU YER BAKIMINDAN. 139

ZARARIN TÜRÜ BAKIMINDAN 139

ASGARİ TEMİNAT TUTARI BAKIMINDAN . 141

Adi İşletilen İnsansız Hava Araçları İçin Asgari Teminat Tutarı . 142

Ticari İşletilen İnsansız Hava Araçları İçin Asgari Teminat

Tutarı . 142

6. TARAFLARIN YÜKÜMLÜLÜK VE KÜLFETLERİ . 142

SİGORTACININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ . 144

Aydınlatma Yükümlülüğü. 144

Genel Olarak 144

Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğü 148

Sözleşme Süresi İçinde Aydınlatma Yükümlülüğü . 153

Poliçe Düzenleme ve Verme Yükümlülüğü. 154

Rizikoyu Taşıma Yükümlülüğü. 155

Genel Olarak 155

Rizikoyu Taşıma Yükümlülüğünün Süresi . 156

Rizikoyu Taşıma Yükümlülüğünün Kapsamı 159

Rizikoyu Taşıma Yükümlülüğünün Hükümleri 160

Sigorta Tazminatı Ödeme Yükümlülüğü 160

Giderleri Ödeme Yükümlülüğü. 163

Hukuki Koruma Yükümlülüğü 163

Genel Olarak 163

Giderleri Ödeme Yükümlülüğü 164

Sigortacının Yardımları. 165

SİGORTA ETTİRENİN YÜKÜMLÜLÜK VE KÜLFETLERİ . 166

Prim Ödeme Yükümlülüğü. 167

Sözleşme Öncesi İhbar Külfeti 170

Genel Olarak 170

 

16 İçindekiler

 

Sözleşme Öncesi İhbar Külfetinin Yerine Getirileceği

Zaman ve Kapsamı 170

Sözleşme Öncesi İhbar Külfetinin İhlali .171

Sözleşme Öncesi İhbar Külfetinin İhlalinin Sonuçları .172

İhlalin Rizikonun Gerçekleşmesinden Önce Öğrenilmesi

Halinde.172

İhlalin Rizikonun Gerçekleşmesinden Sonra Öğrenilmesi

Halinde.174

Rizikoyu Ağırlaştırmama ve Rizikonun Ağırlaşması Halinde

Ağırlaşan Rizikoyu İhbar Külfeti175

Genel Olarak.175

Riziko Ağırlaşması Kavramı 175

Riziko Ağırlaşmasının Gerçekleşme Şekilleri ve Şekline

Bağlı Olarak Sigorta Ettirenin Külfetleri177

Rizikonun Ağırlaşması Halinde Sigortacının Hakları.177

Rizikonun Gerçekleştiğini İhbar Etme Külfeti179

Bilgi ve Belge Temini ile Araştırma Yapılmasına İzin Verme

Külfeti.181

Zarar Gören Mal ve Zararın Gerçekleştiği Yerde Değişiklik

Yapmama Külfeti.182

Zararı Önleme, Azaltma ve Sigortacının Rücu Haklarını

Koruma Külfeti.183

Genel Olarak.183

Zararı Önleme ve Azaltma Külfeti.183

Sigortacının Rücu Haklarını Koruma Külfeti .185

Sözleşmeden Doğan Diğer Külfetler.187

7. SİGORTALININ VE ZARAR GÖRENİN YÜKÜMLÜLÜK VE

KÜLFETLERİ . 188

SİGORTALININ YÜKÜMLÜLÜK VE KÜLFETLERİ.188

Sorumluluğunu Doğuracak Olayı ve Yöneltilen İstemleri İhbar

Külfeti.188

Sigortacının Halefiyet Hakkını İhlal Etmeme Yükümlülüğü 190

ZARAR GÖRENİN KÜLFETLERİ .193

Bilgi ve Belge Verme Külfeti.193

Sigortacının Halefiyet Hakkını İhlal Etmeme Yükümlülüğü 194

 

İçindekiler 17

8. ZARAR GÖRENİN DOĞRUDAN DAVA HAKKI. 194

9. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 196

TARAF İRADELERİYLE SONA ERME. 197

Tarafların Anlaşarak Sona Erdirmesi 197

Taraflardan Birinin Fesih Hakkını Kullanması 197

Sigortacının Fesih Hakkını Kullanması 197

Kısmi Fesih ve Cayma. 197

Sigorta Ettirenin Aczi, İflası veya Sigorta Ettirene

Başlatılmış Takibin Semeresiz Kalması 198

Sigorta Priminin Taksitle Ödeneceğinin Kararlaştırılması

Halinde Sonraki Prim Taksitlerinin Ödenmemesi. 198

Rizikonun Ağırlaşması . 198

Sözleşmeden Doğan Diğer Külfetlerin İhlali. 199

Sigorta Ettirenin Fesih Hakkını Kullanması 199

Olağanüstü Haller. 199

Sigorta Priminin Artırılması 199

Kısmi Fesih ve Cayma. 200

Sigortacının Aczi veya Sigortacıya Başlatılmış Takibin

Semeresiz Kalması . 200

SÖZLEŞMENİN KENDİLİĞİNDEN SONA ERMESİ 200

Sürenin Sona Ermesi. 200

Sigortalanan Menfaatin Yokluğu . 201

Sigortacının İflası 201

10. ZAMANAŞIMI 202

SONUÇ 205

KAYNAKÇA . 217