İş Hukukunda İkale

"İŞ HUKUKUNDA İKALE



Yrd. Doç. Dr. Muhittin ASTARLI



- İkalenin Tanımı, Hukuki Niteliği Ve Benzer Hukuki İşlemlerden Ayrılması

- Tanım

- İş Sözleşmesinin İkale İle Sona Erdirilmesinin Taraflar Bakımından Avantaj Ve Dezavantajları

- İkalenin Hukuki Dayanağı: Sözleşme Özgürlüğü İlkesi

- İkalede İşçinin Korunması Gereği

- İkalenin Hukuki Niteliği

- İkalenin Hukuksal Etkisi Benzer İşlemlerden Ayrılması

- İkalenin Kuruluşu Ve Geçerliliği

- İkalenin Kurulması

- İkalenin Kuruluşunda Ehliyet Ve Şekil

- İkale Kurulurken İşverenin Bilgilendirme Yükümlülüğü

- Sulh Niteliğindeki İkale

- İkalenin Geçerliliğinin Denetimi

- İkalenin Hukuka Uygunluğu 156

- İkalenin İrade Bozuklukları Bakımından Denetlenmesi

- İkalenin Kanuna Karşı Hile Nedeniyle Geçersizliği

- İkale Ve İşlem Temelinin Çökmesi

- İkale Ve Sözleşmeden Dönme Hakkı

- Yargı Kararlarında İkalenin Geçerliliği Bakımından Başvurulan Muhtelif Ölçütler

- İkalenin Geçersizliğinin Dava Edilmesi Ve Geçersizliğin Sonuçları

- İkalenin İş İlişkisine Etkisi Ve Sonuçları

- İkalenin İş Sözleşmesini Sona Erdirmesi

- İkalenin İş Sözleşmesinin Sona Erme Zamanı Bakımından Etkisi

- Genel Olarak İkalede Yer Alan Hükümler

- İşverenin Fesih Hakkını Sınırlayıcı Nitelikteki İş Hukuku Düzenlemeleri Bağlamında İkale Ve Sonuçları



İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ

KISALTMALAR VII

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM

İKALENİN TANIMI, HUKUKİ NİTELİĞİ VE BENZER HUKUKİ İŞLEMLERDEN AYRILMASI

I. TANIM

İL İŞ SÖZLEŞMESİNİN İKALEİLE SONA

ERDİRİLMESİN İN TARAFLAR BAKIMINDAN

AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI 7

1. İŞVEREN BAKIMINDAN 8

2.3.4. Avantajlar 8

2. Dezavantajlar

3. İŞÇİ BAKIMINDAN 11

2.3.4.1. Avantajlar 11

3.2.2.2.1. Dezavantajlar

3.2.2.2.2. İKALENİN HUKUKİ DAYANAĞI: SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ İLKESİ 15

3.2.2.2.3. İKALEDE İŞÇİNİN KORUNMASI GEREĞİ 18

3.2.2.2.4. İKALENİN HUKUKİ NİTELİĞİ 28

3.2.2.2.1.1. İKALE BİR SÖZLEŞMEDİR 28

3.2.2.2.1.2. İKALE BİR TASARRUF İŞLEMİDİR 30

3.2.2.2.1.3. İKALE KARŞILIKLI BORÇ DOĞURAN BİR SÖZLEŞMEDİR 32

3.2.2.2.5. İKALENİN HUKUKSAL ETKİSİ BENZER İŞLEMLERDEN AYRILMASI 36

3.2.2.2.1.2.1. İKALE VE FESİH 36

3.2.2.2.1.2.2. İKALE VE İBRA SÖZLEŞMESİ 42

3.2.2.2.1.2.3. İKALE VE SULH SÖZLEŞMESİ 45

3.2.2.2.1.2.4. İKALE VE TASFİYE SÖZLEŞMESİ 47

İKİNCİ BÖLÜM İKALENİN KURULUŞU VE GEÇERLİLİĞİ

İKALENİN KURULMASI 51

1. SÖZLEŞMENİN ASGARİ İÇERİĞİ, UYUŞMA (KONSENS) VE UYUŞMAZLIK (DİSENS) 51

2. KARŞILIKLI VE BİRBİRİNE UYGUN İRADE BEYANLARI 58

2.3.4. Açık İrade Beyanları İle Kuruluş 59

2.3.4.1. Öneri (İcap) 59

aa. Genel Olarak 59

ab. İkale Önerisinin Varması ve Aleni

İkale Önerisi.. 61

ac. İkale Önerisinin Bağlayıcılığı ve Süresi 65

2.3.4.2. İkale Önerisinin Kabulü 67

2.3.4.3. İkale Önerisi veya Kabulünün Geri Alınması (Rücu).. 73

2.3.4.4. İkale Önerisinde Bulunan veya Bu Öneriyi

Kabul Eden İşçi veya İşverenin Ölmesi 74

2.3.5. Örtülü (Kapalı - Zımni) İrade Açıklamaları İle

İkalenin Kurulması 76

3.2.2.2.1. Fesih Beyanının Bir İkale Önerisi Olarak Yorumlanması ve Feshin Kabulü 80

3.2.2.2.2. Çalışma Belgesinin Talebi veya Teslimi 96

3.2.2.2.3. İşçinin İşe Gelmemesi, İşyerini Terki, veya

Yeni Bir işe Girmesi 98

3.2.2.2.4. İşçi Tarafından İşyerinin Devralınması 104

3.2.2.2.5. İşveren Tarafından Gönderilen Tazminatın Kabulü... 104

3.2.2.2.6. İşçinin Susmasının Örtülü Kabul Olarak Değerlendirilmesi 105

3.2.2.2.7. İşçinin Mevcut Hukuki Statüsünün Değiştirilmesi 106

2.3.6. İkalenin Kurulduğu ve Hükümlerini Doğurmaya Başladığı An ve İş Güvencesinden Vazgeçme

Yasağı İle İlişkisi 107

1. İKALENİN KURULUŞUNDA EHLİYET VE ŞEKİL 108

2.3.4. İkaleye Ehliyet 108

2.3.4.1. Genel Olarak 108

2.3.4.2. Çocuk ve Genç İşçilerle İkale Yapılması 110

2.3.5. İKALEDE ŞEKİL 112

L Kural: Şekil Serbestisi 112

3.2.2.2.1. Toplu İş Sözleşmeleri İle Geçerlilik Şeklinin Kararlaştırılması 118

3.2.2.2.2. Taraflarca Bir Geçerlilik Şeklinin Kararlaştın İması;

İradi Şekil 118

2. İKALE KURULURKEN İŞVERENİN BİLGİLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 120

3.2.2.2.1.1. İŞVERENİN BİLGİLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN HUKUKİ DAYANAĞI 120

3.2.2.2.1.2. İŞVERENİN BİLGİLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KAPSAMI 121

3.2.2.2.1.2.1. İkale Önerisinin İşçiden Geldiği Hallerde 121

3.2.2.2.1.2.2. İkale Önerisinin İşverenden Geldiği Hallerde 122

3.2.2.2.1.3. İŞVERENİN BİLGİLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜNE AYKIRILIĞININ HUKUKİ SONUÇLARI 131

3. SULH NİTELİĞİNDEKİ İKALE 132

3.6.2.1.1. GENEL OLARAK 132

3.6.2.1.2. MAHKEME DIŞI SULH NİTELİĞİNDEKİ İKALE 134

İ, Genel Olarak 134

2. Mahkeme Dışı Sulh Niteliğindeki İkalenin

Hukuki Etkisi 138

3.6.2.1.3.1. Genel Olarak 138

3.6.2.1.3.2. Mahkeme Dışı Sulh Niteliğindeki İkalenin

İşe İade Davasına Etkisi 139

3.6.2.1.3. MAHKEME HUZURUNDA YAPILAN

SULH NİTELİĞİNDE İKALE 141

3.6.2.3.1. Genel Olarak... 141

3.6.2.3.2. Mahkeme Huzurunda Yapılan Sulh

Niteliğindeki İkalenin Hukuki Niteliği.. 142

1. Mahkeme Huzurunda Yapılan

Sulh Niteliğindeki İkalenin Koşulları 143

2. Mahkeme Huzurunda Yapılan

Sulh Niteliğindeki tkalenin Hukuki Etkisi 144

3. Sulh Niteliğinde {kaledeki Maddi Hukuka İlişkin Geçersizliğinin Yargılamaya Etkisi 146

4. Usul Hukukuna İlişkin Sulhun Geçersizliğinin Maddi Hukuka İlişkin Sulh Niteliğindeki İkaleye Etkisi 150

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İKALENİN GEÇERLİLİĞİNİN DENETİMİ

2.3.4. İKALENİN HUKUKA UYGUNLUĞU 156

2.3.4.1. KANUNUN EMREDİCİ HÜKÜMLERİNE UYGUNLUK 156

2.3.4.2. AHLAK KURALLARINI UYGUNLUK; ÖZELLİKLE AŞIRI YARARLANMA 157

2.3.5. İKALENİN İRADE BOZUKLUKLARI BAKIMINDAN DENETLENMESİ . 160

3.2.2.2.1. GENEL OLARAK 160

3.2.2.2.2. YANILMA (HATA) NEDENİYLE İKALENİN İPTALİ 163

3.2.2.2.1.1. Beyanda Yanılma 163

3.2.2.2.1.2. Saikte Yanılma 167

3.2.2.2.3. ALDATMA (HİLE) NEDENİYLE İKALENİN İPTALİ 170

lı Genel Olarak 170

3.2.2.2.1.2.1. Aldatma Fiilinin Varlığı 171

3.2.2.2.1.2.2. Aldatma Kastının Bulunması 176

3.2.2.2.1.2.3. İlliyet Bağının Bulunması 176

3.2.2.2.1.2.4. Üçüncü Kişinin Aldatması 177

3.2.2.2.4. KORKUTMA (İKRAH) NEDENİYLE İKALENİN

İPTALİ 178

3.6.2.1.1. Genel Olarak 178

3.6.2.1.2. Korkutmanın Koşulları 179

1. İşçinin Fesih İle Korkutulması 180

2.3.4. Fesih İle Korkutmanın İrade Sakatlığı

Oluşturması 180

2.3.5. Olağan-Olağanüstü Fesih Ayrımı 190

2.3.6. Bildirilmiş Bir Fesih İle Korkutma 192

2.3.7. Üçüncü Kişinin Korkutması 194

2. İşçinin, Ücret Alacaklarının ve özellikle Tazminatlarının Ödenmeyeceği İle Korkutulması 195

3. İşçinin Suç İhbarı veya Yetkili Makamlara

Şikayet ile Korkutulması 201

4. İşçinin Zarar Karşılığı Tazminat Talebinde Bulunulacağı ile Korkutulması 204

E. İKALENİN İRADE BOZUKLUKLARI NEDENİYLE

İPTALİNİN SONUÇLARI 206

2.3.4.1. İptal Hakkı 206

2.3.4.2. İptal Hakkının Kullanılması ve Hak Düşürücü Süre 206

2.3.4.3. İptalin Sonuçlan 208

III. İKALENİN KANUNA KARŞI HİLE NEDENİYLE

GEÇERSİZLİĞİ 210

3.2.2.2.1. KANUNA KARŞI HİLE GÖRÜŞÜ 210

3.2.2.2.2. İKALENİN KANUNA KARŞI HİLE OLUŞTURDUĞU HALLER 211

1. İkalenin Feshe Karşı Koruyucu Hükümleri Dolanmak

Amacıyla Yapılması ve Makul Yarar Ölçütü 211

3.2.2.2.1.1. İkalenin Feshe Karşı Koruyucu Hükümleri

Dolanma Amacıyla Yapılabilmesi 211

3.2.2.2.1.2. Kanuna Karşı Hilenin Ölçütü: Tarafların Karşılıklı Menfaatlerinin Değerlendirilmesinde

İşçinin Makul Yararının Aranması ! 217

ba. İş Sözleşmesinin İkale İle Sona Ermesinin

İşçinin Menfaatine Olduğu Haller 217

bb. İkale ile Sona Ermede Menfaatler Dengesinin Tesisi jçin İşçiye Tazminat Niteliğindeki Bir Makul Yararın

Sağlanması Gereken Haller 224

1. îkalenin Şarta Bağlanması 236

2.3.4. Genel Anlamda Şart Kavramı 236

2.3.5. Tarafların İkaleyi Şarta Bağlamaları ve

Bu Şartın Niteliği 237

2.3.6. Bozucu Şarta Bağlı İş Sözleşmesi,

Şarta Bağlı Fesih ve Erteleyici

Şarta Bağlı Ikale Arasındaki İlişki 240

2.3.7. Erteleyici Şarta Bağlı İkalenin Kanuna

Karşı Hile Niteliği ve Sonuçları 244

2.3.8. İkalenin Şarta Bağlanması Bakımından

Muhtelif Haller 247

ea. İkalenin İşçinin Belirli Bir Yaşa Gelmesi veya Yaşlılık Aylığına Hak Kazanması

Şartına Bağlanması 247

eb. İkalenin İşçinin Çalışmak İçin Gerekli İzinleri veya Sağlık Raporlarını

Alamaması Şartına Bağlanması 248

ec. İkalenin İşçinin Yeniden İşe Alınması

Şartına Bağlanması 249

ed. İkalenin İradi Şarta Bağlanması 250

2. İkalede İş Sözleşmesinin Sona Ermesinin Uzak

Bir Tarih Olarak Belirlenmesi 251

3. İkalenin İş K. md.ö’da Öngörülen İşyeri Devrinde Fesih Yasağı Hükmünü Dolanmak

Amacıyla Kullanılması 253

İKALE VE İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ 254

2.3.4.1. İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ TEORİSİ 254

2.3.4.2. İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİ TEORİSİNİN İKALEYE UYGULANMASINI

GEREKTİREN HALLER..... 255

2.3.4.3. İŞLEM TEMELİNİN ÇÖKMESİNİN SONUÇLARI 262

İKALE VE SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKI 263

3.2.2.2.1. GENEL OLARAK 263

3.2.2.2.2. İKALEDE DÖNME HAKKININ KIZLANILMASININ HUKUKİ SONUÇLARI 267

1. YARGI KARARLARINDA İKALENİN GEÇERLİLİĞİ BAKIMINDAN BAŞVURULAN MUHTELİF ÖLÇÜTLER 268

2. İKALENİN GEÇERSİZLİĞİNİN DAVA EDİLMESİ VE GEÇERSİZLİĞİN SONUÇLARI 273

2.3.4. İKALENİN GEÇERSİZLİĞİNİN DAVA EDİLMESİ 273

2.3.4.1. Dava Türü ve Dava Açma Süresi 273

2.3.4.2. Davada İspat Yükümlülüğü 275

2.3.5. İKALENİN GEÇERSİZLİĞİNİN SONUÇLARI 275

3.2.2.2.1. İkalenin Geçersizliği ve İş İlişkisine Etkisi 275

3.2.2.2.2. İşe İade Davası Prosedürü İçinde İkalenin Geçersizliğinin İleri Sürülmesi 280

3.2.2.2.3. Sulh Niteliğindeki İkalenin Geçersizliği Halinde

Önceki Feshin Akıbeti 281

3.2.2.2.4. İkalenin Geçersizliği Nedeniyle İşçinin Çalışmaya

Devam Etme Talebi 287

3.2.2.2.5. İşveren Temerrüdü ve İşçinin Boşta

Geçen Süre Ücreti Talebi 287

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İKALENİN İŞ İLİŞKİSİNE ETKİSİ VE SONUÇLARI

I. İKALENİN İŞ SÖZLEŞMESİNİ SONA ERDİRMESİ.. 293

3.2.2.2.1.1. TEMEL VE YAN EDİM YÜKÜMLÜLÜKLERİ BAKIMINDAN İKALENİN SONA ERDİRİCİ ETKİSİ 293

3.2.2.2.1.2. İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNE RAĞMEN DEVAM EDEN YÜKÜMLÜLÜKLER BAKIMINDAN İKALENİN ETKİSİ 294

3.2.2.2.1.2.1. Yeni İş Arama İzni.. 295

3.2.2.2.1.2.2. Çalışma Belgesi Düzenleme 296

3.2.2.2.1.2.3. Geri Verme Yükümlülüğü 296

3.2.2.2.1.2.4. Sır Saklama Yükümlülüğü 297

C. İŞ SÖZLEŞMESİNİN İKALE İLE SONA ERMESİNİN BİR FESİH NİTELİĞİNDE OLMAMASININ SONUÇLARI 299

1. İşçinin İhbar ve Kıdem Tazminatı Talep Edememesi 299

2. İş Güvencesi Kapsamındaki İşçinin İşe İade Davası Açamaması ve Bunun İş Güvencesinden Vazgeçme Yasağına Aykırılık Oluşturmaması 300

3. İşçinin İşsizlik Ödeneğinden Yararlanamaması 301

II. İKALENİN İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERME ZAMANI

BAKIMINDAN ETKİSİ j 302

2.3.4. KURAL: İŞ SÖZLEŞMESİNİN DERHAL

SONA ERMESİ 304

2.3.5. İŞ SÖZLEŞMESİNİN GEÇMİŞE ETKİLİ OLARAK

SONA ERDİRİLMESİ 306

2.3.4.1. İş İlişkisinin Başladığı Hallerde İkalenin

Geçmişe Etkisi 306

2.3.4.2. İş İlişkisinin Başlamadığı Hallerde İkalenin

Geçmişe Etkisi 308

2.3.6. İŞ SÖZLEŞMESİNİN GELECEKTE ETKİLİ OLARAK SONA ERDİRİLMESİ 309

3.2.2.2.1. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesinin Sonradan Belirli

Bir Süreye Bağlanması 311

3.2.2.2.2. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesinin Sonradan Süreye Bağlanması ve İkale Arasındaki İlişki 313

3.2.2.2.3. İkalede İş Sözleşmesinin Sona Ermesinin Uzak Bir Vadeye Bağlanması ve Bunun

Kanuna Karşı Hile Niteliği 317

3.2.2.2.4. İş Sözleşmesinin Gelecekte Etkili Olarak Sona Erdirilmesinin Kararlaştırılması Halinde, İş İlişkisinin Sona Eııne Tarihine Kadarki Hukuki Durumu ve

İşçi Lehine Öngörülen Tazminatın Akıbeti 324

3.2.2.2.1.1. İşçinin ölümü 324

3.2.2.2.1.2. İş Sözleşmesinin Haklı J^edenle Feshi 327

3.2.2.2.1.3. İş Sözleşmesinin Süreli Feshi 330

1. GENEL OLARAK İKALEDE YER ALAN HÜKÜMLER 332

2.3.4. TAZMİNAT 332

2.3.4.1. Hukuki Temeli 332

2.3.4.2. Hukuki Niteliği 334

2.3.4.3. Tazminatın Kararlaştırılması ve Miktarı 335

2.3.4.4. Tazminat Hakkının Doğduğu ve Muaccel Olduğu An 337

2.3.4.5. Tazminatta Zamanaşımı 342

2.3.4.6. Tazminattan Gelir Vergisi ve Sigorta Primi

Kesilip Kesilemeyeceği Sorunu 343

2.3.5. İHBAR VE KIDEM TAZMİNATI 345

2.3.6. İKALENİN KURULUŞU İLE İŞ SÖZLEŞMESİNİN GELECEKTEKİ SONA ERME TARİHİ ARASINDAKİ DÖNEMDE FİİLİ İŞ İLİŞKİSİNİN ORTADAN KALDIRILMASI 349

2.3.7. YILLIK İZİN 352

2.3.8. REKABET YASAĞI 354

3.2.2.2.1. Genel Olarak 354

3.2.2.2.2. İkalede İlk Defa Rekabet Yasağının Kararlaştırılması 356

3.2.2.2.3. İkalenin İş Sözleşmesindeki Mevcut Rekabet Yasağı Kaydına Etkisi ve Rekabet Yasağının Kaldırılması 356

3.2.2.2.4. İkaledeki Karşılıklı İbra Kaydının, İş Sözleşmesindeki Rekabet Yasağına Etkisi 360

2.3.9. DENKLEŞTİRME HÜKÜMLERİ

(İBRA, FERAGAT, SULH) 362

2. İŞVERENİN FESİH HAKKINI SINIRLAYICI NİTELİKTEKİ İŞ HUKUKU DÜZENLEMELERİ BAĞLAMINDA İKALE VE SONUÇLARI 367

3.2.2.2.1.1. İKALE VE TOPLU İŞÇİ ÇIKARMA 367

3.2.2.2.1.2. İKALE VE İŞYERİ DEVRİ 372

3.2.2.2.1.3. İKALE VE İŞVERENİN EŞİT DAVRANMA BORCU 379

SONUÇ 389

KAYNAKÇA 403

"