İş Hukukunda İşverenin Çalışanlara Bilgi Verme Ve Danışma Yükümlülüğü

İŞ HUKUKUNDA İŞVERENİN ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME VE DANIŞMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ



YUSUF YİĞİT



İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................................III

İÇİNDEKİLER ..............................................................................................................V

KISALTMALAR CETVELİ..................................................................................XVII

GİRİŞ ..............................................................................................................................1

I. KONUNUN ÖNEMİ ..................................................................................................1

II. İNCELEME YÖNTEMİ ..........................................................................................2

BİRİNCİ BÖLÜM

BİLGİLENME HAKKI KAVRAMI, BU HAKKIN

HUKUKİ DAYANAKLARI VE ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME VE DANIŞMA

KAVRAMLARI

§ 1. BİLGİLENME HAKKI KAVRAMI ....................................................................5

I. BİLGİ ALMA HAKKI ........................................................................................6

II. BİLGİ EDİNME HAKKI ....................................................................................7

§ 2. BİLGİLENME HAKKININ HUKUKİ DAYANAKLARI ..................................9

I. ULUSLARARASI BELGELERDE BİLGİLENME HAKKI ..........................10

A. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ..........................................................10

B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ................................................................10

C. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı................................................................11

II. TÜRK HUKUKUNDA BİLGİLENME HAKKI ..............................................12

§ 3. ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME VE DANIŞMA KAVRAMLARI

VE HUKUKİ DAYANAKLARI..........................................................................14

I. GENEL OLARAK ............................................................................................14

II. ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME VE DANIŞMA KAVRAMLARI ..............15

III. ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME VE DANIŞMANIN

HUKUKİ DAYANAKLARI..............................................................................18

A. Uluslararası Belgelerde ................................................................................18

1. Avrupa Topluluğu Anlaşmalarında ..........................................................18

a) Roma Antlaşması ..............................................................................18

b) Tek Avrupa Senedi ............................................................................19

c) Maastricht Anlaşması ........................................................................20

d) Amsterdam Anlaşması ......................................................................22

2. Avrupa Topluluğu Şartlarında..................................................................22

a) Çalışanların Temel Sosyal Hakları Topluluk Şartı..............................22

b) Temel Haklar Şartı..............................................................................23

3. Avrupa Birliği İkincil Hukukunda ..........................................................23

4. Avrupa Birliği Anayasası Taslağında ......................................................26

B. Türk Hukuku'nda Çalışanlara Bilgi Verme ve Danışmanın

Hukuki Dayanakları......................................................................................26

1. Anayasa....................................................................................................27

2 Kanunlar ..................................................................................................28

3. Yönetmelikler ........................................................................................29

4. Diğer Kaynaklar ......................................................................................31

a) İş Sözleşmesi ....................................................................................31

b) Toplu İş Sözleşmesi ..........................................................................32

c) İşyeri İç Yönetmeliği ........................................................................33

d) İşveren Talimatları..............................................................................33

§ 4. ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME VE DANIŞMANIN ÖNEMİ ....................35

I. İŞVERENİN BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNDEN

DAHA ÇOK YARARLANMASINI SAĞLAR ................................................35

II. ÇALIŞANLARIN YÖNETİME KATILIMINI SAĞLAR................................35

III. İŞVERENİN TEK YANLI UYGULAMALARINA KARŞI

İŞÇİNİN KORUNMASINI SAĞLAR ..............................................................36

§ 5. ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNDE BİLGİLENDİRİLME VE

DANIŞILMA HAKLARINA İLİŞKİN BAZI

KAVRAMLARIN İNCELENMESİ....................................................................37

I. SOSYAL DİYALOG KAVRAMI......................................................................37

A. Tanım............................................................................................................37

B. AB'de Sosyal Diyalog..................................................................................38

C. İşyerlerinde Sosyal Diyaloga İlişkin AB Düzenlemeleri ............................40

1. İş Hukuku Alanında Özel Durumlara İlişkin Yönergeler........................40

2. Belirli Özelliklere Sahip İşletmelere İlişkin Yönergeler ........................40

a) 22 Eylül 1994 tarih ve 94/45/EC sayılı Avrupa İş Konseyi'nin

Kurulması ve Çalışanlara Bilgi Verilmesi ve

Danışılmasına Dair Konsey Yönergesi ..............................................40

Xb) 8 Ekim 2001 tarih ve 2001/86/EC sayılı Avrupa Şirketlerinde

Çalışanların Yönetime Katılımına Dair Konsey Yönergesi................41

c) 22 Temmuz 2003 tarih ve 2003/72/EC sayılı Avrupa

Kooperatif Şirketi Kanunu'nu Çalışanların Katılımına İlişkin

Olarak Tamamlayan Konsey Yönergesi ............................................41

3. 11 Mart 2002 tarih ve 2002/14/EC sayılı İşletmelerde Çalışanların

Bilgilendirilmesi ve Danışma Sürecinin İşletilmesine Dair

Konsey Yönergesi....................................................................................41

D. Türkiye'de Sosyal Diyalog Yapılanmaları....................................................42

1. Genel Olarak............................................................................................42

2. İşyeri Düzeyinde Sosyal Diyalog............................................................43

a) İşyeri Sendika Temsilciliği ................................................................43

b) Toplu Pazarlık ....................................................................................44

c) İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu ..........................................................45

d) İzin Kurulu ........................................................................................45

e) Çalışanlara Bilgi Verme ve Danışma ................................................45

3. Ulusal Düzeyde Sosyal Diyalog..............................................................46

II. ENDÜSTRİYEL DEMOKRASİ ......................................................................47

A. Endüstriyel Demokrasi Kavramı ..................................................................47

B. Yönetime Katılma Kavramı..........................................................................48

İKİNCİ BÖLÜM

AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA İŞVERENİN ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME

VE DANIŞMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

§ 6. İŞ SÖZLEŞMESİNE VEYA İSTİHDAM İLİŞKİLERİNE

UYGULANACAK KURALLAR BAKIMINDAN

BİLGİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ....................................................................51

I. GENEL OLARAK ............................................................................................51

II. 91/533/EC SAYILI YÖNERGE'YE GÖRE ....................................................52

A. Genel Olarak ................................................................................................52

B. Yönerge'nin Amacı ......................................................................................54

C. Yönerge Hükümlerine Göre Bilgilendirmenin Şekli ..................................56

D. Yönerge'nin Kapsamı ..................................................................................57

1. Kişiler Bakımından ..................................................................................57

2. İş Bakımından ..........................................................................................58

XI3. Konu Bakımından ....................................................................................58

4. Zaman Bakımından ..................................................................................60

E. İş Sözleşmesi veya İş İlişkisinde Yer Alan Koşulların

Değişmesi Durumunda Bilgilendirme Yükümlülüğü ..................................61

F. Yönerge Hükümlerinin İhlâl Edilmesi Durumunda

Hakların Savunulması ..................................................................................61

III. AVRUPA BİRLİĞİNE ÜYE BAZI ÜLKELER

BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME ..............................................................62

A. Almanya ......................................................................................................62

B. Fransa ..........................................................................................................64

C. İtalya ............................................................................................................65

D. İngiltere ......................................................................................................66

§ 7. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİ BAKIMINDAN

ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME VE DANIŞMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ............69

I. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAVRAMI......................................................69

II. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI

BELGELER ......................................................................................................69

III. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONUSUNDA

ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLME VE DANIŞILMA

HAKLARINA YER VEREN AVRUPA BİRLİĞİ YÖNERGELERİ................71

A. Genel Olarak ................................................................................................71

B. 12 Haziran 1989 tarih ve 89/391/EEC Sayılı İşte Çalışanların

Sağlık ve Güvenliklerini İyileştirmeye Yönelik Tedbirler

Alınmasına İlişkin Çerçeve Yönerge............................................................71

C. Bireysel Yönergeler......................................................................................73

1. İşyerlerinde Asgari Sağlık ve Güvenlik Gerekleri Hakkında

30 Kasım 1989 Tarih ve 89/654/EEC sayılı Konsey Yönergesi ..............74

2. İş Araç ve Gereçlerinin İşyerinde Çalışanlar Tarafından

Kullanılması İçin Asgari Güvenlik ve Sağlık Gerekleri

Hakkında 30 Kasım 1989 tarih ve 89/655/EEC sayılı Yönerge ..............74

3. Kişisel Koruyucu Donanımın Kullanılmasına İlişkin

30 Kasım 1989 tarih ve 89/656/EEC sayılı Yönerge ..............................74

4. El İle Yükleme ve Boşaltma İşlerine İlişkin 29 Mayıs 1990 tarih

ve 90/269/EEC sayılı Yönerge ................................................................75

5. Ekranlı Araçların Kullanımına İlişkin 29 Mayıs 1990 tarih

ve 90/270/EEC sayılı Yönerge ................................................................75

6. Kanserojen veya Mutajenlere Maruziyete İlişkin

29 Nisan 2004 tarih ve 2004/37/EC sayılı Yönerge ................................76

XII7. Biyolojik Ajanlara Maruziyete İlişkin 18 Eylül 2000 tarih

ve 2000/54/EEC sayılı Yönerge..............................................................77

8. Yapı İşlerine İlişkin 24 Haziran 1992 tarih ve

92/57/EEC sayılı Yönerge ......................................................................77

9. Sağlık ve Güvenlik İşaretlerine İlişkin 24 Haziran 1992 tarih

ve 92/58/EEC sayılı Yönerge..................................................................78

10. Hamile ve Yeni Doğum Yapmış İşçilere İlişkin 19 Ekim 1992

Tarih ve 92/85/EEC sayılı Yönerge ........................................................78

11. Bazı Özel İşyerlerine İlişkin Yönergeler................................................78

12. Kimyasal Maddelere Karşı Korunmaya İlişkin 7 Nisan 1998 Tarih

ve 98/24/EC sayılı Yönerge....................................................................79

13. Genç İşçilere İlişkin 22 Haziran 1994 Tarih ve

94/33/EC sayılı Yönerge ........................................................................80

§ 8. GEÇİCİ VEYA BELİRLİ SÜRELİ İŞLERDE İŞ SAĞLIĞI

VE GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİ BAKIMINDAN ÇALIŞANLARA

BİLGİ VERME VE DANIŞMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ........................................80

I. 181 SAYILI ÖZEL İSTİHDAM BÜROLARI

SÖZLEŞMESİNE GÖRE..................................................................................80

II. GEÇİCİ VEYA BELİRLİ SÜRELİ İŞLERE İLİŞKİN

91/383/EC SAYILI YÖNERGE HÜKÜMLERİNE GÖRE..............................80

III. AVRUPA BİRLİĞİNE ÜYE BAZI ÜLKELER

BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME ............................................................82

A. Almanya ......................................................................................................82

B. İtalya ............................................................................................................83

C. Fransa ..........................................................................................................84

D. İngiltere ......................................................................................................86

§ 9. İŞ SÖZLEŞMESİ VEYA İSTİHDAM İLİŞKİSİNİN

SONA ERMESİ NEDENİYLE ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME

VE DANIŞMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ....................................................................87

I. BİREYSEL İŞÇİ ÇIKARMADA ....................................................................87

II. TOPLU İŞÇİ ÇIKARMADA ..........................................................................90

A. Genel Olarak ..............................................................................................90

B. Toplu İşçi Çıkarma Kavramı ve Toplu İşçi Çıkarmaya İlişkin

Uluslararası Belgeler ..................................................................................90

1. Kavram ....................................................................................................90

2. Toplu İşçi Çıkarmaya İlişkin Uluslararası Belgeler ................................91

a) Hizmet İlişkisine İşveren Tarafından Son Verilmesi

Hakkında 158 sayılı ILO Sözleşmesi ................................................91

XIIIb) AB Hukuku'na İlişkin Düzenlemeler ................................................92

aa) Genel Olarak ................................................................................92

bb) 20 Temmuz 1998 tarihli Toplu İşçi Çıkarmalarla

İlgili Üye Devletler Mevzuatının Yaklaştırılmasına

İlişkin 98/59/EC sayılı Yönerge ..................................................92

3. Bilgilendirilme ve Danışılma Hakkı ........................................................93

a) 158 sayılı ILO Sözleşmesi'ne Göre ..................................................94

b) 98/59/EC sayılı Yönerge'ye Göre ......................................................94

aa) Konu Yönünden Kapsam ............................................................95

bb) Kişiler Yönünden Kapsam ..........................................................96

4. Yönerge Hükümlerinin İhlâli Durumunda Hakların Savunulması ..........96

C. Avrupa Birliğine Üye Bazı Ülkeler Bakımından Değerlendirme ................97

1. Almanya ..................................................................................................97

2. Fransa ......................................................................................................98

3. İngiltere..................................................................................................100

4. İtalya ......................................................................................................101

§ 10. İŞLETME VEYA İŞLETMENİN BİR BÖLÜMÜNÜN

DEVRİ HALİNDE ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME VE

DANIŞMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ........................................................................103

I. GENEL OLARAK ..........................................................................................103

II. 2001/23/EC SAYILI YÖNERGENİN KAPSAMI ..........................................104

A. Konu Yönünden Kapsam ..........................................................................104

B. Yer Yönünden Kapsam ..............................................................................105

C. Kişi Yönünden Kapsam ............................................................................106

III. 2001/23/EC SAYILI YÖNERGE'NİN UYGULANMASI ............................107

IV. AVRUPA BİRLİĞİNE ÜYE BAZI ÜLKELER

BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME ............................................................108

A. Almanya ....................................................................................................108

B. Fransa ........................................................................................................109

C. İtalya ..........................................................................................................110

D. İngiltere ......................................................................................................111

§ 11. BELİRLİ-BELİRSİZ SÜRELİ AÇIK İŞLER BAKIMINDAN

ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..................................112

I. BELİRLİ SÜRELİ ÇALIŞMA HAKKINDA ÇERÇEVE

SÖZLEŞMEYE İLİŞKİN 99/70/EC SAYILI YÖNERGE'YE GÖRE

ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR ............112

XIVII. AVRUPA BİRLİĞİNE ÜYE BAZI ÜLKELER

BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME ............................................................114

§ 12. KISMİ-TAM SÜRELİ AÇIK İŞLER BAKIMINDAN

ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..................................115

I. KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA HAKKINDA ÇERÇEVE SÖZLEŞMEYE

İLİŞKİN 97/81/EC SAYILI YÖNERGEYE GÖRE

ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR ............115

II. AVRUPA BİRLİĞİNE ÜYE BAZI ÜLKELER

BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME ............................................................117

§ 13. AVRUPA İŞ KONSEYİNİN KURULMASI VE ÇALIŞANLARA

BİLGİ VERİLMESİ VE DANIŞILMASINA İLİŞKİN

94/45/EC SAYILI KONSEY YÖNERGESİ ....................................................118

I. GENEL OLARAK ..........................................................................................118

II. YÖNERGE'NİN KAPSAMI ..........................................................................120

III. YÖNERGE'NİN UYGULANMASI ..............................................................121

§ 14. AVRUPA ŞİRKETLERİNDE ÇALIŞANLARIN YÖNETİME

KATILMASINA İLİŞKİN 2001/86/EC SAYILI KONSEY

YÖNERGESİ ....................................................................................................124

I. GENEL OLARAK ..........................................................................................124

II. YÖNERGE'NİN KAPSAMI ..........................................................................125

III. YÖNERGE'NİN UYGULANMASI ..............................................................125

§ 15. İŞLETMELERDE ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ

VE DANIŞMA SÜRECİNİN İŞLETİLMESİNE İLİŞKİN

2002/14/EC SAYILI KONSEY ÇERÇEVE YÖNERGESİ ..........................128

I. GENEL OLARAK ..........................................................................................128

II. YÖNERGE'NİN KAPSAMI ..........................................................................130

A. Kişiler Yönünden Kapsamı ........................................................................131

B. Yer Yönünden Kapsamı..............................................................................131

C. Zaman Yönünden Kapsamı ........................................................................131

D. Konu Yönünden Kapsamı ..........................................................................132

III. YÖNERGE'NİN UYGULANMASI ..............................................................132

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRK İŞ HUKUKU'NDA İŞVERENİN ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME

VE DANIŞMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

§ 16. İŞVERENİN ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME VE DANIŞMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN SINIRLARI ............................................................139

XV§ 17. BİLGİ VERME VE DANIŞMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN

UYGULANMASINDA İŞVERENİN

BAŞVURABİLECEĞİ YÖNTEMLER ..........................................................140

I. YAZILI BELGE VERMEK ............................................................................141

II. ÇİZELGE, İŞVEREN TALİMATI, DUYURU VEYA

EĞİTİM ..........................................................................................................141

III. İŞYERİ TEMSİLCİLİĞİ ................................................................................143

A. İşyeri Sendika Temsilciliği ........................................................................143

B. İşyeri İşçi Temsilciliği ..............................................................................144

§ 18. ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME VE DANIŞMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KAPSAMI ..............................................................146

I. KİŞİLER YÖNÜNDEN KAPSAM ................................................................146

A. Genel Olarak ..............................................................................................146

B. İşçi..............................................................................................................147

1. İşçi Kavramı ..........................................................................................147

2. Çırak ve Stajyerler ................................................................................148

3. Memur ve Sözleşmeli Personel ............................................................149

C. İşveren........................................................................................................150

D. İşveren Vekili ............................................................................................150

II. YER YÖNÜNDEN KAPSAMI ......................................................................151

III. KONU YÖNÜNDEN KAPSAM ....................................................................152

§ 19. İŞVERENİN ÇALIŞANLARA BİLGİ VERME VE DANIŞMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜ ............................................................................................153

I. ÇALIŞMA KOŞULLARI BAKIMINDAN BİLGİ VERME

YÜKÜMLÜLÜĞÜ..........................................................................................153

A. Çalışma Koşullarının Tespiti ve Bilgilendirmenin Şekli............................153

B. Bilgilendirmenin Kapsamı..........................................................................155

1. Kural ......................................................................................................155

a) Genel Kaynaklarla Belirlenen İş Koşulları......................................155

b) Çalışma Şekline İlişkin Koşullar ile Diğer Çalışma Koşulları........157

aa) Postalar Halinde Çalışma ve Gece Çalışması ............................157

bb) Süresi Belirli İse Sözleşmenin Süresi ......................................157

cc) Deneme Süresi ..........................................................................158

dd) Fesih Halinde Uyulması Gerekli Kurallar ................................159

ee) Diğer Çalışma Koşulları ............................................................160

2. İstisna ....................................................................................................160

XVIC. Çalışma (İş) Koşullarının Değiştirilmesi Durumunda ..............................161

1. Genel Olarak..........................................................................................161

2. İşverenin Çalışma Koşullarında Esaslı Değişiklik Yapması..................161

3. Değişiklik Hakkında Bilgi Verilmesi ....................................................163

D. Mevzuatın Uyum Sorunu ..........................................................................164

1. İş Koşullarının Belirlenmesi ve Bu Koşullar Hakkında

Bilgi Verilmesi Bakımından ..................................................................164

2. Bilgi Verme Yükümlülüğünün Şekli Bakımından ................................166

3. Yurtdışına Çalışmaya Gönderilenler Bakımından ..................................168

4. Çalışma Koşullarının İşverence Değiştirilmesi Bakımından ................168

5. Çalışma Koşulları Hakkında Bilgi Verme Yükümlülüğüne

Aykırılık Bakımından..............................................................................169

II. İŞ İLİŞKİSİNİN SONA ERMESİ NEDENİYLE BİLGİ VERME

VE DANIŞMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..............................................................170

A. Genel Olarak ..............................................................................................170

B. Türk İş Hukuku'nda İş Sözleşmesinin Sona

Erme Şekillerine Genel Bakış ....................................................................171

İş Hukukunda İşverenin Çalışanlara Bilgi Verme Ve Danışma Yükümlülüğü   9786053773412   Yusuf Yiğit