İş Sözleşmesinin Askıya Alınması ve Hukuki Sonuçları
Doç. Dr. Recep MAKAS
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR15
1. İŞ SÖZLEŞMESİNİN ASKIYA ALINMASI KAVRAMI, HUKUKİ DAYANAĞI VE
İŞ GÜVENCESİYLE İLİŞKİSİ.17
ASKIYA ALINMA KAVRAMI. 17
HUKUKİ DAYANAĞI 19
Genel Hükümlere Göre İfa İmkânsızlığı 19
İş Hukukunda İfa İmkânsızlığı. 23
a) Belirli Süreli İş Sözleşmelerinde 24
b) Belirsiz Süreli İş Sözleşmelerinde 24
III. İŞ GÜVENCESİ İLE İLİŞKİSİ. 25
ASKI SÜRESİ . 27
2. İŞ SÖZLEŞMESİNİN ASKIYA ALINMASININ KOŞULLARI 29
İFA VEYA İFAYI KABUL İMKÂNSIZLIĞI. 29
İş Görme Edimini İfa İmkânsızlığı . 29
a) Maddi İmkânsızlık . 29
b) Manevi İmkânsızlık (Beklenilmezlik) . 30
İfayı Kabul İmkânsızlığı . 31
İFA İMKÂNSIZLIĞININ GEÇİCİ OLMASI . 34
III. İFA ETMEMENİN KUSURSUZ OLMASI 35
İFA ZAMANININ ESASLI OLMAMASI 36
3. İŞ SÖZLEŞMESİNİN YASAYLA ASKIYA ALINDIĞI HALLER 37
ZORLAYICI (MÜCBİR) SEBEPLER. 37
Kavram. 37
Unsurları 37
Zorlayıcı Neden-Zorunlu Neden Ayrımı 40
10 İçindekiler
Zorlayıcı Nedenlerde İş Sözleşmesinin Askıda Kalması 42
a) İşçi Üzerinde Etkisini Gösteren Zorlayıcı Nedenler . 42
b) İşveren Üzerinde Etkisini Gösteren Zorlayıcı Nedenler 43
Koronavirüs-Zorlayıcı Sebep 44
Basın İş Kanununda 45
SAĞLIK SEBEPLERİNE DAYALI DEVAMSIZLIK 46
İşçinin Kusurundan Kaynaklanan Hastalık veya Sakatlığı Nedeniyle İşe
Devamsızlığı . 46
İş Kanunu m. 25/I, a Hükmünde Sayılanlar Dışında İşçinin Sağlık Sorunları
Nedeniyle İşe Devamsızlığı. 50
Basın İş Kanununda 51
III. İŞÇİNİN GÖZALTINA ALINMASI VEYA TUTUKLANMASI 51
Yakalama, Gözaltına Alma ve Tutuklama Kavramları. 51
1475 sayılı Kanun Dönemi 53
4857 sayılı Kanun Dönemi 55
Basın İş Kanununda 60
Deniz İş Kanununda . 61
ASKERLİK VEYA KANUNDAN DOĞAN ÇALIŞMA . 61
Genel Olarak Askerlik Görevi . 61
Askerliğin İş Sözleşmesine Etkisi 62
a) İşçinin Askerlik veya Kanundan Doğan Bir Görevle İşinden Ayrılması 62
b) Bedelli Askerlik . 64
Basın İş Kanununda 68
KİŞİSEL VEYA AİLEVİ NEDENE DAYALI MAZERET İZNİ. 69
Genel olarak. 69
Yasal Dayanağı . 70
Mazeret İzninin Kullanılması 74
a) İşçinin Talepte-Bildirimde Bulunması . 74
b) İşçinin Mazeretini Belgelemesi. 75
c) İşverence İzin Verilmesi Zorunluluğu 75
Basın İş Kanununda 75
Deniz İş Kanununda . 75
DOĞUM, ANALIK, EVLAT EDİNME VE SÜT İZNİ 76
Genel Olarak 76
İçindekiler 11
Doğum İzni . 78
Analık ve Evlat Edinme İzni 81
Süt İzni . 83
Doğum veya Evlat Edinmeye Dayalı Kısmi Süreli Ücretsiz İzin . 83
Analık Haline Bağlı Olarak Kullanılan İzinler ve Sözleşmenin Askıya Alınması 86
Basın İş Kanununda 87
VII. GREV VE LOKAVT SÜRESİNCE 88
Genel Olarak 88
Grev Kavramı, Kanuni Grev ve Kanun Dışı Grev . 89
a) Grev Kavramı 89
b) Kanuni Grev 89
c) Kanun Dışı Grev 91
Lokavt Kavramı, Kanuni Lokavt ve Kanun Dışı Lokavt 94
a) Lokavt Kavramı . 94
b) Kanuni Lokavt . 94
c) Kanun Dışı Lokavt . 95
Kanuni Grev ve Lokavt Süresince İş Sözleşmesinin Askıda Kalması 96
VIII. İZİNDE GEÇEN SÜRELER. 99
Ücretli İzinler 99
a) Genel Olarak. 99
b) Yıllık Ücretli İzin 99
c) Basın İş Kanununda Yıllık Ücretli İzin 104
d) Deniz İş Kanununda Yıllık Ücretli İzin 105
e) Türk Borçlar Kanununda Yıllık Ücretli İzin. 106
Ücretsiz İzinler . 106
a) Genel ve Sürekli Nitelikteki Ücretsiz İzin 106
aa) Genel Olarak . 106
bb) Anlaşma ile Ücretsiz İzin . 107
cc) İşverenin İşçiyi Tek Taraflı Ücretsiz İzne Çıkarması . 110
b) Yıllık İzinde Ücretsiz Yol İzni 112
c) Koronavirüs (Covid 19) Salgını Döneminde Geçici Nitelikteki Ücretsiz
İzin 113
Ücretli veya Ücretsiz İzin Süresince İş Sözleşmesinin Askıda Kalması 116
12 İçindekiler
MEVSİMLİK İŞLER. 117
Genel Olarak 117
Mevsimlik İş Sözleşmelerinin Belirli Süreli Yapılıp Yapılamayacağı Sorunu 119
a) Belirli Süreli Yapılması 119
b) Zincirleme Mevsimlik İş Sözleşmeleri . 120
c) Belirsiz Süreli Yapılması ve Sözleşmenin Askıda Kalması 120
KISA ÇALIŞMA 124
Normal Kısa Çalışma 124
Koronavirüs (Covid 19) Salgını Döneminde Geçici Nitelikteki Kısa Çalışmalar . 128
a) Türkiye İş Kurumuna Başvuru ve Uygunluk Denetimi . 128
b) İşverene Fesih Yasağı Getirilmesi . 129
c) Kısa Çalışmadan Yararlanma Koşullarının Hafifletilmesi. 129
Kısa Çalışma Döneminde İş Sözleşmesinin Askıda Kalması 130
SENDİKA YÖNETİCİLİĞİ 131
Genel Olarak 131
İş Sözleşmesinin Askıda Kalması ve Yöneticilik Görevinin Sürdürülmesi 134
a) Yöneticilik Görevinin Kanunda Belirtilen Sınırlı Hallerde Sona Ermesi . 135
b) Yöneticilik Görevinin Diğer Nedenlerle Sona Ermesi 136
İş Sözleşmesi Sonlandırılarak Yöneticilik Görevinin Sürdürülmesi . 136
XII. YASAL (KAMUSAL) GÖREV İFASI VEYA KURUL ÜYELİĞİ GÖREVİ. 138
XIII. İŞYERİNDE FAALİYETİN DURMASI 140
İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri Kapsamında Faaliyetin Durdurulması. 140
İşverence Ekonomik Gerekçelerle Faaliyetin Durdurulması. 141
XIV. İŞÇİNİN ÇALIŞMAKTAN KAÇINMASI . 141
Ücretin Ödenmemesi Halinde 141
a) Genel Olarak. 141
b) Çalışmaktan Kaçınma Hakkının Koşulları 142
c) Çalışmaktan Kaçınmanın Ücrete Etkisi . 145
d) Çalışmaktan Kaçınılan Sürede İş Sözleşmesinin Askıda Kalması . 146
İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerinin Alınmaması Halinde 147
a) Genel Olarak. 147
b) Koşulları 149
aa) Tehlikenin Ciddi ve Yakın Olması. 149
İçindekiler 13
bb) İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulunun Tespiti. 150
cc) Tehlikenin Devam Ediyor Olması 151
c) Çalışılmayan Sürede Ücret Ödenmesi. 151
d) İş Sözleşmesinin Askıda Kalması . 152
İş Kazası Sonrası İş Göremezlik Süresince Sözleşmenin Askıda Kalması. 153
4. TARAFLARIN ANLAŞMASIYLA İŞ SÖZLEŞMESİNİN ASKIYA ALINMASI155
5. ŞARTA BAĞLI ASKIYA ALINMA .157
GENEL OLARAK 157
MAHKEMENİN İŞE İADE YÖNÜNDE KARAR VERMESİ 157
İşverenin İşçiyi İşe Başlatması 158
İşverenin İşçiyi İşe Başlatmaması . 158
İşyeri Sendika Temsilciliği Güvencesinde Durum . 159
6. KENDİLİĞİNDEN ASKI DURUMUNUN ORTAYA ÇIKMASI 161
7. BİRDEN FAZLA ASKI HALİNİN BİR ARAYA GELMESİ .163
8. İŞ SÖZLEŞMESİNİN ASKIYA ALINMASININ HUKUKİ SONUÇLARI 165
TARAFLARIN BORÇLARINA ETKİSİ 165
İş Görme ve Ücret Ödeme Borcuna Etkisi 165
a) İş Görme Borcunun İfasının İstenememesi. 165
b) İşverenin Ücret Ödemekle Yükümlü Olmaması 165
aa) Ücret Ödenmemesinin Hukuki Dayanağı 167
bb) Ücretin Sosyal Niteliği ve İstisnai Olarak Ücret Ödenmesi 168
cc) Sözleşme ile Ücret Ödenmesinin Kararlaştırılabilmesi 174
Diğer Borçlara Etkisi . 175
TARAFLARIN FESİH HAKKINA ETKİSİ 177
Haklı Nedenle Fesih . 177
Süreli Fesih. 178
III. İŞÇİNİN KIDEMİNE ETKİSİ. 180
Genel Olarak 180
Kıdemin belirleyici olduğu haller 182
a) Kıdem Tazminatına Etkisi 182
b) İhbar Süresine Etkisi . 184
14 İçindekiler
c) Yıllık İzne Etkisi . 185
d) İş Güvencesinde Aranan Altı Aylık Kıdeme Etkisi 187
İŞ GÜVENCESİ KURUMUNA ETKİSİ. 188
Genel Olarak 188
İşyerinde En Az 30 İşçinin Çalıştırılması Koşuluna Etkisi. 189
SENDİKAL HAKLARA VE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNE ETKİSİ. 191
Sendika Üyeliğine Etkisi . 191
Aidat Ödeme Yükümlülüğüne Etkisi. 192
Yetki Tespitine Etkisi 193
Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanmaya Etkisi 195
Grev Oylamasına Etkisi. 195
SOSYAL GÜVENLİK HAKLARINA ETKİSİ. 196
Genel olarak. 196
Sigortalılığın Başlaması ve Sona Ermesi . 196
a) Sigortalılığın Başlaması . 196
b) Sigortalılığın Sona Ermesi . 197
Bir Yıllık Bekleme Süresine Etkisi 198
Prim Ödeme Gün Sayısına ve Sigortalılık Süresine Etkisi 201
Sosyal Sigorta Yardımlarına Etkisi 204
a) Kısa Vadeli Sigorta Kollarından Sağlanan Yardımlar . 204
b) Uzun Vadeli Sigorta Kollarından Sağlanan Yardımlar . 205
c) Genel Sağlık Sigortasından Sağlanan Yardımlar 206
Hizmet Borçlanmasına Etkisi . 208
9. ASKI HALİNİN SONA ERMESİ 211
SONA ERME HALLERİ. 211
Kendiliğinden Sona Erme. 211
Taraf İradeleriyle Sona Erme . 212
SONA ERMENİN HUKUKİ SONUÇLARI 214
YARARLANILAN KAYNAKLAR . 21
