İşçi Lehine Hüküm İlkesi
Dr. Öğr. Üyesi Aslıhan Kayık AYDINALP
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ. VII
İÇİNDEKİLER . IX
KISALTMALAR . XVII
GİRİŞ .1
BİRİNCİ BÖLÜM
İŞÇİ LEHİNE HÜKÜM İLKESİNE İLİŞKİN TEMEL ESASLAR
1. BİREYSEL VE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN TEMEL İLKELER .5
SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ 5
TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ ÖZERKLİĞİ 7
Genel Olarak 7
Sözleşme Özgürlüğü ile Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği Arasındaki
Hassas Denge 11
Toplu İş Sözleşmesinde Değişiklik Yapılabilmesi . 13
Kural: Toplu İş Sözleşmesinde Taraf İradeleri ile Değişiklik
Yapılması 13
İstisna: Toplu İş Sözleşmesinin Yargı Kararıyla Değişen
Şartlara Uyarlanması 17
2. TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİNİN İŞ SÖZLEŞMELERİ ÜZERİNE ETKİSİ . 17
GENEL OLARAK. 17
NORMATİF HÜKÜMLERİN DOĞRUDAN ETKİSİ . 18
III. NORMATİF HÜKÜMLERİN EMREDİCİ ETKİSİ. 21
Genel Olarak 21
Toplu İş Sözleşmesine Aykırı Protokol Yapılması. 23
Emredici Etkinin Ortadan Kalkması . 25
Taraf İradesi 25
İşçi Lehine Hüküm İlkesi . 28
İŞÇİ LEHİNE HÜKÜM İLKESİNİN GENEL ESASLARI. 29
Kavram 29
Amacı 32
İşlevi 34
Hukuki Dayanakları . 35
X İçindekiler
275 sayılı Kanun ve 2822 sayılı Kanun Dönemi . 35
6356 sayılı Kanun Dönemi. 37
Hukuki Niteliği . 39
Genel Olarak . 39
İş Sözleşmesinde Yer Verilen Saklı Kayıtlar . 41
İş Sözleşmesi Taraflarınca Hazırlanan Protokoller 44
Toplu İş Sözleşmesinde Yer Verilen Kayıtlar . 44
3. İŞÇİ LEHİNE HÜKÜM İLKESİNDE KARŞILAŞTIRILABİLİR DÜZENLEME VE
HÜKÜMLER 46
GENEL ESASLAR 46
KARŞILAŞTIRILABİLİR DÜZENLEMELER 48
Genel Olarak 48
İş Sözleşmesi 50
İş Sözleşmesi Hükmü Haline Gelen Düzenlemeler. 51
Genel İş Koşulları. 51
İşyeri Uygulamaları . 52
III. KARŞILAŞTIRILABİLİR HÜKÜMLER. 54
Genel Olarak 54
Toplu İş Sözleşmesinin Karşılaştırılabilir Normatif Hükümleri . 57
İş Sözleşmesinin Yapılmasına İlişkin Hükümler . 57
Genel Olarak. 57
Şekle İlişkin Hükümler 58
İş Sözleşmesi Yapılmasını Yasaklayan Hükümler 59
İş Sözleşmesinin Yapılmasını Emreden Hükümler61
İş Sözleşmesinin İçeriğine İlişkin Hükümler. 62
Genel Olarak. 62
Olumlu ve Olumsuz İçerik Hükümleri. 64
İş Sözleşmesiyle Doğrudan İlgili Hükümler. 66
İşyerine İlişkin Hükümler 67
İş Sözleşmesinin Sona Ermesine İlişkin Hükümler. 73
Toplu İş Sözleşmesinin Borç Doğrucu Hükümleri 73
4. KARŞILAŞTIRMAYA KONU TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN BELİRLENMESİ79
GENEL OLARAK . 79
TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SÜRESİ 79
III. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN GERİYE ETKİSİ . 81
Tanımı ve Amacı 81
İçindekiler XI
Süresi. 84
Kişiler Bakımından Kapsamı 86
Yürürlüğü Geriye Etkili Olarak Kabul Edilecek Hükümler 86
Geriye Etkili Hükümler ile İşçi Lehine Hüküm İlkesi Arasındaki
İlişki . 89
TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN ART ETKİSİ 91
Tanımı ve Amacı 91
Süresi. 93
Kişiler Bakımından Uygulanma Alanı. 96
Art Etkili Hükümler 98
Art Etkili Hükümler ile İşçi Lehine Hüküm İlkesi Arasındaki İlişki 102
ESKİ VE YENİ TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ 105
Genel Olarak 105
Art Etkili Hükümler ile Geriye Etkili Hükümler Arasındaki İlişki. 108
KAMU TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİ ANLAŞMA PROTOKOLÜ . 113
Genel Olarak 113
İşçi Lehine Hüküm İlkesi Açısından Değerlendirme. 115
VII. İŞ SÖZLEŞMELERİNDE YER VERİLEN ATIF . 116
Genel Olarak 116
Hukuki Niteliği. 117
İşçi Lehine Hüküm İlkesi Açısından Değerlendirilmesi 118
İKİNCİ BÖLÜM
KARŞILAŞTIRMANIN UYGULANMASI
5. KARŞILAŞTIRMAYA İLİŞKİN ESASLAR . 121
GENEL OLARAK. 121
KARŞILAŞTIRMA YÖNTEMLERİ . 122
Genel Olarak 122
Birebir Karşılaştırma 123
Tanım 123
Eleştiriler 124
Toplu Karşılaştırma 128
Grup Karşılaştırması 129
Tanım 129
Konu Gruplarının Oluşturulması. 133
Genel Olarak 133
XII İçindekiler
Grupların Oluşturulması. 135
aaa. Genel olarak. 135
bbb. Korunmak İstenen Menfaat. 136
ccc. Karşı Edim 138
ddd. Yorum ve Fonksiyon Olarak Benzer Edim 141
Grupların Oluşturulmasında Taraf İradesi 141
Dengeleyici Hükümler 144
6. KONU GRUPLARININ OLUŞTURULMASI.145
GENEL OLARAK . 145
DİNLENME HAKKINA İLİŞKİN KONU GRUBLARI 145
Yıllık Ücretli İzin Hakkı Grubu. 145
Genel Olarak . 145
İşçi Lehine Hüküm İlkesinin Uygulanması . 147
Yıllık Ücretli İznin Kapsamına İlişkin Düzenlemeler 147
Yıllık Ücretli İznin Kullanımına İlişkin Hükümler . 147
Yıllık İzin Hakkının Artırılmasına İlişkin Hükümler 149
Hafta Tatiline İlişkin Konu Grubu. 152
Genel Olarak . 152
İşçi Lehine Hüküm İlkesi Açısından Değerlendirilmesi 153
Hafta Tatilinin Hangi Gün Olduğuna İlişkin Düzenlemeler . 153
Hafta Tatiline Hak Kazanmaya ve Hafta Tatili Ücretine
İlişkin Hükümler . 154
Ulusal Bayram ve Genel Tatillere İlişkin Konu Grubu 156
III. ÜCRET VE ÇALIŞMA SÜRESİNE İLİŞKİN KONU GRUBU 157
Ücret 157
Genel Olarak . 157
Ücrete İlişkin Genel Bilgi ve Kapsamı 158
İşçi Lehine Hüküm İlkesi Açısından Ücretin Değerlendirilmesi .159
Genel Olarak. 159
Karşılaştırmaya Konu Ücretin Kapsamının Belirlenmesi 160
Ekonomik Durumun Etkisi 165
Ayni ve Nakdi Ödenen Sosyal Yardımlar 166
Çalışma Süresi 167
Genel Olarak . 167
Çalışma Süresine İlişkin Genel Bilgiler. 168
İşçi Lehine Hüküm İlkesi Açısından Çalışma Süresinin
Değerlendirilmesi 170
İçindekiler XIII
Genel Olarak 170
Çalışma Süresine İlişkin Hükümlerin Asgari Norm Olması
ve Lehe Hükmün Tespiti 173
Çalışma Süresinin İş Güvencesi ile Olan İlişkisi 177
Fazla Çalışma Ücreti ve Fazla Çalışma Ücretinin Ücrete Dahil
Edilmesi 179
Genel Olarak 179
İşçi Lehine Hüküm İlkesi Açısından Değerlendirilmesi. 180
Telafi Edici Hükümler 183
FESHE İLİŞKİN KONU GRUBU 184
Bildirim Süresi . 184
Genel Olarak. 184
İşçi Lehine Hüküm İlkesi Açısından Değerlendirilmesi 186
İş Güvencesine İlişkin Hükümler . 188
Genel Olarak. 188
İş Güvencesinden Faydalanabilme Şartlarının İşçi Lehine
Hüküm İlkesi Açısından Değerlendirilmesi . 189
İşverenin Fesih Hakkını Sınırlayan Düzenlemelere İlişkin
Hükümler 190
Feshin Hukuki Sonuçlarının İşçi Lehine Hüküm İlkesi
Açısından Değerlendirilmesi. 191
İstihdam Garantili Anlaşmalar 192
Genel Olarak 192
bb) İşçi Lehine Hüküm İlkesi Açısından Değerlendirilmesi . 194
7. KARŞILAŞTIRMA ÖLÇÜTLERİ İLE DİĞER DURUMLAR. 200
KARŞILAŞTIRMA ÖLÇÜTLERİ. 200
Tek İşçi. 200
Objektif Bakış 201
DİĞER DURUMLAR . 204
Taraf İradesinin Etkisi 204
Belirsiz Hükümler ve Seçim Hakkı . 206
Belirsiz Hükümler 206
Seçim Hakkı 208
Karşılaştırma Zamanı. 210
Karşılaştırılan Hükümlerin Akıbeti. 212
Şüphe Halinde Uygulanacak Hüküm . 213
XIV İçindekiler
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÜÇLÜ İLİŞKİLER VE FESİH AÇISINDAN İŞÇİ LEHİNE HÜKÜM İLKESİ
8. İŞYERİNİN DEVRİ.215
GENEL OLARAK İŞYERİ DEVRİ 215
İŞYERİNİN DEVRİ DURUMUNDA TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN AKIBETİ 216
Devralınan İşyerinde Uygulanmakta Olan Bir Toplu İş
Sözleşmesinin Bulunmaması . 216
Devralan İşverenin İşletme Toplu İş Sözleşmesine Taraf
Olması . 216
Devralan İşverenin İşyeri Toplu İş Sözleşmesine Taraf Olması 218
Devralınan İşyerinde Uygulanmakta Olan Bir Toplu İş
Sözleşmesinin Bulunması. 220
Devralan İşverenin İşyerinde Uygulanmakta Olan Bir Toplu İş
Sözleşmesinin Olmaması. 220
Devralan İşverenin İşyerinde Uygulanmakta Olan Bir Toplu İş
Sözleşmesinin Olması 222
III. YENİ KURULUŞ YOLUYLA BİRLEŞMEDE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN
AKIBETİ . 227
Genel Olarak 227
Birleşen Her İki Şirkette Uygulanan Bir Toplu İş Sözleşmesinin
Olmaması. 229
Birleşen Şirketlerden Sadece Birinde Uygulanmakta Olan Bir
Toplu İş Sözleşmesinin Bulunması . 229
Birleşen Her İki Şirkette Uygulanmakta Olan Bir Toplu İş
Sözleşmesinin Bulunması. 230
9. İŞ SÖZLEŞMESİNİN DEVRİ232
GENEL OLARAK . 232
696 SAYILI KHK İLE KADROYA GEÇİRİLEN ALT İŞVEREN İŞÇİLERİNİN
DURUMU 234
Genel Olarak 234
Kadroya Geçirilen İşçilerin Bir Toplu İş Sözleşmesi Kapsamında
Olması 236
Kadroya Geçirilen İşçilerin Bir Toplu İş Sözleşmesi Kapsamında
Olmaması. 237
10. ASIL İŞVEREN ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ238
GENEL OLARAK . 238
İŞÇİ LEHİNE HÜKÜM İLKESİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRME . 239
İçindekiler XV
11. GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ. 241
GENEL OLARAK. 241
TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN YARARLANMA VE İŞÇİ LEHİNE HÜKÜM
İLKESİ 242
12. İŞÇİ LEHİNE HÜKÜM İLKESİNİN FESİHLERE ETKİSİ. 244
SÜRELİ VE HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH. 244
Genel Bilgi . 244
Fesihler ile İşçi Lehine Hüküm İlkesi Arasındaki İlişki 246
DEĞİŞİKLİK FESHİ 247
Genel Bilgi . 247
İşçi Lehine Hüküm İlkesi Açısından Bir Değerlendirme . 249
SONUÇ 253
KAYNAKÇA 259
