6098 SAYILI YENİ TÜRK BORÇLAR KANUNU' NA GÖRE SATIŞ HUKUKUNDA AYIPTAN DOĞAN SORUMLULUK VE SÖZLEŞMESEL GARANTİ TAAHÜTLERİ Kadir Berk KAPANCI § 1. GİRİŞ..................................................................................................................1 § 2. AYIPTAN DOĞAN SORUMLULUK DÜZENİ..................................5 I. Ayıptan Doğan Sorumluluk Hakkında Genel Açıklama ...........5 II. Maddi Şartlar ........................................................................................7 A. Satış Konusunun Teslim Edilmesi ............................................7 B. Bir Ayıbın Varlığı ........................................................................10 1. Genel Olarak .........................................................................10 2. Lüzumlu Niteliklerin Eksikliği .........................................12 3. Nitelik Vaatlerinden Sapma................................................14 4. Ayıp Kavramı Bakımından Yapılan Diğer Ayrımlar..................................................................................16 C. Ayıbın Hasarın Geçişinden Önce Var Olması......................19 D. Ayıbın Bilinmemesi ....................................................................21 E. Ayıptan Doğan Sorumluluğu Sınırlayan Bir Anlaşmanın Olmaması ............................................................. 23 III. Şeklî Şartlar ........................................................................................ 30 A. Genel Olarak................................................................................ 30 B. Gözden Geçirme ve Bildirim Külfeti..................................... 34 İÇİNDEKİLERX 1. Gözden Geçirme Külfeti ................................................... 34 2. Bildirim Külfeti ....................................................................37 IV. Alıcının Seçimlik Hakları ................................................................42 A. Genel Olarak.................................................................................42 B. Aynen İfaya Yönelik Olan Seçimlik Haklar ......................... 46 1. Değiştirme............................................................................. 46 2. Onarım................................................................................... 49 C. Yenilik Doğurucu Seçimlik Haklar ........................................51 1. Sözleşmeden Dönme ...........................................................51 a. Genel Olarak ..................................................................51 b. Alıcının Borçları ........................................................... 54 c. Satıcının Borçları ..........................................................55 2. Bedel İndirimi ...................................................................... 56 V. Seçimlik Haklarla Birlikte Talep Edilebilecek Tazminat .........58 VI. Seçimlik Hakların Kullanılmasının Sınırlandırılması ............ 63 A. Genel Olarak ............................................................................... 63 B. Tüm Seçimlik Hakların Sınırlandırılması: Sadece Bedel İndirimi Hakkının Kullanılabileceği Hâller ........... 63 C. Dönme Hakkının Sınırlandırılması .......................................65 1. Orantılılık İlkesi Çerçevesinde Sınırlama .....................65 2. Dönme Hakkının Sadece Satış Konusunun Bir Bölümü için Kullanılabileceği Hâller ..............................67 D. Bedel İndirimi Hakkının Sınırlandırılması ......................... 68 VII. Özel Olarak: Tüketici Hukukunda Ayıptan Doğan Sorumlulukta Seçimlik Hakların Kullanılmasında Müteselsil Sorumluluk Esası .......................................................... 69 A. Genel olarak ................................................................................. 69 B. TKHK m. 4’te Yer Alan Müteselsil Sorumluluk Düzenlemesinin Hukuki Temeli ve “Doğrudan Talep Hakkı” Kavramıyla İlişkisi.........................................................73 C. Eleştiri ........................................................................................... 77 VIII. Zamanaşımı .........................................................................................79 IX. Alıcının sürekli defi hakkı ...............................................................85 X. Ayıbın Neden Olduğu Zararlardan Üreticinin Sorumluluğu ...................................................................................... 86 A. Üreticinin Sorumluluğu Hakkında Genel Açıklama ........ 86 B. Üreticinin Sorumluluğu ile Ayıptan Doğan Sorumluluğun Karşılaştırılması ..............................................89 1. Sorumluluk Temelleri Bakımından..................................89 2. Ayıp ve Hata Kavramları Bakımından ............................91 3. Tazminatın İşlevi ve Niteliği Bakımından .....................93 4. Tazminatın Kapsamı ve Talepte Bulunacak Kişi Bakımından .......................................................................... 96 § 3. SÖZLEŞMESEL GARANTİ TAAHHÜTLERİ................................ 97 I. Garanti Taahhüdünün Anlamı....................................................... 97 II. Garanti Taahhüdünün Tarafları .................................................. 103 A. Satıcı ile Alıcı Arasında............................................................ 103 1. Ayıptan Doğan Sorumluluk Rejimini Değiştiren Kayıtlar Hakkında Genel Açıklama ............................. 103 2. Ayıptan Doğan Sorumluluk Rejiminin Sınırlandırılması veya Ortadan Kaldırılması ............. 104 3. Ayıptan Doğan Sorumluluk Rejiminin Tekrar Edilmesi veya Genişletilmesi.......................................... 108 a. Genel Olarak ................................................................ 108 b. Bağımsız Olmayan Teminat Taahhüdü ve Hükümleri ....................................................................110 c. Bağımsız Garanti Sözleşmesi ve Hükümleri ........114 d. Ayıptan Doğan Sorumluluk Rejimi Kapsamında Nitelik Vaadi, Bağımsız Olmayan Teminat Taahhüdü ve Bağımsız Garanti Sözleşmesi Arasındaki Farklar.................124 4. Yalnızca Yasal Süreleri Değiştiren Kayıtların Nitelendirilmesi ................................................................. 129 a. Genel Olarak ................................................................ 129 b. Gözden Geçirme ve Bildirim Sürelerini Değiştiren Kayıtlar..................................................... 130 c. Zamanaşımı Sürelerini Değiştiren Kayıtlar ........ 132 d. Tarafların “Garanti Süresi” Adı Altında Niteliğini Belirtmeksizin Bir Süre Belirlemelerinin Etkisi............................................... 133 B. Üretici ile Alıcı Arasında......................................................... 138 1. Genel Açıklama .................................................................. 138 2. Garanti Sözleşmesi ........................................................... 139 a. Hükümleri ................................................................... 139 b. Satıcının İşlevi ............................................................ 143 aa. Kurulma Aşamasında ......................................... 143 aaa. Genel Durum................................................ 143 bbb.Özel Bir Durum............................................ 147 bb. Sözleşmenin İfası Aşamasında.......................... 149 C. Üreticinin ve Satıcının Ayrı Garanti Taahhüdünde Bulunduğu Durumlar.............................................................. 150 III. Garanti Taahhüdünün İçeriği ve İfası......................................... 152 A. Genel Olarak ............................................................................. 152 B. Zararın Aynen Karşılanması ................................................. 155 1. Malın Onarılması, Değiştirilmesi veya Parçasının Değiştirilmesi .................................................................... 155 2. Değiştirme veya Onarımdan Sonra Malın Yeniden Arızalanması ...................................................... 159 3. İfa Yeri ve Zamanı ............................................................. 160 4. Başlıca İfa Engelleri ve Sonuçları .................................. 162 a. Kötü İfa ......................................................................... 162 b. İmkânsızlık .................................................................. 163 c. Borçlu Temerrüdü....................................................... 163 d. Alacaklı Temerrüdü ................................................... 164 C. Zararın Nakden Karşılanması .............................................. 165I 1. Para Borcu ........................................................................... 165 2. İfa Yeri ve Zamanı ............................................................. 166 3. Başlıca İfa Engelleri ve Sonuçları .................................. 167 a. Borçlu Temerrüdü ...................................................... 167 b. Alacaklı Temerrüdü ................................................... 168 IV. Sözleşmesel Garanti Taahhütlerine İlişkin Taleplerin Sınırlandırılması.............................................................................. 168 V. Garanti Süresi ve Zamanaşımı ......................................................171 A. Genel Açıklama .........................................................................171 1. Farklı Süre Kavramları ......................................................171 2. Garanti Süresinin Anlamı ............................................... 173 B. Satıcının Garanti Taahhütleri Bakımından Garanti Süresi ve Zamanaşımı...............................................................175 1. Bağımsız Olmayan Teminat Taahhüdü Bakımından Garanti Süresi ve Zamanaşımı ................175 2. Bağımsız Garanti Sözleşmesi Bakımından Garanti Süresi ve Zamanaşımı.........................................178 C. Üreticinin Garanti Taahhütleri Bakımından Garanti Süresi ve Zamanaşımı ............................................................. 180 VI. Malın Devri Hâlinde Garanti Taahhüdünden Doğan Hakkın Durumu .............................................................................181 A. Genel Olarak ..............................................................................181 B. Ayrı Bir Belgede Somutlaşan Taahhütler Bakımından: Garanti Belgesi, Garanti Kartı ve Benzerleri ................................................................................... 185 VII. Ayıptan Doğan Sorumluluk Hükümleriyle Olan İlişkisi ...... 186 A. Genel Olarak ............................................................................. 186 B. Satıcının Verdiği Garanti Taahhütleri Bakımından ........ 187 1. Bağımsız Olmayan Teminat Taahhüdünün Etkisi ... 187 2. Bağımsız Garanti Sözleşmesinin Etkisi........................ 190 C. Üreticinin Verdiği Garanti Taahhüdü Bakımından..........191XIV § 4. TKHK m. 13 KAPSAMINDA GARANTİ BELGESİ, HUKUKİ NİTELİĞİ VE HÜKÜMLERİ .......................................... 195 I. Örnek Alınması Gereken Düzenleme: Tüketici Satışlarına İlişkin 1999 Tarihli AT Yönergesi ......................... 195 A. Genel Olarak.................................. 195 B. Yönerge Kapsamında “Garanti” ......................... 197 1. Genel Olarak ............................ 197 2. Hükümleri ...........................200 a. Tarafları ve İçeriği ...........................200 b. Ayıptan Doğan Sorumluluk Hükümleriyle İlişkisi .................................204 c. Garanti Taahhüdünün İçeriğinin ve Kapsamının Açık olarak Belirtilmesi ....................205 d. Taahhüdün Yazılı Olarak veya Muhafaza Edilebilir Bir İletişim Aracı Vasıtasıyla Tüketiciye Sunulması ...............................................206 e. Garanti Taahhüdünün Geçerliliği ve İleri Sürülebilmesi ..............................................................206 C. Bazı Üye Ülkelerin Yönerge Kapsamında Öngördükleri Düzenlemelerin Karşılaştırılması..............207 1. Alman Hukuku ............................207 2. İngiliz Hukuku ....................208 3. Fransız Hukuku...............................209 II. Türk Hukuku’ndaki Mevcut Düzenleme .................................. 210 A. Genel Olarak ......................................................... 210 B. Zorunlu Garanti Belgesi ......................................................... 212 1. Hukuki Niteliği ................................................................. 212 2. Üretici ve Satıcının Yükümlülükleri ............................. 215 a. Üreticinin Yükümlülükleri....................................... 215 aa. Satış Sözleşmesinin Kurulması Öncesinde .. 215 bb. Satış Sözleşmesi Kurulduktan Sonra ...............217 b. Satıcının Yükümlülükleri ......................................... 218 aa. Satış Sözleşmesinin Kurulması Öncesinde ... 218 bb. Satış Sözleşmesi Kurulduktan Sonra............... 218 3. Zorunlu Garanti Belgesinin Sağladığı Haklar............ 219 4. Garanti Süresi ve Zamanaşımı .......................................222 5. Ayıptan Doğan Sorumluluk Hükümleriyle Olan İlişkisi ..........................................................223 6. Üreticinin Sorumluluğu ile İlişkisi ..................225 C. İhtiyari Garanti Belgesi .......226 1. Hukuki Niteliği ..............226 2. İçeriği ve Uygulanacak Hükümler ................................226 § 5. SONUÇ............... 229 KAYNAKÇA ...................... 237
