Karayolları Trafik Kanunun'nda Kusur
Ömer ER (Hâkim)
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ vii
KISALTMALAR xvii
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
HUKUKİ SORUMLULUĞUN TÜRLERİ
VE KUSUR KAVRAMI
1. SORUMLULUK KAVRAMI 5
2. KUSUR SORUMLULUĞU 7
2.1. GENEL OLARAK 7
2.2. KUSUR 7
2.2.1. Kusurun Tanımı 7
2.2.2. Kusur Teorileri 9
2.2.2.1. Sübjektif Kusur Teorisi 9
2.2.2.2. Objektif Kusur Teorisi 10
2.2.3. Sorumluluk Hukukunda Kusurun Rolü 10
2.2.4. Kusurun Objektif ve Sübjektif Yönü 12
2.2.4.1. Kusurun Objektif Yönü 12
2.2.4.2. Kusurun Sübjektif Yönü 12
2.2.5. Kusurun Çeşitleri 13
2.2.5.1. Kast 13
2.2.5.2. İhmal 14
2.2.6. İhmalin Türleri 15
2.2.6.1. Genel Olarak 15
2.2.6.2. Ağır İhmal 16
2.2.6.3. Hafif İhmal 16
2.2.6.4. Orta İhmal 16
2.2.7. Bilinçli İhmal-Bilinçsiz İhmal 17
2.2.8. Kusuru İspat Yükümlülüğü 17
2.2.9. Kusurun Ceza Hukuku ile Sorumluluk Hukuku Arasındaki İlişkisi 18
2.2.10. Zarar Görenin Kusuru 19
2.2.11. Üçüncü Kişinin Kusuru 20
İKİNCİ BÖLÜM
KARAYOLLARI TRAFİK KANUNU
ÇERÇEVESİNDE KAVRAMLAR
1. YASAL DÜZENLEME VE TRAFİĞİN TANIMI 23
1.1. YASAL DÜZENLEME 23
1.2. TRAFİK TANIMI 24
1.3. TRAFİĞİN UNSURLARI 25
1.3.1 İnsan Unsuru 25
1.3.1.1 Sürücü 25
1.3.1.2. Yaya 26
1.3.1.3. Yolcu 26
1.3.1.4. Trafik Görevlisi 26
1.3.2. Araç Unsuru 27
1.3.3. Çevre ve Yol Unsuru 27
2. TRAFİK KAZASI KAVRAMI 27
2.1. TRAFİK KAZASI SAYILAN HALLER 28
2.1.1. Trafik Kazasının Meydana Geldiği Yere Göre 29
2.1.1.1. Karayolunda Meydana Gelen Kazalar 29
2.1.1.2. Karayolu Dışında Meydana Gelen
Kazalar 29
2.1.2. Trafik Kazasına Karışan Araçlara Göre 31
3. İŞLETEN KAVRAMI VE İŞLETEN SAYILANLAR 32
3.1. İŞLETEN KAVRAMI 32
3.1.1. Gerçek İşleten 33
3.1.1.1. Araç Sahibi 34
3.1.1.2. Aracın Mülkiyeti Muhafaza Kaydıyla
Alıcısı 36
3.1.1.3. Aracın Uzun Süreli Kiracısı, Ariyet ve
Rehin Alanı 37
3.1.1.4. Adı, Trafik Belgesinde Yazılı Kişiler 39
3.1.1.5. Adına Sigorta Poliçesi Düzenlenen
Kişiler 39
3.1.2. Aracı Kendi Hesabına ve Tehlikesi Kendisine Ait Olmak Üzere İşletme 40
3.1.3. Araç Üzerinde Fiili Olarak Tasarrufta Bulunma 40
3.1.4. İşletenin Tespitine İlişkin Özellik Arz Eden
Haller 41
3.1.4.1. Motorlu Aracın Eşlerce Ortak Kullanılması ya da Bir EşTarafından Diğer Eşe ya da Çocuğa Tahsis Edilmesi Halinde Gerçek İşletenin Tespiti 41
3.1.4.2. Motorlu Aracın İşçiye ya da Tüzel Kişinin Bir ÜyesineTahsis Edilmesi Halinde
İşletenin Tespiti 42
3.1.4.3. Birden Fazla İşleten 42
3.1.5. İşletenin Bağlı Olduğu Teşebbüs Sahibi 43
3.1.6. Farazi İşleten 45
3.1.6.1. Motorlu Araçla İlgili Mesleki Faaliyette Bulunan Kişiler 45
3.1.6.2. Yarış Düzenleyicileri 47
3.1.6.3. Motorlu Aracı Çalan veya Gasbeden
Kişiler 48
3.1.6.4. Devlet ve Diğer Kamu Tüzel Kişileri 49
3.1.7. İşleten ve Teşebbüs Sahibinin Sorumlu Olduğu Kişiler 50
3.1.7.1. Sürücü 52
3.1.7.2. Aracın Kullanılmasına Katılan Yardımcı Kişiler 54
3.1.7.3. Motorlu Aracın Kullanılmasına Müdahale Eden Yolcu 56
3.1.7.4. Aracın Bırakıldığı Diğer Kişiler 57
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KARAYOLLARI TRAFİK
KANUNU’NDA KUSUR
1. GENEL OLARAK 61
1.1. TRAFİK KAZALARINDA ASLİ KUSUR SAYILAN HALLER 62
1.1.1. Kırmızı Işıklı Trafik İşaretinde veya Yetkili Memurun Dur İşaretinde Geçme 64
1.1.2. Taşıt Giremez Trafik İşareti Bulunan Karayoluna veya Bölünmüş Karayolunda Karşı Yönden Gelen Trafiğin Kullandığı Şerit, Rampa ve Bağlantı Yollarına Girme 69
1.1.3. İkiden Fazla Şeritli Taşıt Yollarında, Karşı
Yönden Gelen Trafiğin Kullandığı Şerit veya Yol Bölümüne Girme 71
1.1.4. Arkadan Çarpma 74
1.1.5. Geçme Yasağı Olan Yerlerde Geçme 76
1.1.6. Doğrultu Değiştirme Manevralarını Yanlış
Yapma 79
1.1.7. Şeride Tecavüz Etme 83
1.1.8. Kavşaklarda Geçiş Önceliğine Uymama 86
1.1.9. Kaplamanın Dar Olduğu Yerlerde Geçiş
Önceliğine Uymama 89
1.1.10. Manevraları Düzenleyen Genel Şartlara
Uymama 91
1.1.11. Yerleşim Birimleri Dışındaki Karayolunun Taşıt Yolu Üzerinde, Zorunlu Haller Dışında Park Etme veyaDuraklama ve Her Durumda Gerekli Tedbirleri Almama 96
1.1.12. Park İçin Ayrılmış Yerlerde veya Taşıt Yolu Dışında Kurallara Uygun Olarak Park Edilmiş Araçlara Çarpma 101
2. KUSUR TESPİTİ 108
2.1. GENEL OLARAK 108
2.2. CEZA YARGILAMASINDA KUSUR TESPİTİ 109
2.3. HUKUK YARGILAMASINDA KUSUR TESPİTİ 112
2.4. TRAFİK KAZASI TESPİT TUTANAĞININ
MAHİYETİ 113
2.4.1. Anlaşma Tutanağı 117
2.5. KUSUR TESPİTİNDE BİLİRKİŞİLERİN ROLÜ 119
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KARAYOLLARI TRAFİĞİNDE HUKUKİ
SORUMLULUK VE KUSURUN ROLÜ
1. YASAL DÜZENLEME 125
2. MOTORLU ARAÇ İŞLETENİ İLE ARAÇ İŞLETİCİSİNİN BAĞLI OLDUĞU TEŞEBBÜS SAHİBİNİN SORUMLULUĞU 127
2.1. SORUMLULUĞUN HUKUKİ NİTELİĞİ 127
2.2. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 130
2.2.1. Sorumluluğun Genel Şartları 130
2.2.1.1. Bir Zarar Doğmuş Olmalı 130
2.2.1.2. Zarar Bir Trafik Kazasından Doğmuş
Olmalı 131
2.2.1.3. Kaza ve Zarara Motorlu Bir Araç Sebep Olmalı 133
2.2.1.4. Kaza (Zarar) ile Motorlu Araç Arasında Uygun İlliyet Bağı Bulunmalı 134
2.2.2. Sorumluluğun Özel Şartları 134
2.2.2.1. İşleten ve Teşebbüs Sahipliği Sıfatı 135
2.2.2.2. Zarara Motorlu Aracın İşletilmesi veya Kanunda Öngörülen Diğer Bir Olay Sebep Olmalıdır 135
2.2.2.2.1. Zarara, Motorlu Aracın İşletilmesinin Sebep Olması 135
2.2.2.2.2. Zarara, İşletilme Halinde
Olmayan Bir Aracın Sebep
Olması 136
2.2.2.2.3. Zarara, Kazadan Sonra Yapılan Yardım Çalışmalarının Sebep Olması 140
2.2.2.3. İşleten Kurtuluş Kanıtı Getirememiş Olmalıdır 141
2.2.2.3.1. Genel Olarak 141
2.2.2.3.2. İşleten veya Bağlı Bulunduğu Teşebbüs Sahibi ile Bunların, Eylemlerinden Sorumlu Olduğu Kişilerin Kusuru 142
2.2.2.3.3. Araçtaki Bozukluk 142
2.2.2.3.4. Mücbir Sebep 143
2.2.2.3.5. Zarar Görenin Ağır Kusuru 145
2.2.2.3.6. Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru 147
3. ZARAR VERENLERİN BİRDEN ÇOK OLMASI YA DA KAZAYA BİRDEN FAZLA MOTORLU ARACIN KARIŞMASI HALİNDE SORUMLULUK 148
3.1. GENEL OLARAK 148
3.2. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN ZARARA UĞRAMASI HALİNDE SORUMLULUK 149
3.2.1. Müteselsil Sorumluların Dış İlişkideki
Durumu 150
3.2.2. Müteselsil Sorumluların İç İlişkideki Durumu 151
3.3. BİRDEN ÇOK İŞLETEN VEYA TEŞEBBÜS
SAHİBİNİN BİRBİRLERİNE VERDİKLERİ ZARARLARDAN DOLAYI SORUMLULUK 155
3.3.1. Genel Olarak 155
3.3.2. Bedensel Zarardan Sorumluluk 157
3.3.3. Şeye İlişkin Zarardan Sorumluluk 159
3.3.4. Sorumlular Arasında Rücu Sorunu 160
3.3.5. Kusurun Rolü 162
4. TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN İSTİSNALARI 163
4.1. GENEL OLARAK 163
4.2. HATIR İÇİN TAŞIMA VEYA ARACIN HATIR İÇİN VERİLMESİ 164
4.2.1. Yasal Düzenleme 164
4.2.2. Hatır Taşımasının Koşulları 165
4.2.3. Hatır Taşımasının Hukuki Niteliği 167
4.2.4. Hatır Taşımasının Hükümleri ve Sonuçları 168
4.2.5. Hatır İlişkisinde Tazminatın Tayini ve İspat
Sorunu 169
4.3. ARACIN MALİKİ İLE İŞLETENİ ARASINDAKİ İLİŞKİDE ARACA GELEN ZARARLARDAN
DOLAYI SORUMLULUK 172
4.4. ARACIN ÇALINDIĞINI VEYA GASBEDİLDİĞİNİ BİLEREK BİNEN YOLCULARA KARŞI SORUMLULUK 173
4.5. MANEVİ ZARARLARDAN SORUMLULUKTA KUSURUN ROLÜ 174
SONUÇ 179
KAYNAKÇA 187
