Karşılaştırmalı Hukukta Siyasal İktidarı Sınırlama Mekanizmaları ve Türkiye Örneği
Dr. Kazım BAŞARAN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ. 5
İÇİNDEKİLER 7
TABLOLAR LİSTESİ . 15
KISALTMALAR . 17
GİRİŞ . 19
BİRİNCİ BÖLÜM
SİYASAL İKTİDAR VE SINIRLANDIRMA DÜŞÜNCESİ
SİYASAL İKTİDAR . 27
Siyasal İktidar ve İlgili Kavramlar . 27
İktidar . 27
Otorite 30
Egemenlik . 31
Devlet . 33
Siyasal iktidar 37
Siyasal İktidarın Özellikleri. 37
Üstün olma . 38
Maddi kuvvet ve zor kullanma tekeli 38
Kapsayıcılık . 40
Meşruiyet . 40
SİYASAL İKTİDARIN SINIRLANMASI 42
Sınırlama Düşüncesinin Tarihsel Gelişimi 43
Antik Yunan’da sınırlama düşüncesi. 44
Orta Çağ’da sınırlama düşüncesi 46
Yeni Çağ’da sınırlama düşüncesi. 49
Siyasal İktidarı Sınırlandıran Hukuki Mekanizmalar 54
Siyasal iktidarın bölünerek sınırlanması: kuvvetler ayrılığı. 55
Kuvvetler ayrılığı ve hükûmet sistemleri. 57
8 İçindekiler
(1) Başkanlık sistemi 59
(2) Parlamenter sistem 63
(3) Yarı başkanlık sistemi. 66
Kuvvetler arası denge ve denetim mekanizmaları 67
Yasama üzerindeki denge ve denetim mekanizmaları 68
(1) Veto . 68
(2) İkinci meclis 70
(3) Yasama bağışıklıkları 72
(4) Fesih. 74
(5) Kararnameler . 75
Yürütme üzerindeki denge ve denetim mekanizmaları. 76
(1) Soru 76
(2) Genel görüşme. 77
(3) Gensoru . 78
(4) Güvensizlik önergesi 79
(5) Meclis araştırması 80
(6) Meclis soruşturması. 81
(7) Yeniden seçilme. 82
(8) Seçimlerin yenilenmesi 83
(9) Bütçe 83
Seçimler ve siyasal partiler 84
Seçim sistemleri. 86
(1) Çoğunluk sistemleri . 88
(2) Nispi temsil sistemi 90
Siyasal partiler . 94
(1) Siyasal partilerin ortaya çıkışı 95
(2) Siyasal partilerin işlevleri . 96
(3) Siyasal partilerin sınıflandırılması 97
(4) Siyasal parti sistemleri . 99
Seçim sistemi ve siyasal partilerin siyasal iktidarın
sınırlandırılması üzerindeki etkisi 103
Anayasal denetim 108
İçindekiler 9
Anayasacılık düşüncesi 109
Hukuk devleti ve anayasal devlet 112
Demokrasi ve anayasal devlet. 116
Bir statü olarak anayasa 119
Normların anayasaya uygunluk denetimi . 120
(1) Anayasa yargısı modelleri 120
(2) Anayasa denetim türleri 124
Kurucu iktidar ve tali kurucu iktidar 128
(1) Asli kurucu iktidar ve sınırlama ilişkisi . 129
(2) Tali kurucu iktidar ve sınırlama ilişkisi . 132
Siyasal iktidarın dokunulmazlık alanı: olağanüstü hâl rejimi 135
İKİNCİ BÖLÜM
MODERN DEVLETLERDE SİYASAL İKTİDARI
SINIRLANDIRMA MEKANİZMALARI
İNGİLTERE . 141
Siyasal İktidarın Genel Yapısı. 142
Hükûmet Sistemi . 144
Yasama: Avam Kamarası ve Lordlar Kamarası 145
Yürütme: Taç ve Hükûmet 148
Kuvvetler arası ilişkiler ve denetim. 150
Yasamanın denetlenmesi 151
Yürütmenin denetlenmesi 153
Seçimler. 156
Yasama seçimi 157
Yürütme seçimi. 158
Parti Sistemi 158
Anayasal Denetim Mekanizmaları. 161
İngiltere’de Olağanüstü Hâl Rejimi 163
İngiltere’de Siyasal İktidarın Sınırlanması Üzerinde Değerlendirme . 164
ABD. 166
Siyasal İktidarın Genel Yapısı. 166
10 İçindekiler
Hükûmet Sistemi 169
Yasama: Temsilciler Meclisi ve Senato 170
Yürütme: Başkan. 172
Kuvvetler arası ilişkiler ve denetim . 173
Yasamanın denetlenmesi 174
Yürütmenin denetlenmesi. 176
Seçimler . 178
Yasama seçimi. 179
Yürütme seçimi . 180
Parti Sistemi. 181
Anayasal Denetim Mekanizmaları . 182
ABD’de Olağanüstü Hâl Rejimi. 185
ABD’de Siyasal İktidarın Sınırlanması Üzerine Değerlendirme 187
III. FRANSA.189
Siyasal İktidarın Genel Yapısı . 189
Hükûmet Sistemi 190
Yasama: Millet Meclisi ve Senato 192
Yürütme: Cumhurbaşkanı ve Hükûmet. 195
Kuvvetler arası ilişkiler ve denetim . 199
Yasamanın denetlenmesi 199
Yürütmenin denetlenmesi. 202
Seçimler . 205
Yasama seçimi. 206
Yürütme seçimi . 207
Parti Sistemi. 208
Anayasal Denetim Mekanizmaları . 210
Fransa’da Olağanüstü Hâl Rejimi . 213
Fransa’da Siyasal İktidarın Sınırlanması Üzerine Değerlendirme. 215
ALMANYA217
Siyasal İktidarın Genel Yapısı . 217
Hükûmet Sistemi 218
Yasama: Alman Federal Meclisi ve Federal Konsey 219
İçindekiler 11
Kuvvetler arası ilişkiler ve denetim. 222
Yasamanın denetlenmesi 222
Yürütmenin denetlenmesi 225
Yürütme: Cumhurbaşkanı ve Hükûmet 228
Seçimler. 230
Yasama seçimi 230
Yürütme seçimi. 231
Parti Sistemi 232
Anayasal Denetim Mekanizmaları. 234
Almanya’da Olağanüstü Hâl Rejimi . 236
Almanya’da Siyasal İktidarın Sınırlanması Üzerine Değerlendirme. 239
DÖRT ÜLKENİN SİYASAL İKTİDARI SINIRLAMADA ÖNE ÇIKAN
MEKANİZMALARI 241
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SİYASAL İKTİDARI SINIRLAMA MEKANİZMALARI VE TÜRKİYE’DEKİ DURUM
TÜRKİYE’DE SİYASAL İKTİDARIN SINIRLANMASININ GELİŞİMİ . 243
1808 Sened-i İttifak ve İktidarın Sınırlandırılması 243
Tanzimat Fermanı ve İktidarın Sınırlandırılması 245
Islahat Fermanı ve İktidarın Sınırlandırılması 247
Kanun-ı Esasi . 248
Kuvvetler arası ilişkiler 249
Seçimler ve siyasal partiler . 250
Anayasal denetim mekanizması . 251
Olağanüstü hâl rejimi . 252
Genel değerlendirme 252
1909 Kanun-ı Esasi Değişiklikleri . 253
Kuvvetler arası ilişkiler 253
Seçimler ve siyasal partiler . 254
Anayasal denetim mekanizması . 255
Olağanüstü hâl rejimi . 255
Genel değerlendirme 256
12 İçindekiler
1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu 256
Kuvvetler arası ilişkiler 258
Seçimler ve siyasal partiler 259
Anayasal denetim mekanizması 260
Olağanüstü hâl rejimi 261
Genel değerlendirme 261
1924 Anayasası 261
Kuvvetler arası ilişkiler 263
Seçimler ve siyasal partiler 264
Anayasal denetim mekanizması 267
Olağanüstü hâl rejimi 268
Genel değerlendirme 268
1961 Anayasası 269
Kuvvetler arası ilişkiler 274
Seçimler ve siyasal partiler 279
Anayasal denetim mekanizması 280
Olağanüstü hâl rejimi 281
Genel değerlendirme 282
İ. 1982 Anayasası 283
TÜRKİYE’DE SİYASAL İKTİDARIN SINIRLANMASI288
Siyasal İktidarın Genel Yapısı . 289
Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi 290
Yasama: TBMM . 292
Yürütme: Cumhurbaşkanı . 298
Kuvvetler arası ilişkiler ve denetim . 303
Yasama üzerindeki denge ve denetim mekanizmaları 303
(1) Veto . 304
(2) İkinci meclis 305
(3) Yasama bağışıklıkları 306
(4) Fesih. 310
(5) Kararnameler . 311
Yürütme üzerindeki denge ve denetim mekanizmaları. 317
İçindekiler 13
(1) Soru . 317
(2) Genel görüşme 318
(3) Gensoru. 319
(4) Güvensizlik oyu 320
(5) Meclis araştırması . 320
(6) Meclis soruşturması 322
(7) Yeniden seçilme 323
(8) Seçimlerin yenilenmesi . 325
(9) Bütçe . 326
Seçimler. 328
Türkiye’de seçim sistemi 328
Yasama organı seçimi 330
Yürütme organı seçimi 334
Seçimlerin siyasal iktidarı sınırlama gücü 336
Türkiye’de Siyasal Partiler . 336
Siyasal parti sınıflandırması 340
Siyasal parti sistemleri 342
Anayasal Denetim Mekanizmalarını 346
Anayasa Mahkemesi. 348
Anayasa denetimi başvuru yolları 352
Soyut norm denetimi 353
Somut norm denetimi. 353
Norm denetiminde verilebilecek kararlar . 355
Bireysel başvuru 356
Türkiye’de Olağanüstü Hâl Rejimi . 358
İncelenen Ülke Örnekleri Kapsamında Türkiye’de Sınırlı Bir Siyasal
İktidar Oluşturulmasına İlişkin Öneriler 362
SONUÇ 367
KAYNAKLAR. 385
