Karşılaştırmalı Örnekler ve Türk Anayasa Hukuku Doktrininden Görüşler IşığındaT.C Anayasa Mahkemesi'nin Üye Kompozisyonu
Barkın ÖZYURT
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ .7
SUNUŞ .9
ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR.11
TABLOLAR LİSTESİ21
KISALTMALAR DİZİNİ23
GİRİŞ .27
BİRİNCİ BÖLÜM
ANAYASA YARGISI VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAN
ÖRNEK ANAYASA YARGISI ORGANLARI
KISIM
ANAYASA YARGISI KAVRAMI VE
ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU
Anayasa Yargısı Kavramı ve Anayasa Yargısı İçin Gerekli
Koşullar.35
Anayasa Yargısının Doğuşu41
KISIM
ANAYASA YARGISI SİSTEMLERİ
Merkezileşmemiş Yargısal Denetim: Amerikan Modeli.44
Doğuşu ve Tarihsel Gelişimi.44
Temel Özellikleri 46
Merkezileşmiş Yargısal Denetim: Avrupa Modeli .49
Doğuşu ve Tarihsel Gelişimi.50
Temel Özellikleri 55
16
III. KISIM
ANAYASA YARGISI ORGANLARINA
ÜYE BELİRLENME YÖNTEMLERİ
Atama Sistemi .61
Seçim Sistemi63
Karma Sistem65
Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’nin Üyelerinin
Belirlenmesinde Benimsenen Sistem67
KISIM
KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAN ÖRNEKLER:
AVRUPA MODELİ ANAYASA YARGISI ORGANLARININ
KURULUŞU, KOMPOZİSYONLARI, YAPILARI VE BUNLARA
YÖNELİK BAZI GÖRÜŞLER
Kıta Avrupası Ülkelerinden Örnekler .73
Almanya Federal Anayasa Mahkemesi.73
Fransa Anayasa Konseyi.80
Avusturya Anayasa Mahkemesi86
İtalya Anayasa Mahkemesi .93
İspanya Anayasa Mahkemesi100
Belçika Anayasa Mahkemesi106
Polonya Anayasa Mahkemesi .111
Portekiz Anayasa Mahkemesi.122
Macaristan Anayasa Mahkemesi 129
Kıta Avrupası Dışından Bazı Örnekler .137
Şili Anayasa Mahkemesi.137
Kore Anayasa Mahkemesi 144
Endonezya Anayasa Mahkemesi 149
KISA DEĞERLENDİRME156
17
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN
ÜYE KOMPOZİSYONU, KURUMSAL ÖNERİLER VE
TÜRK ANAYASA HUKUKU DOKTRİNİNDEN GÖRÜŞLER
KISIM
T.C. ANAYASA MAHKEMESİ’NİN KURULUŞUNDAN
GÜNÜMÜZE KADARKİ KOMPOZİSYONLARI
1961 Anayasası’nın Hazırlık Aşamaları161
Yüksek Öğretim Üyelerinden Kurulu Anayasa
Komisyonunca Hazırlanan Anayasa Öntasarısı163
Siyasal Bilgiler Fakültesi İdari İlimler Enstitüsü’nün
Gerekçeli Anayasa Tasarısı.164
Temsilciler Meclisi Anayasa Komisyonu Yargı
Organları ve Anayasa Mahkemesi Alt Komisyonu
Raporu ve İlgili Madde Gerekçesi 165
Temsilciler Meclisi Anayasa Komisyonu’nun
Kurucu Meclis’e Sunduğu Türkiye Cumhuriyeti
Anayasa Tasarısı .167
Temsilciler Meclisi’ndeki Görüşmeler .168
1961 Anayasası’nın Halkoylamasında Kabul Edildikten
Sonraki Hali 171
Anayasa Mahkemesi’nin İlk Üyeleri.173
1982 Anayasası’nın Hazırlık Aşamaları178
Danışma Meclisi Anayasa Komisyonuna Sunulan
Görüşler .180
Danışma Meclisi Anayasa Komisyonunca Sunulan
Öneri .182
Danışma Meclisi’ndeki Görüşmeler ve Öneriler 184
Milli Güvenlik Konseyi Anayasa Komisyonunca
Sunulan Öneri .189
Milli Güvenlik Konseyi Görüşmeleri .191
1982 Anayasası’nın Halkoylamasında Kabul Edildikten
Sonraki Hali 193
18
1982 Anayasası’nda 2010 Yılındaki Değişiklik ve
Hazırlık Çalışmaları 194
Adalet ve Kalkınma Partisi’nin Anayasa Değişikliği
Teklifi194
TBMM Anayasa Komisyonu Raporu .197
TBMM Genel Kurul Görüşmeleri ve Öneriler201
1982 Anayasası’ndaki 2010 Değişikliğinin
Halkoyunda Kabul Edildikten Sonraki ve Anayasa
Mahkemesi’nin Kararı ile Değişik Hali 207
1982 Anayasası’nda 2017 Yılındaki Değişiklik Sonrası
Mevcut Yapı210
KISIM
ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFLERİNDE
ANAYASA MAHKEMESİNİ YENİDEN
YAPILANDIRMA ÖNERİLERİ
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler ve Hukuk
Fakültelerince Hazırlanmış 1981 Tarihli Gerekçeli
Anayasa Önerisi 217
1992’de Türkiye Sanayici ve İş Adamları Derneği
(TÜSİAD) için Hazırlanan Öneri219
Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) Tarafından TBMM
Başkanlığına Sunulan Yeni Anayasa Önerileri.221
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Tarafından
2000 Yılında Hazırlanan Anayasa Taslağı224
Türkiye Barolar Birliği (TBB) Tarafından 2001 ve 2007
Yıllarında Hazırlanan Türkiye Cumhuriyeti Anayasa
Önerileri 226
2001 Tarihli Öneri.226
2007 Tarihli Öneri.228
2003 Tarihli Anayasa Mahkemesi’nin Yeniden
Yapılandırılmasına İlişkin Anayasa Mahkemesi
Tarafından Hazırlanan Değişiklik Önerisi 230
19
Adalet ve Kalkınma Partisi İçin Prof. Dr. Ergun
Özbudun Başkanlığındaki Komisyon Tarafından
Hazırlanan 2007 Tarihli Öneri 234
2011 Yılında Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği
(MÜSİAD) İçin Hazırlanan Türkiye Cumhuriyeti
Anayasa Önerisi 236
İ. 2011 Yılında Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE)
Tarafından Hazırlanan Yeni Anayasa Önerisi.238
2011 Genel Seçimleri Sonrasında TBMM’de Kurulan
Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na Sunulan ve Komisyon
Taslak Metnine İşlenen Öneriler.240
Adalet ve Kalkınma Partisi’nin Önerisi242
Cumhuriyet Halk Partisi’nin Önerisi 243
Milliyetçi Hareket Partisi’nin Önerisi.245
Barış ve Demokrasi Partisi’nin Önerisi 246
28 Kasım 2022’de Altı Muhalefet Partisi Tarafından
Açıklanan Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Önerisi.247
III. KISIM
ÜYE KOMPOZİSYONUNA İLİŞKİN TÜRK ANAYASA HUKUKU
DOKTRİNDEKİ BAŞLICA GÖRÜŞLER
Mahkemeye Yasama Organının Üye Seçmesine İlişkin
Görüşler.266
Mahkemeye Yürütmenin/Cumhurbaşkanı’nın Üye
Seçmesine İlişkin Görüşler287
Mahkemeye Yargı Organlarından Üye Seçilmesine ve
Mahkeme Üyelerinin Çoğunluğunun Hukukçulardan
Oluşmasına İlişkin Görüşler298
SONUÇ VE ÖNERİLER321
KAYNAKÇA.337
21
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1 : 1961 Anayasası’nda Anayasa Mahkemesi Üye
Kompozisyonu 213
Tablo 2 : 1982 Anayasası’nın İlk Halinde Anayasa
Mahkemesi Üye Kompozisyonu 214
Tablo 3 : 1982 Anayasası’nda 2010 Yılındaki
Değişiklikten Sonra Anayasa Mahkemesi Üye
Kompozisyonu 215
Tablo 4 : 1982 Anayasası’nda 2017 Yılındaki
Değişiklikten Sonra Anayasa Mahkemesi’nin
Mevcut Üye Kompozisyonu .216
Tablo 5 : Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler ve Hukuk
Fakültelerince Hazırlanmış 1981 Tarihli
Gerekçeli Anayasa Önerisi .251
Tablo 6 : 1992’de Türkiye Sanayici ve İş Adamları
Derneği (TÜSİAD) İçin Hazırlanan Öneri .252
Tablo 7 : Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) Tarafından
TBMM Başkanlığına Sunulan Yeni Anayasa
Önerileri (Topyekûn Öneri) 253
Tablo 8 : Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) Tarafından
TBMM Başkanlığına Sunulan Yeni Anayasa
Önerileri (Kısmi Öneri) .254
Tablo 9 : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Tarafından
2000 Yılında Hazırlanan Anayasa Taslağı .255
Tablo 10 : Türkiye Barolar Birliği Tarafından 2001
Yılında Hazırlanan Türkiye Cumhuriyeti
Anayasa Önerisi 256
Tablo 11 : Türkiye Barolar Birliği Tarafından 2007
Yılında Hazırlanan Türkiye Cumhuriyeti
Anayasa Önerisi 257
22
Tablo 12 : 2003 Tarihli Anayasa Mahkemesi’nin Yeniden
Yapılandırılmasına İlişkin Anayasa Mahkemesi
Tarafından Hazırlanan Değişiklik Önerisi 258
Tablo 13 : Adalet ve Kalkınma Partisi İçin Prof. Dr. Ergun
Özbudun Başkanlığındaki Komisyon
Tarafından Hazırlanan 2007 Tarihli Öneri .259
Tablo 14 : 2011 Yılında MÜSİAD İçin Hazırlanan
Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Önerisi .259
Tablo 15 : 2011 Yılında SDE Tarafından Hazırlanan Yeni
Anayasa Önerisi 260
Tablo 16 : 2011 Genel Seçimleri Sonrasında TBMM’de
Kurulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na
AKP Tarafından Sunulan ve Komisyon Taslak
Metnine İşlenen Öneri 261
Tablo 17 : 2011 Genel Seçimleri Sonrasında TBMM’de
Kurulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na
CHP Tarafından Sunulan ve Komisyon Taslak
Metnine İşlenen Öneri 262
Tablo 18 : 2011 Genel Seçimleri Sonrasında TBMM’de
Kurulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na
MHP Tarafından Sunulan ve Komisyon Taslak
Metnine İşlenen Öneri 263
Tablo 19 : 2011 Genel Seçimleri Sonrasında TBMM’de
Kurulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na
BDP Tarafından Sunulan ve Komisyon Taslak
Metnine İşlenen Öneri 264
Tablo 20 : 28 Kasım 2022’de 6 Siyasi Parti Tarafından
Açıklanan Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem
Önerisi .265
Tablo 21 : T.C. Anayasa Mahkemesi İçin Kompozisyon
Önerisi .325
