Gemi Ve Uçak İpoteğinin Hukuksal Temelleri
GEMİ VE UÇAK İPOTEĞİNİN
HUKUKSAL TEMELLERİ
Doç. Dr. Kerim ATAMER
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nu ve
6103 Sayılı Kanun’u Hazırlayan Komisyonun Üyesi
Birinci Bölüm
YASAMA TARİHÇESİ VE UYGULANACAK
HÜKÜMLER
§ 2. Roma Hukuku’ndan XIX. Yüzyıla Kadar Gelişmeler..................7
I. Roma Hukuku..............7
A. Pignus ile Hypotheca Ayrımı...................7
B. Versio In Rem İlkesi.................................14
II. Orta Çağ’dan Başlayarak Gemilerin Rehni................................18
§ 3. Milletlerarası Sözleşmeler......................21
I. Deniz Gemileri...........21
A. Aynî Haklar..........21
1. 1926 Tarihli Brüksel Sözleşmesi..21
2. 1967 Tarihli Brüksel Sözleşmesi. 22
3. 1993 Tarihli Cenevre Sözleşmesi................................... 23
B. İhtiyati Haciz...... 24
II. Sivil Hava Araçları... 25
§ 4. Alman Hukuku....29
I. Ticaret Hukuku’nun Birleştirilmesi..........29
II. Alman Medenî Kanunu (1897) Uyarınca Gemi Rehni............32
III. Yeni Yasal Düzenlemeler............................. 34
A. Alman Ticaret Kanunu (1897) ve Yürürlük Kanunu
(1897)................... 34
B. Çekişmesiz Yargı İşleri Hakkında Kanun (1898) ve
Tapu Sicili Tüzüğü (1898)....................35
C. Sigorta Sözleşmeleri Kanunu (1908) 36
D. Yabancı Para Rehinlerine İlişkin Mevzuat (1920 -
1931)......................42
E. İnşa Hâlindeki Gemiler Üzerinde Rehin Kurulması
Hakkında Kanun (1926) .....................43
F. Gemi Rehni Bankaları Kanunu (1933).................................45
IV. “Gemilerin Eşya Hukuku” (“Gemi Aynî Hakları”)
Mevzuatı (1940)........45
A. Terim.....................45
B. Yasama Süreci..... 46
1. Alman Hukuku Akademisi.......... 46
2. Alman Deniz Hukuku Komisyonu (SRA)....................47
3. Hans Wüstendörfer.................47
4. Çalışmalar.... 48
5. Karl Krieger............................... 49
6. Yeni Düzenlemeler......................... 49
C. Amaç ve İlkeler....51
1. Sorunlar.........51
2. Çözüm İlkeleri.................................52
a. Numerus Clausus (Sınırlı Sayı) İlkesi.......................52
b. Borçlandırıcı İşlem - Tasarruf İşlemi Ayrımı.........53
c. Gemi Sicili Kayıtlarına Güvenin Korunması........53
d. Taşınmaz İpoteğinin Özel Hâli Olarak
“Gemi İpoteği”...........................53
e. Taşınmaz İpoteği Türlerinden “Teminat
İpoteği”... 54
f. BGB Hükümlerinin Aynen Aktarılması................ 56
g. İpoteğin Sigorta Tazminatını Kapsaması...............57
h. Yükselen Dereceler Sistemine Karşı Seçenek........57
i. Yapılar Üzerinde Gemi İpoteği.................................57
j. İntifa Hakkı................................58
k. İnşaatçı İpoteği..........................58
l. Tapu Sicili Hükümlerinin Gemi Siciline
Uyarlanması...............................58
3. Yürürlükten Kaldırılan Hükümler..................................58
4. Reformun Mimarı: Krieger.......59
D. İzleyen Yıllarda Gelişmeler................. 60
E. Öğreti................... 60
1. Deniz Ticareti Hukuku Yayınları................................... 60
2. Eşya Hukuku Yayınları................. 63
3. BGB Hükümlerine Atıf................. 64
4. BGB’nin Taşınmaz İpoteği Hükümlerine İlişkin
Kaynaklar......65
§ 5. Türk Hukuku.......67
I. İlk Temel Kanunlar...67
A. Medenî Hukuk ve Borçlar Hukuku....67
B. İcra ve İflas Hukuku.............................. 69
II. “Deniz Ticareti” Kanunu (1929)................70
III. 1926 Tarihli Sözleşme’ye Taraf Olma Kanunu (1955).............71
IV. Türk Ticaret Kanunu (1956)..................... 72
A. Hazırlık Süreci... 72
1. Ernst Hirsch’in Hazırlıkları.... 72
2. Adliye Encümeni’nin Çalışmaları...............................73
a. 3 Kişilik Alt Komisyon............73
b. Tahir Çağa ve Uzmanlar Komisyonu..................73
c. Kanunlaşma Süreci..................75
B. Hirsch’in Benimsediği İlkeler...........75
1. Eski Düzenin Eleştirisi ve Gereksinimler......................75
2. Sicile Kayıtlı Gemilere Özgü Düzen...............................76
3. Yeni Düzenlemenin Yeri................76
4. Yeni Düzenlemenin Alman Kaynağı..............................76
5. Yeni Düzenlemenin İsviçre-Türk Kaynağı................... 77
6. Genel Hükümlere Atıftan Kaçınma............................... 77
7. Özel Hüküm Niteliği......................78
8. Genel Hükümlere Başvuru Yolunun
Kapatılması...78
9. Sınırlı Sayı İlkesi..............................78
C. Adliye Encümeni Değişiklikleri.....79
1. Temel İlkelere Etki..........................79
2. İsviçre-Türk Eşya Hukuku Kuralları............................. 80
3. Alman Gemi İpoteği Kuralları.....81
4. İcra Hukuku Hükümleri............... 82
D. Değerlendirme... 82
E. Tamamlayıcı Mevzuat.......................... 83
F. 2004 Yılında Yapılan Değişiklikler... 83
V. Türk Sivil Havacılık Kanunu (1983)........ 84
A. Yasama Süreci..... 84
1. Danışma Meclisi............................. 84
2. Millî Güvenlik Konseyi..................85
3. Madde Numaraları......................... 86
4. “Uçak” ve “Hava Aracı”................. 86
5. Değişiklikler 88
B. “Uçakların Eşya Hukuku” (“Uçak Aynî Hakları”)............ 88
VI. Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu (1999)...........................89
VII. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında
Kanun (2007)............ 90
VIII. Bağlama Kütüğü Mevzuatı (2009)........... 92
IX. Yeni Türk Ticaret Kanunu ve Uygulama Kanunu (2011)....... 94
A. Künyeler............... 94
B. TBMM Öncesinde Hazırlık Süreci....95
1. Adalet Bakanlığı..............................95
a. TTK Komisyonu....................95
b. Deniz Ticareti Alt Komisyonu (“DTAK”)............ 96
c. Gemi İpoteği Hükümlerine İlişkin
Hazırlıklar................................. 96
aa. Kaynaklar ve Sistematik.. 96
bb. Taşınmaz İpoteğinin Özel Hâli......................... 97
cc. Diğer İlkeler....................... 97
d. TTK Komisyonu’nun Görüşmeleri....................... 99
e. Hazırlıkların Son Aşaması.... 99
2. Bakanlar Kurulu............................101
C. TBMM’de Hazırlık Süreci.................101
1. Adalet Komisyonunda İlk Aşama..................................101
2. Adalet Komisyonunda İkinci Aşama........................... 102
3. Genel Kurul................................... 103
a. İlk 76 Madde (2008)............. 103
b. Kanunlaşma (2011)............... 103
D. Yürürlük Öncesi Değişiklikler......... 104
1. Süreç............ 104
2. Yabancıların Mülkiyetindeki Yapıların Tescili.......... 105
3. Yurt Dışında Çıkartılan Rehinli Tahvil
Hamillerinin Korunması ........... 106
4. Kanunlaşma................................... 106
E. Öğreti................. 107
X. 1993 RehinMS ve 1999 HacizMS’ye Taraf Olunması........... 107
A. Hazırlık Süreci. 107
B. 1993 RehinMS’ye İlişkin Kanun Tasarısı Taslağı........... 108
1. Başlık ve Genel Gerekçe.............. 108
2. Taraf Olunmasının Uygun Bulunması........................ 108
3. Ayrılmanın Uygun Bulunması.. 109
4. Yürürlük ve Geçiş Kuralları........110
a. 1993 RehinMS........................110
b. 1926 RehinMS........................111
c. Doğrudan Uygulama............ 112
C. 1999 HacizMS’ye İlişkin Kanun Tasarısı Taslağı............ 113
1. Başlık ve Genel Gerekçe.............. 113
2. Taraf Olunmasının Uygun Bulunması.........................114
3. Yürürlük ve Geçiş Kuralları....... 115
a. 1999 HacizMS........................ 115
b. Saklı Tutulan MS ve Protokol..................................116
c. Doğrudan Uygulama.............116
§ 6. Gemilerin ve Uçakların Eşya Hukuku’nda Uygulanacak
Hükümler..........117
I. Milletlerarası Sözleşmeler.........................117
II. Kanunlar İhtilâfı Kuralları........................117
III. Türk Hukuku............118
A. Hukuksal Nitelik..................................118
B. Zilyetlik.............. 120
C. Tescil ve Kayıt.. 120
1. “Millî” Gemi Sicili (“MGS”)......120
2. “Yapı” Sicili (“YPS”)..................... 121
3. Geçici Bayrak “Sicili”................... 122
4. Türk Uluslararası Gemi Sicili (“TUGS”)................... 122
a. Yasal Düzenleme ve İstatistik................................. 122
b. Malikin İsteğine Bırakılmış Tescil........................ 123
c. Tanımlar.................................. 123
d. TUGS’ye Tescil Edilebilecek Gemi ve
Araçlar..124
5. Bağlama Kütüğü (“BLK”)........... 125
6. Uçak Sicili (“UÇS”).....................126
7. Aleniyet.......126
8. Sorumluluk 127
D. Mülkiyet............ 127
E. Sınırlı Aynî Haklar.............................. 127
1. Yararlanma (İrtifak) Hakları..... 127
2. Teminat (Rehin) Hakları........... 129
a. Kanundan Doğan Rehin Hakları.......................... 129
aa. Yapım ve Onarım Alacakları İçin “Kanuni”
İpotek................................. 129
bb. Hapis Hakkı..................... 129
cc. Gemi Alacaklılarının Kanuni Rehin Hakkı.130
aaa. Yasal Düzenleme.... 130
bbb. Hukuksal Dayanaklar............................... 130
b. Sözleşmeyle Kurulan Rehin Hakları.................... 132
aa. Deniz Ödüncü................. 132
bb. Taşınır Rehni................... 133
cc. İpotek................................. 133
İkinci Bölüm
KAYNAKLAR VE TEMEL İLKELER
Giriş............................135
§ 7. Kanuni İpotek ve Hapis Hakları...........136
I. Türkiye’de Sicile Kayıtlı Gemiler, Yapılar ve Uçaklar........... 136
A. Alman Hukuku 136
1. BGB’de İlk Düzenleme (1896).. 136
2. BGB’de Değişiklik (1940).......... 137
B. Türk Hukuku.... 138
1. İsviçre-Türk Eşya Hukuku......... 138
a. Kanundan Doğan Taşınmaz Rehni: Kanuni
İpotek ... 138
aa. Tescile Tâbi Olmayan Kanuni İpotekler....... 138
bb. Tescile Tâbi Kanuni İpotekler......................... 140
b. Kanundan Doğan Taşınır Rehni: Hapis
Hakkı.....141
2. Gemiler, Yapılar ve Uçaklar....... 145
a. Temel Kural............................. 145
aa. Kaynağa İlişkin Resmî Açıklama.................... 145
bb. Gerçek Kaynak................ 146
cc. İpoteğin Niteliği.............. 147
dd. Korunan Alacaklılar...... 148
ee. Kaynak Açısından Sonuç.................................. 149
b. Önceden Feragat Yasağı....... 150
c. Yollamalar................................ 150
d. Sicile Şerh................................ 151
e. Yapım ve Onarım Devam Ederken Hak............... 151
f. Bilimsel Sistematik................ 152
g. Hapis Hakkı............................ 154
II. Diğer Gemiler ve Uçaklar......................... 155
A. Türk Gemileri ve Uçakları................ 155
B. Yabancı Gemiler ve Uçaklar.............. 157
III. 1993 RehinMS Uyarınca Değerlendirme................................. 157
§ 8. Gemi ve Uçak İpoteklerinin Niteliği ...161
Giriş.............161
I. Tanım.........................161
A. Alman Hukuku.161
B. Türk Hukuku.... 164
1. Gemi ve Uçak İpoteği.................. 164
2. Taşınmaz İpoteği Bakımından Değerlendirme......... 167
3. Nitelik Açısından Sonuç............. 168
II. İpoteğin Güvence Sağladığı Alacak Türleri............................. 169
A. Alacağın Niteliği.................................. 169
B. İleride Doğabilecek ve Şarta Bağlı Alacaklar.....................171
C. Kıymetli Evraka Bağlı Alacaklar...... 173
1. Genel Kural 173
2. Alman ve İsviçre Hukuku’ndan Aktarılan Özel
Hükümler....175
3. İsviçre Hukuku’ndan Aktarılan “Rehinli Tahvil”
Seçenekleri..176
a. İsviçre-Türk Borçlar ve Ticaret Hukuku’nda
Tahvil.....176
aa. İsviçre Hukuku.................176
bb. Türk Hukuku....................178
b. İsviçre-Türk Eşya Hukuku’nda Rehinli
Tahvil.....181
aa. Genel Olarak.....................181
bb. “Malikin Rehinli Tahvili”................................. 183
cc. “Bankanın Rehinli Tahvili” ............................. 184
c. Türk Deniz Ticareti ve Hava Hukuku’nda
Rehinli Tahvil......................... 185
aa. TTK................................... 185
bb. GSN’de Hata.................... 186
cc. TSHK................................ 187
dd. Y-TTK................................ 187
aaa. Kuralın Yeri............. 187
bbb. Yalnızca (Nama ve Hamile Yazılı)
“Tahvil”.................... 187
ccc. Sayı, Bedel, İşaret... 188
ddd. Hatalı Ek.................. 189
ee. Kaynaklar Bakımından Sonuç......................... 190
ff. Temsilcinin Yetkileri..... 190
gg. SPKK................................. 190
4. Alman Hukuku’ndan Aktarılan Özel Hükümler.......191
a. Yasama Süreci..........................191
aa. Alman Hukuku................191
bb. TTK191
cc. GSN................................... 192
dd. TSHK................................ 192
ee. Y-TTK................................ 192
b. Malikin Beyanıyla Gemi İpoteği Kurulması...... 193
aa. Kural.................................. 193
aaa. Alman Hukuku...... 193
bbb. Türk Hukuku.......... 194
bb. Kuralın Uygulandığı Kıymetli Evrak............ 195
aaa. Alman Hukuku ve TTK.......................... 195
bbb. Y-TTK Uyarınca Hükmün Yalnızca
Rehinli Tahvile Uygulanması................ 196
cc. Tescil Aşamasında Senedin İbrazı.................. 197
dd. Malikin Tasarruf Ehliyetinin
Sınırlandırılması............. 199
ee. İpoteğin Düşmesi...........200
c. Kıymetli Evrakın Devriyle İpoteğin Geçişi........200
aa. Kural..................................200
bb. Kuralın Uygulandığı Kıymetli Evrak............ 201
cc. Senedin Devriyle Gemi İpoteğinin Geçişi...203
dd. Hükmün Rehinli Tahvile Uygulanması........204
d. Temsilci Atanması.................204
aa. Kural ve Hata...................204
bb. Temsilcinin Tescili.........206
cc. Tescil Talepnamesine Atıf................................206
dd. Temsilciden İstem Hakkı..................................207
ee. Hükmün Rehinli Tahvile Uygulanması........207
aaa. Malikin Rehinli Tahvili...........................208
bbb. Bankanın Rehinli Tahvili........................208
5. GSN Bakımından Değerlendirme................................209
6. Yeni Türk Hukuku Uyarınca Özet............................... 210
7. Yurt Dışında Çıkartılan Rehinli Tahviller
Açısından Değerlendirme........... 213
a. Sorun.... 213
b. Şartlar....214
aa. Teminat Siciline Kayıtlı Varlıklar....................214
bb. Cebrî İcrada Özel Kurallar................................214
cc. Yabancı Gemi İpoteğine Dayalı Tahviller..... 215
dd. Rehinli Tahvil Alacaklılarının Korunması...216
aaa. AB Hukuku’nda......216
bbb. Türk Hukuku Açısından
Değerlendirme........216
c. Çözüm Yolları......................... 218
aa. Yeni Düzenleme Önerisi................................... 218
bb. Yorum Önerisi.................220
III. Sözleşmeye Dayanan Rehin Türü Olarak İpotek................... 221
IV. Birlikte Mülkiyet Hâlleri..........................223
§ 9. İpoteğin Kurulması...............................229
I. İsviçre-Türk Eşya Hukuku....................... 229
A. Taşınmaz Rehninin Kurulmasında Üç Aşama................ 229
B. Birinci Aşama: Hukuksal Sebepler.. 229
1. Hukuksal İşlem............230
2. Mahkeme İlamı............................. 231
3. Kanun.......... 231
C. İkinci Aşama: Tescil İstemi............... 232
D. Üçüncü Aşama: Tescil İşlemi........... 232
II. Gemi ve Uçak İpotekleri...........................233
A. Hukuksal Sebepler..............................233
1. Genel Olarak..................................233
2. İpotek Sözleşmesi.........................234
a. Terim....234
b. Sıra Düzeni..............................235
c. Alman Hukuku......................235
d. TTK...... 237
aa. Şekil Şartı.......................... 237
bb. Gemi İpoteğinin Kurulmasına İlişkin
Taahhütler........................238
e. TSHK... 239
f. Y-TTK... 239
aa. Yeni Şekil Şartı Seçeneği......... 239
bb. Şekil Şartlarına Aykırılık...............240
cc. TUGS’ye Kayıtlı Gemiler...........240
g. Hukuksal Nitelik...................240
h. Sonuç.... 241
B. Tescil İstemi ve Malikin Onayı........ 241
1. Genel Kurallar............................... 241
2. İstisna Hükmü ve Yorum Sorunu........243
a. Alman Hukuku......................243
b. TTK Tasarısı ve TTK...........243
c. Y-TTK...244
d. Yorum Seçenekleri.................245
e. Malikin Tasarruf Ehliyetinin Sonradan
Sınırlanması............................246
C. Tescil İşlemi......249
1. Tescil Yeri...249
a. Siciller...249
b. Bayrak Şahadetnamesi..........250
2. Sicile Geçirilecek Hususlar........ 252
a. Genel Olarak........................... 252
aa. Kaynaklar......................... 252
bb. Tescil Zorunluluğu ve Yollama Olanağı........254
cc. Tescili Zorunlu Olan Bilgiler......... 255
aaa. Alacaklının Kimliği...... 255
bbb. Alacağın Tutarı...... 255
ccc. Parasal Olmayan İstemler...........256
ddd. Faiz...............256
eee. İkincil Edimler....... 257
fff. Derece ve Güvence Sağlanan Tutar....... 257
ggg. Yurt İçinde Tebligat Adresi.....................258
dd. Yollama Yapılabilecek Belge.............. 259
aaa. Alman Hukuku...... 259
bbb. Türk Hukuku’nda Hata............. 259
b. Yabancı Para Üzerinden İpotekler..............260
aa. Alman Hukuku...............260
bb. TTK................................... 261
cc. Taşınmaz İpoteği Bakımından TKM’de
Değişiklik ve TMK.........262
dd. Y-TTK................................263
c. Üst Sınır İpoteği.....................265
d. Kıymetli Evraka Bağlı Alacaklar............266
3. Sicile Kayıt Masrafları.................266
D. Tescilin Hükümleri.............................267
1. Zamanaşımı...................................267
2. Deniz Alacağı ve İhtiyati Haciz. 270
3. İcra Hukuku Bakımından İlam ve İlam
Niteliğinde Belgeler..................... 271
4. Sicil Kayıtlarına Güven İlkesi.... 273
a. Sistematik................................ 273
b. Karineler.................................. 274
c. Kayıtların Hükümleri: Sicile Güven İlkesi.......... 275
d. Sicilin Düzeltilmesini İsteme Hakkı.......... 278
e. İtirazın Tescili......................... 279
f. İhtiyati Tedbir Kararının Kalkması veya
Düşmesi...................................280
g. Şerhler.. 281
§ 10. Derece ve Sıra... 283
I. Temel Kurallar........283
A. Yasama Süreci...283
B. İpotek Dereceleri..............285
1. İlke...............285
2. Sabit Dereceler Sistemi................285
3. Boşalan Dereceye Yükselme Kaydı.............286
a. Sözleşme...........286
b. Tescil.....286
4. Boş Dereceler ..........287
C. Derece İçinde Sıra..........287
II. Sıra Cetveli...............289
A. Temel İlke..........289
B. İpoteğin Önüne Geçen Alacaklar.... 290
1. Birinci Sıra: Cebrî İcra Giderleri.......... 290
2. İkinci Sıra: Enkaz Kaldırmaya İlişkin Kamusal
Alacaklar..... 291
3. Üçüncü Sıra: Gemi Alacakları... 291
4. Dördüncü Sıra: Tersane Alacakları............ 293
5. Beşinci Sıra: Gemiden Alınacak Vergiler.......... 294
C. İpoteğe İlişkin Altıncı Sıra................ 294
1. İlke............... 294
2. Kanunlar İhtilâfı Kuralı.............. 295
3. İpoteklerin Kendi Aralarındaki Sıra ......... 295
a. Kural..... 295
b. İpotek Üzerindeki Alacak Rehinlerinin
Sırası..... 296
4. İntifa Hakkının Sırası.................. 296
5. Müşterek Avarya Garame Payı Alacaklarının
Sırası............ 297
D. İpotekten Sonra Gelen Alacaklar..... 297
1. Yedinci Sıra: Kalan Deniz Alacakları.......... 298
2. Sekizinci Sıra: Diğer Alacaklar.. 299
§ 11. Güvencenin Kapsamı..........301
I. Yollamalar................. 301
II. İstemler.....................302
A. Ana Para.............302
B. Takip Giderleri.302
C. Faizler.................303
1. Gecikme (Temerrüt) Faizi.........303
a. Tescilsiz Kapsam....................303
b. Temerrüt Şartlarının Malike Karşı Oluşması.....304
2. Ana Para (Kapital) Faizi..............306
D. Zorunlu Giderler..................................307
1. Genel Hüküm................................307
2. Gemi İpoteğine İlişkin Özel Hüküm.........307
III. Şartların Değiştirilmesi............................308
A. Faiz Oranının Sonradan Arttırılması.................308
B. Ödeme Zamanında ve Yerinde Yapılacak
Değişiklikler.....309
C. Düzenlemenin Başlığı ve Yeri............310
§ 12. İpoteğin Kapsamı..................................313
I. İpotek Konusu Eşya................................... 313
A. Yollamalar ve Kurallar........................ 313
1. Gemi ve Uçak................................ 313
2. Kira ve Diğer Hukukî Ürünler...314
3. Bütünleyici Parçaların veya Eklentilerin
Uzaklaştırılması.............................316
B. Gemi Payı...........318
C. Birlikte İpotek...318
II. İpotek Konusu Eşyanın Yerine Geçen Değerler
(Surrogatlar = Kaim Değerler).................319
A. Terim ve İlke......319
B. Kamulaştırma Bedeli.......................... 320
C. Üçüncü Kişilere Karşı Tazminat Alacakları....... 321
D. Sigorta Tazminatı................................ 322
1. Yasama Sürecine Genel Bakış.... 322
a. BGB ve VVG........................... 323
b. SchRG..324
c. TTK...... 325
d. TSHK... 326
e. Y-TTK... 326
f. İnceleme Yöntemi.................. 327
2. İlkeler........... 328
a. Sigorta Tazminatının Geminin Yerine
Geçmesi 328
b. Seçimlik ve Zorunlu Sigortalar.............330
c. Sigorta Sözleşmesinin Tarafları........... 332
d. Sigorta Sözleşmesinin Konusu: Yalnızca
Mülkiyet Menfaati................. 333
aa. Kural.................................. 333
bb. Sorumluluk Sigortası.....334
e. Mülkiyet Menfaatinin Kapsamındaki
Hususlar...................................336
f. İpoteğin Kapsadığı Sigorta Tazminatı.................. 337
g. Sigortacıya Yönelik Diğer Tazminat
İstemleri................................... 337
h. Gemi Alacaklılarıyla Karşılaştırma...................... 339
3. Gemi Malikinin Sigortacıyı Bildirme Borcu.............340
4. Alacak Rehni Hükümlerinin Uygulanması............... 341
a. Kural..... 341
b. Alacak Rehninin Doğduğu An...............................343
c. Ödeme İçin Ortak Onay Şartı ve İstisnası...........344
5. İpotekli Alacaklının ve Sigortalının Ödeme
Yapma Hakkı ve Sigortacının Ödemeleri Kabul
Yükümlülüğü.................................345
a. Alman Hukuku......................345
aa. Yasama Süreci..................345
bb. BGB Uyarınca İfanın Reddi Hakkı................346
cc. Kuralın Genişletilmesi..347
dd. İpoteğin Sigortacıya Bildirilmesine Gerek
Olmaması.........................347
b. Türk Hukuku..........................347
aa. Yasama Süreci..................347
bb. Sigortacının Ödemeleri Red Hakkının
Anlamı...............................348
cc. Sigortacıya Yapılacak Ödemeler......................349
aaa. Prim..........................349
bbb. “Diğer Ödemeler”in Anlamı...................349
dd. İpoteğin Sigortacıya Bildirilmesine Gerek
Olmaması.........................349
ee. Bilimsel Sistematik......... 350
6. Sigortacının Yapacağı Ödemeler............ 350
7. Sigortacının Sorumluluğunun (Alacak
Rehninin) Sona Ermesi............... 356
a. Alman Hukuku...................... 356
aa. BGB 356
bb. SchRG............................... 356
b. Türk Hukuku.......................... 357
aa. TTK................................... 357
bb. Y-TTK................................ 358
aaa. Yeni Düzenleme..... 358
bbb. Yorum Sorunu........ 359
ccc. Doğru Metin...........360
c. Bilimsel Sistematik................ 361
8. Gemi İpoteğinin Sigortacıya Bildirilmesi.................. 361
a. İpotekli Alacaklının Sigortacıya Bildirim
Hakkı.... 362
aa. Nitelik................................ 362
bb. “Külfet” Yerine “Yüküm” Teriminin
Kullanılması..................... 362
cc. Birden Çok Sigortacı Hâlinde İpoteğin Lider
Sigortacıya Bildirilmesi.363
aaa. Yasama Süreci.........363
bbb. Lider Sigortacının Belirlenmesi.............365
ccc. Bildirim Yükümlüsü.................................365
ddd. Acenteye Bildirim.366
eee. Bilimsel Sistematik................................... 367
dd. Şekil................................... 367
ee. Sigortacının Sicil Kayıtlarını Denetleme
Borcunun Bulunmaması................................... 367
b. Bildirim Hâlinde İpotekli Alacaklının
Hakları (Sigortacının Yükümlülükleri)...............368
aa. Primin Ödenmesinde Temerrüt Hâlinde.....368
aaa. Alman Hukuku......368
(1) VVG...................368
(2) SchRG............... 370
bbb. Türk Hukuku.......... 371
(1) Kural.................. 371
(2) Peşin Primin ve İlk Taksidin
Ödenmesinde Temerrüt.................... 372
(3) İzleyen Primlerin Ödenmesinde
Temerrüt........... 373
(4) Türk Borçlar Kanunu’nda
Öngörülen Haklar.............................. 374
(5) İki İhtar Hâlinde Fesih Hakkı......... 376
(6) Bildirim ve Yaptırım.......................... 376
bb. Sigorta Sözleşmesinin Süresinden Önce Sona
Ermesi Hâlinde............... 377
cc. Sigorta Bedelinin Azaltılması veya Rizikonun
Daraltılması Hâlinde..... 378
dd. Aşkın veya Çifte Sigorta Sebebiyle Geçersizlik
Hâlinde.............................. 379
ee. Bildirimin Şekli ve İpotekli Alacaklının
Yerleşim Yerinin Değişmesi.............................380
9. Sigortacının Borcundan Kurtulması........................... 381
a. Kural..... 381
b. İstisna... 383
10. İpoteğin Ödeme Yapan Sigortacıya Geçmesi.............384
11. Yeni Genel Hüküm ve Benzer Hukuksal İlişkiler
ile Karşılaştırma............................386
a. Yeni Genel Hüküm................386
aa. Sigorta Tazminatının Surrogat Sayılması.....387
bb. Sınırlı Aynî Haklar.........388
cc. Ödeme İçin Onay Şartı ve İstisnası................ 389
dd. Primin Ödenmesinde Temerrüt..................... 390
ee. Sigorta Sözleşmesinin Sona Ermesi............... 391
ff. Bilgi Verme Yükümlülüğü................................ 392
gg. Tebliğler ve Bildirimler. 392
hh. Gemi İpoteği Hükümleriyle İlişki.................. 393
b. Gemi Üzerinde İntifa Hakkında Sigorta
İlişkileri 393
c. Gemi Kirasında Sigorta İlişkileri........................... 396
aa. Çıplak Gemi Kirası......... 396
bb. Finansal Kira................... 399
aaa. Tanım....................... 399
bbb. Zorunlu Sigorta......400
ccc. Malın (Geminin) Zarar Görmesi.......... 401
ddd. Bakım ve Onarım Masrafları.................404
eee. Yorum Sorunları....404
(1) Sigorta Sözleşmesinin Tarafları......404
(2) Sigorta Güvencesinin Kapsamı.......405
(3) Sigorta Tazminatının Alacaklısı.....406
12. Uçak İpoteği ve Sigorta Tazminatı................................410
E. Geminin Cebrî ve Zaruri Satış Bedeli................................ 412
1. TTK............. 412
2. Y-TTK.......... 413
§ 13. İpoteğin Hükümleri..............................415
I. Sistematik................. 415
II. Alacağın Muaccel Olmasından Önce.... 415
A. İpotekli Alacaklının Hakları............. 415
1. Kaynaklara İlişkin Genel Açıklama............................. 415
2. Gemi Maliki Aleyhine..................416
a. Güvencenin Tehlikeye Düşmesi.............................416
aa. Süre Verilmesi ve “Tesisat” Terimi..................416
bb. İpoteği Derhâl Paraya Çevirme Hakkı.......... 420
cc. Faiz. 422
aaa. Alman Hukuku...... 422
bbb. Türk Hukuku’nda Hata............................ 423
ccc. Doğru Metin...........424
b. Güvencenin Tehlikeye Düşmesinden Kaygı
Duyulması............................... 425
aa. Alman Hukuku............... 425
bb. Türk Hukuku................... 427
aaa. TTK.......................... 427
bbb. Y-TTK...................... 429
(1) Sebeplerde Hata.................................. 429
(2) Yeni Yaptırımlar.................................. 430
c. Eklentilere İlişkin Kural....... 433
3. Üçüncü Kişiler Aleyhine............434
4. Malik Olmayan Borçlu Aleyhine.................................. 435
B. Malikin Hakları................................... 436
1. Sistematik.. 436
2. Malike Tanınan Def’iler............. 437
a. Alman Hukuku...................... 437
b. Türk Hukuku’nda Hatalar... 439
aa. Def’iler ve Geçersizlik... 439
bb. Takas.................................. 441
cc. Mirasçıların Sınırlı Sorumluluk Def’i...........442
dd. Zamanaşımı.....................443
ee. Borçlunun Feragati.........443
ff. Doğru Metin....................445
3. Alacağın Muacceliyeti İçin Bildirim ve Temsilci......445
a. Muacceliyet Bildirimi...........445
b. Sicil Kaydının Hükmü..........448
c. Malike Temsilci Atanması...448
III. Alacağın Muaccel Olmasından Sonra...449
A. Gemi Malikinin Borcu Ödeme Hakkı...............................449
B. Alacağın Malike Geçmesi.................. 450
C. Gemi Malikinin Belgelerin Verilmesini İsteme
Hakkı.................. 452
D. Cebrî İcra Seçenekleri........................ 452
1. Temel İlkeler.................................. 452
2. Türkiye’de veya Yurt Dışında Takip............................ 454
3. İhtiyati Haciz................................. 455
4. Erken Satış ve Pazarlık Yoluyla Satış............................ 456
5. İpoteğin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip................. 457
6. İflas Yoluyla Takip........................ 457
§ 14. İpoteğin Devri ve Değiştirilmesi..........459
I. İpoteğin Devri......... 459
A. Genel Olarak..... 459
1. İlke............... 459
2. Şekil.............460
a. Kural.....460
b. Üst Sınır İpoteğine İlişkin Özel Hüküm............. 461
3. Kıymetli Evraka Bağlı Alacaklar...................................462
4. İpoteğin Ödeme Yapan Borçluya Geçmesi.................463
5. İtiraz ve Def’iler............................463
a. Yeni Alacaklıya Karşı Geçerlilik............................463
b. Gemi Siciline Güven.............464
aa. Kural..................................464
bb. Devir Anında Muaccel Olmayan Yan
Edimler..............................465
B. Devir Anında Muaccel Olan Yan Edimler.........................465
II. İpoteğin Değiştirilmesi.............................466
A. İpoteğin İçeriğinin Değiştirilmesi..466
B. İpoteğin Derecesinin Değiştirilmesi..................................468
1. Yasama Süreci................................468
2. Yeni İpotek Kurulurken ..............469
3. Tescil Edilmiş İpotekler Bakımından..........................469
4. İpotekli Alacağın Bölünmesi..... 470
5. Derecesi Değişmeyen İpotekler 470
C. İpotekli Alacağın Değiştirilmesi..... 471
§ 15. İpoteğin Sona Ermesi............................473
I. Sistematik................. 473
II. Alacakla Birlikte İpoteğin Düşmesi Sonucunu Doğuran
Sebepler..................... 474
A. Alacağın Düşmesi................................ 474
1. Kural............ 474
2. İstisna: Borçlunun Malike Rücu Hakkı...................... 477
a. Sistematikte Hata.................. 477
b. İpoteğin İfada Bulunan Borçluya Geçmesi.......... 478
c. Kısmi İfada İpoteklerin Sırası.................................480
d. Alacaklı ve Borçlu Sıfatlarının Birleşmesi........... 481
e. Alacaklının İpotek Üzerinde Borçlu
Aleyhine Tasarrufları...........483
f. Belgeleri İsteme Hakkı.........484
3. Malikin Terkin Taahhüdü..........485
B. Alacaklı ve Malik Sıfatlarının Birleşmesi..........................486
1. Kural............486
2. İstisna..........487
C. Birlikte Gemi İpoteği..........................489
1. Malikin Alacaklıya Ödemede Bulunması..................489
2. İpoteğin Borçluya Geçmesi........ 491
D. Zamanaşımı......492
III. Sadece İpoteğin Düşmesi Sonucunu Doğuran Sebepler.......494
A. Tarafların Anlaşması..........................494
B. Alacaklının İpotekten Feragat Etmesi................................496
1. Kural............496
2. Şekil.............497
3. İpoteğe Karşı Sürekli Def’i......... 498
C. Sürenin Dolması ve Bozucu Koşulun Gerçekleşmesi.....499
1. İpoteğin Süresinin Dolması.......499
2. Bozucu Koşulun Gerçekleşmesi...................................500
D. Gemi Malikinin Onay Vermediği Borçlu
Değişikliği.........500
E. Kamusal Tasarruflar........................... 501
F. Alacağın “Sınırlı Sorumluluk Fonu”na Kabulü................502
G. Cebri Satış......... 503
H. Geminin Terkin Edilmesini Gerektiren Sebepler........... 503
1. Yasal Düzenleme........................... 503
a. Sicil Müdürlüğüne Bildirim 503
b. Terkin ve TUGS Hakkında Özel Hüküm...........504
2. Zorunlu Terkin.............................. 505
a. Geminin Türk Bayrağı’nı Çekme Hakkını
Yitirmesi.................................. 505
b. Geminin Tamir Kabul Etmez Hâle Gelmesi.......508
c. Geminin Kurtarılamayacak Şekilde Batması
ve Gaipliği.................................511
3. Seçimlik Terkin..............................514
IV. Mahkemece İpoteğin Düşmesine Karar Verilmesi.................514
A. Gemi İpoteğine İlişkin Hükümler...514
B. İcra Hukuku.......517
§ 16. Yapı Hâlindeki Gemiler Üzerinde İpotek................................519
I. Konu...........................519
A. Gemi İpoteği Kurma Olanağı............519
B. İpoteğin Kurulabileceği An.............. 521
C. 18 Gros Tonilato Sınırı....................... 522
1. Yasama Süreci................................ 522
2. Değerlendirme.............................. 524
3. İspat.............. 524
II. İpoteğin Kurulması 525
III. İpoteğin Kapsamı... 526
IV. Yapı Tamamlandığında İpoteğin Derecesi............................... 528
V. Uygulanacak Hükümler........................... 529
§ 17. İpoteğin Türleri531
§ 18. İsviçre-Türk Eşya Hukuku İlkelerine Göre
Değerlendirme..535
I. Giriş........................... 535
II. Eşya Hukuku’nun Genel İlkeleri.............536
A. Kamuya Açıklık...................................536
B. Sınırlı Sayı ve Tipe Bağlılık............... 538
C. Belirlilik (Tahsis)................................. 539
D. Asıl Eşyaya Bağlılık............................. 539
E. Şekil Zorunluluğu...............................540
F. Tescil...................540
G. Sebebe Bağlılık. 541
H. İncelemeye Açık Bulunma................. 541
I. Sicil Kayıtlarına Güvenin Korunması................................ 541
J. Kıdeme Öncelik...................................542
K. Hak Düşürücü Sürenin ve Zamanaşımı Süresinin
İşlememesi.........543
III. Rehin Hukuku’na Özgü İlkeler...............543
A. Güvence Sağlama İşlevi......................543
B. Fer’ilik İlkesi.....544
C. Sabit Rehin Derecesi...........................544
§ 19. Sonuç..................545
Yazarın Diğer Çalışmaları............................ 549
