Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları
Prof. Dr. Hasan PULAŞLI
İÇİNDEKİLER
ONUNCU BASKIYA ÖNSÖZ V
BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ. VII
İÇİNDEKİLER .IX
BİBLİYOGRAFYA. XXX
KISALTMALARXXXVII
GİRİŞ 1
1. KIYMETLİ EVRAK VE SENET KAVRAMI 1
KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI1
TANIM1
SENET KAVRAMI 2
SENET KAYITLARI5
İbraz Kayıtları (Präsentationsklausel,
Vorlegungsklausel).6
Teşhis Kayıtları (Legitimationskaluseln,
Ausweisklauseln) 6
Kıymetli Evrak Kayıtları (Wertpapierklauseln) .7
2. TÜRK MEVZUATINDA KIYMETLİ EVRAK9
TÜRK MEVZUATINDA KIYMETLİ EVRAKIN
DÜZENLENİŞİ .9
TİCARET KANUNUNDAKİ GENEL HÜKÜMLER .9
SERMAYE PİYASASI KANUNU VE TEBLİĞLERİNE
GÖRE KIYMETLİ EVRAK (MENKUL KIYMETLER) 11
MEVZUATIMIZDAKİ DİĞER KIYMETLİ EVRAKA
İLİŞKİN HÜKÜMLER.19
3. EVRAKSIZ KIYMETLİ EVRAK 21
ORTAYA ÇIKIŞ SEBEPLERİ21
UYGULAMASI.22
4. KIYMETLİ EVRAKA BENZEYEN ANCAK KIYMETLİ
EVRAK NİTELĞİNDE OLMAYAN SENETLER 24
İBRAZ SENETLERİ .24
TEŞHİS SENETLERİ26
İçindekiler
X
BİRİNCİ BÖLÜM
KIYMETLİ EVRAK HUKUKUNUN GENEL ESASLARI
5. KIYMETLİ EVRAKIN TANIMI, TEMEL NİTELİKLERİ VE
HAKKIN DOĞUMUNA İLİŞKİN TEORİLER . 33
TANIM 33
KIYMETLİ EVRAKIN TEMEL NİTELİKLERİ . 33
KIYMETLİ EVRAK BİR SENETTİR 33
KIYMETLİ EVRAKTAKİ HAKKIN PARA İLE
ÖLÇÜLEBİLEN BİR DEĞERİ OLMALIDIR. 35
Alacak Hakları . 36
Eşya Hukukuna İlişkin Haklar . 36
Ortaklık Hakları veya Ortaklık Benzeri Haklarla İlgili
Katılma Hakları 36
KIYMETLİ EVRAKIN İÇERDİĞİ HAK TEDAVÜL
NİTELİĞİ OLAN BİR HAKTIR 37
KIYMETLİ EVRAKTA HAK İLE SENET ARASINDA
KUVVETLİ BİR BAĞ VARDIR. 38
KIYMETLİ EVRAKIN SOYUTLUĞU. 40
KIYMETLİ EVRAK ÖZEL ŞEKİL
ŞARTLARINA TABİDİR 42
KIYMETLİ EVRAK TİPLERİNİN KANUNDA SINIRLI
SAYIDA SAYILMIŞ OLMASI SORUNU 43
III. KIYMETLİ EVRAKIN İÇERDİĞİ HAKKIN DOĞUMUNA
İLİŞKİN TEORİLER. 45
KIYMETLİ EVRAKIN ÇEŞİTLİ BAKIMLARDAN
SINIFLANDIRILMASI 47
TEMSİL ETTİKLERİ HAKKIN TÜRÜ BAKIMINDAN . 47
Pay Senetleri ve Benzeri Senetler 48
Alacak Senetleri . 48
Emtia Senetleri. 48
HAKKIN SENETTEN ÖNCE VAR OLUP OLMADIĞI
BAKIMINDAN 49
Kurucu Senetler 49
Açıklayıcı Senetler. 49
DÜZENLENMELERİNE SEBEP OLAN İŞLEM VEYA
İLİŞKİ İLE İLGİLİ OLMAK BAKIMINDAN 50
Soyut Kıymetli Evrak. 50
İllî Kıymetli Evrak . 50
İçindekiler
XI
DEVİR ŞEKİLLERİ BAKIMINDAN KIYMETLİ EVRAK
TÜRLERİ51
KIYMETLİ EVRAKIN İHRACI YÖNÜNDEN TASNİFİ 52
İKİNCİ BÖLÜM
KIYMETLİ EVRAKIN DEVİRLERİNE
GÖRE TÜRLERİ VE TÜR DEĞİŞİKLİĞİ
6. NAMA YAZILI SENETLER 55
TANIM VE UNSURLARI 55
NAMA DÜZENLENEBİLECEK SENETLER .57
III. NAMA YAZILI SENETLERİN DEVRİ.58
NAMA YAZILI ALACAK SENETLERİNİN TEMLİKİ 58
NAMA YAZILI PAY SENETLERİNİN CİROSU.59
Karşılığı Tamamen Ödenmiş Pay Senetlerinin Devri.60
Bağlı Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri.61
Nama Yazılı Pay Senetlerinin Temlik ile
Devredilebilmesi.64
Ciro ile Temlik Arasındaki Önemli Farklılıklar .65
NAMA YAZILI SENETLERDE ALACAKLILIK
SIFATININ İSPATI.67
EKSİK NAMA YAZILI SENETLER67
7. EMRE YAZILI SENETLER.69
TANIM VE UNSURLARI 69
EMRE DÜZENLENEBİLECEK SENETLER 69
İRADÎ EMRE YAZILI SENETLER.69
KANUNÎ EMRE YAZILI SENETLER69
EMRE DÜZENLENEMEYECEK SENETLER .70
III. EMRE YAZILI SENETLERİN DEVRİ 70
EMRE YAZILI SENETLERDE DEF’İLER .71
TANIM71
DEF’İLERİN TÜRLERİ .72
Senedin Hükümsüzlüğüne İlişkin Def’iler .73
Senet Metninden Anlaşılan Def’iler .73
Şekil Şartlarına Uymamadan Doğan Def’iler 74
Meşru Hamil Olmadığı Def’i.74
Senede Yazılan Kayıtlardan Doğan Def’iler75
İçindekiler
XII
Sürelere Uyulmamasından Doğan Def’iler . 75
Zamanaşımı Def’ileri 75
Kişisel Def’iler. 75
8. HAMİLE YAZILI SENETLER 78
TANIM VE ÖZELLİKLERİ . 78
HAMİL İLE BORÇLUNUN HUKUKÎ DURUMU 79
III. HAMİLE YAZILI SENET TÜRLERİ 80
HAMİLE YAZILI SENETLERİN DEVRİ . 80
HAMİLİNE YAZILI PAY SENETLERİNİN DEVRİ 80
HAMİLE YAZILI SENETLERDE DEF’İLER. 82
9. KIYMETLİ EVRAKIN TÜRÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ 83
KAVRAM . 83
DÖNÜŞTÜRMENİN ŞEKLİ VE SONUÇLARI 85
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI VE İPTALİ
10. KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI VE İPTALİNE İLİŞKİN
DÜZENLEMELER 89
GENEL HÜKÜMLER. 89
GENEL OLARAK 89
GENEL HÜKÜMLERİN UYGULANDIĞI DURUMLAR. 90
İPTAL DAVASININ ŞARTLARI 91
Senedin Zayi Olması 91
Senette Yer Alan Hakkın Halen Mevcut Olması . 92
İptali Talep Edenin Hak Sahibi Olması 92
Senet Zilyetliğinin Yeniden İktisabının
Mümkün Olmaması 93
Senedin Kanunen İptali Mümkün Bir Senet Olması 93
HAMİLE YAZILI SENETLERİN ZIYAI VE İPTALİ. 95
GENEL OLARAK 95
PARA VE DİĞER EVRAKIN İPTALİ SORUNU. 96
İPTAL USULÜ. 98
MÜNFERİT KUPONLARIN İPTALİ 100
III. NAMA YAZILI SENETLERİN İPTALİ 100
GENEL OLARAK İPTAL USULÜ . 100
GENEL KURALIN İSTİSNALARI. 101
İçindekiler
XIII
Kanunun Saklı Tuttuğu Hükümler101
Borçluya Tanınan İmkânlar101
EMRE YAZILI SENETLERİN İPTALİ102
GENEL OLARAK 102
İPTAL KARARININ HÜKÜM VE SONUÇLARI 103
Teşhis İşlevinin Yok Edilmesi103
Teşhis İşlevinin Yaratılması .105
Çeke İlişkin Durum 105
İptal Kararının Diğer Müracaat Borçlularına İleri
Sürülüp Sürülemeyeceği Sorunu 107
İPTAL USULÜ .108
Senedi Elinde Bulunduran Kişi Biliniyorsa109
Senedin Kimin Elinde Olduğu Bilinmiyorsa110
Önleyici Tedbirler110
İptal Davası112
İptal Kararının Sonuçları .113
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KAMBİYO SENETLERİ (TİCARÎ SENETLER)
11. KAMBİYO SENETLERİNİN ESASLARI .117
KAVRAM117
KAMBİYO SENETLERİNİN ORTAK ÖZELLİKLERİ118
III. KAMBİYO SENETLERİNDE EHLİYET 121
KAMBİYO SENETLERİNDE TEMSİL.123
GENEL OLARAK TEMSİL.123
KAMBİYO SENETLERİNDE TEMSİL124
BEŞİNCİ BÖLÜM
POLİÇE
12. POLİÇE.129
KAVRAM VE NİTELİKLER .129
POLİÇENİN ÖZELLİKLERİ132
III. POLİÇEDE BULUNMASI ZORUNLU UNSURLAR .133
POLİÇE KELİMESİ .133
BELİRLİ BİR MEBLAĞIN KAYITSIZ ŞARTSIZ
HAVALESİ.134
İçindekiler
XIV
MUHATABIN ADI VE SOYADI 137
LEHTARIN ADI VE SOYADI 138
DÜZENLEYENİN İMZASI. 139
DÜZENLENME TARİHİ. 140
Düzenlenme Tarihiyle İlgili Bazı Sorunlar 140
Tarihin Açık Bırakılması. 140
Tarihin “Bayram veya Belirli Bir Özel Gün”
Olarak Yazılması. 140
Tarihin Yazı ve Rakamla Yazılması 141
Miladî Tarihten Başka Tarihin Yazılması . 141
Takvimde Mevcut Olmayan Bir Tarih veya
Vadeden Sonraki Bir Tarihin Yazılması . 141
POLİÇEDEKİ ALTERNATİF UNSURLAR 143
DÜZENLEME YERİ 143
Düzenleme Yeri Bir Mülkî Birliğin Adı Olmalıdır 143
Düzenleme Yerinin Kısaltılmış Olarak
Yazılması Sorunu. 143
Düzenleme Yerinin Belli Olmasının Önemi 144
ÖDEME YERİ 144
POLİÇEDE VADE 145
BELİRLİ BİR GÜN 146
DÜZENLEME GÜNÜNDEN BELLİ BİR SÜRE SONRA
VADELİ POLİÇE. 147
GÖRÜLDÜĞÜNDE ÖDENECEK POLİÇE 147
GÖRÜLDÜKTEN BELLİ BİR SÜRE SONRA
VADELİ POLİÇE. 147
VII. İSTEĞE BAĞLI KAYITLAR. 148
SORUMSUZLUK KAYDI. 148
OLUMSUZ EMRE KAYDI . 149
PROTESTODAN MUAFİYET KAYDI 149
ARAYA GİRME KAYDI. 149
KABULE ARZ YASAĞI VEYA
MECBURİYETİ KAYITLARI. 149
ADRES VEYA YERLEŞİM YERİ KAYITLARI 150
NÜSHA DÜZENLEMESİNE İLİŞKİN KAYIT 150
SAKLAMA KAYDI. 151
İçindekiler
XV
VIII. KANUNDA GÖSTERİLMEYEN ANCAK SÖZLEŞME
HUKUKU BAKIMINDAN ANLAM İFADE EDEN KAYITLAR .151
YETKİ KAYDI.151
TAHKİM KAYDI.151
İHBAR- BİLDİRİM (AVİZO) KAYDI 151
İHBARSIZ (BİLÂ İŞ’AR) KAYDI 152
BEDEL KAYDI 152
KARŞILIK KAYDI 153
İHBARDAN VAZGEÇME KAYDI.153
AÇIK POLİÇE.153
13. POLİÇEDE KABUL155
GENEL OLARAK KABUL KAVRAMI VE ANLAMI .155
KABULÜN ZORUNLU OLUP OLMADIĞI SORUNU 156
III. KABUL BEYANI157
ŞEKİL .157
KABUL BEYANININ SENEDİN NERESİNE
YAZILACAĞI SORUNU.157
KİMLER KABULE ARZ EDEBİLİR 159
AÇIK POLİÇENİN KABULÜ SORUNU 159
KABULÜN ŞARTLARI160
KURAL: KABUL ŞARTSIZ OLMALIDIR.160
İSTİSNALAR .160
Kısmî Kabul .160
Poliçedeki Yazılan Bedelden Fazla Kabul Beyanında
Bulunmak .161
Poliçede Başka Bir Ödeme Yerinin Gösterilmesi.161
Poliçe İçeriğinden Farklı Diğer Kabul Beyanları .161
POLİÇENİN KABUL İÇİN İBRAZ SÜRESİ VE YERİ.162
SÜRE 162
Kabul Tarihinin Yazılmasının Zorunlu Olup
Olmadığı Sorunu 162
Düşünme Süresi163
İBRAZ YERİ 163
KABULE ARZIN İHTİYARİ OLMASI .164
KURAL.164
KABULE ARZIN YASAKLANMASI.164
İçindekiler
XVI
VII. KABULE ARZIN ZORUNLU OLDUĞU HALLER . 165
VIII. DÜZENLEYENİN KABULDEN SORUMLU
OLMAYACAĞI KAYDI 166
KABULE ARZI YASAKLANMIŞ POLİÇEDE
BAŞVURU DURUMU . 167
KABULÜN NİTELİĞİ VE HUKUKÎ ETKİLERİ 167
GEÇERLİ BİR POLİÇE OLMALIDIR 167
POLİÇE KABULE ARZ EDİLMİŞ OLMALIDIR 168
KABULÜN SAKAT OLMASI VE BUNUN HUKUKİ
SONUÇLARI 168
POLİÇENİN GEÇERLİ OLMAMASI. 168
POLİÇENİN TESLİMİNE İLİŞKİN SÖZLEŞMENİN
SAKAT OLMASI. 168
XII. HAMİLİN VADEDEN ÖNCE BAŞVURU
HAKKININ DOĞMASI 169
KABULDEN TAMAMEN VEYA KISMEN
KAÇINILMASI 169
POLİÇENİN ÖDENECEĞİNİN ŞÜPHELİ OLMASI 170
XIII. POLİÇENİN KABUL EDİLMEMESİNİN SONUÇLARI . 170
14. EMRE YAZILI SENETLERİN DEVRİ 172
GENEL OLARAK 172
CİRO 172
III. CİRONUN İLLÎ VEYA SOYUT OLUP OLMADIĞI SORUNU. 173
CİRONUN ŞEKLİ. 177
CİRO NE ZAMANA KADAR YAPILABİLİR 180
KURAL: CİRO VADEYE KADAR YAPILIR 180
VADEDEN SONRA YAPILAN CİRONUN HÜKÜMLERİ 180
CİRODA KİŞİLER 182
VII. CİRONUN HUKUKİ ETKİLERİNE GÖRE TÜRLERİ. 184
TAM ETKİLİ CİRO . 184
SINIRLI ETKİLİ CİROLAR 184
VIII. CİRONUN İŞLEVLERİ 184
TEMLİK İŞLEVİ (TRANSPORTFUNKTİON). 185
TEŞHİS İŞLEV (LEGİTİMATİONSFUNKTİON) 186
TEMİNAT İŞLEVİ (GARANTİEFUNKTİON). 188
FAKTORİNG ŞİRKETLERİ AÇISINDAN
CİRONUN ETKİSİ. 189
İçindekiler
XVII
AMACINA GÖRE CİRONUN TÜRLERİ191
TEMLİK CİROSU (EİGENTUMSİNDOSSAMENT)191
TAHSİL CİROSU (VOLLMACHTSINDOSSAMET VEYA
INKASSOINDOSSAMENT).193
Kavram .193
Hamilin Yetkileri193
Gizli Tahsil Cirosu ve Bundan Doğabilecek Sorunlar194
REHİN CİROSU (PFANDINDOSSAMENT)196
Kavram .196
Hamilin Hak ve Yetkileri .198
Rehin Cirosunun Teminat İşlevinin Olup Olmadığı
Sorunu 200
Rehin Cirosunun Etkisini Yitirmesi201
Rehin Cirosunda Def’iler202
15. KAMBİYO HUKUKUNDA AVAL (KEFALET)203
GENEL OLARAK AVAL.203
AVALİN KEFALETTEN FARKI.204
III. AVALİN GEÇERLİLİK ŞARTLARI .206
GENEL OLARAK 206
EŞİN RIZASIYLA İLGİLİ OLARAK TÜRK BORÇLAR
KANUNU’NUN 584 VE 603. MADDELERİ AÇISINDAN
SORUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ .210
Türk Borçlar Kanunu’nun 584. Maddesi
Açısından Değerlendirme .210
Türk Borçlar Kanunu’nun 603. Maddesi
Açısından Değerlendirme .212
AVAL VERENİN BORÇLARI.214
KAPSAMI.214
AVAL VERENİN SORUMLU OLMADIĞI HAL.215
AVAL VERENİN HAKLARI .215
KAPSAMI.215
HAKLARI.215
16. POLİÇENİN KABUL EDİLMEME VE ÖDENMEMESİ
HALLERİNDE BAŞVURU HAKKI 217
BAŞVURU HAKKININ KULLANILABİLMESİ İÇİN
ŞEKLİ ŞARTLAR .217
PROTESTO.217
İçindekiler
XVIII
Protestonun Şekli ve İçeriği . 217
Protestonun Dayanağı ve Sakat Protesto 219
Protestonun Türleri ve Çekilme Süreleri 220
Kabul Etmeme Protestosu ve Çekilebileceği Süreler 220
Ödememe Protestosu Çekme Süresi 220
Tespit Protestosu . 223
Protestonun Dayanağı ve Sakat Protesto 224
Protesto Çekebilecek Kişi 225
Protesto Çekilecek Kişiler 225
Başvuru Borçluları 225
Muhatap. 226
Protestodan Muafiyet Halleri . 227
Kanuni Muafiyet Halleri 227
İradi Muafiyet Hali 227
Muafiyetin Söz konusu Olmadığı Haller. 228
Başvuru Hakkının Düşmesi 229
İHBAR 230
Kavram. 230
İhbarın İçeriği. 230
İhbarın Sebebi 231
İhbar Süreleri, Şekli ve Sonuçları 231
17. RETRET . 233
KAVRAM . 233
RETRET ÇEKİLMESİ 233
18. ARAYA GİRME 234
GENEL OLARAK 234
ARAYA GİRMENİN ŞEKLİ 235
III. ARAYA GİRME SURETİYLE KABULÜN ŞARTLARI 235
19. NÜSHA VE SURETLER. 236
NÜSHA . 236
SURET 237
20. POLİÇEDE ZAMANAŞIMI. 238
GENEL OLARAK 238
ZAMANAŞIMI SÜRELERİ . 238
III. ZAMANAŞIMININ KESİLMESİ 239
İçindekiler
XIX
21. POLİÇEDE KARŞILIK VE SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME
DAVASI.242
GENEL OLARAK.242
TEMEL BORÇ İLİŞKİSİ 242
III. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME DAVASI.243
ALTINCI BÖLÜM
BONO VE KAMBİYO SENETLERİNDE TEMİNAT KAYDI
22. BONO 249
BONONUN MAHİYETİ VE HUKUKÎ NİTELİĞİ 249
BONODAKİ ŞEKİL ŞARTLARI250
ZORUNLU UNSURLAR .250
“Bono” veya “Emre Yazılı Senet” Kelimesi 250
Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedeli Ödeme Vaadi.251
Lehtarın Adı ve Soyadı.254
Düzenleyenin İmzası 255
Düzenlenme Günü256
ALTERNATİF UNSURLAR256
Düzenlenme Yeri256
Ödeme Yeri 256
III. BONODA VADE 257
İSTEĞE BAĞLI KAYITLAR .259
“BEDELİ NAKTEN/MALEN ALINMIŞTIR” KAYDI.259
MUACCELİYET KAYDI 262
DİĞER KAYITLAR .263
BONOYA KONULMASI CAİZ OLMAYAN KAYITLAR.263
BONOYA UYGULANACAK POLİÇE HÜKÜMLERİ.263
23. KAMBİYO SENETLERİNDE TEMİNAT KAYDI266
POLİÇE VE BONONUN TEMİNAT
AMACIYLA DÜZENLENMESİ 266
TEMİNAT KAVRAMI VE KIYMETLİ EVRAK
HUKUKUNDAKİ YERİ 266
KAMBİYO SENETLERİNDE TEMİNAT KAYDI.267
Genel Olarak.267
Teminat Kaydının Anlamı ve Yazılış Şekilleri.269
“Kayıt” Sözcüğünün Kanundaki Yeri ve Anlamı 269
İçindekiler
XX
Teminat Kaydının Senede Yazılış Şekli ve Etkisi. 271
TEMİNAT SENEDİ, KAMBİYO SENEDİ NİTELİĞİNİ
İHLÂL EDEN BİR KAYDI İÇERMEMELİDİR. 273
TEMİNAT SENEDİNİN KABULÜ İÇİN GEREKLİ
OLAN KAYITLAR 275
Senet Metninde Yer Alması Gereken Kayıtlar. 275
Taraflar Arasındaki Sözleşmede Teminat Senedine
Açıkça Atıf Olmamakla Birlikte, Senedin Teminat
Amacıyla Verildiğinin Kabul Edildiği Haller 278
Taraflar Arasındaki Sözleşmede Teminat Senedine
Açıkça Atıf Olmamakla Birlikte, Alacaklının
Mahkemede, Bononun Taraflar Arasındaki
Sözleşmenin Teminat Olduğuna İlişkin Beyanı. 279
Teminat Kaydı Senet Üzerinde Yer Almamakla
Birlikte, Tarafların Aralarında Yaptığı Bir Sözleşmede
Senede Atıf Yapılması Halinde Durum 279
TEMİNAT SENEDİ İLE REHİN CİROSU
ARASINDAKİ FARKLILIKLAR 280
ÇEKİN TEMİNAT AMAÇLI DÜZENLENMESİ 282
III. YARGITAY KARARLARINA GÖRE TEMİNAT ÇEKİ 282
YEDİNCİ BÖLÜM
ÇEK HUKUKUNUN ESASLARI
24. ÇEKİN HUKUKÎ VE EKONOMİK NİTELİĞİ. 289
HUKUKÎ NİTELİĞİ . 289
HAVALE NİTELİĞİ 289
ÖDEME ARACI NİTELİĞİ. 290
ÇEKİN EKONOMİK NİTELİĞİ VE ÖNEMİ 291
ÇEKLE ÖDEMENİN YARARLARI . 292
ÇEKLE ÖDEMENİN BANKA KREDİLERİ
ÜZERİNDEKİ ETKİSİ. 292
25. ÖDEME ÖZELLİĞİ BAKIMINDAN ÖZEL ÇEK TÜRLERİ . 294
GENEL OLARAK 294
TÜRK TİCARET KANUNU’NA TABİ OLAN ÇEKLER. 294
GARANTİLİ ÇEK 294
BANKA ÇEKİ 295
TEYİTLİ ÇEK 297
Kavram. 297
İçindekiler
XXI
Uygulamada Teyitli Çek.299
Teyidin Geçerlilik Süresi299
ÇİZGİLİ ÇEK .302
Amaç 302
Şekil302
Türleri.303
Çizgilerin veya Bunlar Arasına Yazılmış Banka Adının
Çizilmiş Olması304
HESABA GEÇİRİLMEK ÜZERE DÜZENLENMİŞ
ÇEK (MAHSUP ÇEKİ) 305
Hesaba Geçirilmek Üzere Düzenlenmiş Çekin Şekli ve
Buna İlişkin Hükümler .305
Hesaba Geçirilecek Çekte Nakden Ödeme Talep
Edilebilecek Haller .306
III. TÜRK TİCARET KANUNU’NA TABİ OLMAYAN ÇEKLER306
POSTA ÇEKLERİ 306
SEYAHAT ÇEKLERİ 307
26. ÇEK DÜZENLEMENİN ÖN ŞARTLARI.308
ÇEK ANLAŞMASI VE KARŞILIK308
ÇEK ANLAŞMASININ HUKUKÎ NİTELİĞİ310
III. ÇEK TAAHHÜTNAMESİ 311
27. ÇEKTE ŞEKİL ŞARTLARI .312
GENEL OLARAK.312
KAREKODLU ÇEK314
III. ÇEKİN ZORUNLU UNSURLARI317
ÇEK KELİMESİ .317
BELİRLİ BİR BEDELİN KAYITSIZ ŞARTSIZ
ÖDENMESİ EMRİ .317
ÖDEYECEK KİMSENİN “MUHATABIN
TİCARET UNVANI” .319
Bankacılık Kanunu Açısından Çekte Muhatap
Olabilecek “Bankalar”319
Hayali Bir Banka Üzerine Çekilen Çekin
Hukukî Durumu321
DÜZENLEYENİN İMZASI .323
DÜZENLENME TARİHİ .325
BANKA TARAFINDAN VERİLEN SERİ NUMARASI327
İçindekiler
XXII
KAREKOD. 327
ÇEKİN BASILDIĞI TARİH 328
ÇEKTE ALTERNATİF UNSURLAR 329
DÜZENLEME YERİ 329
Düzenleme Yerinin Bir İdarî Birim Olarak
Yazılması Sorunu. 330
Düzenleme Yerinin Kısaltılarak Yazılmasına
İlişkin Sorunlar. 332
ÖDEME YERİ 333
ÇEKE YAZILABİLECEK KAYITLAR. 334
“EMRE DEĞİLDİR” VEYA “CİRO EDİLEMEZ”
KAYITLARI. 334
LEHTAR TAYİNİNE İLİŞKİN KAYIT 335
HAMİLİNE KAYDI. 336
YERLEŞİM YERİ KAYDI 337
YABANCI PARA İLE AYNEN ÖDEME KAYDI 338
PROTESTODAN MUAFİYET KAYDI 338
ÇEKİN NİTELİĞİNİ ETKİLEYEN KAYITLAR 338
VII. ÇEKİN NİTELİĞİNİ ETKİLEMEYEN KAYITLAR. 340
KABUL KAYDI. 340
FAİZ, CEZAÎ ŞART KAYDI VE BENZERİ DİĞER
KAYITLAR 340
VADE KAYDI . 341
SORUMSUZLUK KAYDI. 342
28. ÇEKİN TEDAVÜLE ÇIKARILMASI VE DÜZENLEYENİN
ŞAHSINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLERİN ETKİSİ 344
GENEL OLARAK 344
ÇEKİN BOŞ VEYA KISMEN DOLDURULARAK
TEDAVÜLE ÇIKARILMASI. 344
III. ÇEK TEDAVÜLE ÇIKARILDIKTAN SONRA
DÜZENLEYENİN KİŞİSEL DURUMUNDA MEYDANA
GELEN DEĞİŞİKLİKLERİN ÇEKE ETKİSİ 345
DÜZENLEYENİN ÖLÜMÜ 345
DÜZENLEYENİN FİİL EHLİYETİNİ YİTİRMESİ . 346
DÜZENLEYENİN İFLÂSI 346
ÇEKİN DEVRİ 347
GENEL OLARAK 347
İçindekiler
XXIII
EMRE YAZILI ÇEKİN DEVRİ .347
HAMİLİNE YAZILI ÇEKİN DEVRİ.350
NAMA YAZILI ÇEKİN DEVRİ 351
KİMLERE CİRO EDİLEBİLİR 352
29. ÇEKTE İBRAZ SÜRELERİ.353
ÇEKTE İBRAZ SÜRELERİ353
İBRAZ SÜRELERİNİN HESAPLANMASI.355
III. İBRAZ SÜRESİNİN UZADIĞI HALLER356
MÜCBİR SEBEPLER NEDENİYLE ÇEKİN SÜRESİ İÇİNDE
İBRAZ EDİLEMEMESİ356
SÜRE GEÇTİKTEN SONRA ÇEKİN İBRAZI VE HUKUKÎ
SONUÇLARI.358
ÇEKTEN CAYMA360
CAYMA KAVRAMI, ANLAMI VE NİTELİĞİ360
İBRAZ SÜRESİ İÇİNDE CAYMA YASAĞININ AMACI.362
ÇEKTEN CAYMANIN ŞARTLARI364
İbraz Süresinin Geçmiş Olması 364
Çek Süresi İçinde İbraz Edilmemiş Olmalı 365
ÇEKTEN CAYMA VE DİĞER HUKUKİ SORUNLAR.365
Hesaptan Paranın Çekilmesinin Cayma Sayılıp
Sayılmayacağı Sorunu 365
Çekten Caymanın Hesap Üzerine Bloke Kaydı
Konulmasından Farkı .366
Kişisel Def’ilerin İleri Sürülebilme Sorunu367
Genel Olarak367
Çekten Cayma ve İbraz Süresi İçinde Şahsi
Def’ilerin İleri Sürülüp Sürülemeyeceği Sorunu .368
30. SAHTE VEYA TAHRİF EDİLMİŞ ÇEK369
SAHTE VEYA TAHRİF EDİLMİŞ ÇEK KAVRAMI .369
SAHTE ÇEK.369
TAHRİF EDİLMİŞ ÇEK 369
SORUMLULUK371
31. ÇEKTE ZAMANAŞIMI 377
SÜRE .377
ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN BAŞLAMA TARİHİ .378
İçindekiler
XXIV
SEKİZİNCİ BÖLÜM
5941 SAYILI ÇEK KANUNUNUN ESASLARI
32. 5941 SAYILI ÇEK KANUNU VE 6728 SAYILI KANUNLA
YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER 385
ÇEKİN ÖDENMESİNİN AYRI ÖZEL BİR KANUNLA
DÜZENLENMESİ VE BUNUN NEDENLERİ 385
TÜRK TİCARET KANUNUNDA YER ALAN ÇEKE
İLİŞKİN HÜKÜMLER . 386
III. ÇEK KANUNUNUN AMACI VE KAPSAMI. 389
TÜRK HUKUKUNDA İLERİ TARİHLİ ÇEK SORUNU . 390
İLERİ TARİHLİ ÇEKİN DÜZENLENME ŞEKLİ. 391
İLERİ TARİHLİ ÇEKİN ÜZERİNDE YAZILI TARİHTEN ÖNCE
İBRAZINDA MUHATAP BANKANIN YAPACAĞI İŞLEM. 392
VII. 6728 SAYILI KANUNLA ÇEK HUKUKUNDA YAPILAN
ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER. 392
DEĞİŞİKLİKLERE VE YENİ HÜKÜMLERE
GENEL BAKIŞ 392
KARŞILIKSIZ ÇEKE HAPİS CEZASININ YENİDEN
GETİRİLMESİNİN SEBEBİ 395
33. ÇEK HESABININ AÇILMASI VE ÇEK DEFTERİ. 397
ÇEK HESABI AÇILMASINDA BANKALARIN BASİRET
VE ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ 397
BASİRET VE ÖZEN YÜKÜMÜNE AYKIRILIK HALİNDE
SORUMLULUK . 401
III. MUHATAP BANKANIN BANKACILIK İŞLEMLERİNDE
ÖZENSİZ DAVRANMASI NEDENİYLE SORUMLULUĞU 401
ÇEK HESABI AÇTIRMAK İSTEYEN KİŞİDE ARANACAK
ŞARTLAR. 402
ÇEK HESABI AÇTIRMA YASAĞININ
BULUNMAMASI 402
EKONOMİK VE SOSYAL DURUM LA İLGİLİ BİR
ENGELİN BULUNMAMASI 404
ÇEK HESABI AÇILIRKEN BANKAYA VERİLECEK
BELGELER VE YASAĞA İLİŞKİN BEYAN. 404
HAMİLİNE ÇEK DEFTERİ ALACAKLAR İÇİN AYRI ÖZEL
HESAP AÇILMASI 405
VII. ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI
KARARININ RİSK MERKEZİNE VE BANKALARA
BİLDİRİLMESİ. 406
İçindekiler
XXV
VIII. ÇEK HESABININ KAPATILMASI .407
ÇEK DEFTERLERİNİN BASKI ŞEKLİ VE ÇEKE
YAZILACAK HUSUSLAR 407
ÇEK DEFTERLERİNİN BASKI ŞEKLİNE İLİŞKİN
TC MERKEZ BANKASI’NIN 2010/2 SAYILI TEBLİĞİ.407
BANKALARIN BASTIRACAKLARI ÇEK DEFTERLERİ
YAPRAKLARINDA YAZILACAK HUSUSLAR 408
DEVİR TÜRLERİ VE MESLEKÎ AÇIDAN ÇEKLERİN
ŞEKLİ, RENGİ VE İÇERİĞİ .409
ÇEK KANUNU UYARINCA KİŞİLERİN SIFAT VE
MESLEĞİNE GÖRE DÜZENLENECEK ÇEKLER 412
TACİR ÇEKİ VE TACİR OLMAYAN KİŞİ ÇEKİ .412
Yasaya Konulma Amacı.412
Tacir Çeki Hesabı Açtırabilecek Kişiler.413
Tacir Çeki Hesabının Açılması ve Kapatılması415
Gerçek Kişinin Çek Düzenlemek İçin Temsilci veya
Vekil Atayamayacağı .416
HAMİLİNE ÇEK 417
Amaç 417
Düzenleyenin Tacir Olup Olmadığına Göre
Hamiline Çekler417
Tacir Olmayan Hamiline Çek.417
Tacir Hamiline Çek 418
Bankaların Hamiline Çek Hesap Sahiplerini
Bildirim Yükümü418
HAMİLİNE ÇEK DÜZENLEMELERİNDE ORTAYA
ÇIKABİLECEK SORUNLAR419
Çekin “Kanunen Tacir Çeki” Sayıldığına İlişkin
Emarelerin Bulunması Halinde Bankanın Durumu Gelir
İdaresi Başkanlığı’na Bildirim Yükümüne İlişkin Sorun .419
Çek Kanununa Aykırı Olarak Hamiline Çek
Düzenlenme Durumunun Bankanın İlgili Makamlara
Bildirme Yükümüne İlişkin Sorun421
ÇEK YAPRAKLARININ ÜZERİNDE YAZILI DURUMA
AYKIRI ŞEKİLDE DÜZENLENMESİ HALİNDE
ORTAYA ÇIKABİLECEK SORUNLAR 422
Çek Yaprağında Yazılı Matbu Duruma Aykırı Çek
Düzenlenmesi Sorunu.422
Hamiline Çek Defteri Olmadan, Türk Ticaret Kanunu
Hükümlerine Göre Hamiline Düzenleme Sorunu.423
İçindekiler
XXVI
34. ÇEKİN İBRAZI, ÖDENMESİ, KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİ VE
ÇEK KANUNUN BAZI MADDELERİNİN İPTALİNE İLİŞKİN
ANAYASA MAHKEMESİNİN KARARI . 424
5941 SAYILI ÇEK KANUNUN BAZI MADDELERİNİN
İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİNİN
26.06.2017 TARİHLİ KARARI 424
İBRAZ . 425
MUHATAP BANKANIN ÇEK HESABININ
BULUNDUĞU ŞUBESİNE İBRAZ 426
MUHATAP BANKANIN HESABIN BULUNDUĞU
ŞUBESİNDEN BAŞKA BİR ŞUBESİNE İBRAZ. 427
TAKAS ODASINA İBRAZ 430
III. ÇEKİ DEVRALAN KİŞİNİN ARAŞTIRMA
YÜKÜMLÜLÜĞÜ 432
ÇEKİN İBRAZI VE ÖDENMESİNDE BANKALARIN
GÖSTERMESİ GEREKEN ÖZEN . 434
GENEL OLARAK 434
YARGITAY UYGULAMASINDA DURUM 434
ÇEK BEDELİNİN TAMAMEN ÖDENMESİ VE KISMÎ
KARŞILIĞIN KABUL EDİLİP EDİLMEMESİNİN
HUKUKİ SONUÇLARI 439
ÇEKTE YAZILI BEDELİN TAMAMININ ÖDENMESİ . 439
HESAPTAKİ KISMÎ TUTARININ KABUL
VEYA REDDEDİLMESİ. 441
Hamilin Muhatap Bankanın Ödemekle Yükümlü
Olduğu Tutar Dâhil Kısmî Ödemeyi Kabul Etmesi . 441
Hamilin Muhatap Bankanın Ödemekle Yükümlü
Olduğu Tutar Dâhil Kısmî Ödemeyi Reddetmesi 442
KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİ VE BUNUN UNSURLARI 442
KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİNİN UNSURLARI 442
Yasaya Uygun Bir Çekin Düzenlenmiş Olması . 442
Çek Üzerinde Yazılı Düzenleme Tarihine Göre Kanuni
İbraz Süresi İçinde İbraz Edilmiş Olmalıdır. 444
Karşılıksızdır İşleminin Yapılması. 444
Düzenleyenin Boş Çek Yapraklarını İade Yükümü . 445
KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİ VE KAPSAMI 446
“Karşılıksız Çek” Kavramı ve Kapsamı. 446
Karşılıksızdır İşlemi ve Kapsamı . 448
İçindekiler
XXVII
VII. MUHATAP BANKANIN ESKİ ÇEK DEFTERİ YAPRAKLARI
NEDENİYLE SORUMLU OLDUĞU MİKTAR.449
VIII. MUHATAP BANKANIN HER BİR ÇEK YAPRAĞI İÇİN
SORUMLU OLDUĞU MİKTAR449
MUHATAP BANKANIN ÖDEMEKLE YÜKÜMLÜ
OLDUĞU TUTARI TALEP OLUNMADAN ÇEKİN
HAMİLİNE TEKLİF ETMESİ452
BANKANIN KISMÎ ÖDEME TEKLİFİNİN
REDDEDİLMESİNİN HUKUKİ SONUCU .453
KISMÎ ÖDEME TEKLİFİNİN REDDİ HALİNDE BAŞVURU
HAKKINA ESAS OLAN TUTAR İLE FAİZ
UYGULANACAK TUTAR 455
XII. HAMİLİN TÜRK TİCARET KANUNUNA GÖRE
BAŞVURU HAKKININ KAPSAMI.456
XIII. YETKİSİZ KİŞİ TARAFINDAN DÜZENLENEN ÇEKİN
KARŞILIKSIZ ÇIKMASI HALİNDE BANKANIN HER ÇEK
YAPRAĞI İÇİN ÖDEDİĞİ ÇEK BEDELİNİ KİMDEN TALEP
EDEBİLECEĞİ SORUNU 458
XIV. ÇEK HAMİLİNİN RÜCU BORÇLULARINA BAŞVURU
HAKKINA İLİŞKİN ZAMANAŞIMI SÜRESİ 459
BANKALARIN ESKİ ÇEK DEFTERLERİYLE İLGİLİ
SORUMLULUK SÜRESİ .460
XVI. KARŞILIKSIZ ÇEKTEE ŞİKÂYET VE UYGULANACAK
YAPTIRIMLAR 461
KARŞILIKSIZ ÇEK SUÇUNDA ŞİKÂYET HAKKI
TANINAN “HAMİL” KİMDİR?461
ŞİKÂYET SÜRESİ.463
ADLİ PARA CEZASI VE ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK
HESABI AÇMA YASAĞI KARARI .464
MAHKEME KARARINA İTİRAZ VE İSTİNAF465
ADLİ PARA CEZASININ HAPİS CEZASINA
ÇEVRİLMESİNİN HESAPLANMASI 465
ADLİ PARA CEZASININ ÖDENEMEMESİ HALİNDE
HAPİS CEZASINA ÇEVRİLMESİ466
HAPİS CEZASININ ANAYASAYA AYKIRI OLUP
OLMADIĞI SORUNU .467
ADLİ PARA CEZASININ HESAPLANMASI VE
KARŞILIKSIZ ÇEK MİKTARININ ÖDENEMEMESİ
ÜZERİNE SANIĞA HÜKMOLUNACAK HAPİS CEZASI.467
İ. ZİNCİRLEME SUÇ HÜKMÜNÜN UYGULANMA
DURUMU.469
İçindekiler
XXVIII
YASAĞA AYKIRI ÇEK DÜZENLENMEDE
UYGULANACAK CEZA 469
ÇEK KARŞILIĞINI BULUNDURMAKLA YÜKÜMLÜ
OLANLAR VE BUNLARA UYGULANACAK
YAPTIRIMLAR . 470
Karşılık Bulundurmakla Yükümlü Olan Kişiler. 470
Çek Hesap Sahibi 470
Tüzel Kişilerde Mali İşlerini Yürütmekle Görevli
Yönetim Organının Üyesi 470
Mali İşlerden Sorumlu Kişi . 471
Yasaklama Kararının Verildiği Kişilerin Sermaye
Şirketlerinin Yönetim Organına Seçilememesi 471
YETKİLİ MAHKEME . 472
YARGILAMA USULÜ 473
XVII. ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI
KARARININ KALDIRILMASI . 474
KARŞILIKSIZ ÇEK TUTARI VE EKLERİNİN
TAMAMEN ÖDENMESİ HALİNDE 474
ÇEK HAMİLİNİN TALEBİNİ GERİ ALMASI HALİNDE 475
CEZANIN TAMAMEN İNFAZ EDİLMESİNDEN VE
KANUNDA ÖNGÖRÜLEN SÜRENİN GEÇMESİNDEN
SONRA. 475
30.04.2021 TARİHİNE KADAR KARŞILIKSIZ ÇEK
SUÇUNDAN HÜKÜMLÜ OLANLARIN CEZALARININ
İNFAZININ DURDURULMASI VE ÖDEME
KURALLARINA İLİŞKİN GEÇİCİ DÜZENLEMELER . 475
35. ÇEK KANUNUNDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERE AYKIRI
DAVRANILMASININ YAPTIRIMLARI . 478
ÇEK DÜZENLEYEN VEYA DÜZENLETENLER
AÇISINDAN . 478
TACİRİN TİCARİ İŞ VE İŞLEMLERİNDE TACİR
OLMAYAN KİŞİYE AİT ÇEK DEFTERİNİ
KULLANMIŞ OLMASI. 478
BANKAYA YANLIŞ BEYANDA BULUNMAK. 478
HAMİLİNE ÇEK DEFTERİ YAPRAĞINI
KULLANMADAN HAMİLİNE ÇEK DÜZENLEMEK . 479
YETKİSİZ KİŞİLERİN ÇEK DEFTERİ BASTIRMALARI. 479
MUHATAP BANKA AÇISINDAN . 480
TACİR OLMAYAN KİŞİYE TACİR ÇEKİ DEFTERİ
VERİLMESİ . 480
İçindekiler
XXIX
KANUNA AYKIRI OLARAK ÇEK DEFTERİ
VERİLMESİ .480
KARŞILIĞI OLMASINA RAĞMEN ÖDEME
YAPILMAMASI.480
ÇEK YASAĞINA RAĞMEN ÇEK HESABI AÇILMASI 481
BELİRLİ BAZI BİLGİ VE BELGELERİN
VERİLMEMESİ481
36. ÇEKİN ZİYAI VE İPTALİ .482
GENEL OLARAK ÇEKİN ZİYAI VE İPTALİ 482
ÇEKİN ZİYAI.482
İPTAL DAVASI AÇABİLECEK KİŞİLER .482
Hamil483
Muhatap Banka484
Düzenleyenin İptal Davası Açma Hakkı Yoktur 484
Düzenleyenin Mahkemeden İhtiyati Tedbir Kararı
İsteyebilmesi.485
Cirantanın İptal Davası Açma Hakkı Var mıdır? .489
İPTAL DAVASI HASIMSIZ AÇILIR .489
37. KANUNLAR ÇATIŞMASI .491
MUHATAP OLMA EHLİYETİ VE BORÇLANMA ŞEKLİ
BAKIMINDAN .491
YERLEŞİM YERLİ ÇEKLER BAKIMINDAN .492
DOKUZUNCU BÖLÜM
EMTİA SENETLERİ
38. KIYMETLİ EVRAK NİTELİĞİNDEKİ EMTİA SENETLERİ .495
TÜRK TİCARET KANUNDAKİ KIYMETLİ EVRAK
OLARAK DÜZENLENMİŞ EMTİA SENETLERİ495
KAVRAM496
III. İŞLEVİ.497
MAKBUZ SENEDİ VE VARANTI ÇIKARMAYA YETKİLİ
KURULUŞ “UMUMİ MAĞAZALAR”498
KAVRAM, TARİHİ GELİŞİM VE KURULUŞ
ŞARTLARI .498
GENEL OLARAK MAKBUZ SENEDİ VE VARANT.500
Genel Olarak .500
MAKBUZ SENEDİ VE VARANTIN HUKUKİ NİTELİĞİ501
İçindekiler
XXX
Makbuz Senedi ve Varantın Şekil Şartları . 503
Makbuz Senedinin ve Varantın Devri 504
MAKBUZ SENEDİ VE VARANTA KONU OLAN
EMTİA ÜZERİNDE YAPILACAK TASARRUFLAR . 505
Genel Olarak 505
Makbuz Senedi ve Varantın Hamilin Elinde
Olması Halinde 506
Varantın Makbuz Senedinden Ayrılması
Halinde Durum. 506
Varant Hamilinin Emtiayı Sattırma Hakkı. 506
Müracaat Hakkı 507
Zamanaşımı 507
Makbuz Senedi ve Varantın Kaybedilmesi 507
DENİZ TİCARETİ SÖZLEŞMELERİ 508
TAŞIMA SENETLERİNİN TAŞIMA ARAÇLARINA GÖRE
ADLARI VE NİTELİĞİ 509
VII. KONİŞMENTO. 510
TANIM . 510
İŞLEVİ 510
İÇERİĞİ 511
KONİŞMENTONUN TÜRLERİ 513
KONİŞMENTO HAMİLİNİN HAKLARI 514
BİRDEN ÇOK KONİŞMETONUN DÜZENLENMİŞ
OLMASI HALİNDE HAMİLLERİN HAKLARI 515
- ZAMANAŞIMI 515
