Koruma Sorumluluğu Kurumsallaşma Çabası Libya Örneği

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR 7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR 15

GİRİŞ 17

BİRİNCİ BÖLÜM

İNSANİ MÜDAHALEDEN KORUMA SORUMLULUĞUNA:

MÜDAHALE VE DEVLETLERİN EGEMENLİĞİ

ULUSLARARASI KOMİSYONU’NUN ARALIK 2001 TARİHLİ

“KORUMA SORUMLULUĞU” BAŞLIKLI RAPORU

1 ULUSLARARASI HUKUKTA İNSAN HAKLARI VE

MÜDAHALE 27

11 İnsan Hakları ve Gelişimi 27

12 BM Nezdindeki İnsan Hakları Çalışmaları 30

13 Müdahale 34

14 İnsani Müdahale 40

141 Uluslararası Hukukta İnsani Müdahalenin Yeri 45

1411 İnsani müdahalenin uluslararası hukuka

uygunluğu sorunu 51

14111 İnsani müdahalenin meşru olduğunu

savunan görüşler 52

14112 İnsani müdahalenin meşru olmadığını

savunan görüşler 55

14113 Lehte ve aleyhte görüşlerin

karşılaştırılması 57

142 BM Antlaşması’nın, Uluslararası Hukukta İnsani

Müdahaleye Kaynaklığı Sorununda, Antlaşma’nın 2

Maddesinin İncelenmesi 67

1421 Egemenlik 68

1422 Ulusal yetkiye müdahale etmeme 70

1423 Kuvvet kullanma yasağı 71

1424 Yardımcı olma yükümlülüğü 72

10

1425 Üye olmayan devletlerin de ilkelere uyma

yükümlülüğü 73

143 Güvenlik Konseyi Kararlarının Alınması, Etkisi ve

Yaptırım Gücü 74

15 Koruma Sorumluluğu 76

151 Koruma Sorumluluğunun Tarihsel Süreci 77

152 Müdahale ve Devletlerin Egemenliği Uluslararası

Komisyonu’nun Aralık 2001 Tarihli “Koruma

Sorumluluğu” Başlıklı Raporu 84

1521 Koruma sorumluluğunun temel ilkeleri 87

15211 Koruma sorumluluğunun temel

prensipleri 87

15212 Koruma sorumluluğunun

temelleri 88

15213 Koruma sorumluluğunun

unsurları 89

15214 Koruma sorumluluğunun

öncelikleri 90

1522 Koruma sorumluluğunda askeri

müdahalenin ilkeleri 90

15221 Haklı neden eşiği 91

15222 Ölçülülük prensipleri 96

15223 Uygun otorite 102

15224 Operasyon prensipleri 117

1523 Koruma sorumluluğunun temel unsurları 120

15231 Önleme sorumluluğu 121

15232 Tepki vermek sorumluluğu 129

15233 Yeniden inşa sorumluluğu 133

1524 Koruma sorumluluğunda askeri müdahale 139

1525 Komisyon’un BM’e tavsiyeleri 148

11

İKİNCİ BÖLÜM

KORUMA SORUMLULUĞUNUN KURUMSALLAŞMASI

YÖNÜNDEKİ GELİŞMELER

21 Koruma Sorumluluğu ve Tehditler, Meydan Okumalar ve

Değişim Üst Düzey Şahsiyetler Grubu’nun 2004 Tarihli

Raporu 151

22 BM Genel Sekreteri Kofi Annan’ın 2005 Yılı Raporu 157

23 2005 BM Dünya Zirvesi Sonuç Belgesi 160

24 Güvenlik Konseyi’nin “Silahlı Çatışmalarda Sivillerin

Korunması” Başlıklı 1674 (2006) Sayılı Kararı 164

25 “Koruma Sorumluluğu’nun Yürürlüğe Konulması” Başlıklı

2009 Yılı BM Genel Sekreteri Raporu 166

26 BM Genel Kurulu’nun 14 Eylül 2009 tarihli ve 63/308

Sayılı Koruma Sorumluluğu Kararı 182

27 “Erken Uyarı, Değerlendirme ve Koruma Sorumluluğu”

Başlıklı 2010 Yılı BM Genel Sekreteri Raporu 183

28 “Koruma Sorumluluğunun İcrasında Bölgesel ve Alt

Bölgesel Anlaşmaların Rolü” Başlıklı 2011 Yılı BM

Genel Sekreteri Raporu 186

29 “Koruma Sorumluluğu: Hızlı ve Kararlı Şekilde Tepki

Göstermek” Başlıklı 2012 Yılı BM Genel Sekreteri

Raporu 192

210 “Koruma Sorumluluğu: Devletlerin Yükümlülüğü ve

Önleme” Başlıklı 2013 Yılı BM Genel Sekreteri Raporu 199

211 “Kollektif Yükümlülüğümüzü Yerine Getirmemiz:

Uluslararası Katkı ve Koruma Sorumluluğu” Başlıklı

2014 Yılı BM Genel Sekreteri Raporu 204

212 “Temel ve Kararlı Bir Yükümlenme: Koruma

Sorumluluğunun İcrası” Başlıklı 2015 Yılı BM Genel

Sekreteri Raporu 215

213 “Gelecek 10 Yılda Koruma Sorumluluğu: Kollektif Eylemi

Yürürlüğe Koymak” Başlıklı 2016 Yılı BM Genel Sekreteri

Raporu 224

214 “Koruma Sorumluluğunun İcrası: Önleme Konusunda

Yükümlülük İlkesinin Uygulaması” Başlıklı 2017 Yılı BM

Genel Sekreteri Raporu 230

215 “Koruma Sorumluluğu: Erken Uyarıdan Hızlı Müdahaleye”

Başlıklı 2018 Yılı BM Genel Sekreteri Raporu 237

216 BM Genel Kurulu’nun 25 Haziran 2018 Tarihli Koruma

Sorumluluğu Konulu Görüşmeleri 246

12

217 “Koruma Sorumluluğu: Önleme Konusundaki Tecrübeden

Edinilen Öğretiler” Başlıklı 2019 Yılı BM Genel Sekreteri

Raporu 266

218 “Müdahaleyi Öncelik Yapmak ve Müdahale Olanaklarını

Güçlendirmek: Kadınlar ve Koruma Sorumluluğu” Başlıklı

2020 Yılı BM Genel Sekreteri Raporu 272

219 “Suçların Önlenmesini Geliştirmek: Soykırımın Önlenmesi

ve Koruma Sorumluluğu Bürosu’nun Çalışmaları” Başlıklı

2021 Yılı BM Genel Sekreteri Raporu 277

220 Güvenlik Konseyi Kararlarında Koruma Sorumluluğu 283

2201 Güvenlik Konseyi’nin 1894 (2009) Sayılı Kararı 285

2202 Güvenlik Konseyi’nin 2150 (2014) Sayılı Kararı 286

2203 Güvenlik Konseyi’nin 2171 (2014) Sayılı Kararı 287

221 Avrupa Konseyi ve Koruma Sorumluluğu 288

222 Avrupa Parlamentosu’nun 18 Nisan 2013 Tarihli Koruma

Sorumluluğu Kararı 291

223 Afrika Birliği ve Koruma Sorumluluğu 294

224 Koruma Sorumluluğuna Konu Raporlar ile Belgelerin

Genel Bir Değerlendirmesi 297

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KORUMA SORUMLULUĞU VE LİBYA’YA 2011 ASKERİ

MÜDAHALESİ

3 KORUMA SORUMLULUĞU VE LİBYA ÖRNEĞİ 309

31 Libya Siyasi Tarihi ve Muammer Kaddafi Dönemi 309

32 Libya’nın Ekonomik Kaynakları 314

33 Arap Baharı ve Libya’daki Gelişmeler 316

331 Bölgedeki Gelişmeler 317

332 Libya’daki Gelişmeler 320

34 Güvenlik Konseyi’nin Libya’ya İlişkin Kararları 331

341 BM Güvenlik Konseyi’nin 26 Şubat 2011 Tarih

ve 1970 Sayılı Kararı 331

342 BM Güvenlik Konseyi’nin 17 Mart 2011 Tarih

ve 1973 Sayılı Kararı 341

35 BM Güvenlik Konseyi’nin Libya’ya Askeri Müdahale

Kararlarının Koruma Sorumluluğu Bağlamında

Değerlendirilmesi 355

13

36 Yeniden İnşa Sorumluluğu ve BM Güvenlik Konseyi’nin

Libya Krizi Sonrası Libya Hakkında Aldığı Diğer Kararlar 364

SONUÇ 383

KAYNAKLAR 391

EKLER 413

EK-1 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GÜVENLİK KONSEYİ’NİN 26

ŞUBAT 2011 TARİH VE 1970 (2011) SAYILI KARARI 413

EK-2 GÜVENLİK KONSEYİ’NİN 17 MART 2011 TARİH VE

1973 (2011) SAYILI KARARI 423

EK-3 2005 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DÜNYA ZİRVESİ

SONUÇ BELGESİNİN İLGİLİ PARAGRAFLARI 432

EK-4 “KORUMA SORUMLULUĞU: HIZLI VE KARARLI

ŞEKİLDE TEPKİ GÖSTERMEK” BAŞLIKLI 2012 YILI

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GENEL SEKRETERİ’NİN

RAPORU’NUN 54 VE 55 PARAGRAFLARI 433

EK-5 “TEMEL VE KARARLI BİR YÜKÜMLENME: KORUMA

SORUMLULUĞUNUN İCRASI” BAŞLIKLI 2015 YILI

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GENEL SEKRETERİ’NİN

RAPORU’NUN 9 PARAGRAFI 435