Mustafa AVCI
Mehmet BARUTÇU
Süleyman TEPE
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
BİRİNCİ BÖLÜM
ÇOK YÖNLÜ BİR MECELLE KÜLLİ KÂİDELER ŞÂRİHİ:
SÜLEYMAN HASBİ EFENDİ
HAYATI . 13
GÖREVLERİ. 16
III. ESERLERİ 19
Terceme-i Gunyeti’t-Talibîn li’ş-Şeyh Hazreti Abdülkâdir Geylânî el-
Müsemmâ bi-Umdeti’s-sâlihîn 19
Mirkâtü Merâtibi İlmi Ledünnî fî-Menâkıbi Abdülkâdir Geylânî . 20
Şerh ve Terceme-yi Delâil-i Abdülkâdir Geylânî 21
Terceme-i Tâ‘tîri’l-enâm fî-Tabîri’l-menâm li’n-Nablusî 21
Terceme-i Tehâfütü’l-felâsife 22
Tafsîl li-tavzîhi'l-kavâidi'l-fıkhiyyeti ve’l-usûliyyeti fî-Evveli Mecelleti'l-
ahkâmi'l-adliyye 22
Kavramların Istılâhî/Terim Manaları 23
Maddelerin Ayet ve Hadislerden Kaynakları 24
Gerekçeli Açıklamalar 25
Kaynak zenginliği . 27
KAYNAKÇA 28
İKİNCİ BÖLÜM
İSLAM HUKUKUNDA KÜLLÎ KAİDE MEFHUMU
KÜLLÎ KAİDE KAVRAMI . 31
KÜLLÎ KAİDELERİN KAYNAĞI. 34
III. KÜLLÎ KAİDELERE DAİR ESERLERİN TARİHİ KÖKENİ 36
KÜLLÎ KAİDELERİN ÖZELLİKLERİ VE ÖNEMİ 37
Ağlebi Nitelikte Olması 37
8 İçindekiler
Müsellemattan Olması .38
Soyut Nitelikte Olması 39
Çok Sayıda Şer‘î Delile Dayanması39
Evrensel Olması 40
Hukukî İnkişaf ve Güvene Neden Olması41
Küllî Kaidelerle Hüküm Verme41
Küllî Kaidelerin Sayısı 45
KAYNAKLAR 47
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Külli Kaideler Şerhi: Tafsîl Li-Tavzîhi'l-Kavâidi'l-Fıkhiyyeti
Ve’l-Usûliyyeti Fî-Evveli Mecelleti'l-Ahkâmi'l-Adliyye
Tafsîl li-tavzîhi'l-kavâidi'l-fıkhiyyeti ve’l-usûliyyeti
fî-evveli Mecelleti'l-Ahkâmi'l-Adliyye
Müellifin Önsözü .52
MADDE: İlm-i fıkıh, mesâil-i şer‘iyye-i ameliyyeyi bilmektir .54
MADDE: Bir şeyden maksad ne ise hüküm ona göredir .55
MADDE: Ukûdda itibar meâni ve makâsıdadır; elfaz ve mebâniye değildir .58
MADDE: Şekk ile yakîn zâil olmaz .62
MADDE: Bir şeyin bulunduğu hâl üzere kalması asıldır 65
MADDE: Kadîm, kıdemi üzere terk olunur68
MADDE: Zarar kadîm olmaz70
MADDE: Berâet-i zimmet asıldır.71
MADDE: Sıfat-ı ârızada aslolan ademdir.72
Sıfat-ı asliyyede aslolan vücuttur72
MADDE: Bir zamânda sâbit olan şeyin hilâfına delîl olmadıkça bekâsıyla
hükmolunur 75
MADDE: Bir emr-i hâdisin akrab-ı evkâtına izâfeti asıldır.76
MADDE: Kelâmda aslolan manâ-yı hakîkîdir 78
MADDE: Tasrîh mukâbelesinde delâlete itibâr yoktur .79
MADDE: Mevrid-i nassta içtihâda mesâğ yoktur82
Madde: Alâ-hilâfi’l-kıyâs sâbit olan şey sâire makîsun-aleyh olamaz.84
MADDE: İçtihâd ile içtihâd nakzolunmaz86
MADDE: Meşakkat teysîri celbeder88
MADDE: Bir şey dıyk oldukta müttesi olur .90
İçindekiler 9
MADDE: Zarar ve mukâbele-i bi’z-zarar yoktur . 91
MADDE: Zarar izâle olunur 93
MADDE: Zarûretler memnû olan şeyleri mübâh kılar 99
MADDE: Zarûretler kendi mikdârlarınca takdîr olunur 100
MADDE: Bir özür için câiz olan şey ol özrün zevâliyle bâtıl olur 101
MADDE: Mâni zâil oldukta memnû avdet eder . 104
MADDE: Bir zarâr kendi misliyle izâle olunmaz . 106
MADDE: Zarâr-ı âmı def için zarâr-ı hâs ihtiyâr olunur 107
MADDE: Zarâr-ı eşed, zarâr-ı ehaf ile izâle olunur. 108
MADDE: İki fesâd teâruz ettikde ehaffını irtikâb ile a‘zamının çaresine
bakılır . 109
MADDE: Ehven-i şerreyn ihtiyâr olunur. 110
MADDE: Def-i mefâsid celb-i menâfi‘den evlâdır 111
MADDE: Zarâr, bi-kaderi’l-imkân izâle olunur . 112
MADDE: Hâcet umûmî olsun husûsî olsun zarûret menzilesine tenzîl
olunur 114
MADDE: Iztırâr, gayrın hakkını iptâl etmez 115
MADDE: Alması memnû olan şeyin vermesi dahi memnûdur 116
MADDE: İşlenmesi memnû olan şeyin istenmesi dahi memnûdur 117
MADDE: Âdet muhakkemdir 118
MADDE: Nâsın istimâli bir hüccettir ki onunla amel vâcib olur . 122
MADDE: Âdeten mümteni olan hakîkaten mümteni gibidir 123
MADDE: Ezmânın tagayyürü ile ahkâmın tagayyürü inkâr olunamaz 124
MADDE: Âdetin delâletiyle manâ-yı hakîkî terk olunur . 127
madde: Âdet ancak muttarid yahut gâlib oldukta muteber olur. 128
MADDE: İtibâr gâlib-i şayiâdır nâdire değildir 129
MADDE: Örfen marûf olan şey şart kılınmış gibidir . 130
MADDE: Beyne’t-tüccâr marûf olan şey beynlerinde şart kılınmış gibidir. 132
MADDE: Örf ile tayîn nass ile tayîn gibidir . 133
MADDE: Mâni ve muktezî teâruz ettikte mâni takdîm olunur. 134
madde: Vücutta bir şeye tâbi olan, hükümde dahi ona tâbi olur 136
Madde: Tâbi olan şeye ayrıca hüküm verilemez 137
MADDE: Bir şeye mâlik olan kimse onun zarûriyâtından olan şeye dahi
mâlik olur . 138
MADDE: Asıl sâkıt oldukta fer‘ dahi sâkıt olur . 139
MADDE: Sâkıt olan şey avdet etmez 140
Yani giden gelmez. . 140
10 İçindekiler
madde: Bir şey bâtıl oldukta onun zımnındaki şey dahi bâtıl olur141
MADDE: Aslın ifâsı kâbil olmadığı hâlde bedeli ifâ olunur142
MADDE: Bizzat tecvîz olunmayan şey bi’t-teba‘ tecvîz olunabilir.144
MADDE: İbtidâen tecvîz olunmayan şey bekâen tecvîz olunabilir145
MADDE: Bekâ ibtidâdan esheldir145
MADDE: Teberru, kabz ile tamam olur.147
MADDE: Tebea üzerine tasarruf maslahata menûttur .149
MADDE: Velâyet-i hâssa, velâyet-i âmmeden akvâdır150
MADDE: Kelâmın i‘mâli, ihmâlinden evlâdır.152
MADDE: Manâ-yı hakîkî müteazzir oldukta mecâza gidilir.154
MADDE: Bir kelâmın i‘mâli mümkün olmaz ise ihmâl olunur .156
MADDE: Mütecezzi olmayan bir şeyin bazısını zikretmek küllünü zikr
gibidir158
MADDE: Mutlak ıtlâk üzere cari olur 160
Eğer nassan ya delaleten takyîd delili bulunmaz ise.160
MADDE: Hâzırdaki vasıf lağv ve gâibdeki vasıf muteberdir 164
MADDE: Suâl, cevâbda iâde olunmuş addolunur .167
MADDE: Sâkite bir söz isnâd olunmaz. .170
MADDE: Bir şeyin umûr-ı bâtınada delîli, ol şeyin makâmına kâim olur 174
MADDE: Mükâtebe, muhâtabe gibidir .176
MADDE: Dilsizin işâret-i mahûdesi, lisân ile beyân gibidir178
MADDE: Tercümânın kavli her husâsta kabûl olunur .179
MADDE: Hatâsı zâhir olan zanna itibâr yoktur .180
MADDE: Senede müstenid olan ihtimâl ile hüccet yoktur .181
MADDE: Tevehhüme itibâr yoktur .183
MADDE: Burhân ile sâbit olan şey ayânen sâbit gibidir184
MADDE: Beyyine müddei için ve yemîn münkir üzerinedir185
MADDE: Beyyine, hilâf-ı zâhiri ispât için ve yemîn, aslı ibkâ içindir187
MADDE: Beyyine, hüccet-i müteaddiye ve ikrâr, hüccet-i kâsıradır .189
MADDE: Kişi ikrârı ile ilzâm olunur .191
MADDE: Tenâkuz ile hüccet kalmaz .192
MADDE: Asıl sâbit olmadığı halde fer‘in sâbit olduğu vardır193
madde: Şartın sübûtu indinde ona muallak olan şeyin sübûtu lazım gelir.194
MADDE: Bi-kaderi'l-imkân şarta mürâât olunmak lâzım gelir 198
MADDE: Vaadler, suver-i talîki iktisâ ile lâzım olur.200
MADDE: Bir şeyin nef‘i, damânı mukâbelesindedir202
İçindekiler 11
MADDE: Ücret ile damân cem olmaz. 203
MADDE: Mazarrat menfaât mukâbelesindedir 204
MADDE: Külfet nimete ve nimet külfete göredir. 206
MADDE: Bir fiilin hükmü, fâiline muzâf kılınır ve mücbir olmadıkça âmirine
muzâf kılınmaz. 207
MADDE: Mübâşir, yani bizzât fâil ile mütesebbib müctemi oldukta hüküm,
ol fâile muzâf kılınır 211
MADDE: Cevâz-ı şerî, damâna münâfîdir. 213
MADDE: Mübâşir, müteammid olmasa da dâmin olur 214
MADDE: Mütesebbib, müteammid olmadıkça dâmin olmaz 215
madde: Hayvânın kendiliğinden olarak cinâyet ve mazarratı hederdir . 216
MADDE: Gayrın malında tasarrufla emretmek bâtıldır 218
MADDE: Bir kimesnenin mülkünde onun izni olmaksızın âhar bir kimsenin
tasarruf etmesi câiz değildir. 220
MADDE: Bilâ-sebeb-i meşrû birinin mâlını bir kimsenin ahzeylemesi câiz
olmaz . 221
MADDDE: Bir şeyde sebeb-i temellükün tebeddülü, ol şeyin tebeddülü
makâmına kâimdir . 222
MADDE: Kim ki bir şeyi vaktinden evvel isticâl eylerse mahrûmiyetle
muâteb olur . 225
MADDE: Her kim ki kendi tarafından tamâm olan şeyi nakza sa‘y eder ise
sa‘yi merdûddur. 226
KAYNAKÇA 227
SÖZLÜK . 229
%1500,00 TL495,00 TL
