Medeni Usul HukukundaYarışan Haklara Dayanan (Mütelahik) Davalar
Dr. Öğr. Üy. İdil Tuncer KAZANCI
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .7
KISALTMALAR21
G İ R İ Ş 25
BİRİNCİ BÖLÜM 29
YARIŞAN HAKLARA DAYANAN DAVALAR HAKKINDA
GENEL BİLGİLER 29
1. KAVRAM VE TERMİNOLOJİ .29
Kavram29
Terminoloji35
III. Yarışan Haklara Dayanan Dava ve Sübjektif Dava
Yarışması Ayrımı 36
Genel Olarak 36
İhtiyarî Dava Arkadaşlığının Sübjektif Dava
Yarışması Kapsamında Değerlendirilmesi.42
İhtiyarî Dava Arkadaşlığının Ortaya Çıkacağı
Haller42
Sübjektif Dava Yarışması ve İhtiyari Dava
Arkadaşlığı Açısından Müteselsil
Sorumluluğun Yargılamadaki Görünümü 49
2. YARIŞAN HAKLARA DAYANAN DAVALARIN DİĞER
DAVALARLA KARŞILAŞTIRMASI .56
Genel Olarak56
Dava Yığılması ile Karşılaştırma 57
III. Seçimlik Dava ile Karşılaştırma62
Kısmî Dava ile Karşılaştırma 66
Terditli Dava ile Karşılaştırma 71
12
3. YARIŞAN HAKLARA DAYANAN DAVALARIN YARGILAMA
İLKELERİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ .74
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda Yargılamaya
Hâkim İlkelerin Önemi74
Tasarruf İlkesi Bakımından .75
Genel Olarak 75
Hukukî Sebebin Tarafça Belirlenmesi Bakımından
Tasarruf İlkesi 77
III. Taraflarca Getirilme İlkesi Bakımından82
Genel Olarak 82
“Sosyal” Usûl Hukuku ve Yarışan Haklara
Dayanan Davalar86
Hukukî Dinlenilme Hakkı Bakımından.91
Genel Olarak 91
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda Hukukî
Dinlenilme Hakkının Gösterdiği Özellikler .95
Hukukî Sebep Bakımından Hukukî Dinlenilme
Hakkının Kullanılması96
Hukukî Dinlenilme Hakkının Kullanılması
Hâkimin Reddine Sebebiyet Verebilir Mi? 100
Davayı Aydınlatma Ödevi Bakımından 104
Genel Olarak 104
Yarışan Haklara Dayanan Davalar Bakımından
Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevinin Sınırları112
Hukukî Sebep Bakımından.112
Davacının Uygulanacak Hukukî Sebebi Belirlemiş
Olması Halinde 113
Davacının Uygulanacak Hukukî Sebebi
Belirlememiş Olması Halinde116
Hukukî Sebep Bakımından Aydınlatma Ödevinin
Yerine Getirileceği Zaman.117
Dava Malzemesi Bakımından.121
13
Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevinin
Hâkimin Reddine Sebebiyet Verip
Vermeyeceği Sorunu 127
TBK m. 60 Uyarınca Hâkimin En İyi Giderim
İmkanını Sağlayan Hukukî Sebebi Uygularken
Aydınlatma Ödevini Yerine Getirmesi.132
Davacının Talebini Belirli Bir Hukukî Sebebe
Dayandırmaması.133
Davacının Uygulanmasını İstediği Hukukî Sebebe
Dilekçesinde Yer Vermiş Olması.138
Usûl Ekonomisi Bakımından 140
Genel Olarak 140
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda Usûl
Ekonomisi İlkesinin Görünümü .144
Hukukî Sebebin Davacı Tarafından
Belirlenmediği Durumlarda Usûl Ekonomisi
İlkesinin Görünümü145
TBK m. 60 Bakımından En İyi Giderim
İmkânı Veren Hukukî Sebebin Tespiti ve Usûl
Ekonomisi.147
VII. Değerlendirme .148
Genel Olarak Yarışan Haklara Dayanan Davaların
Yargılamaya Hâkim İlkeler Işığında
Değerlendirilmesi .148
TBK m. 60 Düzenlemesinin Yargılamaya Hâkim
İlkeler Işığında Değerlendirilmesi149
4. YARIŞAN HAKLARA DAYANAN DAVALAR BAKIMINDAN
DOKTRİN VE YARGI KARARLARINDAKİ
DEĞERLENDİRMELER VE SORUNLAR151
Konuyla İlgili Doktrindeki Görüşler .151
Yargı Kararlarındaki Görüşler.155
III. Yarışan Haklara Dayanan Davalar ile İlgili Temel
Sorunlar ve Tartışmalar.166
İKİNCİ BÖLÜM.169
14
YARIŞMANIN ANLAMI VE ŞARTLARI .169
5. MADDÎ HUKUK BAKIMINDAN SORUMLULUK SEBEPLERİNİN
YARIŞMASI169
Genel Olarak Sorumluluk Sebepleri169
Birden Fazla Sorumluluk Sebebi Bulunması ve Bunların
Yarışmasının Anlamı.176
Maddî Anlamda Yarışma .176
Usûlî Anlamda Yarışma .183
III. Borca Aykırılık ve Sözleşme Dışı Sorumluluğun
Yarışan Haklara Dayanan Davalar Bakımından
Değerlendirilmesi 185
Kusur Bakımından186
Hukuka Aykırılık Bakımından .190
Zarar Bakımından.198
İlliyet Bağı Bakımından .201
6. YARIŞAN HAKLARA DAYANAN DAVALAR BAKIMINDAN
HUKUKÎ SEBEP VE ÖNEMİ203
Hukukî Sebebin Anlamı ve Yarışan Haklara Dayanan
Davalar Bakımından Önemi204
Hukukî Sebep Kavramı ve Anlamı 204
Yarışan Haklara Dayanan Davalar Bakımından
Hukukî Sebebin Anlamı ve Önemi 209
Hukukî Sebebin Maddî Hukuk ve Usûl Hukuku
Bakımından İlişkisi210
III. Dava Sebebi ve Hukukî Sebep Arasındaki Bağ 214
Genel Olarak Dava Sebebi .214
Dava Sebebini Açıklamaya Yönelik Teoriler.215
Ferdîleştirme Teorisi 216
Vakıalara Dayandırma Teorisi217
Yarışan Haklara Dayanan Davalar Bakımından
Teorilerin Değerlendirilmesi 218
Dava Sebebi-Hukukî Sebep İlişkisi220
15
Tarafın Hukukî Sebebi Bildirmesinin Gerekli Olup
Olmadığı224
Hâkimin Hukuku Uygulamasının Anlamı ve
Sonucu224
Uygulanacak Hukuk Kuralının Hâkim Tarafından
Belirlenmesi (Iura Novit Curia).228
Konu ile İlgili Tartışmalar237
Görüşümüz ve Konunun Yarışan Haklara Dayanan
Davalar Bakımından Değerlendirilmesi.243
7. HÂKİMİN EN İYİ GİDERİMİ SAĞLAYACAK HUKUKÎ SEBEBİ
BULMA ZORUNLULUĞU OLUP OLMADIĞI248
Genel Olarak248
TBK m. 60’ın Özel Durumu251
“En İyi Giderim İmkânı” Bakımından Maddî
Hukukun Yaklaşımı251
Hükmedilecek Tazminat Bakımından 251
İspat Kolaylığı Bakımından253
Zamanaşımı Bakımından258
TBK m. 60’ın Değerlendirilmesi260
III. Görüş ve Değerlendirmemiz267
“En İyi Giderim İmkânı”nın Anlamı 267
En İyi Giderim İmkanını Veren Hukukî Sebebe
Göre Savunma Sebeplerinin Kullanılması .268
8. YARIŞAN HAKLARA DAYANAN DAVALARIN KAPSAMI VE
ŞARTLARI 273
Hukukî Sebepler Arasındaki İlişkinin Yarışan Haklara
Dayanan Davalara Etkisi .273
Hukukî Sebepler (Hukuk Kuralları) Arasındaki
İlişki273
Genel Olarak.273
Özel Hükümlerin Görünümleri.275
Hükümler Arasındaki İlişkisi .281
16
Kuralların Birlikte Uygulanması282
Münhasır Uygulama (Dışlama)286
Yarışma288
Yarışan Haklara Dayanan Davalar Bakımından
Değerlendirme289
Yarışan Haklara Dayanan Davanın Söz Konusu
Olabileceği Haller 293
Hayat Olayı-Vakıa ve Hukukî Sebep İlişkisi 295
Sorunun Takdimi295
Hayat Olayının Anlamı 297
Vakıa: Koşul Vakıa-Somut Vakıa Ayrımı ve Önemi.301
Vakıa Kavramı301
İşlevlerine Göre Vakıalar .303
Hak Doğuran Vakıa .304
Hakkın Doğumunu Engelleyen veya Geciktiren
Vakıa304
Hakkı Sona Erdiren Vakıa .305
Koşul Vakıa-Somut Vakıa Ayrımı .305
Hukukî Sebebin Hayat Olayı ve Vakıa Bakımından
Değerlendirmesi .307
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda Hukukî Sebep
ve Vakıa İlişkisi309
III. Somut Hayat Olayına Uyan Birden Fazla Hukukî
Sebebin Bulunması313
Aynı Konuda Birden Fazla Hukukî Sebebin
Bulunması.313
Yarışan Haklara Dayanan Davalar Bakımından
Birden Fazla Hukukî Sebebin Bulunmasının
Anlamı317
Hâkim Bakımından.317
Taraf Bakımından.321
Davacının Yargılamada Avukatla Temsil
Edilmesi324
17
Belli Bir Hukukî Sebebe Dayanarak Talepte
Bulunulmamış Olmasının Sonuçları327
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 331
YARIŞMANIN YARGILAMAYA ETKİSİ ve SONUÇLARI331
9. YARGILAMANIN BAŞINDA YARIŞMA İLE İLGİLİ
DEĞERLENDİRİLECEK HUSUSLAR331
Genel Olarak331
Görev ve Yetki Bakımından332
Sorunun Takdimi332
Görevli Mahkemenin Tespiti334
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda Görevli
Mahkemenin Tespitinde Esas Alınması
Gereken Kriter335
Hukukî Sebebin Mahkemenin Görevini de
Etkileyebileceği Bazı Örnekler.339
Görüşümüz .346
Yetkili Mahkemenin Tespiti.350
Kesin Yetki Bakımından 351
Kesin Olmayan Yetki Bakımından.355
Hukukî Sebebin Davacı Tarafından Belirlenmemiş
Olması357
Hukukî Sebebin Davacı Tarafından Belirlenmiş
Olması358
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda Görevli ve
Yetkili Mahkemenin Ne Zaman Belirlenebileceği.359
Görevli ve Yetkili Mahkemenin Tespiti
Bakımından Hukuk Muhakemeleri
Kanunu’muzda Yer Alan Düzenlemelerin
Değerlendirilmesi .359
Genel Olarak Çift Etkili Vakıa Teorisi.363
18
Çift Etkili Vakıanın Yarışan Haklara Dayanan
Davalarda Görev ve Yetkinin Tespiti
Bakımından Önemi.365
Görevli Mahkemenin Tespiti Bakımından.365
Yetkili Mahkemenin Tespiti Bakımından368
III. Yargılama Usûlü Bakımından .369
Genel Olarak 369
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda Yargılama
Usûlünün Tespiti 371
Dilekçeler Teatisi Bakımından 375
Ön İnceleme Bakımından 378
Dava Şartları ve İlk İtirazlar.379
Uyuşmazlık Konularının Belirlenmesi.383
Yarışma İle İlgili Mahkemenin Değerlendirme Yapması
Gereken Zaman .386
VII. Geçici Hukukî Korumalar Bakımından.389
Geçici Hukukî Koruma Kavramı .389
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda
Hükmedilebilecek Geçici Hukukî Korumalar393
Genel Olarak.393
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda
Davacının Hukukî Sebep Tercihinin Geçici
Hukukî Koruma Türüne Etkisi .394
TBK m. 60’ın Uygulama Alanı Bulmadığı
Davalarda .395
TBK m. 60’ın Uygulama Alanı Bulduğu Davalarda
.396
10. TAHKİKAT VE İSPAT BAKIMINDAN YARIŞAN HAKLARA
DAYANAN DAVANIN DEĞERLENDİRİLMESİ 399
Tahkikat İşlemleri Bakımından .400
Sürelere İlişkin Kararlar.400
Yargılamanın Basitleştirilmesi.402
Genel Olarak.402
19
Yargılamanın Basitleştirilmesinde Ön Sorunun
İşlevi .403
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda Ön
Sorunun Belirlenmesi .405
TBK m. 60’ın Uygulama Alanı Bulacağı
Davalarda .406
Tarafın Hukukî Sebebi Belirlememiş Olması
Halinde406
Tarafın Hukukî Sebebi Belirlemiş Olması
Halinde408
TBK m. 60’ın Uygulama Alanı Bulmadığı
Davalarda .408
Islah 409
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda İspat ve Deliller413
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda İspata İlişkin
Olarak Ortaya Çıkabilecek Sorunlar 413
İspata İlişkin Yükler Bakımından Değerlendirme415
İddia ve Somutlaştırma Yükü.415
Borca Aykırılık ve Haksız Fiil Sorumluluğunun
Yarışması .416
Adam Çalıştıranın Sorumluluğu ile Yardımcı
Kişilerin Fiillerinden Sorumluluğun Yarışması.419
Delil İkame Yükü .426
Borca Aykırılık ve Haksız Fiil Sorumluluğunun
Yarışması .426
Adam Çalıştıranın Sorumluluğu ile Yardımcı
Kişilerin Fiillerinden Sorumluluğun Yarışması.432
İspat Yükü 434
Borca Aykırılık ve Haksız Fiil Sorumluluğunun
Yarışması .434
Adam Çalıştıranın Sorumluluğu ile Yardımcı
Kişilerin Fiillerinden Sorumluluğun Yarışması.438
III. Yarışan Haklara Dayanan Davalarda Talep Sonucu .440
20
Talep Sonucunun Tanımı ve Yarışan Haklara
Dayanan Dava İle İlişkisi .440
Talep Sonucu ve Dava Konusu Arasındaki İlişki.441
Dava Konusunu Açıklamaya Yönelik Teoriler 444
Yarışan Haklara Dayanan Davalar Bakımından
Teorilerin Değerlendirilmesi 448
Talep Sonucunun Yarışan Haklara Dayanan
Davalar Bakımından Önemi.451
11. HÜKÜM VE KANUN YOLLARI BAKIMINDAN YARIŞAN
HAKLARA DAYANAN DAVALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ .453
Hüküm Bakımından 453
Hükmün Verilmesi ve Gerekçe 453
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda Kesin
Hükmün Objektif Kapsamı 456
Kanun Yolları Bakımından465
Sorunun Takdimi465
İstinafta.465
Gerekçede ya da Kanunun Olaya
Uygulanmasında Hata 466
Maddî Hukuk Kurallarına Aykırılık, Altlama
Faaliyetinde Hata468
Temyizde .474
Genel Olarak.474
Yarışan Haklara Dayanan Davalarda Bozma
Sebepleri.476
SONUÇ.479
Genel Sonuçlar479
Özel Sonuçlar486
KAYNAKÇA497
