Adi Ortaklığın Sona Ermesi

Dr. Mehmet Buğra AKYILDIZ

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ. 5

İÇİNDEKİLER  7

KISALTMALAR 17

GİRİŞ . 21

BİRİNCİ BÖLÜM

ADÎ ORTAKLIĞIN TANIMI, UNSURLARI VE ÖZELLİKLERİ

ADÎ ORTAKLIĞIN TANIMI 23

ADÎ ORTAKLIĞIN UNSURLARI 26

KİŞİ UNSURU 26

Genel Olarak . 26

Kişi Unsurunun Sınırları 28

Gerçek veya Tüzel Kişi Ortaklar Bakımından 28

Ortak Sayısı Bakımından 30

ORTAK AMAÇ UNSURU 31

Genel Olarak . 31

Ortak Amaç Unsurunun Sınırları . 35

Ortak Amacın Konusunun Niteliği Bakımından Bir Sınırının

Olmaması. 36

Ortak Amacın Konusunun Sürekliliği Bakımından Bir Sınırının

Olmaması. 38

ORTAK AMAÇ UĞRUNA BİRLİKTE ÇABA (AFFECTIO SOCIETATIS) UNSURU 39

KATILMA PAYI UNSURU 41

Genel Olarak . 41

Katılma Payının Adî Ortaklık Sözleşmesinin Zorunlu Bir Unsuru

Olması. 43

Katılma Payının Tür, Nitelik veya Süre Bakımından Bir Sınırının

Olmaması 45

SÖZLEŞME UNSURU 48

Genel Olarak . 48

Adî Ortaklık Sözleşmesinin Kurulması. 50

Adî Ortaklık Sözleşmesinin Geçerliliği52

Taraf Ehliyetleri Bakımından .52

8 İçindekiler

Sözleşmenin Şekli Bakımından . 53

TBK md. 27 Hükmü Bakımından . 57

İrade ile Beyan Arasında Meydana Gelen Uyumsuzluklar

Bakımından. 57

Adî Ortaklık Sözleşmesinin Hukukî Nitelikleri 59

Genel Olarak. 59

Çok Taraflı Bir Sözleşme Olması 60

İvazlı Bir Sözleşme Olması 62

Sürekli Bir Sözleşme Olması 63

Rızaî Bir Sözleşme Olması. 64

III. ADÎ ORTAKLIĞIN ÖZELLİKLERİ .65

TÜRK HUKUKUNDA ADÎ ORTAKLIĞA TÜZEL KİŞİLİK TANINMAMIŞ

OLMASI  65

Genel Olarak . 65

Hukukî Ehliyetinin Olmaması 67

Ortakları Arasında Temsil Hükümlerinin Uygulanıyor Olması . 68

Merkezinin Bulunmaması 70

ADÎ ORTAKLIĞIN KURAL OLARAK ELBİRLİĞİNE DAYALI BİR HAK

SAHİPLİĞİ İLİŞKİSİ OLUŞTURMASI 71

ADÎ ORTAKLIKTA TARAFLARIN, ORTAKLIK BORÇLARINDAN DOLAYI

ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI KİŞİSEL MALVARLIKLARIYLA BİRİNCİ

DERECEDEN, SINIRSIZ VE MÜTELSELSİL SORUMLU OLMASI 74

Ortakların Sorumluluğunun Birinci Dereceden Olması . 74

Ortakların Arasında Müteselsil Sorumluluğun Bulunması. 75

Ortakların Malvarlıklarıyla Sorumluluğunun Kişisel ve Sınırsız

Olması . 78

ADÎ ORTAKLIĞIN ORTAKLIKLAR HUKUKUNUN TEMEL ORTAKLIK TÜRÜNÜ

OLUŞTURMASI . 78

İKİNCİ BÖLÜM

ADÎ ORTAKLIĞIN SONA ERME NEDENLERİ

GENEL OLARAK 83

ADÎ ORTAKLIKTA SONA ERME KAVRAMI VE BUNA İLİŞKİN YASAL

DÜZENLEMELER.84

SONA ERME KAVRAMI . 84

BORCUN GENEL SONA ERME NEDENLERİNİN ADÎ ORTAKLIĞIN SONA

ERMESİYLE İLİŞKİSİ . 86

ADÎ ORTAKLIK SÖZLEŞMELERİNDE DEVAM KAYDI 87

İçindekiler 9

TBK MD. 639 VE DEVAMINDA YER ALAN DÜZENLEMELERİN HUKUKÎ

NİTELİĞİ VE UYGULAMA ALANI. 88

ADÎ ORTAKLIĞIN SONA ERMESİNE İLİŞKİN TÜRK BORÇLAR

KANUNU’NDAKİ DÜZENLEME . 89

III. ADÎ ORTAKLIĞI KENDİLİĞİNDEN SONA ERDİREN NEDENLER. 91

SÖZLEŞMEDE ÖNGÖRÜLEN AMACIN GERÇEKLEŞMESİ YA DA

GERÇEKLEŞMESİNİN İMKÂNSIZ HÂLE GELMESİ. 91

Maddede Sözü Edilen Amaç Kavramının Kapsamı 91

TBK md. 639/I-1 Hükmünün Hukukî Niteliği. 93

Amacın Gerçekleşmesi 96

Amacın Gerçekleşmesinin İmkânsız Hâle Gelmesi 98

Genel Olarak 98

İmkânsızlığın Objektif Nitelikte Olması 99

İmkânsızlığın Kalıcı Nitelikte Olması. 100

İmkânsızlığın Sözleşmenin Kurulmasından Sonra Meydana

Gelmesi  102

İmkânsızlığın Fiilî ya da Hukukî Olabilmesi. 102

İmkânsızlığa Dayalı Bir Sona Ermede Sona Erme Anının Tespiti. 103

Ortak Amacın İmkânsız Hâle Gelmesine Ortaklardan Birinin

Kusuruyla Neden Olması 104

SÖZLEŞMEDE ORTAKLIĞIN MİRASÇILARLA DEVAM EDECEĞİ YÖNÜNDE

BİR HÜKÜM BULUNMADIĞI TAKDİRDE ORTAKLARDAN BİRİNİN ÖLÜMÜ 104

Ortaklardan Birinin Ölümü Karşısında Adî Ortaklığın Genel Durumu . 104

Ortaklardan Biri Hakkında Ölüm Karinesinin Uygulanması veya

Gaipliğine Karar Verilmesi107

Tüzel Kişi Ortaklar Açısından Durum. 109

Ortaklardan Birinin Ölümü Sonrasında Ortaklığın Mirasçılarla İlişkisi 111

TBK Md. 641/II Hükmü (ve Ayrıca TMK md. 646 ve 649

Hükümleri) ile Mirasçılara Yükletilen Yükümlülükler . 111

TBK Md. 641/II Hükmü ile Mirasçılara Yükletilen Bilgi

Verme Yükümü ve Bunun TMK md. 646/III ile md. 649/II

Hükümleriyle İlişkisi  112

TBK Md. 641/II Hükmü ile Mirasçılara Yükletilen İş Görme

Yükümü . 114

Ortaklığın Mirasçılarla Devam Edip Etmeyeceği. 116

Halefiyet Dışı Devam Kaydı Bulunan Adî Ortaklıklar

Bakımından . 117

Halefiyet Kaydı Niteliğinde Devam Kaydı Bulunan Adî

Ortaklıklar Bakımından 119

10 İçindekiler

iii. Açık Uçlu Nitelikte Bir Devam Kaydı Bulunan Ortaklıklar

Bakımından 128

Devam Kaydı Bulunmayan Adî Ortaklıklar Bakımından .129

ORTAKLARDAN BİRİNİN KISITLANMASI, İFLÂSI VEYA TASFİYE PAYININ

CEBRÎ İCRA YOLUYLA PARAYA ÇEVRİLMESİ  133

Ortaklardan Birinin Kısıtlanması 135

Genel Olarak. 135

Kısıtlama Kararından Sonra Ortaklığın Durumu 136

Ortaklardan Birinin İflâsı . 140

Genel Olarak 140

Ortaklık Sözleşmesinde İflâsı Sona Erme Nedeni Olmaktan

Çıkaran Bir Düzenleme Bulunması Durumunda . 143

Ortaklık Sözleşmesinde İflâsı Sona Erme Nedeni Olmaktan

Çıkaran Bir Düzenleme Bulunmaması Durumunda 144

Konkordato Nedenine Dayalı Bir Sona Erme 145

İflâs Nedenine Dayalı Sona Ermede Ortaklığın Sona Erdiği Anın

Tespiti . 146

Ortaklardan Birine Ait Tasfiye Payının Cebrî İcra Yoluyla Paraya

Çevrilmesi 147

Genel Olarak. 147

İcra Takibi Süreci. 150

İcra Takibine Rağmen Ortaklığın Sürdürülmesi. 152

ADÎ ORTAKLIK SÖZLEŞMESİNDE ORTAKLIK İÇİN KARARLAŞTIRILAN

SÜRENİN SONA ERMESİ . 154

Genel Olarak . 154

Belirli Süreli Adî Ortaklığın Ortakların Açık İradeleriyle Sürdürülmesi.159

Belirli Süreli Adî Ortaklığın Ortakların Örtülü İradeleriyle

Sürdürülmesi. 161

ADÎ ORTAKLIĞI SONA ERDİREN İRADÎ NEDENLER.163

ORTAKLARIN HEP BİRLİKTE FESİH KARARI ALMASI 163

Genel Olarak . 163

Adî Ortaklığın Feshi Kararının Hukukî Niteliği 166

Fesih Kararında Şekil ve İspat 167

ORTAKLARDAN BİRİNİN FESİH BİLDİRİMİNDE BULUNMASI . 169

Genel Olarak . 169

Fesih Hakkının Saklı Tutulduğu Özellikle Belirli Süreli Adî

Ortaklıklarda Durum 172

İçindekiler 11

Ortaklık Sözleşmesinde Saklı Tutulan Fesih Bildiriminde Bulunma

Hakkının Kullanım Yöntemi. 175

Belirli Süreli Bir Adî Ortaklığın Belirsiz Süreli Bir Adî Ortaklığa

Dönüşmesi ve Bunun Fesih Bildiriminde Bulunma Hakkına

Etkisi178

Belirsiz Bir Süre İçin ya da Ortaklardan Birinin Ömrü Boyunca

Kurulan Adî Ortaklıklarda Durum 179

Belirsiz Bir Süre İçin ya da Ortaklardan Birinin Ömrü Boyunca

Kurulan Adî Ortaklıkta Fesih Bildiriminde Bulunma Hakkının

Kullanım Yöntemi . 181

Fesih Bildiriminde Bulunulurken Uyulması Gereken

Bildirim Süresi . 182

Geçerli Bir Feshin Hüküm İfade Edeceği Zaman 185

iii. Fesih Bildiriminde Uyulması Gereken Zamanlama:

Dürüstlük Kuralına Uygun Kullanım187

Fesih Bildiriminde Şekil . 190

Fesih Bildiriminde Gerekçe 192

Fesih Bildiriminde Muhatap.192

Belirsiz Bir Süre İçin ya da Ortaklardan Birinin Ömrü Boyunca

Kurulan Adî Ortaklıkta Geçerli Bir Feshin Sonuçları . 193

Ortaklardan Birinin, Kişiliğin Korunması Hükümlerine Dayalı

“Olağanüstü” Bir Fesih Bildiriminde Bulunması 194

MAHKEME KARARINA DAYANAN SONA ERME: ORTAKLIĞIN HAKLI

NEDENLE FESHİ DAVASI . 198

Genel Olarak . 198

Haklı Neden Kavramı 203

Görevli ve Yetkili Mahkeme ile Davanın Tarafları 212

Görevli Mahkeme 212

Yetkili Mahkeme 213

Taraflar. 214

Ortaklığın Feshi Davasında Talep Sonucu 216

Ortaklığın Feshi Davasında İhtiyatî Tedbir ve Diğer Geçici Hukukî

Koruma Talepleri. 219

Mahkemece Ortaklığın Feshi Yönünde Verilecek Kararın Hukukî

Niteliği  220

Adî Ortaklık Sözleşmesinin Feshi Kararının Hüküm ve Sonuçları 221

Ortaklığın Feshi Davasının Konusuz Kalması . 223

12 İçindekiler

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ADÎ ORTAKLIĞIN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI

GENEL OLARAK 225

ADÎ ORTAKLIĞIN SONA ERMESİNİN İDARÎ SONUCU: YÖNETİM (VE TEMSİL)

YETKİLERİNİN SONA ERMESİ.227

GENEL OLARAK 227

FESİH DIŞI BİR NEDENLE SONA ERME DURUMUNDA 229

FESİH BİLDİRİMİ İLE SONA ERME DURUMUNDA 231

Fesih Bildiriminin Yönetim ve Temsil Yetkisine Sahip Ortakların İyi

Niyetini Kaldırması  232

Feshi Bildirim Sürelerinin Ortakların Yönetim Yetkisinin Sona

Ermesine Etkisi  233

ORTAKLIĞIN ORTAKLARDAN BİRİNİN ÖLÜMÜ NEDENİYLE SONA ERMESİ

DURUMUNDA  234

Mirasçılara Yükeletilen Yükümlülükler 235

Geride Kalan Ortakların Ortaklık Faaliyetlerini Geçici Olarak

Sürdürmesi 236

III. ADÎ ORTAKLIKLIĞIN SONA ERMESİNİN MALÎ SONUCU: TASFİYE 237

TASFİYE KAVRAMI VE TASFİYE SÜRECİNİN ORTAKLIK ÜZERİNDEKİ

ETKİLERİ . 237

Tasfiye Kavramı 237

Genel Olarak. 237

Tasfiyenin Bir Ortaklıklar Hukuku Kurumu Olması 241

Tasfiye Sürecinin Yeknesaklık Arz Etmesi 242

Tasfiyenin Amacının Ortaklık İlişkilerinin Malî Yönden

Çözümlenmesini Sağlamak Olması. 243

Tasfiyenin, Adî Ortaklığın Sona Ermesinde Mutlak Bir Sonuç

Olmaması .244

Tasfiye Sürecinin Ortaklık Üzerindeki Etkileri 246

Tasfiye Sürecinde Ortak Amacın Değişime Uğraması 246

Tasfiye Sürecinde Ortaklığın Yapabileceği İş ve İşlemlerin

Sınırlandırılması 248

Tasfiye Sürecinin Tasfiye Görevlileri Tarafından Yürütülmesi 249

Genel Olarak 249

Tasfiye Görevlilerinin Hukukî Konumu. 249

iii. Tasfiye Görevlilerinin Ortaklara Karşı Sorumlu Olması  250

Tasfiye Görevlilerinin Görevlerinin Sona Ermesi 251

Tasfiye Sürecinde Ortakların Hareket Tarzının Değişmesi. 252

İçindekiler 13

Tasfiye Sürecinin Ortaklığı Sona Erdiren Nedenlerin Bir Sonucu

Olarak Ortaya Çıkması 254

ADÎ ORTAKLIĞIN TASFİYESİNDE İZLENEBİLECEK USÛL VE YÖNTEMLER . 255

TBK’da Yer Alan Adî Ortaklığın Tasfiyesine İlişkin Hükümlerin

Yetersizliği . 255

Ortaklar (Yasal Tasfiye Görevlileri) Tarafından Tasfiye 259

Mirasçılar Olmaksızın Ortaklar Tarafından Tasfiye . 259

Ortakların Tasfiye Sürecindeki Hareket Tarzı: Birlikte Tasfiye 259

Tasfiye Anlaşmasının Hukukî Niteliği262

Mirasçıların Katılımıyla Tasfiye . 263

Mirasçıların Tasfiye Hâlindeki Ortaklıktaki Konumu 263

Mirasçıların Tasfiye Hâlindeki Ortaklıktaki Hareket Tarzı. 265

Tasfiye Görevlisinin Ortaklar Tarafından Belirlenmesi (İradî

Görevlendirme) .267

Genel Olarak .267

Tasfiye Görevlisinin Atanması Konusunda Ortakların Oybirliği

ile Karar Alma Zorunluluğu  269

Tasfiye Sürecinin Mahkeme Tarafından Atanan Tasfiye Görevlisi

Aracılığıyla Gerçekleştirilmesi (Adlî Görevlendirme) .270

Genel Olarak .270

Mahkemenin Talep Konusuyla Bağlı Olması 271

Mahkeme Tarafından Verilen Atama Kararının Hukukî Sonucu . 271

Tasfiye Görevlisinin Atanmasında Yargısal Süreç.273

Atanacak Tasfiye Görevlilerinin Sayısı, Hareket Tarzı ve

Nitelikleri 274

Tasfiye Görevlisine Ödenecek Ücret .275

TASFİYE SÜRECİNİN YÜRÜTÜLMESİNDE YARGITAY’IN BENİMSEDİĞİ

UYGULAMA 277

Genel Olarak 277

Tasfiye Sürecinin Mahkeme Aracılığıyla Gerçekleştirilmesi Konusunda

Öğretide Yer Alan Görüşler278

Tasfiyenin Mahkeme Aracılığıyla Gerçekleştirilmesi Konusunda

Yargıtay Uygulaması 280

ADÎ ORTAKLIKTA TASFİYE SÜRECİNİN AŞAMALARI 283

Genel Olarak . 283

Dış Tasfiye Aşaması . 286

Ortaklığın Malvarlığının Tespit Edilmesi 287

Tasfiye Sürecinde Ortaklık Malvarlığının Tespitinin Bir Ön

Sorun Olması287

14 İçindekiler

Ortaklığın Malvarlığının Tespitinin Parasal Değer Üzerinden

Yapılması288

iii. Malvarlığının Tespitinde Katılma Paylarının Niteliğinin

Dikkate Alınması  289

Ortaklığın Sona Ermesinden Önce Tahakkuk Etmekle

Birlikte Henüz Ödenmemiş Değerlerin Malvarlığının Tespiti

Kapsamında Tasfiyeye Dâhil Edilmesi  289

Tasfiye Aşamasında Ortaklık Malvarlığının Tespit

Edilebilmesi İçin Gerekli Yeni İş ve İşlemlerin Yapılabilmesi 290

Ortaklık Malvarlığının Tespitinde Yalnızca Aktiflerin Değil

Pasiflerin de Hesaba Katılması. 291

vii. Malvarlığının Tespitinin Bir Bilânço ile Ortaya Konması. 292

Ortaklığın Malvarlığının Paraya Çevrilmesi . 293

Tasfiyede Malvarlığının Dağıtımının İlke Olarak Nakit

Üzerinden Yapılması  293

Tasfiye Aşamasında Paraya Çevirme İşleminin İlke Olarak

Dış Tasfiyeyi Karşılamaya Yetecek Ölçüde Yapılması  295

Ortaklığın Üçüncü Kişilere Karşı Yükümlülüklerinin Yerine

Getirilmesi  296

Genel Olarak 296

Ortakların da Tasfiye Aşamasında Üçüncü Kişi Olarak

Dikkate Alınabilmesi  298

iii. Tasfiye Görevlisine Ödenecek Ücretin Üçüncü Kişilere

Yapılacak Ödemeler Kapsamında Değerlendirilmesi .299

Öncelikle Muaccel Borçların Ödenmesi, Müeccel Borçlar

Erken İfa Edilemediği Takdirde Karşılıklarının Ayrılması . 300

Ortaklık Malvarlığının Borçları Ödemeye Yetmemesi

Durumunda Ortakların Katılma Paylarını Artırmaya

Zorlanamamaları . 301

Ortaklar Tarafından Ortaklık İçin Yapılan Giderler ve Verilen

Avansların Ödenmesi 303

İç Tasfiye Aşaması 306

Genel Olarak. 306

Katılma Paylarının Ortaklara Geri Verilmesi 307

Genel Olarak 307

Mülkiyet Hakkı Niteliğindeki Katılma Paylarının İadesi 309

iii. Kullanma Hakkı Niteliğindeki Katılma Paylarının İadesi . 312

Nakdî nitelikteki Katılma Paylarının İadesi. 313

Emek niteliğindeki Katılma Paylarının İadesi . 314

İçindekiler 15

Kazanç ya da Zararın Ortaklar Arasında Paylaştırılması 316

Genel Olarak . 316

Ortaklığın Kazanç Elde Etmesi Durumunda Paylaştırma 318

iii. Ortaklığın Zararla Sonuçlanması Durumunda Paylaştırma 320

Tasfiyenin Sona Ermesinin Sonuçları 322

ADÎ ORTAKLIĞIN SONA ERMESİNİN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERLE OLAN HUKUKÎ

İLİŞKİLERE ETKİSİ 323

ZAMANAŞIMI 326

TASFİYE PAYINA İLİŞKİN ALACAK HAKKI BAKIMINDAN. 326

KÂR PAYINA İLİŞKİN ALACAK HAKKI BAKIMINDAN .327

ORTAKLIK FAALİYETLERİ KAPSAMINDA YAPILAN GİDERLER VE VERİLEN

AVANSLAR İLE YÜKÜMLÜ OLUNMADIĞI HÂLDE SARF EDİLEN EMEK

BAKIMINDAN327

KATILMA PAYI KOYMA BORCU BAKIMINDAN327

SONUÇ. 329

KAYNAKÇA.