Yetkisiz Temsil

Dr. Meltem BULUT

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR . 19

GİRİŞ .21

BİRİNCİ BÖLÜM

YETKİSİZ TEMSİL KAVRAMI, TARİHSEL GELİŞİMİ,

BENZER KURUMLARLA İLİŞKİSİ, UYGULAMA ALANI VE

KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ DURUM

YETKİSİZ TEMSİL KAVRAMI 25

Genel Olarak 25

Yetkisiz Temsilin Koşulları 27

Genel Olarak 27

Temsil Yetkisinin Bulunmaması . 28

a) Genel Olarak 28

b) Temsil Yetkisinin Mevcut Olmaması . 29

(1) Genel Olarak 29

(2) İç Temsil Yetkisi Verilmemiş Olması  31

(a) Temsil Yetkisi Verilmesinin Hukuki Niteliği 31

(b) Temsil Yetkisi Verilmesinin Şekli 34

(c) Temsil Yetkisinin Muhatabı . 38

(3) Dış Temsil Yetkisi Verilmemiş Olması 39

(a) Dış Temsil Yetkisine İlişkin Kanuni Düzenlemeler 39

(i) Genel Olarak. 39

(ii) Temsil Yetkisinin Üçüncü Kişilere Bildirilmesi. 39

(iii) Temsil Yetkisinin Geri Alındığının Üçüncü Kişilere

Bildirilmemesi. 42

(b) Dış Temsil Yetkisi Verilmesinin Gerçekleşme Şekilleri. 42

(i) Genel Olarak. 42

(ii) Açık veya Örtülü Olarak Dış Temsil Yetkisi

Verilmesi. 42

10 İçindekiler

(iii) Yetki Belgesinin Gösterilmesi Suretiyle Dış

Temsil Yetkisi Verilmesi.43

(iv) Hukuki Görünüşten Doğan Dış Temsil Yetkisi44

(aa) Genel Olarak44

(bb) Katlanma Temsili .45

(cc) Görünüş Temsili 46

(dd) Hukuki Görünüşten Doğan Dış Temsil

Yetkisinin Sonuçları .46

Başkası Adına Hareket Edildiğinin Açıklanması 47

a) Genel Olarak 47

b) Başkası Adına Hareket Edilmesi .48

c) Açıklama İlkesi51

(1) Genel Olarak .51

(2) Açıklama İlkesinin Özellikleri54

(a) Açıklama Yapacak Kişi 54

(b) Açıklamanın Şekli .54

(c) Açıklamanın Kapsamı .56

(d) Açıklama Zamanı 59

(3) Açıklama İlkesinin İstisnası60

(a) Genel Olarak.60

(b) İlgili İçin Örtülü İşlem .61

(4) Açıklama İlkesine Uyulmamasının Sonuçları63

Başkası Adına Üçüncü Kişi ile Hukuki İşlem Yapılması64

a) Genel Olarak 64

b) Yetkisiz Temsile Elverişli İşlemler .65

c) Yetkisiz Temsile Elverişli Olmayan İşlemler66

(1) Genel Olarak 66

(2) Haksız Fiiller .66

(3) Maddi Fiiller .67

(4) Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar67

(5) Üçüncü Kişinin Hukuk Alanına Etki Eden İşlemler69

(6) Temsil Yoluyla Yapılması Yasaklanan İşlemler .69

d) Temsile Elverişli Olmasına Rağmen Yetkisiz Temsile Elverişli

Olmayan İşlemler .70

Yetkisiz Temsilde Kusurun Rolü70

İçindekiler 11

TARİHSEL GELİŞİMİ.72

Roma Hukukunda Yetkisiz Temsil 72

Pandekt Hukukunda Yetkisiz Temsil 73

III. BENZER KURUMLARLA İLİŞKİSİ 74

Genel Olarak 74

Vekâletsiz İş Görme ile İlişkisi 74

Unsurları Bakımından 74

Konuları Bakımından 76

Dış İlişki ile İç İlişki Bakımından 77

İş Görmeyi Uygun Bulma ile Onam Arasındaki İlişki Bakımından 79

Vekâletsiz Ulak ile İlişkisi 81

UYGULAMA ALANI 83

Genel Olarak 83

Doğrudan - Dolaylı Temsil Ayrımı Bakımından 83

İradi - Yasal Temsil Ayrımı Bakımından 84

KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA YETKİSİZ TEMSİL .86

İsviçre Hukukunda Yetkisiz Temsil . 86

Alman Hukukunda Yetkisiz Temsil . 87

İngiliz Hukukunda Yetkisiz Temsil 88

Uluslararası Hukuk Belgelerinde Yetkisiz Temsil 89

Avrupa Sözleşme Hukuku İlkelerinde Yetkisiz Temsil 89

Avrupa Özel Hukuku İlkeleri, Tanımları ve Model Kurallarında

Yetkisiz Temsil 91

Uluslararası Ticari Sözleşme İlkelerinde Yetkisiz Temsil 92

Uluslararası Mal Satımlarında Temsile İlişkin Konvansiyonda Yetkisiz

Temsil  94

İKİNCİ BÖLÜM

YETKİSİZ TEMSİLİN GÖRÜNÜM ŞEKİLLERİ

GENEL OLARAK .97

GERÇEK YETKİSİZ TEMSİL HALLERİ .98

Genel Olarak 98

Temsil Yetkisinin Baştan Mevcut Olmaması 98

Genel Olarak 98

Temsil Yetkisinin Geçersiz Olması 99

12 İçindekiler

a) Genel Olarak 99

b) Temsil Yetkisinin İrade Bozukluğu Nedeniyle Geçersiz Olması 100

(1) Genel Olarak .100

(2) İç Temsil Yetkisinin İrade Bozukluğu Sebebiyle Geçersiz

Olması 101

(3) Dış Temsil Yetkisinin İrade Bozukluğu Sebebiyle Geçersiz

Olması 104

Temsil Yetkisinin Sınırının Aşılması.105

Genel Olarak.105

Temsil Yetkisi Verilirken Öngörülen Sınırlamaların Aşılması 107

a) Genel Olarak 107

b) Birlikte Temsil 108

Temsil Yetkisi Verildikten Sonra Öngörülen Sınırlamaların Aşılması 110

a) Genel Olarak 110

b) Temsil Yetkisi Verildikten Sonra Öngörülen Sınırlamalar ile

Talimatlar Arasındaki İlişki .111

c) Kanaatimiz .114

Temsil Yetkisinin Sona Ermesi 115

Genel Olarak.115

Temsil Yetkisinin İradi Sona Erme Sebepleri 117

a) Genel Olarak 117

b) Temsil Yetkisinin Geri Alınması 117

(1) Genel Olarak 117

(2) Geri Alma Beyanının Tarafları 118

(a) Genel Olarak.118

(b) Kanaatimiz121

(3) Geri Alma Beyanının Şekli 124

(4) Geri Alma Beyanının Hüküm İfade Ettiği An 127

(5) Geri Alma Beyanının Sonuçları.128

(6) Geri Alma Hakkından Feragat 131

c) Temsilcilikten Çekilme (İstifa) 133

Temsil Yetkisinin İradi Olmayan Sona Erme Sebepleri .135

a) Genel Olarak 135

b) Temsil Olunanın veya Temsilcinin Ölümü 135

(1) Genel Olarak 135

(2) Temsil Olunanın Ölümü .136

İçindekiler 13

(3) Temsilcinin Ölümü. 140

c) Temsil Olunanın veya Temsilcinin Gaipliğine Karar Verilmesi. 140

d) Temsil Olunanın veya Temsilcinin Fiil Ehliyetini Kaybetmesi 141

(1) Temsil Olunanın Fiil Ehliyetini Kaybetmesi 141

(2) Temsilcinin Fiil Ehliyetini Kaybetmesi . 143

e) Temsil Olunanın veya Temsilcinin İflası. 144

Temsilin Yorumundan Yola Çıkarak Yetkinin Sona Ermesi. 145

a) Genel Olarak 145

b) Temsil Yetkisinin Konusu Olan İşlemin Temsilci Tarafından

Yapılması . 145

c) Temsil Yetkisinin Konusu Olan İşlemin Bizzat Temsil Olunan

veya Diğer Bir Temsilci Tarafından Yapılması 146

d) Sürenin Geçmesi . 148

III. GERÇEK OLMAYAN YETKİSİZ TEMSİL HALLERİ.149

Genel Olarak 149

Temsil Yetkisinin Kötüye Kullanılması 150

Genel Olarak 150

Temsil Yetkisinin Kötüye Kullanılmasının Hukuki Niteliği 151

a) Benzer Kurumlardan Farkı. 151

b) Hukuki Niteliği . 152

Temsil Yetkisinin Kötüye Kullanılmasının Koşulları 154

a) Genel Olarak 154

b) Zorunlu Koşullar 155

(1) Temsilcinin Temsil Yetkisine Sahip Olması 155

(2) Temsilcinin Temsil Yetkisini Temsil Olunanın Menfaatine

Aykırı Kullanması. 156

c) Alternatif Zorunlu Koşullar 158

(1) Üçüncü Kişinin Kötüniyetli Olması. 158

(2) Temsilcinin Kusurlu Olması  161

Temsil Yetkisinin Kötüye Kullanıldığı Durumlar . 162

a) Genel Olarak 162

b) Hileli Anlaşmalar (Kollusion) . 163

c) Diğer Durumlar 164

Temsilcinin Kendisiyle İşlem Yapması veya Her İki Tarafı Temsilen

Hareket Etmesi  165

Temsilcinin Kendisiyle İşlem Yapması 165

14 İçindekiler

Temsilcinin Her İki Tarafı Temsilen Hareket Etmesi (Çifte Temsil) .168

Kullanılmayan Yetki Belgesi 170

Mevcut Olmayan Bir Kimsenin Temsil Edilmesi171

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YETKİSİZ TEMSİLİN HÜKÜM VE SONUÇLARI

GENEL OLARAK173

GERÇEK YETKİSİZ TEMSİLİN HÜKÜM VE SONUÇLARI.174

Askıda Hükümsüzlük.174

Genel Olarak.174

Askıda Hükümsüzlük Sürecinde Tarafların Hukuki Durumu .176

a) Temsil Olunanın Hukuki Durumu .176

b) Üçüncü Kişinin Hukuki Durumu .177

c) Yetkisiz Temsilcinin Hukuki Durumu 178

Yetki Sınırının Aşılması Halinde Askıda Hükümsüzlük: Kısmi Geçersizlik178

Askıda Hükümsüzlük Sürecinde Tarafların İşlemleri.180

Genel Olarak.180

Temsil Olunanın İşlemleri.180

Üçüncü Kişinin İşlemleri .181

Askıda Hükümsüzlüğün Sona Erdirilmesi182

Genel Olarak.182

Askıda Hükümsüzlüğün Temsil Olunan Tarafından Sona Erdirilmesi .182

a) Temsil Olunanın İşlemi Onaması182

(1) Onama Beyanının Hukuki Niteliği 182

(2) Onama Beyanının Şekli 184

(a) Genel Olarak.184

(b) Temsil Olunanın Susması .186

(3) Onama Beyanında Bulunacak Kişi187

(a) Kural Olarak187

(b) Temsil Olunanın Onam Verme Konusunda Bir Kimseye

Temsil Yetkisi Vermesi189

(c) Temsil Olunanın Yetkisiz Temsilciyi Sonradan

Yetkilendirmesi 190

(4) Onama Beyanının Yöneltileceği Kişi.191

(a) Genel Olarak.191

İçindekiler 15

(b) Alman Hukukunda Onama Beyanının Yöneltileceği Kişi 191

(c) İsviçre - Türk Hukukunda Onama Beyanının

Yöneltileceği Kişi 192

(5) Onama Beyanının Sonuçları  194

b) Temsil Olunanın İşlemi Onamaması 195

Askıda Hükümsüzlüğün Üçüncü Kişi Tarafından Sona Erdirilmesi . 196

a) Üçüncü Kişinin Temsil Olunana Uygun Süre Vermesi 196

(1) Genel Olarak 196

(2) Uygun Sürenin Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Esaslar  197

(3) Uygun Sürenin Hakim Tarafından Belirlenmesi. 198

(4) Belirlenen Sürenin Uygun Olmaması. 199

(5) Sürenin Uzatılması. 200

(6) Uygun Süre Verilmesinin Sonuçları . 201

b) Üçüncü Kişinin Cayma Hakkını Kullanıp Kullanamayacağının

Tespiti 201

c) Üçüncü Kişinin İptal Hakkını Kullanıp Kullanamayacağının Tespiti 203

(1) Genel Olarak 203

(2) Saikte Yanılma Nedeniyle İptal Hakkı 204

(3) Aldatma Nedeniyle İptal Hakkı 206

Askıda Hükümsüzlüğün Sona Ermesinin Sonuçları 207

Onama Nedeniyle Sona Ermesinin Sonuçları. 207

Onamama Nedeniyle Sona Ermesinin Sonuçları 208

a) Genel olarak 208

b) Yetkisiz Temsilcinin Üçüncü Kişiye Karşı Sorumluluğu 209

(1) Yetkisiz Temsilcinin Sorumluluğunun Hukuki Niteliği . 209

(2) Yetkisiz Temsilcinin Üçüncü Kişiye Karşı Sorumluluğunun

Koşulları. 212

(a) Genel olarak  212

(b) Yetkisiz Temsilcinin Temsil Olunan Adına Üçüncü Kişi

ile İşlem Yapması . 212

(c) Temsil Olunanın İşlemi Onamaması  213

(d) Üçüncü Kişinin İyiniyetli Olması. 214

(e) Yetkisiz Temsilcinin Kusurunun Rolü . 218

(3) Yetkisiz Temsilcinin Tazminat Sorumluluğunun Kapsamı 220

(a) Genel Olarak 220

(b) Yetkisiz Temsilcinin Olumsuz Zararlardan Sorumluluğu 221

16 İçindekiler

(c) Yetkisiz Temsilcinin Olumlu Zararlardan Sorumluluğu.223

c) Temsil Olunanın Üçüncü Kişiye Karşı Sorumluluğu225

(1) Genel Olarak 225

(2) Temsil Olunanın Culpa In Contrahendo Sorumluluğu226

(3) Temsil Olunanın Yardımcı Kişilerin Fiillerinden Sorumluluğu 227

(4) Temsil Olunanın Adam Çalıştıran Sıfatıyla Sorumluluğu229

d) Yetkisiz Temsilcinin Temsil Olunana Karşı Sorumluluğu 230

e) Temsil Olunanın Yetkisiz Temsilciye Karşı Sorumluluğu.231

f) Tarafların İstihkak ve Sebepsiz Zenginleşme Talepleri.232

(1) Genel Olarak 232

(2) Tarafların Sebepsiz Zenginleşme Taleplerinin Koşulları.233

(3) Tarafların Sebepsiz Zenginleşme Taleplerinin Sonuçları234

Yetkisiz Temsilde İyiniyetin Etkisi .235

Genel Olarak.235

İyiniyetin Tam Korunduğu Haller236

a) Temsil Yetkisinin Geri Alındığının İyiniyetli Üçüncü Kişiye Karşı

İleri Sürülememesi .236

(1) Genel Olarak 236

(2) Temsil Yetkisinin Geri Alındığının İyiniyetli Üçüncü Kişiye

Karşı İleri Sürülememesinin Koşulları.237

(a) Temsil Yetkisi Verildiğinin Üçüncü Kişiye Bildirilmiş

Olması 237

(b) Temsil Yetkisinin Geri Alınmış Olması 237

(c) Temsil Yetkisinin Geri Alındığının Üçüncü Kişiye

Bildirilmemiş Olması 238

(d) Üçüncü Kişinin İyiniyetli Olması .242

(e) Temsilcinin Kötüniyetli Olması.243

b) Temsil Yetkisinin Sona Erdiğinin İleri Sürülememesi .243

(1) Genel olarak.243

(2) Temsil Yetkisinin Sona Erdiğinin İleri Sürülememesinin

Koşulları .245

(a) Temsil Yetkisinin Sona Ermiş Olması245

(b) Temsilcinin ve Üçüncü Kişinin İyiniyetli Olması245

c) İyiniyetin Tam Korunduğu Hallerde İyiniyetin Etkisi 247

İyiniyetin Kısmen Korunduğu Haller .248

a) Temsil Olunanın Temsil Belgesini Geri Almamasından Doğan

Sorumluluğu.248

İçindekiler 17

(1) Genel Olarak 248

(2) Temsil Olunanın Temsil Belgesini Geri Almamasından

Doğan Sorumluluğunun Koşulları 249

(a) Temsilciye Yetki Belgesi Verilmiş Olması. 249

(b) Temsil Yetkisinin Sona Ermiş Olması . 250

(c) Temsil Olunan veya Haleflerinin Yetki Belgesini Geri

Almada Kusurlu Olması . 251

(d) Üçüncü Kişinin İyiniyetli Olması. 252

(e) Temsilcinin Kötüniyetli Olması  254

(f) Sözleşmenin Geçersiz Olması Nedeniyle Üçüncü

Kişinin Zarara Uğramış Olması. 255

b) Yetkisiz Temsilcinin Üçüncü Kişiye Karşı Tazminat Sorumluluğu. 257

c) İyiniyetin Kısmen Korunduğu Hallerde İyiniyetin Etkisi. 257

III. GERÇEK OLMAYAN YETKİSİZ TEMSİLİN HÜKÜM VE SONUÇLARI258

Genel Olarak 258

Temsil Yetkisinin Kötüye Kullanılmasının Hüküm ve Sonuçları 259

Genel Olarak 259

Temsil Yetkisinin Hileli Anlaşmayla Kötüye Kullanılmasının Hüküm

ve Sonuçları . 259

a) Temsil Olunan ile Üçüncü Kişi Arasındaki İşlemin Geçerliliği 259

b) Tazminat ve İade Talepleri 262

Temsil Yetkisinin Kötüye Kullanıldığı Diğer Durumların Hüküm ve

Sonuçları  264

a) Temsil Olunan ile Üçüncü Kişi Arasındaki İşlemin Geçerliliği 264

b) Tazminat ve İade Talepleri 266

Temsilcinin Kendisiyle İşlem Yapması veya Her İki Tarafı Temsilen

Hareket Etmesinin (Çifte Temsilin) Hüküm ve Sonuçları . 267

Temsilcinin Kendisiyle İşlem Yapmasının Hüküm ve Sonuçları 267

Temsilcinin Her İki Tarafı Temsilen Hareket Etmesinin

(Çifte Temsilin) Hüküm ve Sonuçları 269

Kullanılmayan Yetki Belgesinin Hüküm ve Sonuçları . 271

Mevcut Olmayan Bir Kimsenin Temsil Edilmesinin Hüküm ve Sonuçları. 272

SONUÇ 275

KAYNAKÇA 283